Fetret Devri

Fetret Devri

Bunalım Devri, Osmanlı Devleti'nde Yıldırım Bayezid'in 1402'de Ankara Savaşı'nda, Timur İmparatorluğu'nun kurucusu olan Timur'a yenilip esir düşmesi sonucu ortaya çıkan ve Yıldırım Bayezid'in oğulları arasındaki taht kavgaları nedeniyle 11 yıl süren kargaşa dönemidir

Yıldırım Bayezid'in altı oğlu vardır Bunlar; Emir Süleyman, İsa Çelebi, Musa Çelebi, Mehmet Çelebi, Mustafa Çelebi ve Kasım Çelebi'dir

En büyük olan ve padişah olması beklenen Mustafa Çelebi, Ankara Savaşı'nda ortadan kaybolmuştur Ali Paşa, Emir Süleyman'ı Rumeli'ye kaçırdı Mehmet Çelebi de Amasya'ya çekildi İsa Çelebi ve Musa Çelebi çatışa çatışa Karesi yöresine gittiler, sonunda Musa Çelebi, İsa Çelebi'yi öldürdü Oradan Bursa'ya geçti Emir Süleyman'ın Bursa'ya gelmesi üzerine Karaman Yöresine kaçtı ve Karamanoğulları'na sığındı Bu arada Emir Süleyman, olabilecek anlaşmazlıklar, Trakya'nın emniyeti ve boğazlardan rahat geçişi sağlamak amacıyla kardeşi Kasım'ı ve kız kardeşi Fatıma'yı Bizans'a rehin olarak verdi Hemen ardından Karamanoğulları ile barış anlaşması yaptı

Mehmet Çelebi, ağabeyi Süleyman'a tabi olduğunu ve Hanlığını tanıdığını çeşitli hediyelerle bildirdi Bu anlaşmalar üzerine can güvenliği iyice azalan Musa Çelebi, Karaman'dan da kaçarak, İsfendiyar Bey'in yardımlarıyla Eflak Kralı Mirçe'ye sığındı Eflak Kralı, Trakya'da, egemenlik sağlamak için Musa Çelebi'ye çok sayıda asker verdi Musa Çelebi de yanına verilen bu askerlerle kendini Han ilan edebilmek üzere Edirne'ye saldırdı Emir Süleyman beklemediği bu saldırıya karşı koyamayarak İstanbul taraflarına yanında çok az sayıda adamıyla ancak kaçmayı başardı Uğradıkları bir köyde tanınınca, köylüler sırf Musa Çelebi'den bahşiş alabilmek gayesiyle Emir Süleyman'ı katlettiler Türk geleneğine göre: Saltanat soyundan kim olursa olsun; bir saltanat üyesi, diğer bir saltanat üyesini kendi emri üzerine öldürtür Başkalarının olaya izinsiz müdehalesine, kişi ise idam, devlet ise savaşla yok etmek cezasını verir ve intikamını mutlakâ alırdı Musa Çelebi de bu yüzden, köyü içindekilerle beraber yok etti, 1410'da Edirne'ye döndü ve tahta geçti

Bu olayları öğrenen Mehmet Çelebi de Amasya'dan Bursa'ya gelip burada tahta geçtiğini ilan etti Emir Süleyman'ı destekleyenlerin hepsi Mehmet Çelebi'yi onayladılar ve tabi oldular Rumeli'de, Samako'da son kez karşılaştılar ve Çamurlu Derbent Savaşı'nda Mehmet Çelebi, kardeşini yenip çadırında öldürttü

Mehmet Çelebi (I Mehmet) tüm kardeşlerinin isyanlarını bastırarak, hükümdar olmuştur Fetret Dönemi, yeni kurulmuş olan Osmanlı Devleti'nin fiilen parçalanmasına sebep olmuştur Bu nedenle I Mehmet için "ikinci kurucu" da denir

”Fetret devri” sonrasi olaylari


580 yil evvel 4 Mayis 1421 Pazar günü Çelebi Sultan Mehmed Edirne’de vefat etmisti Yildirim Bâyezid Hân’in oglu olan ve 1385 yilinda Bursa’da Devlet Hatun’dan dogan bu Osmanoglu’nun annesi Devlet Hatun, Germiyanoglu Süleyman Sah’in kizidir



* Fetret Devri-Fasila-i Saltanat: Tarihimize ”Murad-i Evvel/Murad Hudâvendigâr/Melikü’l-mesâyîkh Gaazi Murad” ünvanlariyla geçen Birinci Murad’in Kosova Savasi’nda (1389) sehadetini müteâkib tahta çikip savaslarda gösterdgi secaat ve sür4at dolayisiyla ”Yildirim” ünvanini alan Birinci Bâyezid (1389–1402) kazandigi nice zaferden sonra 1402 yilindaki Ankara muharebesinde türlü ihanetle Timur’a maglûb olup esir edilmis ve Yildirim Bâyezid Hân’in bu maglubiyetiyle Osmanli tarihinde ”Fetret Devri” (1402–1413) baslamistir



* Çelebiler/Sehzâdeler Kavgasi: Pâdisahlarin erkek çocuklari önceleri ”Çelebi” diye anilirlarken sonra bunlara ”Sehzâde/Sâhzâde” denilmistir Yildirim Bâyezid’in ogullari arasindaki saltanat mücadelesi bu bakimdan ”Çelebiler Kavgasi”dir


Yildirim’in alti oglundan Kasim Çelebi küçük yasta oldugundan Ankara Savasi’na götürülmeyip Bursa’da birakilmis, digerleri: Süleyman, Mustafa, Mûsâ, Isâ ve Mehmed babalari yaninda bulunup harbe katilmislarsa da, Yildirim’in maglubiyetini müteâkib bassiz kalan devlette ilk saltanat mücadelesi Süleyman, Isa ve Mehmed Çelebiler arasinda baslamis, daha sonra bu mücadeleye Mûsâ Çelebi de katilmis, Mustafa Çelebi ise, Çelebi Sultan Mehmed’in devlete hâkim olmasindan sonra meydana çikarak ”Düzmece Mustafa” olayi ile Sultan Ikinci Murad devrinde de gaaile olmustur! Bu Mustafa Çelebi’nin Ankara Savasi’nda kayboldugu rivayet edilirse de, kuvvetli bir ihtimalle Yildirim’in bu oglu Timur tarafindan esir edilmis, bilâhare firar etmek veya serbest birakilmak suretiyle esâretten kurtulup din ve devlet düsmanlariyla isbirligi yapip isyân etmis ve nice maceradan sonra Ikinci Murad devrinde Edirne civarinda yakalanip idâm edilmek suretiyle cezasini bulmustur (1422)



* Mûsa ve Mehmed Çelebiler: Yildirim Bâyezid’in ogullarindan Kasim Çelebi, Çelebiler Kavgasi disinda kalmis, Mustafa Çelebi sonralari ortaya çikip devlete isyân etmis, diger ogullarindan Süleyman Çelebi Edirne’de, Mehmed Çelebi Amasya’da, Isâ Çelebi bursa ve Balikesir havalisinde, Mûsâ Çelebi ise Trakya’da hüküm sürmüslerdir Bu dönemde evvelâ Mehmed Çelebi, Isâ Çelebi’yi, sonra Mûsâ Çelebi, Süleyman Çelebi’yi tasfiye etmis ve böylece devlet 1411 yili baslarinda Mûsâ ve Mehmed Çelebiler elinde kalmistir



* Çamurlu-ova Zaferi: Mûsâ ve Mehmed Çelebiler arasindaki mücadele 5 Temmuz 1413 Çarsamba günkü ”Çamurlu-ova” Savasi’na kadar devam etmis ve bu savasi kazanan Çelebi Sultan Mehmed Besinci Osmanli pâdisahi olmustur Çamurlu-ova, Bulgaristan’da Samakov sehri civarindadir Burada kardesine yenilen Mûsâ Çelebi Eflâk taraflarina kaçarken yakalanmis ve idâm edilip cenazesi Bursa’ya götürülmüstür Mûsâ Çelebi’nin Trakya’daki saltanati iki buçuk yil kadar devam etmis ve onun tasfiyesiyle on sene, on bir ay, sekiz gün süren ”Fetret Devri” sona ermistir



* Yanlis bir tesbit: Batili bazi tarihçiler Osmanli pâdisahlarini sayarken Edirne ve havalisine hâkim olan Süleyman Çelebi ile onu tasfiye edip yerine geçen Mûsâ Çelebi’yi ”Sultan Birinci Süleyman” ve ”Sultan Mûsâ” ünvanlariyla zikretmekte iseler de, bu tesbit dogru degildir Çünkü Fetret Devri’nde birbirleriyle mücadele eden bu Çelebilerden hiçbiri, Çelebi Sultan Mehmed’in Çamurlu-ova zaferine kadar Anadolu ve Rumeli topraklarinin tamamina sahip olamamislardir Ancak, Çelebi Sultan Mehmed’dir ki, kazandigi Çamurlu-ova zaferiyle Mûsâ Çelebi’yi tasfiye edip Anadolu’dan sonra Rumeli’ye de hâkim olmus ve Osmanli tahtinin tek vârisi olarak tahta oturmus, böylece Osmanogullari Çelebi Sultan Mehmed neslinden yürümüstür



* Gayretli bir pâdisah: Çelebi Sultan Mehmed yirmi dört yaslarinda devlete hâkim olmus ve kisa saltanatinda fevkalâde bir gayretle ”Fetret Devri” anarsisine son verip birligi temin ederek devleti yeniden kurmayi basarmistir Ankara Savasi ile kaybettigimiz topraklarin mühim bir kismini geri almis, genis fütûhatinda yirmi dört savasta bulunup kirka yakin yara almistir Böyle savaslar yanisira memleket dahilindeki olaylarla da ugrasan Çelebi Sultan Mehmed, yukarida kaydettigimiz ”Düzmece Mustafa” olayini bastirmis, günümüzde hâlâ bazi çevrelerce sik sik öne sürülüp münakasa mevzuu olan ”Seyh Bedreddin isyani” Seyhin 1420’de idâmiyla sona erdirilmis, bu arada mühim i’mar hareketlerinde de pâdisahin gayreti görülmüstür



* I’mar faaliyet: Bursa’da bir semte adini veren ”Yesil Cami” Çelebi Sultan Mehmed tarafindan 1415–1419 yillari arasinda yaptirilmistir Mimari Vezir Haci Ivaz Pasa’dir Cami kesme tastan insa olunmustur Üstü, dünya mimarisinde görülmemis bir sekilde islemeli bir mermerle birbirine tutturulan iki kubbe ile kaplidir! Yesil Cami bu sekildeki kubbelerinden baska, çinileriyle de meshurdur Mihrabi tamamen çini oldugu gibi, duvarlari da iki metre yükseklige kadar yesil içini ile kaplanmistir Bursa’nin pek çok camiinde oldugu gibi Yesil Cami’de de mermer havuzlu bir sadirvan vardir Tek serefeli iki minaresi tugladan yapilmistir Çelebi Sultan Mehmed, caminin karsisindaki ”Yesil Türbe”de medfundur Içi ve disi yesil çini ile kapli bu türbe, oymaciligin saheseri sayilan kapisiyla da meshurdur!


Edirne’deki ”Eski Cami” yapimina Süleyman Çelebi baslamis, daha sonra Mûsâ Çelebi insaata devam etmis, camiin tamamlanmasi ise 1414 yilinda Çelebi Sultan Mehmed’e nasip olmustur



* Uzunçarsili diyor ki: Ismail Hakki Uzunçarsili ”Osmanli Tarihi”nde Çelebi Sultan Mehmed’in sahsiyyetinden bahisle: ”Osmanli pâdisahlarinin büyüklerinden olan Çelebi Mehmed, azim ve metaneti, yüksek ahlâkî faziletleri, sözüne, ahdine riayet etmesi, tab’an nezaketi, itidali ve siyasî görüsleri, devlet siyasetine aid islerde ifrata gitmeyerek durumu takdir etmesi ve programli hareketi sayesinde Osmanli Devleti’ni bir idare altinda toplamaya muvaffak olmustur” diyor



* Bir sahadet daha: ”Basardigi en mühim mesele, dagilan devleti bir idare altinda toplamaktir Bu, basarilmasi cidden güç isdi ve ancak onun azmi, cesareti ve dirayeti sayesinde elde edilebilecek bir zaferdi En büyük meziyetlerinden birisi de, cidden kadirsinas ve vefali olmasi, zamaninda affetmesini ve kalp kazanmasini bilmesiydi Ciddiyet ve vakari ile sehzâdeliginden beri herkesin hürmetini kazanmasini bilmisti”



* Vasiyyeti: 4 Mayis 1421 Pazar günü otuz iki yasinda vefa eden Çelebi Sultan Mehmed’in ölüm dösegindeki vasiyyeti onun sahsiyetini tesbit bakimindan mühimdir! Okuyalim bu vasiyyeti: ”Tiz oglum Murad’i (Ikinci Murad) getirin Ben hod bu dösekten kurtulmazim Murad gelmeden ben ölürüm, memleket birbirine tokusur Tedarük edin, benim vefatim duyulmaya”


O yillarda Amasya Valisi olan Ikinci Murad Edirne’ye gelinceye kadar, pâdisahin vasiyyetine uyularak büyük bir maharetle Çelebi Sultan Mehmed’in ölümü kirk bir gün gizlenmis, herhangi bir karisikliga meydan verilmemistir!