Türk Halk Edebiyatı-Halk Edebiyatı -Yüzyılda Halk Edebiyat-ıHalk Edebiyatı Haakında

Türk Halk Edebiyatı-Halk Edebiyatı -Yüzyılda Halk Edebiyat-ıHalk Edebiyatı Haakında

Türklerin Anadolu'ya geldikten sonra edebiyatları beş gruba ayrılmıştır Arapça ve Farsça'yı çok iyi bilen aydınların oluşturduğu "Yüksek Zümre Edebiyatı" [1] ve İslam öncesinden gelen sözlü bir "Halk Edebiyatı" Anadolu'ya göç eden Türkler arasında aynı ayrım devam etti Medrese eğitimi gören aydın kesim Arap ve Fars edebiyatlarının tesirini devam ettirirken, halk yine saz şairleri aracılığıyla halk edebiyatını devam ettirdi Dolayısı ile Anadolu Türk Edebiyatı iki grupta incelenmektedir Bu gruplardan biri Halk Edebiyatı'dır
Oğuz Türkleri Anadolu'ya dilleriyle, gelenekleriyle, geleneksel halk edebiyatlarıyla gelmişlerdir Ozan dedikleri saz şairleri, Anadolu'nun gittikçe Türkleşen bölgelerinde, gezici şair olarak sazlarıyla şiirler söylüyorlardı
Konu başlıkları

• <LI class="toclevel-1 tocsection-1">1 13 yüzyıl <LI class="toclevel-1 tocsection-2">2 14 yüzyıl <LI class="toclevel-1 tocsection-3">3 15 yüzyıl <LI class="toclevel-1 tocsection-4">4 16 yüzyıl <LI class="toclevel-1 tocsection-5">5 17 yüzyıl <LI class="toclevel-1 tocsection-6">6 18 yüzyılda Halk Edebiyatı <LI class="toclevel-1 tocsection-7">7 19 yüzyılda halk edebiyatı <LI class="toclevel-1 tocsection-8">8 Halk edebiyatının genel özellikleri <LI class="toclevel-1 tocsection-9">9 Türk halk edebiyatında düzyazı
• 10 Dipnotlar

13 yüzyıl


Nasreddin Hoca, Türk folklorünün kişiliği etrafında mizahi hikâyelerin şekillendiği ünlü bir figürü


Bu yüzyılda ele geçen eserler daha çok fetih ve savaşlara aittir Bunların en önemlileri İslami Türk destanlarıdır Battal Gazi Destanı, Danişmentname bunlardan en ünlüleridir Dönemin en ünlü kişisi Nasreddin Hoca'dır O, zekasıyla, keskin görüşleri ve zeki söyleyişleriyle, nükteleriyle dünyaca tanınmış biridir 13 yüzyılda yaşadığı halde halka mal olarak kendinden sonra gelen Timurlenk ile karşılaştırılmıştır Bu asrın en önemli şairi Yunus Emre'dir
14 yüzyıl

Bu yüzyılın en önemli eseri Kitab-ı Dede Korkut 'turBu kitapta hikâyeler Oğuz Türkleri arasında yaşanmış ve yayılmıştır Kitapta Oğuz Türkleri'nin Gürcüleri, Rumlar, Ermeniler ve diğer Türk boylarıyla yaptıkları barışlar anlatılır Hikâyelerde nazım, nesir iç içedir Dili destansı bir dildir Bazı yönleriyle destana benzer Bu yüzden destandan halk hikâyeciliğine geçiş ürünü olarak görülür
Bu asırdaki en ünlü şair, Yunus tarzı söyleyişleriyle ün kazanan tekke şairi Kaygusuz Abdal'dır
15 yüzyıl

Bu yüzyılın tanınmış ismi Hacı Bayram Veli'dir Ankara'da doğan Hacı Bayram Veli, çok güçlü bir medrese tahsili yapmıştır Aruzla da yazmakla birlikte daha çok hece ölçüsünü kullanmış ve dini şiirler yazmıştır İlahileri tekkelerde, zaviyelerde dillerden dillere dolaşmıştır
16 yüzyıl

Dosya:Pir Sultan Abdaljpg Pir Sultan Abdal


Bu yüzyılda sadece Tekke edebiyatının değil, din dışı konularda söylenen şiirlerin de metinleri ele geçmiştir Ellerinde sazlarla diyar diyar dolaşan, nerede bir güzel görülürse ona aşık olan ve şiirler söyleyen şairler, ordularda, kışlalarda, hudut boylarında boy gösteren aşıklar eski halk geleneğini sürdürmüşler ve "Aşık Edebiyatı" denen edebiyatı yaşatmışlardır Bunların en tanınmışı, yüzyılın sonlarında şöhret kazanan Köroğlu'dur Ayrıca Kul Mehmet, Hayali, Bahşi adlı aşıklar da dönemin önemli şairleridir Tekke Edebiyatının bu dönemdeki temsilcisi Pir Sultan Abdal'dır Pir Sultan Abdal tekke şairleri arasında şiirlerini sazla söyleyen ender kişilerdendir Daha çok nefesleriyle tanınır

17 yüzyıl

Daha çok bilgi için: Aşık edebiyatı ve Tekke edebiyatı
Bu dönem Türk edebiyatının altın çağıdır Hem Aşık edebiyatı hem Tekke edebiyatı hem de Anonim Halk edebiyatı [2] ürünlerden bir çoğu ele geçmiştir Tekke edebiyatının önde gelen şairleri Aziz Mahmut Hüdai ve Niyazi Mısri 'dir Her iki şair de derin ilim sahibidirler
Bu asırda Aşık edebiyatında büyük gelişmeler olmuş, Divan şairlerine bile ilham verecek lirik şiirler söylenmiştir Ayrıca aruzla şiir söyleyen saz şairleri, kendilerini Divan şairleri kadar başarılı saymışlardır Bunların arasında Yeniçeri ordusunda bulunan ve Evliya Çelebi'nin de dikkatini çeken Kâtibi, denizci olan Kayıkçı Kul Mustafa ünlüdür
Ancak günümüzde bile çok sevilen, şiirlerin çoğu halk türküsü haline gelen aşık Karacaoğlan'dır Şiirlerinin tümünü hece ölçüsüyle söyleyen, halk anlayışını, yaşayışını şiirlerine en iyi şekilde yansıtan Karacaoğlan tabiat ve sevgili teması ile yazdığı koşmalarıyla tanınır
Dönemin diğer büyük saz şairi Aşık ömer'dir Halk şairleri arasında en kültürlü, en yaratıcı olarak tanınır
18 yüzyılda Halk Edebiyatı


Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetname adlı kitabındaki dünya haritası


Bu yüzyılda halk edebiyatı şairleri, divan şairleriyle boy ölçüşme, aruzla şiir söyleme bu devirde biraz daha yaygınlaşmıştır Tekke edebiyatı bu dönemde bir duraklama içindedir Dönemin en büyük tekke şairi, aynı zamanda büyük bir alim olan Erzurumlu İbrahim Hakkı'dır İlahiname adlı divanında genellikle tasavvufi kasideler, gazeller, ilahiler bulunur Ayrıca şairin Marifetname adında nesir eseri de vardır
19 yüzyılda halk edebiyatı


Halk şiir geleneği bu asırda klasik söyleyişini sürdürmüştür Özellikle Âşık edebiyatının çok yetenekli saz şairleri görülür Bunlardan biri de Bayburtlu Zihni'dir Hem Divan hem de âşık tarzı şiirleriyle tanınmıştır Çok iyi medrese eğitimi görmüştür Bu nedenle divan tarzında yazdığı şiirler, Divan şairlerini aratmaz Ayrıca halk tarzında söylediği şiirlerde tam bir âşık söyleyişi vardır Dönemin diğer tanınmış şahsiyeti Erzurumlu Emrah'tır Divan tarzı şiirleri pek başarılı değildir Asıl lirik şiirleri, koşma tarzında söyledikleridir
Halk edebiyatının genel özellikleri

• Şiirler çoğu zaman saz eşliğinde söylenir Duruma göre şiir söyleyen âşıklar, şiirleri için bir ön hazırlık yapmazlar Bu yüzden şiirlerinde derin bir anlam kusursuz bir biçim görülmez
• Aruz ölçüsü ile şiir yazanlar olmasına rağmen asıl ölçü hece ölçüsüdür
• Nazım birimi dörtlüktür Ancak nadiren de olsa türkü ve ninnilerde üçlü, beşli söyleyişler görülür
• Dili, halk dilidir Bu dilin öz Türkçe olduğu söylenemez Ancak halka mal olmamış sözcükler kullanılmamıştır
• Şiirler hazırlıksız söylenildiğinden daha çok yarım kafiye ve redif kullanılmıştır
• Nazım şekli olarak mani, koşma, varsağı,destan vs kullanılmıştır
• Konu olarak Âşık edebiyatında aşk, ölüm, hasret, ayrılık gibi duygusal konular, doğa sevgisi, yiğitlik, zamandan şikayet işlenmiştir Tekke edebiyatında ise konu dindir
• Söyleyişlerde doğa ile iç içe olmaktan kaynaklanan bir somutluk hâkimdir
• Halk şairlerinin hayat hikâyeleri ve şiirleri cönk adı verilen eserlerde toplanır

Türk halk edebiyatında düzyazı

Türk halk edebiyatı'nın düzyazı alanındaki öyküleri, Türk, Arap ve İran-Hint kaynaklı olmak üzere 3 grupta toplanır Türk kaynaklı öyküler arasında Dede Korkut, Köroğlu, Danişmendname gibi serüven-kahramanlık öyküleri, Kerem ile Aslı, Âşık Garip, Karacaoğlan ile İsmigan Sultan, Emrah ile Selvihan Furkan ile Gülçin gibi âşıkların yaşam öyküleri çevresinde gelişen öyküler yer alır Doğu Anadolu’da kaside adı verilen küçük öyküler, Güney Anadolu’da bozlaklar, meddah öyküleri ve Nasreddin Hocafıkraları da halk edebiyatının düz yazı örneklerindendir Yusuf ü Züleyha, Ebu Müslim, Battalname, Leyla ile Mecnun da Arap kaynaklı öykülerin en yaygın olanları ve bilinenleridir Hint-İran kaynaklı öykülerin en ünlüleri arasında Ferhat ili Şirin ve Kelile ve Dimne sayılır
Vikipedi, özgür ansiklopedi