Sünnet Üzere Yemek Yeme Adabı

Hüseyin OKUR kaleme aldı,
İnsanların haklarını belirleyen hukuk kuralları olduğu gibi içtimai hayat kuralları da mevcuttur Bu kurallar insanların
arasında bulunan ilişkileri du¨zenleyen, yakınlık sağlayan kurallardır İnsanlar arasındaki ilişkileri olumlu yönde eliştiren önemli görgu¨ kurallarına “adab-ı muaşeret” denilmektedir Yu¨ce dinimiz İslam namaz, oruç, zekat gibi farz olan ibadetler gibi adab-ı muaşerete de önem vermiş, hatta bunların pek çoğunu ibadetten saymıştır Peygamber Efendimiz de (sav) hayatı boyunca adab-ı muaşeret kurallarını fiili olarak ailesine ve ashabına öğretmiştir Bu yazımızda bizim gu¨nde birkaç kere tekrarladığımız yeme içme faaliyetleri çerçevesinde Rasul-i Ekrem Efendimiz’in (sav) tavsiyelerini hatırlamaya çalışacağız

ÖNCE ELLERİ YIKAMAK VE BESMELE İLE BAŞLAMAK

Rasul-i Ekrem (sav) bir hadislerinde “Yemeğin bereketi yemekten önce elleri, yemekten sonra da elleri ve ağzı yıkamaktır” (Ebu Davud) buyurmuştur Bu hususun sağlık açısından da ne kadar önemli olduğunu izah etmeye gerek yoktur Hz Ayşe (ra) anlatıyor: “Nebi (sav) bir gu¨n, ashabından altı kişi ile bir yiyecek yiyordu Derken bir bedevi geldi ve yemeği iki lokmada yiyip bitirdi Bunun u¨zerine Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: ‘Bakınız şayet o, Allah’ın adını ansaydı (besmele çekseydi, yemek) size yetecekti! Biriniz bir şey yediğinde Allah’ın ismini ansın, (besmele çeksin) Şayet Allah’ın ismini anmayı (başında) unutursa, Bismallah fî evvelihi ve ahirihi (Başında ve sonunda bismillah)’ desin” (Darimi)

YEMEĞE TUZLA BAŞLAYIP TUZLA BİTİRMEK

Rivayet edildiğine göre; Rasulullah Efendimiz (sav), Hz Ali’ye şöyle buyurmuştur: “Ya Ali! Yemeğine tuzla başla ve tuzla bitir Çu¨nku¨ tuz, cinnet, cu¨zzam, ala tenlilik, karın ve diş ağrıları dahil, yetmiş derde devadır” (İbn Hacer, el-Metalib) Hz Ayşe de (ra) şöyle rivayet etmiştir: “Rasulullah’ın (sav) sol ayağının başparmağını bir akrep sokmuştu Nebi (sav), ‘Bana, şu hamurun içine koyduğunuz beyaz maddeden (tuzdan) biraz getirin’ buyurdu Biz de
kendisine tuz getirdik; onu avucuna koydu, ağzına götu¨ru¨p, diliyle u¨ç defa yaladıktan sonra kalan kısmını ısırılan yere koydu, acısı derhal kesildi” (İbn Ebi Şeybe, el-Musannef)

YEMEĞİ TOPLUCA YEMEK

Yemeği bir arada yemek mu¨stehaptır Nitekim Cabir (ra), Rasulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Allah Teala’ya en sevimli olan yemek, u¨zerinde çokça ellerin uzandığı yemektir” (Ebu Yala, Mu¨sned)
Bir grup insan, Rasulullah’a (sav) gelerek, “Ya Rasulullah! Biz çok yiyoruz ama doymuyoruz!” dediler Nebi (as), “Herhalde siz yemeğinizi ayrı ayrı yiyorsunuz Yemeği topluca yiyiniz ve evvelinde besmele çekiniz ki; yemeğiniz bereketlensin” buyurdu (Ebu Davud)

YEMEĞİ SAĞ ELLE YEMEK

Ebu Hu¨reyre’nin (ra) rivayetine göre; Rasulullah (sav), şöyle buyurmuştur: Sağ elinizle yiyin, sağ elinizle için, sağ elinizle alın, sağ elinizle verin Çu¨nku¨ şeytan sol eliyle yer, sol eliyle içer, sol eliyle alır, sol eliyle verir” (Ebu Davud)

YEMEĞİ TAM ORTASINDAN DEĞİL, ÖNÜNDEN YEMEK

Efendimiz (sav) yemeğin topluca yenildiği ve yemeğin bu¨yu¨k bir kap içinde getirildiği durumlarda, yemeğin nasıl yenileceğini de haber vermiştir: “Önu¨nu¨ze konulan yemeğin kenarından yiyin, ortasına uzanmayın Çu¨nku¨ bereket, yemeğin ortasına iner” (Ebu Davud) Kenardan yenildiği zaman herkes yemeğin ortasındaki bereketten istifade etmiş olur

YEMEKTE KUSUR ARAMAMAK

Ebu Hureyre (ra) diyor ki: Rasulullah (sav) hiçbir yemeğe kusur bulup ayıplamazdı Eğer iştahı varsa yer, yoksa yemez; öylece bırakırdı (İbn Mace)

YEMEK KABINI İYİCE SIYIRIP TEMİZLEMEK, YEMEĞE ÜFLEMEMEK

Yemek kabının (tabak veya sahanın) gu¨zelce sıyrılıp temizlenmesi de su¨nnettir Enes (ra) Hz Peygamber’in (sav) yemek kabını sıyırmayı kendisine emrettiğini haber vermiştir

Yemeğe u¨flemek konusunda ise Hz Ayşe (ra) Rasulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Yemeğin içine u¨flemek, bereketini giderir” (Ebu Davud) Abdullah b Abbas (ra), Rasulullah’ın (sav) yiyecek ve içeceğe u¨flemediğini, su kabına da nefes vermediğini rivayet etmiştir (Buhari)

YEMEKTE SUSKUN DURMAMAK

Sofrada hiç konuşmadan durmak uygun değildir Çu¨nku¨ bu, İslam milletinin dışındaki kimselerin adetidir Onlar, hırsla yemeğe yönelip, başka şeyle ilgilenmezler Halbuki bu, sofrada oturanlar arasında soğukluğa sebep olur Fakihler, yemek yenirken sofradakilerin gu¨zel şeylerden bahsederek yemek yemelerinin su¨nnet olduğunu haber vermişlerdir