Sünneti Ve Sünnetin Ortaya Koyduğu Edepleri Korumak

Sünneti Ve Sünnetin Ortaya Koyduğu Edepleri Korumak
SÜNNETİ VE SÜNNETİN ORTAYA KOYDUĞU EDEPLERİ KORUMAK


Âyetler

1 "Peygamber size ne verirse onu alın, neyi yasaklarsa ondan da sakının"

Haşr sûresi (59), 7

Bu âyet-i kerîmenin baş tarafında ganimetlerden bahsedilir Bunu dikkate alan bazı âlimler, Resûl-i Ekrem'in verdiği şeyden maksadın ganimet olduğunu söylerler Ancak pek çok müfessir, âyetteki hükmün umûmî olduğunu, ganimetlerin de bu umûmî hükmün bir parçasını teşkil ettiğini ifade ederler Bu durumda, âyetten Hz Peygamber'in bütün emir ve nehiylerine uymanın farz olduğu anlaşılır Çünkü Resûlullah'ın emrettiği ve yasakladığı şeyler, Allah'ın emredip yasakladıklarıdır Bu durum aşağıdaki âyetlerden de açık bir şekilde anlaşılmaktadır
2 "Resûlullah, nefsinin arzû ve istekleri doğrultusunda konuşmaz Onun söyledikleri kendisine vahyedilenlerden başka bir şey değildir"

Necm sûresi (53), 3-4

Kureyşliler, Resûl-i Ekrem'in üstün niteliklerini, ahlâkî güzelliklerini, faydalı işler yaptığını biliyorlardı Bu niteliklere sahip bir peygamber, nefsinin arzu ve istekleri doğrultusunda konuşmaz, söyledikleri vahiy eseridir Dolayısıyla bu âyetin muhtevası öncelikle Kur'ân-ı Kerîm'e yöneliktir Çünkü o gün kâfirlerin, inkârcıların itirazı Kur'ân-ı Kerîm'e idi Hz Peygamber hakkında fazla söz söyleyemiyorlar, fakat onun şâir ya da cinnet getirmiş veya cinlerin ve şeytanların kendisine musallat olmuş biri, yahut kâhin olabileceğini söylemekle yetiniyorlardı
Bu âyetle kastedilen ikinci mâna, Hz Peygamber'in sahih sünnetidir Dârimî'nin Sünen'inde nakledilen bir rivayete göre, Cebrâil aleyhisselâm Resûlullah'a Kur'an'ı getirdiği gibi sünneti de getiriyordu (Dârimî, Sünen, Mukkadime 49) Bu sebeple bazı âlimler sünnetin de vahiy eseri olduğunu söylerler Bütün mezhepler, Kur'an'dan sonra dinin ikinci kaynağı olarak sünneti kabul ederler Hangi çeşit hadislerin delil olarak alınacağı münakaşa konusu yapılmış, bu hususta farklı görüşler ortaya atılmıştır Ancak sünnetin dinde ikinci delil kabul edilmesinin münakaşa edilmediği bir gerçektir Bir kaide olarak şu söylenebilir: Sünneti kabul etmeyen fertler görülmüş, ancak böyle bir hak mezhep bugüne kadar görülmemiştir
3 "De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın"

Âl-i İmrân sûresi (3), 31

Yahudilerin, "Biz Allah'ın oğulları ve sevdikleriyiz", Hristiyanların "Biz Allah'a sevgimiz sebebi ile Mesih'i mâbud tanıyoruz", müşriklerin de, "Biz putlara sadece Allah'ı sevdiğimiz ve bizi Allah'a yaklaştırdığı için kulluk ediyoruz" demeleri üzerine bu âyet nâzil oldu Allah Teâla kendisini sevdiğini iddia edenlere, eğer bu sözlerinde samimi iseler, Resûlullah'a uymalarını ve ona muhalefet etmemelerini emretti Peygamber'e uymak demek onun emrettiklerini yapmak, yasakladıklarından kaçmak, her konuda onu örnek almak demektir Bunun aksi, ben Allah'ı severim, ama O'nun emrini dinlemem, O'nun sevdiğini, O'nu sevenleri, O'nun yolunu göstermek için gönderdiklerini sevmem, onlara benzemek istemem demektir ki, bu da kendimden başkasını sevmem, tevhid yolunda yürümem demektir
Bu âyet nâzil olduğu zaman münafık Abdullah İbni Übey:
"Muhammed kendine itaat ve ibadeti Allah'a itaat yerine koyu-yor Hıristiyanların İsâ'yı sevdikleri gibi, bizim de kendisini sevme-
mizi istiyor" dedi Bunun üzerine şu âyet nâzil oldu:
"De ki: Allah'a ve Peygamber'e itaat edin, eğer dönerlerse muhakkak ki, Allah kâfirleri sevmez" [Âli İmrân sûresi (3), 32]
Allah, kendisine ibadet ve tâatin en doğru ölçüsünün, Peygamber'e uymak olduğunu bildirdi Çünkü Allah'ın emir ve yasaklarını en iyi bilip uygulayanlar peygamberlerdir Onlar, uyulması gereken yolu eksiksiz uyguladılar İfrat ve tefrite düşmediler Dinin bütün emirlerinin itidal yolu, orta yol ve ölçülü davranış olduğunun en mükemmel örneğini gösterdi-ler Son peygamber Hz Muhammed, kıyamete kadar hükmü devam edecek olan İslâm dini'nin aydınlık yolunu, Kur'an'ı her planda hayata uygulayarak çizdi İşte Peygamberimiz'in sınırlarını çizdiği bu ferdî ve ictimâî hayat tarzı, sözleri, davranışları, başkalarının davranışlarını tasvibi ya da tasvip etmeyişi sünnet olarak adlandırıldı O halde sünneti ve sünnetin ortaya koyduğu edebleri koruma, İslâm'ı koruma ve yaşama anlamına gelir

4 "Sizin için, Allah'ı ve âhiret gününü umanlar, Allah'ı çokça ananlar için Allah'ın peygamberinde en mükemmel örnek vardır"

Ahzâb sûresi (33), 21

Bu âyet-i kerîme, çok büyük bir hakikati, Peygamberimiz'in en önemli vasfını ifade eder Hz Peygamber, mü'minler için en mükemmel örnek ve yegâne önderdir Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in örnek ve önderliği hayatın her alanını kapsayıcı niteliktedir Hz Peygamber bu dünyada yaşayan insanlara pratik kaideler öğretti Kendi yaşayışı ile bu pratik kaideleri hayata geçirdi, izah etti ve tanıttı Ordulara kumanda ederek komutanlara, bizzat muharebe ederek hak, adalet, hürriyet, nâmus gibi kutsal duygular için canını feda eden askerlere, kanunlar vaz ederek ve hükümler vererek kanun yapanlara, kendisine gelen davaları hallederek hâkimlere, aile reisi olarak kocalara ve babalara mükemmel bir örnek ve önder oldu Hz Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem, zâlimleri, cânileri, mütecâvizleri, haksızları cezalandırarak adalet timsali oldu Kazandığı savaşlarda esir düşenleri affederek, kendisine karşı son derece kötü davrananlara iyi davranarak merhamet, şefkat ve âlicenaplık örneği verdi
Hz Peygamber, ahlâkî yaşayışıyla, davranışlarıyla, sıkıntılara göğüs germesi, güçlüklere ve belâlara sabretmesiyle de eşsiz bir örnek sergiledi
Onun hayatının bütün safhaları, mü'minler için takip edilecek yegâne örnek olma özelliğini kıyamete kadar sürdürecektir Ancak o, âyetten açıkça anlaşıldığı üzere, mü'minler, Allah'ı ve âhiret gününü uman ve Allah'ı çokça ananlar için örnektir

5 "Hayır, Rabbine yemin olsun ki, onlar aralarında çıkan anlaşmazlıklarda seni hakem yapıp, sonra da senin verdiğin hükme karşı içlerinde bir burukluk duymadan tam anlamıyla teslim olmadıkça iman etmiş olmazlar"

Nisâ sûresi (4), 65

Allah Teâlâ bu âyette sahâbîlere, dolayısıyle bütün müslümanlara, aralarında ihtilâfa düştükleri işlerde, içinden çıkamadıkları problemlerde Resûlullah'ın hakemliğine başvurmaları gerektiğini emreder Onun hakemliğine başvuran müslümanlara düşen en önemli görev, verdiği hükme tam ve gönülden razı ve teslim olmaktır Ancak bu sayede hakiki mü'min olunabilir
Sahâbeden sonraki müslümanlar ve dolayısıyla bizler, Peygamber'in hakemliğine nasıl başvuracağız? Allah Resulû, bir hadislerinde şöyle buyurur:
"Size iki şey bıraktım Onlara sımsıkı sarıldığınız sürece sapıklığa düşmezsiniz Allah'ın Kitabı Kur'an ve Resûlü'nün sünneti" (Muvatta', Kader 3)
O halde problemlerimizi Kur'an ve Sünnet'in ışığında çözmek zorundayız Bu şu demektir: Hükmü Kur'an ve Sünnet'te bulunan meseleleri bu iki kaynağa göre halledeceğiz Şayet aradığımız konu, Kur'an ve Sünnet'te bulunmuyorsa, onu nasıl halledeceğimizi Kur'an ve Sünnet'in emir ve tavsiye ettiği doğrultuda karara bağlayacağız
Zübeyr İbni Avvâm, Medine dışındaki bir arazinin sulanması konusunda ensardan bir kişi ile münakaşa etmişti Konu Hz Peygamber'e arzedildi Allah Resûlü'nün verdiği hüküm ensardan olan müslümanın hoşuna gitmedi, hatta Peygamber Efendimiz'i taraf tutmakla itham etti Bunun üzerine bu âyet-i kerîme nâzil oldu (Bilgi için bk Buhârî, Tefsîru sûre (4), 12, Müsâkât 8, Sulh 12)
Bu âyette dikkat çeken bir kaç noktaya açıklık getirmemiz, konunun önemini ve daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır Şöyle ki:
Allah Teâlâ, gerçek mü'min olmayı birtakım şartlara bağlamıştır:
1 Mü'minler, aralarında çıkan problemlerde, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in hakemliğine başvurmak zorundadırlar Onun hükmünü kabul etmeyen kimse, mü'min olamaz
2 Mü'minlerin, Resûl-i Ekrem'in verdiği hükme karşı içlerinde bir burukluk duymamaları gerekir Bu hükme rızâ gösteren kişi, kalben değil de zâhirde razı olmuş görünebilir Âyet, rızânın mutlaka kalben olması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır
3 Mü'minler, Resûlullah Efendimiz'in verdiği hükme tam anlamıyla teslim olmalıdırlar Hükmün hak ve doğru olduğuna kalben inanan bir kimse, bazan hakkı kabul etmemekte ayak diretir veya tereddüt eder İşte Allah Teâlâ, iman konusunda kalbde mutlaka yakînin hasıl olmasını, bununla birlikte, zâhirde de teslimiyetin mutlaka bulunmasını açıkça beyan eder Bu sebeble âyette hem "içlerinde bir burukluk duymamayı" hem de "tam anlamıyla teslim olmayı" ayrı ayrı zikretmişdir Birincisi kalben teslimiyeti, ikincisi de görünürde hükmün gereğini yerine getirmeyi ifade eder
Bu mânasıyla âyet Resûlullah'dan gelen her sahih hadise şamildir Sahih sünnetin bulunduğu bir konuda, sünnetteki ahkâmın dışında bir yol takip etmek câiz olmaz Şayet bilmeyerek böyle yapılmışsa, sahih sünnet veya hadise vakıf olununca onlara dönülür Sahâbe zamanından itibaren, bunun pek çok misali görülmüştür Ömer ibni Hattâb, Ömer ibni Abdülaziz başta olmak üzere sahâbe, tâbiûn ve onlardan sonraki nesillerden seçkin ulemânın tavrı bu idi
Müctehid bir hâkimin hükmü, Kitab ve Sünnet'in nassına muhalif olduğunda, o hükmü ortadan kaldırmak ve yürürlükte kalmasına engel olmak vâcip olur Kitab'ın ve sahih sünnetin nasları, aklî ihtimaller, nefsânî ve şeytânî yorumlarla birbiriyle çelişkili gösterilemez
Abdullah İbni Ömer, Resûl-i Ekrem'in:
"Sizden izin istediklerinde kadınların camiye gitmesine engel olmayınız" buyurduğunu rivâyet etmişti Bunun üzerine oğlu Bilâl:
"Vallahi biz onları engelliyoruz" dedi Babası Abdullah;
"Ben Resûlullah şöyle buyurdu diyorum; sen, biz onları engelliyoruz diyorsun" diye oğlunu azarladı ve hatta rivâyet edildiğine göre onunla ölünceye kadar konuşmadı (Ahmed İbni Hanbel, Müsned, II, 90; Ali el-Kârî, el-Mirkât, I, 339)
Nevevî, fâsık ve bid'atçılarla hayat boyunca konuşmamanın câiz olduğunu söyler Üç günden fazla konuşmamanın yasaklanmış olması, bid'atçi ve fâsıklarla ilgili değildir
Katâde'nin naklettiğine göre, İbni Sîrîn, bir adama Resûlullah Efendimiz'den bir hadis rivâyet etmişti Bunun üzerine adam: "Filan ve filan da şöyle dediler" deyince, İbni Sîrîn:
"Ben sana Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'den bahsediyorum, sen filan ve filan da şöyle dedi diyorsun, seninle ebediyen konuşmayacağım" diye karşılık verdi
Mâlik İbni Enes'in yanına bir adam geldi ve kendisinden bir mesele sordu Mâlik ona: "Resûlullah şöyle şöyle buyurdu, deyince, adam: Senin görüşün ne? dedi Bunun üzerine Mâlik, "Peygamberin emrine muhalefet edenler, fitneye ve can yakıcı azaba uğramaktan, korksunlar" [Nûr sûresi (24), 63] âyetini okudu
İbni Teymiye'ye göre: Allah Teâlâ'nın kendisine ve Resûlü'ne itaatı, kulları üzerine farz kıldığı, kitap, sünnet ve icmâ ile sabittir Resûlullah Efendimiz dışında, emrettiği ve nehyettiği her konuda, bir kimseye, ümmetin itaat etmesi vâcip değildir Ümmetin sıddîki ve en faziletlisi olan Hz Ebû Bekr şöyle der:"Allah'a itaat ettiğim sürece bana itaat edin Şâyet Allah'a isyan edersem, bana itaat etmeniz söz konusu olamaz"Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hariç, emrettiği ve nehyettiğinde masum olan bir tek fert yoktur Bu sebepledir ki, bütün imamlar, Resûlullah Efendimiz dışında her insanın sözü alınır da terk de edilir demişlerdir
Dört büyük mezhep imamı, söyledikleri her şeyde insanların kendilerini taklid etmesini yasaklamışlardır Vâcip olan budur Ebû Hanîfe: Bu benim görüşümdür ve gördüğümün en iyisidir Kim benim görüşümden daha iyisini getirirse, onu kabul ediniz, demiştir Ebû Hanîfe'nin önde gelen talebesi Ebû Yûsuf, Medine'li büyük muhaddis Mâlik İbni Enes'le bir araya gelince, ona bazı konular hakkında kanaatini sordu Mâlik de ona bu konudaki hadisleri okudu O zaman Ebû Yûsuf dedi ki:
"Kendi görüşümden vazgeçip senin söylediklerine döndüm Şayet üstadım Ebû Hanîfe benim gördüklerimi görseydi, o da benim gibi görüşünden vazgeçip okuduğun rivâyetlere dönerdi"
İmam Mâlik şöyle derdi:
"Ben bir beşerim, isabet de ederim, hatâ da edebilirim Benim sözlerimi Kur'an ve Sünnet'e arz ediniz"
İmam Şâfiî: "Benim sözümün aksini ifade eden sahih bir hadis bulunca, benim sözümü duvara çalın Yolunca vaz olunmuş bir hüccet gördüğüm zaman, benim sözüm odur" der
Demek oluyor ki, Allah ve Resûlü bir konuda hüküm vermişse, bir başka seçenek yoktur Başka sözler ve görüşler, Resûlullah'ın hadis ve sünnetine uymazsa, onları terketmek vâcip olur

6 "Eğer herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz, Allah'a ve âhiret gününe gerçekten inanıyorsanız, onu Allah'a ve Resûlüne götürün"

Nisâ sûresi (4), 59

Bir önceki âyetin açıklamasında da belirtildiği gibi, mü'minler, herhangi bir konunun hükmü hakkında görüş ayrılığına düştüklerinde, problemin çözümü için Allah'ın kitabı Kur'an'a ve O'nun Resûlü'nün sünnetine baş vurmak zorundadırlar Resûl-i Ekrem hayatta iken, sahâbe-i kirâm, ihtilafa düştükleri her meseleyi Peygamberimiz'e sorarlardı Onun vefatından sonra sahâbe ve daha sonraki nesiller, meselelerini Kur'an ve Sünnet'in ışığında çözdüler
Mü'minler arasında problem olan konu, ister inanç ister günlük hayat ile ilgili olsun, onu Kitap ve Sünnet'e göre halletme mecburiyeti vardır Bu Allah Teâlâ'nın emridir: "Ayrılığa düştüğünüzde herhangi bir şey hakkında hüküm vermek, Allah'a aittir" [Şûrâ sûresi (42), 10] Kur'an ve Sünnet'e göre hükmeden, doğru ve hakkaniyetli bir hüküm vermiş olur Problemlerini Kitap ve Sünnet'e baş vurarak halletmeyen, hükmünü o ikisine göre vermeyen kimsenin, Allah'a ve âhiret gününe iman etmiş sayılmayacağı da böylece anlaşılmış olur
Bu âyet, Abdullah İbni Huzâfe hakkında nazil oldu Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Abdullah'ı bir orduya kumandan tayin etti ve askerlere komutanlarını dinleyip itaât etmelerini emretti Abdullah bazı sebeplerle askerlere kızdı ve bir ateş yakmalarını sonra da içine girmelerini emretti ve: "Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem beni dinlemenizi ve bana itaat etmenizi size emretmedi mi?" dedi Askerlerden bir kısmı bu emre uymadı, bir kısmı ise uymaya kalktı Esasen Abdullah onların kendisine itaat edip etmeyeceklerini denemek istemişti Sonra gelip durumu Peygamber Efendimiz'e sordular Peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem :
"Şâyet girseydiniz ondan artık çıkamazdınız İtaat yalnızca dinin uygun gördüğü konulardadır" buyurdu (Müslim, İmâre 39-40)
Askerler, komutanın emrine uyup uymama konusunda münakaşa etmişlerdi İşte "Herhangi bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz, onu Allah ve Rasûlüne götürün" âyeti bunun üzerine nazil oldu

7 "Kim Resûle itaat ederse, Allah'a itaat etmiş olur"

Nisâ sûresi (4), 80

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Allah Teâlâ'nın emir ve nehiylerinin tebliğcisidir Daha önceki âyetlerde açıklandığı gibi, o kendiliğinden bir şey söylemez Söyledikleri Allah'ın kendisine bildirdiklerinden ibarettir Dolayısıyla itaat ve itaatsizlik sadece Allah'a karşı söz konusudur Resûl-i Ekrem'e itaati emreden ve ona itaati kendine itaat sayan Cenâb-ı Hak'dır

8 "Şüphesiz ki sen doğru yola, Allah'ın yoluna götürüyorsun"

Şûrâ sûresi (42), 52-53

Hz Peygamber'in insanları vahiyle davet ettiği yol, doğru yol, sırât-ı müstakîmdir Bu yol, Allah'ın yoludur Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem insanları İslâm'a davet etti O halde, İslâm dininin bütün emir ve yasakları, yani Kur'an ve Sünnet, sırat-ı müstakîm dediğimiz doğru yolu oluşturur İslâm'a gerektiği gibi inanıp, onu hayatına uygulayan kimse doğru yolda sayılır Resûl-i Ekrem Efendimiz peygamberlikle görevlendirildiği günden, dünya hayatına veda ettiği ana kadar insanları Allah'ın yoluna davetle meşgul oldu Bu yola davet etmenin bütün yol ve yöntemlerini ashâba, dolayısıyla ümmetine öğretti Kendisinden sonra gelen halifeleri de, aynı yolu izledi O halde insanlığı doğru yola davet etmenin yol ve yöntemini öncelikle öğrenmek gerekir Bu ise İslâm'ı bilmekle olur Kur'an ve Sünnet bilgisi ilk temeli oluşturur Hz Peygamber'in hayatını ayrıntılarıyla bilmek, öğrenmek dine davetin en önemli merhalelerinin başında gelir Mademki Allah Teâlâ "Sen doğru yola, Allah'ın yoluna götürüyorsun" buyuruyor, o halde o yolu ve o yolun önder ve örneğini iyi bilip tanımak gerekir

9 "Allah Resûlü'nün emrine aykırı davrananlar, kendilerine bir belânın çarpmasından, yahut acı bir azabın uğramasından sakınsınlar"

Nûr sûresi (24), 63

Şimdiye kadar açıklamaya çalıştığımız âyetlerden, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in emrettiklerini yapmak, nehyettiklerinden sakınmak gerektiğini, onun kendiliğinden konuşmadığını, söylediklerinin vahye dayandığını, Allah'ı sevdiğini iddia edenlerin Resûlullah'a uyacaklarını, Allah Resûlü'nün mü'minlere en güzel örnek olduğunu, mü'minlerin aralarında çıkan ihtilaflı meselelerde Resûlullah'ı hakem yapmalarını, ihtilafa düştükleri konuları Allah ve Resûlü'ne götürmelerini, Resûlullah'a itaatın Allah'a itaat olduğunu, Resûlullah'ın Allah yolunda kılavuzluk ettiğini öğrendik Bu âyet ise, bütün bu niteliklere sahip bir Resûle muhalefet edilmemesi, karşı çıkılmaması gereğini kuvvetle vurguluyor Şâyet karşı çıkılırsa, böyle yapanlara Allah'ın dünyada bir belâ göndereceği, onları âhirette de can yakıcı bir azaba uğratacağı beyan edili-yor
Esasen iyi bir mü'min, peygamberine asla muhalefet edemez Çünkü peygambere karşı gelmek, insanı imansızlığa götürür Bu âyetteki muhalefet, bu sebeple münâfıkların davranışı olarak tefsir edilmiştir Şâyet bir mü'min böyle davranırsa, onda nifak alâmeti var demektir
Allah, insana dünyada çeşit çeşit belâ ve musibetler verir Her türlü dünya meşakkati ve sıkıntısı bir belâ, bir musibettir İnsanların birbirlerini öldürmeleri, terör ve anarşi, zelzeleler, yangınlar, seller, insanoğlunun başına gelen ve bir çoğu beşerî tedbirlerle önlenemeyen belâ ve musibetlerdir Bunların her birini bir günahın, bir isyanın mutlak neticesi şeklinde anlamak veya böyle bir sebebe bağlamak, isabetli bir yorum sayılmaz Zira Allah, her isyanın ve günahın cezasını anında, kişiye ve topluma yönelik bir belâ ve musibete döndürmez Hatta bizim inancımıza göre, Allah kullarını cezalandırmakta acele de etmez Günahkâr kulların tövbeye yönelmesi ve bir daha günah işlememesi için onlara mühlet verir Ancak günahta ısrar edenleri bazı musibetlerle imtihan eder Bu imtihanda başkalarının alacağı dersler ve ibretler de bulunur Bu belâ imtihanı, ferdi olabileceği gibi, ictimâî de olabilir Çünkü günahkâr fertler gibi günaha dalmış toplumlar da vardır Kur'ân-ı Kerîm ve hadîs-i şe-
rîflerde bunların örneklerine rastlarız İnsanlığın bilinen tarihi de buna şahitlik eder Bütün kutsal kitaplar, dinler ve örfler günah ile musibetler arasında bir ilginin varlığından söz eder Bazı kere musibetler mükâfatları da beraberinde getirir Çünkü fertlerin ve toplumların ıslaha yönelmeleri, çoğu kere büyük musibetler sonrasına rastlar "Bir musibet bin nasihatten yeğdir" atasözümüz bunu çok veciz bir şekilde ifade eder
Toplumun başına zâlim bir yöneticinin gelmesi de dünyalık musibetlerdendir
10 "Evlerinizde okunan Allah'ın âyetlerini ve hikmeti hatırlayın"

Ahzâb sûresi (33), 34

Bu âyette kastedilen mânayı daha iyi anlayabilmek için, bundan önceki iki âyetin anlamını bilmemiz gerekir O âyetlerde şöyle buyurulmaktadır:
"Ey peygamber kadınları! Siz kadınlardan herhangi biri gibi değilsiniz Eğer (Allah'dan) korkarsanız, erkeklerle konuşmanızda yumuşak davranmayın ki, kalbinde hastalık bulunan kimse tamah etmesin, güzel, şüpheden uzak bir biçimde, söz söyleyin Evlerinizde oturun, ilk Câhiliye çağı kadınlarının açılıp saçılması gibi açılıp saçılarak, kırıla döküle yürümeyin Namazı kılın, zekâtı verin, Allah'a ve Resûlü'ne itaat edin Ey Ehl-i Beyt! Allah sizden her türlü kiri gidermek, sizi tertemiz yapmak ister" [Ahzâb sûresi (33), 32-33]
Bu emirler, Peygamberimiz'in eşlerine yönelik ise de, bunların bütün islâm kadınlarına şâmil olduğunda şüphe yoktur Bu âyetler, erkeklerle kadınlar arasında iffetin, nezâhet ve nezâketin hâkim olması gerektiğini göstermektedir Allah'ın âyetleri ve Resûlü'nün sünneti, aile hayatımızın nasıl olması icab ettiğini bize öğretmektedir Peygamberimiz bunun en mükemmel uygulayıcısı olmuştur Âyette geçen "hikmet"ten maksat, Hz Peygamber'in sünnetidir
Allah Teâlâ, kişilerin ve ailenin saadetinin Kur'an ve Sünne'tte olduğunu, edebin ve ahlâkın en üstününün de bu iki kaynakta bulunduğunu, peygamber ailesinin şahsında bütün müslümanlara, hatta bütün insanlığa beyan etmiştir Özellikle peygamber ailesinin zikredilmesinin sebebi, onların evlerinin vahyin beşiği olmasından ve en mükemmel uygulamanın onların evinde yapılmasından dolayıdır
Dikkat edilirse, burada arka arkaya sıralanan âyetler, birbirinin anlam ve muhtevasını tamamlayıcı bir nitelik arzeder Bu durum, aynı zamanda bize bir usul, üslûp ve sistemi de öğretip kavratıyor O da, Kur'an'ı bir bütünlük içinde ele alma, anlama ve kavrama yoludur Bu âyetlerin her biri çeşitli yönleri ile Peygamberimiz'i bize anlatıp tanıtmaktadır
Hadisler
158 Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivâyet edildiğine göre, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Herhangi bir konuyu size emredip yasaklamadığım sürece, siz de beni kendi halime bırakınız Sizden önceki ümmetleri çok sual sormaları ve peygamberlerine karşı münakaşaya dalmaları helâk etti Size herhangi bir şeyi yasakladığım zaman ondan kesinlikle sakınınız, bir şeyi emrettiğimde de onu, gücünüz yettiği ölçüde yerine getiriniz"
Buhârî, İ'tisâm 2; Müslim, Hac 412, Fezâil 130-131 Ayrıca bk Tirmizî, İlim 17; Nesâî, Hac 1; İbni Mâce, Mukaddime 1
Açıklamalar
Kur'ân-ı Kerim'in bazı sûre ve âyetlerinin nâzil oluş sebebi bulunduğu gibi, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in bazı hadislerinin de bir söyleniş (vürûd) sebebi vardır
Açıklamaya çalıştığımız bu hadisin vürûd sebebini Ebû Hüreyre'nin şu rivayetinden anlamak mümkündür:
Resûl-i Ekrem Efendimiz bize hitap etti ve şöyle buyurdu:
- "Ey müslümanlar! Size hac farz kılınmıştır, o halde hac yapınız" Bir adam:
-- Her sene mi, Ya Resûlallah? dedi
Resûlullah cevap vermeyip sustu Adam sorusunu üç defa tekrarladı Bunun üzerine Peygamber Efendimiz:
-- "Şâyet "evet" desem, mutlaka farz olurdu, tabiî sizin de buna gücünüz yetmezdi" buyurdular (Müslim, Hac 412) Sonra da bu hadisi söylediler
Hz Peygamber'e bu soruyu soran sahâbî Akra İbni Hâbis'tir O, namazın, zekâtın, orucun tekrar tekrar yapıldığını bildiği için, hac ibadetini de bunlara kıyas ederek bu soruyu sormuştu Bütün mükelleflere her sene bu ibadeti tekrar etmenin zorluğunu, hatta imkânsızlığını düşünememişti Peygamber Efendimiz, önce onun bu sualine cevap vermedi Çünkü susmak, bilgisize cevap teşkil eder Faydalı ve güzel soru ise, ilmin yarısıdır, denir
Hz Peygamber ümmete açıklanması gereken ve insanların ihtiyacı olan bir konuda susmazdı Şâyet sorulan soru bu çeşit bir ihtiyaçtan kaynaklanıyorsa, onu mutlaka en açık şekilde cevaplandırırdı Fakat, Akra'ın sorusunu böyle değerlendirmediğini, aksine tekrar tekrar sorduğu halde sorusunu cevaplandırmadığını görüyoruz Ne var ki, susmasının cevap teşkil etmediğini görünce, bu soruyu da açık bir şekilde cevaplamıştır Resûl-i Ekrem'in cevap tarzından soru soranı pek hoş karşılamadığı anlaşılmaktadır Çünkü Akra İbni Hâbis, Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sözlerini tamamlamadan ve ilgili açıklamaları yapmadan bu soruyu sormuş olabilir Oysa Allah Teâlâ, bu konudaki davranış edebini mü'minlere şöyle bildirmişti:
"Ey inananlar! Allah'ın ve Resûlü'nün huzurunda öne geçmeyin Onların önüne kendiniz geçmediğiniz gibi, onlardan önce konuşmaya, bir iş hakkında hüküm beyan etmeye de kalkmayın" [Hucurât sûresi (49), 1]
Peygamber Efendimiz, özellikle itikat, ibadetlerin farz oluşu, helâl ve haram gibi vahiyle tesbit edilen konularda kendisinin bildirdikleri ile ye-tinmeyi, ince eleyip sık dokumamayı, çok ve gereksiz soru sormaktan sakınmayı tavsiye ederlerdi Bu sebeple: "Benim sizin anlayış ve kavrayışınıza bıraktığım konularda siz de beni kendi halime bırakın" buyurmuşlardır Niçin böyle yapılması gerektiğini de, geçmiş ümmetlerin, yahudi ve hıristiyanların helâk oluşlarını örnek göstererek açıklamışlardır Çünkü onlar, peygamberlerine çok ve yersiz sorular sorarlardı Ayrıca peygamberlerinin verdiği cevabı kabullenmek yerine, onu aralarında münakaşa ederler, ihtilafa düşerlerdi Bu nitelikleri, yani çok ve yersiz sorular sormaları, aldıkları cevapları münakaşa konusu yapıp çok ihtilafa düşmeleri onların helâkine sebeb oldu Çünkü ihtilaf, ayrılıkları ve grup-laşmaları doğurur Bunun neticesinde toplumun birlik ve beraberliği ortadan kalkar Birlik ve beraberliği bünyelerinde sağlayamayan milletler ve ümmetler ise helâke sürüklenirler Bütün bunlar zaruret olmaksızın soru sormanın, Allah ve Resûlü tarafından hükümleri belirtilmiş konularda ihtilaf etmenin haram kılındığını gösterir Çünkü, bir işin sonu helâk olursa, o işin haram veya büyük günah olduğu âşikârdır Özellikle ihtilaflar, kalplerin ayrılmasına ve dinin zayıflamasına sebeb olur Bunlar nasıl haramsa, bunlara yol açan sebebler de aynı şekilde haram olur
Dinin yasak ettiği şeylerden kesinlikle sakınılması, uzak durulması gerekir Bu konuda müsamaha yoktur "Gücüm yetmiyor" veya "Alıştığım için bırakamıyorum" gibi mazeretler de geçerli değildir Tabii ki, ızdırar hali denilen zorunlu durumlar her zaman istisna teşkil eder Bu ise, zaman, mekân ve şahıslara göre değişiklik arzeden ve geniş açıklamaları gerektiren bir konudur Kişinin dindarlığı ve takvâsı, yaptığı ibadetlerden çok, yasaklardan kaçınması ile değerlendirilir Çünkü yasaklardan uzak durmak, bir riyâ, gösteriş ve başkalarına hoş görünme konusu olamaz İbadetlerde ise, bunlar şu veya bu ölçüde bulunabilir
Yasaklardan kesin olarak kaçınılmasına karşılık, dindeki emirler herkesin gücünün yettiği ölçüde uyması gereken bir özellik arzeder Çünkü bir işi yapmanın, yapabilmenin çeşitli şartları ve sebebleri vardır Bu şart ve sebebler, herkeste aynı oranda bulunmayabilir veya hiç olmayabilir O halde herkes gücünün yettiğinden sorumludur Çünkü Allah Teâlâ, hiç kimseye gücünün üstünde bir yük yüklememiştir [Bakara sûresi (2), 286] Kimileri bir işi yapmaya güç yetirirken, kimileri yetiremeyebilir Sorumluluk güç yettiği orandadır Cenâb-ı Hak da "Allah'a karşı vazifelerinize gücünüz yettiği kadar dikkat edin Dinleyin, itaat edin, kendi iyiliğinize olarak (mallarınızı Allah uğrunda) harcayın" [Teğâbün sûresi (64), 16] buyurur
Farz olan ibadetlerin yapılmasında herkes aynı mükellefiyeti taşır Nâfile ibadetler ise, daha önce de geçtiği gibi, her ferdin gücü ile, kudreti ile sınırlı ve ihtiyârîdir Bu kâide sadece ibadetlerimizde değil, bütün dînî emirlerde geçerlidir
Bu hadis 1275 numarada tekrar gelecektir
Hadisten Öğrendiklerimiz
1 Ortaya problemler çıkaracak, şüphelerin doğmasına, münakaşalarla ihtilafların artmasına sebep olacak sorular sormak haramdır
2 Birtakım ciddî boyuttaki münakaşa ve ihtilaflar, fertlerin ve toplumların yıkılışına sebep olur
3 Dinin kesin olarak yasakladığı şeylerden mutlaka uzak durmak, uyulması gereken farzlardandır
4 Dinî yasaklarda müsamaha ve gevşeklik câiz değildir
5 Dinî emirler, güç yettiği nisbette yerine getirilir
6 Peygamber'in sünneti üzerinde münakaşaya dalmak doğru değildir

Riyazüs Salihin