Anarşizm

Anarşizm

Devletin ya bizatihi doğuşu ve mahiyeti itibariyle kötü ve zararlı olduğu, ya da tarihi gelişme ve şartların onu kötü ve zararlı hâle getirdiği gerekçesiyle (inancıyla) hükümetin (devletin) ya bütünüyle ya da kısmen ilga edilmesi gerektiği ve bunun mümkün olduğu inancı
Anarşist kişi devletin bulunmadığı bir toplumun mümkün olduğuna inanır ve aynı zamanda bireylerin kendiliğinden doğan eylemlerine ve bireylerin gönüllü birliklerine müdahale eden her çeşit otoriteyi reddetmeye yönelir Tipik bir anarşistin başlıca inançları şunlardır:

1) İnsanlar tabiatları itibariyle iyi kalplidirler, ancak, yönetim tarafından yozlaştırılırlar
2) Toplumun tabii ve hür olmasına karşılık devlet istismar edici (sömürücü) ve tahakkümcüdür
3) İnsanlar gönüllü işbirliği yoluyla birbirlerini tamamlayan, fakat her çeşit zorlama tarafından hüsrana uğratılan sosyal hayvanlardır
4) "Yukarıdan gelen" reformlar onları başlatan otoritenin damgasını taşır ve bu yüzden değersizdir
5) Sosyal değişme devrimci eylemle, hatta belki de şiddetli eylemle gerçekleştirilmelidir

Bu inançların hepsinin her anarşist tarafından benimsendiği söylenemez Meselâ, Godwin gönüllü işbirliğiyle birleşmiş, küçük üreticilerden oluşmuş, devletsiz bir topluma inanmış ve bu hedefe aydınlanmış sosyal reform yoluyla ulaşmayı düşünmüştür Rus asıllı anarşist filozof Bakunin spontane şiddete dayanan devrim gerektiren bir "anarşizm, kollektivizm, ateizm" sentezine inanmıştır
Diğer bâzı düşünürlerin de, yukarıda sıralanan dört inançtan (1) ve (5) şıklarını reddetmelerine rağmen, anarşist olarak adlandırılmaları mümkündür Meselâ, egoizmin ve bireysel iradenin gücünü metheden ve onu "sürü-benzeri" gerekliliklere olan bağımlılıklardan kurtarmayı gözeten Nietzsche'nin anarşist çizgide yer alan bir filozof olduğu söylenebilir Ondokuzuncu yüzyıl anarşizmi büyük ölçüde özel mülkiyete, en azından bâzı özel mülkiyet çeşitlerine, onun bir tür örtülü kölelik olduğu gerekçesiyle karşıydı


Anarşizmi bilinçli bir kitle hareketi yapmaya teşebbüs eden Proudhon "mülkiyet hırsızlıktır" düsturunu ortaya koydu, ancak, aynı zamanda, mülkiyetin özgürlüğün zaruri bir parçası olduğunu da düşündü ve bu yüzden mülkiyetin asıl zararlı biçimleri olarak monopole ve gasba hücum etti Bakunin üretim araçlarının ortak mülkiyetini savundu, fakat "tüketim araçlarında" özel mülkiyete izin vermeye hazırdı Godwin, küçük ölçekli olmak üzere çoğu özel mülkiyet türlerini kabul etti


Anarşizmden etkilenmiş bâzı modern yazarlar (Nozick gibi) genellikle daha liberal bir çizgi izlemişler ve bundan dolayı, özgürlükle mülkiyet arasındaki ilişkiyi gözeterek, özel mülkiyete karşı daha olumlu bir tavır takınmışlar, hatta özel mülkiyeti toplumun ve toplumsal sistemin esas vazgeçilmez unsuru olarak görmüşlerdir
Ondokuzuncu Yüzyıl anarşizminin bir başka önemli veçhesi örgütlenmiş dine yönelik husumetiydi Meselâ, Tolstoy, "hakiki" dinin devletin ve bütün devlet müesseselerinin reddini (inkârını) içerdiğini söyler Çoğu anarşist ya Tolstoy'un bu görüşünü kabul etti, ya da, daha ileri giderek, hiçbir dinin gerçek (hakiki) olamayacağını öne sürdü Sorel gibi şiddeti benimseyen anarşistler 19 yüzyıl boyunca etkili oldu ve 19 asır anarşistleri Marx'a bâzı kavramları sağlamakta son derece önemliydi Nitekim, Marx'ın "devletin yok oluşu" (ortadan kalkışı) fikri doğrudan doğruya anarşistlerin görüşlerinden kaynaklanmıştı


Bütün çeşitlerinde anarşizm insan toplumunda (ve hatta insanların toplum hâlinde olmadığı bir durumda) maddi ihtiyaçların ve kollektif sorumlulukların (mükellefiyetlerin), zorlama olmaksızın, kendiliğinden karşılanabileceği, yerine getirilebileceği bir durumun mümkün olduğunu farzeder Bu yüzden anarşistler Hobbes'un egemenin himayesi dışında insan hayatının "yalnız, fakir, pis, kaba ve kısa" olduğu yolundaki görüşünü reddetmeye yönelirler


Anarşistlerin birçoğu devletin şiddet kullanmaksızın tahrip edilmesinin mümkün olmadığını söyler Ancak, şiddetin böylesine istekli savunulmasının anarşizmin yeni ve daha iyi bir toplum görüşünü dayandırdığı insan tabiatı hakkındaki varsayımlara ters olduğu görülür Bu çeşit güçlükler yüzünden bâzı anarşistler (Marx'ın yazı hayatının daha geç dönemlerinde yaptığı gibi) devletin ortadan çekilmesinden ve "gerçek insan tabiatının" kendisini yeniden göstermesinden önce insanların sosyal şartlarının endüstriyel üretimin kitlesel disiplini tarafından geliştirilmesi gerektiğini düşünür


Anarşizme en radikal biçimde karşı çıkan görüş Hegel'e aittir Hegel'e göre, "insanın gerçek tabiatı" devleti sadece kendi güvenliğinin bir aracı olarak değil, fakat aynı zamanda özgürlüğün en yüksek ifadesi olarak görmeyi gerektirir

Afrika Anarşizmi

Afrika anarşizmi, kıta sınırları boyunca, öncelikle etnik olarak bölünmüş Kuzey ve Güney Afrikalı liman kentleri bağlamında gelişti Bu hareketler hakkında el altında bulunan az miktarda yazı dışında bu konu üzerine çok az şey yayımlandı Hindistan bağlamında olduğu gibi, bu, kısmen burada ideolojik bakımdan tutarlı şekilde temellenmiş bir hareket olarak anarşizm tarihinden az şey bulunmasındandır Fakat kısmen de ya kapitalist-emperyalist ulus-devlet sistemlerinin ya da bölgedeki post-kolonyal “Afrikalı sosyalist sistemlerin hegemonyası yüzündendir 20 yüzyılın ilk çeyreğinde kıtadaki en geniş anarşist hareket Güney Afrika’dakiydi Gerçekte, Sam Mbah gibi Nijeryalı anarşistler tarafından yakın geçmişte gerçekleştirilen çalışmalar, bir ideoloji olarak anarşist düşüncenin 20 yüzyılın ortalarına kadar Afrika kıtasının birçok bölgesine doyurucu bir şekilde erişemediğini belirtmiştir (1997, sf 1) Ancak ideolojik olarak tutarlı bir anarşizm biçiminin eksikliğini kabul etmekle birlikte, birçok Afrikalı kabilede bulunan anarşist toplumsal unsurlar çalışmalarında fazlasıyla vurgulanmaktadır Bu yolla, kabile “komünizmi özellikle ve benzersiz bir şekilde Afrika bağlamı içinde anarşizmin Batı-dışı biçimi olarak anlaşılmıştır Kendi cümleleriyle, “Tüm geleneksel Afrikalı toplumlar ‘anarşist unsurları’ ortaya koymaktadır…


Anarşizmin esasını oluşturan idealler Afrika bağlamında bu kadar yeni olmayabilir Yeni olan, toplumsal bir hareket veya ideoloji olarak anarşizm kavramıdır Böylesine muazzam hikayelerin ciddiye alınmamasına rağmen, bu kullanımda komünalizm terimi Marx’ın “ilkel komünizm -feodal öncesi ve avcı-toplayıcı sonrası devletsiz bir toplum- kavramına benzer bir şekilde kullanılmaktadır Bu ciddiye alınmama durumunun nedeni, bu “tarihsel safhanın, Afrika’nın birçok bölgesinin, özellikle kıtanın kırsal kesimlerinin, hiçbir zaman daha ötesine “gelişemediği bir aşama olmasıdır


Bu bağlamda, kabile cemaatindeki yaşlılar, zorlamanın herhangi bir meşru kullanım biçimine sahip otoriteler olarak değil, sadece deneyim itibari ile liderler olarak tanınırlar Bazı devletsiz toplumlar anaerkil olsa da, din ve köyün bazı işlerini yerine getiren “yaşa göre rütbelendirilmiş erkek grupları, içsel bir toplumsal bileşimi koruma yöntemi olarak iş görürler Özellikle Igbo, Nijer Deltası halkları ve Tallensi, anti-otoriter, doğrudan-demokratik toplumsal yapılar tarafından belirlenmiş olmaları ile bilinir Öncelikle yaşlılar meclisinin tavsiyesi ile ayarlanan, doğrudan demokrasinin bir biçimi olan çokluk ilkesine dayalı köy toplantılarının en yüksek derecede otoritesi etrafında örgütlendiler


Aslında bu toplumlar ataerkil olmalarına rağmen, kadınlar kendi örgütlenmeleri aracılığıyla topluluğun idaresinde önemli roller oynadı (sf 38) “Afrika sosyalizmi olarak isimlendirilen olay, kıtanın sömürgeleşmesi, endüstrileşmesi ve kentleşmesinden hasıl oldu Bu, Avrupa’nın Afrika’yı ulus-devletler şeklinde parçalara böldüğü, ulus-devletleri geçmişte kıtaya ait ademi-merkeziyetçi toplumsal idarenin temelini oluşturan devletsiz toplumlar üzerine ve arasına yerleştirdiği 1884-85 Berlin Konferansı ile başladı Söz konusu kolonyal ulus-devletler, devletsiz toplumları yok eden, bölen, onların yerlerini değiştiren ve temelini çürüten Avrupalı elitlerin yararına doğal kaynakların çıkarılmasını kolaylaştırdı Bir çok Afrikalı ulus-devlette anti-kolonyal hareket, Libyalı Muammer Kaddafi, Mısırlı Nasır gibi “Afrikalı sosyalistler ve Sebghor gibi “siyah sosyalistler tarafından yönlendirildi Bunların çoğunun ortaklaştıkları özellik, Batılı sermayenin çıkarları doğrultusunda çabucak kontrol altına alınmaları ve kümese sokulmalarıydı


Böylesi Afrika sosyalizmleri Marksist bir yaklaşım tarafından yönlendirilmelerine rağmen, yabancı kapitalist çıkarlar tarafından şekillendirildi ve yönlendirildiler 1960’ta bağımsızlığını kazandıktan sonra Nijerya, geleneksel Afrika komünalizminin ve İsrail Kibbutizm sisteminin unsurlarının bir sentezine dayanan, ulus çapında kolektif bir tarım sistemi uyguladı Bu, Kaddafi’nin meşhur “Yeşil Kitabının Bakunin ve Marx okumalarından etkilenmesiyle aynı şekilde görülebilir Onun jamarrhiriyah kavramı Nijerya’nın kolektif tarım sistemindekine de oldukça benzerdi Fakat her ikisinden de çok daha ibret verici olan, Julius Nyerre’nin ujamaa sistemidir


Kapitalizme “sosyalizmin öğretisine olduğu kadar karşı olan bu sistemde, gözden geçirilmiş bir Afrika komünalizmi biçimi post-kolonyal Tanzanya toplumunun temeli haline geldi Ne yazık ki, ujamaa sistemi, köylüler üzerinde Dünya Bankası’nın uyanık vesayeti altındaki devlet kontrolünün hızlı yozlaşması sonucu olarak eninde sonunda başarısız oldu Afrika kıtası üzerinde Tanzanya, kapitalist ulus-devletlerde olduğu gibi bazen “sosyalist ulus-devletlerde de tuhaf bir şekilde meydana gelen bu gelişmede yalnız değildi Daha önce de bahsedildiği gibi, 20 yüzyılın başlarında anarşist hareketin kayda değer genişlikte örgütlendiği ülke Güney Afrika’ydı Henry Glasse adındaki beyaz bir Afrikalı, 19 yüzyılın sonlarında ülkede anarşist hareketin ilk gümbürtülerinin örgütlenmesine yardımcı olmuştu Yüzyıl dönümünden kısa bir süre sonra, Cape Town’da, anarşistlerin ve devlet-karşıtı sosyalistlerin koalisyonu tarafından Sosyal Demokratik Federasyon kuruldu, bunu kısa ömürlü Güney Afrika İşçi Örgütlenmesi’nin ortaya çıkması takip etti


Zamanın bu kuruluşları hakkında göze çarpan tek şey, çoğunluğun beyaz olmadığı bir ulus-devlette, bu organizasyonların ağırlıklı olarak beyazlar tarafından yapılmış olmasıdır Yerliler, renkli derililer (melez olanlar) ve yoksul beyazlar “ara işleri alır ve siyahlar daha çok işçi-yoğun vasıfsız işlerde sebatla çalışmaya devam ederlerken, yüksek ücret veren vasıflı işlerin çoğunda beyazlar çalışmaktaydı (Van der Walt, 2002) Bu durum en sonunda 1917’de Uluslararası Sosyalist Birlik üyelerinin çoğunlukla siyahların sendikalist örgütlenmesi olan “Afrika Endüstri İşçileri örgütüne yardım etmesiyle değişti Bu örgütlenme, IWW’den yoğun bir şekilde etkilenirken 1908’de sendikalistler ve De Leonistler arasındaki ayrılıktan sonra, IWW içinden ihraç edilen De Leonist politika taraftarı unsurları benimsedi (Mbah, sf 66) Birisi seçim siyasetinin yararını sorgulamaya başladığında, doğrudan eylemiyle seçim karşıtı olarak yönlendirilmiş Endüstriyel Sosyalist Birlik doğdu 1918’den 1920’ye kadar Afrika Ulusal Kongresi’nin başkanları arasında bazı anarşist-sendikalistler de vardı


Fakat 1921 civarında, öncü aktivistler Güney Afrika Komünist Partisi’nin kuruluşuna hizmet etmek için anarşizmi terk ettikleri için, birinci dalga anarşizm Güney Afrika’daki en son metrelerindeydi Önceden de anlatıldığı gibi, birçok ülkedeki anarşistler Çin’in önemli komünist liderleri haline geldiler ve kısa bir süre sonra göreceğimiz gibi, Brezilya ve Latin Amerika ülkelerinde de durum böyleydi Güney Afrika’daki gibi, Akdeniz’deki Kuzey Afrika liman kentleri de anarşist fikirlerin yayılmasında büyük rol oynadılar Mısır anarşist hareketi bu akımın iyi bir örneğidir, burası için anarşizm neredeyse tamamen göçmen bir olgudur 1877 gibi erken bir tarihte Mısır anarşist hareketi, kısa bir süre sonra Le Questione Sociale adlı gazetenin takip edeceği, İtalyanca günlük anarşist gazete Lavoratore II’yi çıkarmaya başladılar


Öncelikli okuyucusu, Mısır’da sayıları gittikçe artan ve özellikle Akdeniz liman kenti İskenderiye’de yoğunlaşmış olan İtalyan göçmen cemaatiydi İskenderiye bir liman kenti olduğundan oldukça farklıydı ve sadece anarşist etkinlikler için değil, Akdeniz bölgesinin çevresinden gelen anarşist sürgünler için de bir depo vazifesi görecekti 1900 yılında Luigi Galleani’nin yaptığı gibi, 19 yüzyılın sonlarında Kral I Umberto’ya suikast girişiminden sonra Malatesta da burayı sığınak olarak kullandı Kısa bir süre sonra, İtalyan cemaatinin anarşist fikirleri, daha sonra İskenderiye’de ayakkabı imalatçıları için anarşizm-odaklı bir işçi sendikası örgütlemeye devam edecek olan Yunan göçmen işçilere yayıldı Fakat anarşist fikirlerin göçmen cemaatleri dışına ve yerli Mısır cemaatlerine herhangi bir şekilde yayıldığına dair çok az delil vardır (Stiobhard) Tunus ve Cezayir, anarşizmin varolduğu ülkelerdendir


Kuzey Tunus’taki Tunis liman kenti, İtalyan göçmenler arasında anarşist hareketi ön plana çıkardı Mısır’da olduğu gibi, onlar da, arasında L’Operaio ve La Protesta Umana’nın da bulunduğu bazı gazetelerin basımı ile meşgul oldular Sonuncusu o sırada Tunis’te yaşayan iyi bilinen risaleci Luigi Fabbri tarafından çıkarıldı Ek olarak, Cezayir’in liman kentleri L’Action Revolutionnaire, Le Tocsin, Le Libertaire ve La Marmite Sociale’yi kapsayan bazı anarşist gazetelerde önemli bir rolü olan anarşist etkinlikler için büyük bir ambardı Geçici dönem hakkında elde edilebilir çok az bilgi olmasına rağmen, 1939’daki İspanya İç Savaşı yenilgisinden sonra birçok anarşistin Cezayir’de Oran liman kenti civarına yerleştiği belgelenmiştir (Stiobhard)

Asya Anarşizmi

Hakim olan Avrupa-merkezli anarşizm anlayışına ve onun tarihine meydan okumaya başlamak için, kişi, önce gezegendeki en kalabalık kıta, Asya ile başlamalıdır Küresel nüfusun yarısından fazlasıyla bölgenin istikrarsız politik tarihini göz ardı etmek Avrupa-merkeziyetçiliğin en kötü tarzıyla meşgul olmak demektir; bu tabiî ki, kişinin böylelikle bir sonuç olarak vardığı yüzeysel ve çarpıtılmış anarşizm anlayışından bahsetmemektir


20 yüzyılın ilk çeyreğinde anarşizm, Asya’nın birçok bölgesinde başlıca radikal sol hareketti Bu, anarşist proje için çok önemli olarak değerlendirilmelidir; çünkü küresel bağlamında Çin, 1,2 milyardan fazla nüfusu ile en kalabalık ülkedir Hindistan 1 milyardan biraz fazlası ile nüfusta ikincidir İki ülke sırasıyla dünya nüfusunun beşte birinden fazlasını barındırmaktadır ve her birinde, anarşist düşünce, Asya’daki diğer daha ufak ulus-devletlerden farklı olarak, siyasi önem seviyesine yükselmektedir Sadece nüfus oranları bakımından bu gerçekler, bu küresel bağlamın yeniden değerlendirilmesini aşırı derecede önemli kılıyor ve bu, benim buradan başlamamın nedeni Kıta içinde, ilk önce Çin ile başlayacak, sonra Doğu Asya’nın diğer ülkelerine kayacak ve Hindistan ile devam edeceğiz Anarşizmin Çin’de böylesine geniş popülarite kazanmasının yerele özel birkaç nedeni bulunmaktaydı Birçokları, Taoculuktan Budizme ve Konfüçyusçuluğa uzanan geleneksel Çin düşüncesindeki “sınırlı devlet (wuwei) unsuruna işaret etmektedir Bu görüşle paralel olarak, Peter Zarrow “Anarşizm ve Çin Politik Kültüründe, anarşizmin “yeni-Konfüçyusçu söylemin kalıntılarından yaratıldığını iddia etmektedir Bu inanışa dayanarak, Taocu “zorlamasız düzen fikri ve daha sonra anarşizmin ortaya çıkışı arasındaki bağlantıları takip etmeye devam eder (1990, sf 5) Zarrow’un iddialarında kesinlikle bazı gerçekler olmasına rağmen, küresel göç ve sömürgeciliğin oynadığı rolün önemine zarar verebilecek, Çin geleneksel düşüncesinin içerdiği “anarşik öğeler üzerinde fazla odaklanma durumundan bilerek kaçınılması gerekmektedir Arif Dirlik’in vurguladığı gibi, geleneksel düşünceye fazla odaklanmak aynı zamanda bir şekilde oryantalist olabilir, çünkü bu “Çin geleneğine Çin’deki her şey yeni…başka bir deyişle, Çin’de hiçbir zaman önemli bir şekilde yeni bir şey olamaz şeklinde yorumlanır Alternatif olarak Dirlik, “Çin geçmişi anarşizmin yardımıyla yeni yollarla okunmakta ve tersinde de Taocu ve Budist fikirler aracılığıyla bir anarşizm yeniden-okunması bulunmakta olduğunu belirtir Diğer bir deyişle, fikirlerin gelişimi ve yayılması hiçbir zaman tek-yönlü bir süreç değildir, her zaman karşılıklıdır Her durumda bu nedenlerin sadece bir parçasıdır; diğer önemli neden, 1921 civarına kadar, pratikte hiçbir marksist teorik çalışmanın Çince’ye çevrilmemiş olmasıydı ve bundan sonra bile, yapılan çevirinin etrafında şekillenen hareket, on yılın sonuna kadar, fikirleri hayata geçirmekte başarısız oldu Bunun bir sonucu olarak, dünya çapındaki radikal hareketlerdeki gelişmeler için bir çeşit filtre olarak hizmet etmek suretiyle, 1905-1930 arası hareket üzerinde anarşizm neredeyse evrensel bir hakimiyet yaşadı 1917 Rus Ekim Devrimi bile bir “anarşist devrim olarak anlatıldı, fakat bu anlam saptırması fazla uzun sürmedi Bu yüzden dünyanın geri kalanından farklı olarak Çin’deki anarşist hareket, Rusya’nın Bolşevik zaferinin yükselmesi ile düşmedi, fakat bunun yerine, onunla birlikte popülaritesi arttı (Dirlik, 1991, sf 2) Çin’de anarşizm, Yeni Kültür Hareketi olarak da bilinen “Çin Aydınlanması sırasında popülaritesinin zirvesine ulaştı


Bu, anarşizmin ayak basacak bir yer kazandığı etkili Batılı liberalizm, bilimcilik ve ilerleme fikirlerinin kanalı aracılığıyla oldu Ve ironik olarak, ulus-devletlerin feshini çağıran bir ideolojinin yükselmesine sebep olan tüm kültürlerin merkezi olmak yerine, ulus-devletlerin merkezsizleşmiş kozmopolit dünyasında bir ulus-devlet olarak Çin’in yeni gerçekliğinden kaynaklanıyordu (sf 3) Çin sosyalizmi ve geri kalan sosyalist hareketlerin arasındaki nüansın tam bir tanımı olan “kültürel devrim kavramının izine, Mao’nun kendisinin de anarşist “Halkın Sesi Topluluğunun bir üyesi olduğu ve diğerlerinin arasında önemli bir anarşist lider olan Shifu’nun düşüncelerini hararetli bir şekilde onayladığı, bu yoğun-anarşist “Yeni Kültür döneminde doğrudan rastlanabilir (Dirlik, sf 195; Krebs, sf 158) Tabiî ki, anarşist kültürel devrim kavramı, Mao’nun tam olarak uygulamaya koyduğu Kültürel Devrim’den büyük oranda farklılaşmaktaydı, çünkü Komintern ile yaptığı kapsamlı temas sonrasında merkezileşmiş mutlak otoriteye duyulan ihtiyaç konusunda esaslı bir şekilde ikna edilmişti


Çin Komünist Partisi’nin daha sonraki liderlerinin birçoğunun ortaya çıkacağı dönem, bu anarşist hareketin dönemidir “Çin anarşizminden bahsederken, kişi, bunu basitçe var olan ülke sınırları içinde gelişmiş olan anarşizm şeklinde düşünmeye ayartılabilir Fakat bunu yapmak, kapsamda oldukça uluslararası olan göçün hareket üzerinde yaptığı önemli etkiyi göz ardı etmek olur Anakara üzerinde, Çin anarşist etkinliği, Pekin’de olduğu kadar, özellikle güney Çin bölgesi Guangzhou’da da yoğundu Guangzhou’da, Shifu, ülkedeki ilk sendikaların bazılarının örgütlenmesine yardım ederek anarşistlerin en etkilisi ve etkini oldu Guangzhou’nun öğrencisi olanlar, birçok diğer projenin arasında Pekin şehrindeki ilk anarşist örgütlenme olan Gerçeklik Topluluğu’nu kurdular


Fakat o dönem dünyadaki diğer ulus-devletler gibi Çin de, hızlı bir şekilde, kendi halkının göçleri kadar yabancı güçlerin tekrar tekrar akınları tarafından derin bir şekilde belirlenen daha dinamik ve farklı bir ulus haline geliyordu Anarşistler tüm dünyada; Japonya, Fransa, Filipinler, Singapur, Kanada ve ABD’de, ki bunlardan en önemli iki yerleşim Tokyo ve Paris’teki komünlerdi, Çin komünleri örgütlediler ve oralarda yaşadılar İkisi arasında Paris anarşistleri küresel düzeyde eninde sonunda daha etkiliydiler Avrupalı çevrelerden (onları oraya götüren diğer kişisel sebepleri ne olursa olsun) ağır bir şekilde etkilenip geleneksel kültürün birçok yönünü reddederek Çin’i geri kalmış olarak görmeye başladılar Çin’in problemlerine cevap olarak modernizme dönüp, genel olarak Kropotkin’in fikirlerinde görülen bilimin küresel gücüne sarıldılar Bu gayeyle Li Shizeng ve Wu Zhihui, 1906’da “Dünya toplumu olarak adlandırılan ve güçlü bir enternasyonalist eğilim taşıyan bir örgütlenme kurdular (Dirlik, sf 15) Aksine, Tokyo’daki Liu Shipei gibi geleneksel Çin düşünce ve adetlerine sarılan Çinli anarşistler apaçık bir şekilde anti-modernisttiler Birçok farklı nedenden dolayı değişik bir toplumsal bağlam içinde yaşayan bu anarşistler, Japonya’da gelişen anarşizmden yoğun bir şekilde etkilenmişlerdi; bu, tabiî ki bizi Japon anarşizmi sorusuna getirir


Ekim Devrimi, dünyanın diğer birçok bölgesinde yaptığı hareket üzerindeki iniş etkisini, Çin’de olduğu gibi Japonya’da da göstermedi Gerçekte, 1917’yi takip eden dönem, gerçek sayı ve etkileri bakımından Japon anarşizminin zirvesi oldu (Crump, sf xvi) Japonya’daki anarşizm çok farklıydı; fakat anarşizmlerin engin çeşitliliğinde iki büyük eğilim göze çarpıyordu; Kotoku Shusui ve Osugi Sakae gibi figürler tarafından desteklenen anarşist sendikalizmin sınıf çatışması fikirleri ve Hatta Shuzo gibi aktivistler tarafından desteklenen “saf anarşizme olan daha genel eğilim Her iki eğilim çok sayıda yandaş edindi ve her ikisi de 20 yüzyılın ilk çeyreğinde değişik noktalarda kendi altın çağlarını yaşadı


Anarşist-sendikalistler herkese genelde, toplama katkıları oranında değişim ilişkisi üzerine kurulmuş kolektivizmin Bakuninist geleneğinin ayak izlerini takip ettiler Ek olarak, sendikalistler, örgütlenmenin önemli bir derecesine erişinceye kadar devrimin daha büyük hedefinin ertelenmesi gerektiği düşüncesiyle, genelde işçi sınıfının günlük çatışmaları ile meşgul oluyorlardı Devrimden sonra devrimci özneler devrimden önceki “işçi gibi niteliklerini geri kazanacaklardı Bu eğilimin en yaygın somut hali (1926’da kurulan ve 16000’den fazla üyesiyle övünen işçi sendikalarının önemli bir anarşist-sendikalist federasyonu (Crump, sf 97)) İşçi Sendikaları Hepsi-Japon Liberter Federasyonu (Zenkoku Jiren) idi 1903’te Kotoku Shusui, çalıştığı gazete Kore’nin işgaline ve Rus-Japon savaşına desteğini açıklayınca Tokyo’da muhabirlik olan işinden istifa etti Buradan, kısa bir süre sonra uğruna hapse gireceği savaş-karşıtı Sıradan İnsanların Gazetesi’nde başlamak üzere ayrıldı Cezaevindeyken San Fransisco’daki anarşistler ile iletişim kurdu ve anarşist teorinin çekiciliğine gittikçe daha fazla kapıldı Hapisten çıktıktan sonra Shusui San Fransisco’ya taşındı, IWW’nin üyeleri ile örgütlendi ve sendikalizmin entelektüel ve tatbiki tohumlarıyla Japonya’ya döndü Bu gelişme, çok geçmeden Osugi Sakae gibi kişileri etkiledi ve Zenkoku Jiren’in kurulmasına neden oldu (Crump, sf 22) Bunun aksine saf anarşistler, güçlü bir anti-modernist, gelenek-taraftarı eğilimi ile birleştirilmiş Kropotkin geleneğindeki anarşist komünistlere daha çok benzerdi Genelde, militan bir örgütlenme olan Kara Gençlik Cemiyeti’nde bir grup olarak var oldular (Kokuren) Tarihsel olarak 19 yüzyıl ortalarında “tarımsal komünist anarşist teorisyen Ando Shoeki, birçokları tarafından, bunların ilk felsefî önceli olarak değerlendirilmektedir


Anarşist sendikalizmin saf anarşist eleştirisi genelde, devrim-sonrası toplumun idaresinde bir işbölümünün sendikalist korunması üzerine odaklanmıştı Bu işbölümü, entelektüel ve işçiyi harmanlamak yerine içeriye doğru belirli endüstriler üzerine odaklanılanacağına dair bir görüşe önderlik eden uzmanlaşmanın toplumun hâlâ en büyük özelliği olduğu anlamına gelmekteydi Saf anarşistler, çoğunluğun yararına, değişim ilişkilerini herkese yeteneğine göre ilkesinden herkesin ihtiyacına göre ilkesi doğrultusunda değiştirmeye de çabalıyorlardı Bir bakıma, anarşizmin daha Japonya’ya özgü bir yorumunu geliştirmeye çalışıyor gibi görülebilirler Meselâ, genelde köylü tabanlı ve göreceli olarak daha küçük bir endüstriyel işçi sınıfına sahip bir toplumun sendikalizme uygunluğunu sorguladılar (Crump, sf 7) Sendikalist ve saf anarşizmler arasındaki farklılığa rağmen, genelde ortaklaştıkları tek şey, anarşizmin tüm Japon yorumlarının yerel duruma uydurulan melez teoriler olmalarıdır


Bu dönem aşırı derecede baskıcıydı; birinci dalga anarşizmin hayatı boyunca toplantılar dağıtıldı, gösteriler bastırıldı ve anarşist yayınlar düzenli bir şekilde yasaklandı 1908’in Kızıl Bayraklar hadisesi bunun iyi bir örneğidir, düzinelerce anarşist, politik tutuklu Koken Yamaguchi’nin serbest bırakılmasını kutlarken, sadece kırmızı bayraklar taşıdıkları için vahşi bir şekilde saldırıya uğradı ve tutuklandı Kotoku’nun Kropotkin’in ‘Ekmeğin Fethi’ni çevirmesi gibi, anarşist metinlerin çevirisi ve basımı baskıdan kaçmak için sıklıkla gizlice yapıldı Benzersiz yerel koşulların diğer bir yönü, Batı gerçekliğini anlatan metinlerin yerel halka uygun hale getirilmesi zorunluluğuydu Örneğin, Kropotkin’in ‘Toplu Çalışmaları’nın en fazla el altında olan Japonca çevirisinde, Avrupalı “komün, geleneksel bir Japon tarım çiftliğine dönüştürülmüştü (Crump, sf xiii)


Fakat bu süreç aynı zamanda, kısmen Batılı anarşistler kanalı aracılığıyla ve insan ve düşüncelerin içeri ve dışarı göçü aracılığıyla gerçekleşti Bu tabiî ki, bu makalelerin Japoncaya çevrilmiş hale gelmesinin yoludur San Fransisco’ya yaptığı ziyaretler Japon anarşist hareketinde dramatik değişikliklerle sonuçlanırken Kropotkin, birçok defa doğrudan Kotoku ile görüştü ve kendi büyük çalışmalarının bazılarını çevirmesi üzerine anlaştı Bu yüzden anarşistlerin bu küresel ilişkisi son derece önemliydi; fakat, gösterdiğim gibi, yerelde insanlara uygun hale getirilmişti Doğu Asya anarşizminin gelişimini şekillendiren diğer bir yerel durum, Japonya’nın bölgenin çoğu üzerinde bir çeşit kendi “Monroe Doktrinine sahip olmasıydı Diğer yerlerde de sıklıkla olduğu gibi Japon anarşistler, kendi göreceli imtiyaz derecelerini bölgede anarşizmi yaymak için bir araç olarak kullandılar Asya’da bu çabalar Çin, Vietnam, Tayvan ve Japonya’dan anarşistleri kapsayan Doğu Anarşist Federasyonu kurulmasına yol açtı Gerçekte bu, Çin’den “korumak amaçlı 1894 Japon İstilası ardından anarşizmin Kore’ye ilk nasıl ulaştığıdır


Tokyo’da yaşayan Koreli göçmenler Japon anarşizminin etkisi altına girdi ve anti-emperyalist hareketle tüm samimiyetleriyle meşgul oldular Sonuç olarak 6000’den fazlası, otoriter Japon hükümeti tarafından 1923 Tokyo depremi için kuşkulu bir şekilde suçlandıktan sonra yakalandı Dövüldüler, hapse kondular ve hatta ikisi “Yüksek Vatana İhanet Davasında Japon yoldaşlarıyla birlikte ölüme mahkum edildi (MacSimion, 1991) Daha sonra anarşistlerin göze çarptığı 1919 bağımsızlık mücadelesi sırasında mülteciler, Yeni Kültür hareketinin bir sonucu olarak anarşist etkinin en yüksek noktada olduğu Çin’e göçtüler Aynı zamanda dönemin Japon anarşistleri Kore özgürlük hareketi ile dayanışma çalışmalarına devam ettiler 1924 civarında, Çin’deki Koreli Anarşist Komünist Federasyon (KACF) açıkça bir anti-emperyalist vurgu oluşturdu ve aynı zamanda anarşist işçi sendikalarının örgütlenmesine alenen yardım etti

Aynı zamanda, Kore’nin kendi içinde de anarşist eğilimler gelişmekteydi Örneğin, Devrimciler Birliği’nin bu sıralarda örgütlendiği ve Tokyo’daki Kara Gençlik Cemiyeti ile yoğun iletişimini koruduğu kaydedilmiştir 1929 civarında, etkinlikleri tamamen Kore’nin kendisinde, özellikle Seul, Pyonyang ve Taegu’nun şehir merkezleri civarında gerçekleşmekteydi Kore anarşizminin zirvesi, daha sonra, ülkenin var olan sınırları dışında, Mançurya’da aynı yıl gerçekleşti KACF Shinmin ilinin öz-yönetsel ve Kore Halkı Derneği idaresi altında olduğunu ilan ettiği sırada Mançurya’da iki milyondan fazla Koreli göçmen yaşamaktaydı Derneğin uyguladığı ademi-merkeziyetçi federal yapı, tarım, eğitim, finans ve diğer hayati konularla ilgilenirken tamamen kooperatif bir usulle hareket eden köy, mahalle ve bölge kurullarından oluşmaktaydı Çin, Kore, Japonya ve diğer yerlerdeki KACF şubeleri tüm enerjilerini Shinmin Ayaklanmasının başarısına adadı, birçoğu gerçekte oraya yerleşti Stalinist Rusya’nın Shinmin otonom bölgesini alaşağı etme denemeleri ve Japonya’nın bölgeyi kendisine isteyen emperyalist girişimleri ile eş zamanlı mücadele eden Koreli anarşistler 1931 civarında yenildiler (MacSimion, 1991) Doğu Asya boyunca, anarşistler basitçe kendi ulus-devletleri açısından düşünmek yerine birbirlerini destekleyerek ve birbirlerinin hareketlerini hayata geçirerek enternasyonalizme güçlü bir bağlılık gösterdiler Çinli ve Koreli anarşistlerin “ulusçuluğu politik uyum için milliyetçi bir kıyafete büründürülmüş anarşist enternasyonalizmin bir şekli olarak görülebilir Her iki ülkede de anarşist hareket, emperyalist hakimiyeti reddettikleri sürece milliyetçi mücadeleleri desteklemeye çabaladılar; fakat uzun vadeli amaçları hem Çin hem de Kore ulus-devletini yok etmek olduğundan kararlı bir şekilde enternasyonalisttiler Aynı şey, Japonya, Kore ve Doğu Asya’nın diğer bölgelerindeki anti-emperyalist hareketlerden dayanışmalarını esirgemeyen Japon anarşistler için de söylenebilir Daha önce belirtildiği gibi, Doğu Anarşist Federasyonu’nun yükselişi ve bildirisi “Doğu (Dong Bang), 20 yüzyılın başları boyunca anarşizmin küresel doğası ve odağına vasiyetnamedir Hindistan’ın Çin’in Batı sınırında yer almasına rağmen, Hint anarşizmi hiçbir zaman biçimsel olarak “anarşist doğa şeklinde adlandırılanla gerçekte uğraşmadığından, her ikisinin anarşizmleri arasındaki bağlantı ve iletişim görece bilinmiyordu Hindistan’da, anarşizmin odağı esasen ulusal ve toplumsal özgürlük için önemli hareketler üzerinde anarşizmin temel perspektiflerinin derin etkisindedir Hindistan’daki şiddetli anarşist Satyagraha hareketinin gelişimini anlayabilmek için kişi, öncelikle bunun geliştiği nesnel yerel koşulları göz önünde bulundurmalıdır


Taşıdığı bir milyardan fazla insanıyla Hindistan, dünyadaki ikinci en fazla nüfusa sahip ülkedir Antik Hindu düşüncesine geri dönecek olursak gerçekte, devletsiz bir toplum kavramının öncellerini bulabiliriz; örneğin Satya Yuga, aslında, insanların dharmanın evrensel doğal kanunlarına dayanarak kendi kendilerini yönettikleri muhtemel anarşist bir toplumun tarifidir (Doctor, 1964, sf 16) Fakat devletsiz bir toplumun olası göründüğü dönemde, Hindu politik düşüncesinin çoğu insanoğlunun içsel olan şeytani doğası ve bu yüzden insanlara kötülükten korunma sağladıkları sürece kralların hükmetmekteki “ilahi hakkı üzerine odaklanır Fakat Dharma temelinde yönetmezlerse Chanakyasutras izin verir: “bir krala sahip olmamak disiplin isteyen birine sahip olmaktan iyidir (sf 26) Bu, tabiî ki, Batı’nın sonuçlarına bakılmaksızın krallara ait evrensel bir ilahi hak anlayışı ile büyük bir çelişkidir Anarşizm, Hindistan’da kendisinin ilk ve en fazla bilinen ifadesini Mahatma Gandhi’nin şu beyanında bulur: “Devlet şeytanı, aynen deniz dalgalarının fırtınanın nedeni değil sonucu olması gibi, toplumsal şeytanın sonucu değil nedenidir Hastalığı iyileştirmenin tek yolu nedenin kendisinin yok edilmesidir (sf 36) Başka bir deyişle, Gandhi şiddeti tüm toplumsal problemlerin kökü ve devleti, otoritesi şiddetin yasal kullanımının tekeline dayandığından, bu şiddetin açık bir manifestosu olarak gördü Bu yüzden ifade etmiştir ki “insanların en az yönetildiği devlet mükemmel ve şiddetsizdir En saf anarşizme en yakın yaklaşım şiddetsizlik üzerine dayandırılmış demokrasi olacaktır (sf 37) Gandhi için böylesine tamamen şiddetsiz bir devlete (ahimsa) varmanın süreci, onları yöneten devletin değişmesinden ziyade insanların kafalarının ve kalplerinin değişmesinden geçer Öz-yönetim (swaraj), Gandhi’nin satyagraha teorisi boyunca belirleyici prensiptir Birçoklarının yazdığı gibi bu sadece Hint ulus-devleti için politik bağımsızlık kazanmak anlamına gelmez, aslında gerçekte tam aksidir Yerine, swaraj ilk önce bireyden başlar, köy seviyesine oradan da ulus seviyesine hareket eder; temel prensip diğer tüm düşüncelerin üzerinde bireyin ahlakî özerkliğidir (sf 38) Gandhi’nin kolektif özgürlük tutkusu, öncelikle ve en başta bireyselliğin tamamen anarşist bir anlayışından kaynaklanmaktaydı; onun görüşüne göre, gerçekte bireyin bilinci hükümetin tek meşru formudur Kendisinin de belirttiği gibi “bireyler kendi kararlarını bir çoğunluğa teslim etmek zorunda olursa swaraj bir saçmalık olacaktır Bu, hükmetmenin Batılı anlayışlarını açıkça hiçe sayarken Gandhi, eğer çoğunluğun fikri geçersizse nüfusun %99,9’undan ziyade tek bir geçerli fikrin çok daha faydalı olduğunu ileri sürdü Gandhi’nin hem parlamenter politikayı hem de politik partileri ve onun yasama araçlarını reddetmesine neden olan yine bu swaraj bireyciliğidir Gandhi, gerçekten herkes için daha iyi bir dünya isteyenin, bunu yapmak amacıyla özel bir partiye katılma ihtiyacı duymaması gerektiğini düşünmüştür


Bu, Raj-Niti (devlet siyaseti) ve Lok-Niti (halk siyaseti) arasındaki farktır Swaraj bireyciliği her şeyin yeniden düşünülmesi gerektiği anlamına gelir; örneğin, bireyin daha büyük organizasyonların iyiliği için var olduğu anlayışı, daha büyük organizasyonların bireyin iyiliği için var olduğu anlayışı lehinde azledilmelidir ve bir kişi her zaman ayrılmakta ve bir konuda farklı düşünmekte özgür olmalıdır (sf 44) Fakat, anarşizmden etkilenmiş olanlar arasında bile Gandhi’nin swaraja giden pasifist bir yol anlayışına karşı çıkanlar vardı 1920’den önce, benzer ve daha açık bir şekilde anarşist olan bir hareket, Hintli anarşist-sendikalist ve yeni ufuklar açan özgürlük lideri Bhadat Singh tarafından temsil edildi Singh, bir dönem Batılı anarşizm ve komünizmlerden etkilendi ve bu şekilde yaklaşımlara son derece kötü bakılan bir ülkede sözünü sakınmaz bir ateist oldu İlginç bir şekilde, yoğun olarak Bakunin üzerinde çalıştı; fakat, Marks ile daha az ilgilenmesine rağmen “kendi ülkelerinde bir devrime sebep olmakta başarılı olan Lenin ve Troçki’nin yazılarıyla oldukça ilgiliydi


Yani toplamda Singh Anarşist-Leninist -eğer böyle bir terim kullanılmayı hak ediyorsa- gibi bir şey olarak hatırlanabilir İngiliz idaresine karşı Hindistan özgürlüğü için savaşan popüler anti-kolonyal örgütlenmelerin organizasyonuyla etkin bir şekilde meşgul olduğu için Hint siyasi tarihinde Singh, bugün, Gandhi pasifizmi ve terörizm arasında bir yere yaraşır olarak anılmaktadır Ama aynı zamanda Gandhi’nin “bomba tapınıcılığı-tabii ki deklare ettiği, özgürlüğü kazanmak amacıyla şiddet kullanmanın Batılı kavramına dayanmaktaydı- olarak göndermede bulunduğu bir çevrenin parçasıydı Tepki olarak Hintli devrimciler, Gandhi’nin şiddet karşıtı fikirlerinin de Batı kökenli olduğunu, bu fikirlerin Leo Tolstoy’un olduğu ve bu yüzden onların aslında Hintli de olmadığı şeklinde karşılık verdiler (Rao, 2002) Gerçekte bu Singh’in toplumsal değişimin Batılı yorumundan etkilenmesine benzer bir şekildeydi; Japon akranı Kotoku Shusui gibi, Singh’in yoldaşı ve danışmanı Kartar Singh Sarabha, her ikisinin de hayatlarını dünya çapında Hintlilerin özgürleşmesine adamasına yol açan, San Fransisco’da Güney Asyalı işçileri örgütledi Bu çevrenin arasında kayda değer olanları, Singh’in de yer aldığı, gençlik örgütlenmesi Neujawan Bharat Sabha ve Hindistan Cumhuriyetçi Cemiyeti’ydi Daha önceki gönülsüzlüğüne rağmen 1920’lerin ortalarında, Singh İngilizleri ülke dışına atabilmek amacıyla genel Hint nüfusunun silahlanma stratejisini benimsemeye başladı Bu misyona hizmet etmek amacıyla süreç içinde büyük bir taraftar kazanıp halkın militanlarını örgütleyerek ülke boyunca seyahat etti 1928’de Singh’in bağımsızlık taraftarı gazete Kirti’de yayınladığı bir makalede, bu örgütlü silahlanmış isyan stratejisi, bireysel terör ve şehitlik hareketlerine açık bir destek vermesine neden oldu Aynı gazetenin diğer sayılarında, anarşizm üzerine bazı makaleleri olduğu kadar “niye bir Ateistim? üzerine yazdığı ünlü yazısını da yayımladı Anarşist makalelerinde Singh, genellikle dışsal herhangi bir otoriteden bağımsızlık kazanmanın öncelikli önemine odaklanarak geleneksel “evrensel kardeşlik Hint düşüncesini anarşist “yönetenler yok prensibi ile eşit saydı Lenin ve Troçki’nin yazılarından etkilenmiş olmasına rağmen Singh, kurulmasından sonra altı yıl daha yaşamış olduğu halde hiçbir zaman Hindistan Komünist Partisi’ne katılmadı (Rao, 2002) Muhtemelen bunun nedeni fikirlerindeki anarşist etkiydi; her şekilde anarşist fikirler (anarşist ideoloji tamamen olmasa bile) swarajda hem Gandhi hem de Singh taraftarı hareketlerde büyük bir rol oynamıştır

Latin Amerika Anarşizmleri

Anarşizmin Latin Amerika'daki gelişimi hem bölge içerisindeki her ülkenin eşsiz doğası, hem de birçoğunda ortak olan etkenler tarafından şekillendirilmiş bir süreçti Tüm bu ülkelerin arasındaki bir ortak nokta da, "Amerikaları", kendisinden küstahça tek Amerika olarak söz eden bir ülkenin -bu da Birleşik Devletlerdir- himayesi altına alan 1823 Monroe Doktrini'yle olan bağlantılarıdır Aslında, İspanya ve Portekiz'den bağımsızlığın kazanılmasından kısa bir süre sonra Batı Yarıküre hızla -gayri resmî bir şekilde- ABD'nin çıkarları doğrultusunda tekrar sömürgeleştirildi Bu bağlamda, Latin Amerika’daki ilk anarşist hareketler El Norte'de, diktatörlerin yukarıdan zorla kabul ettirilen demir yumruğu altında ortaya çıktı Buna ek olarak, Latin Amerika idari bağlamının, Anglosakson demokrasilerindeki en büyük felsefi etki olan liberalizmden çok, Aristoteles ve St Thomas Aquinas düşüncesinin tesiri altında kaldığına dikkat etmek önemlidir (Erickson 1977, sf3) Burada, korporatizm, Kuzey Amerika'da olduğu gibi toplumdaki değişik politik güçlere "hakemlik" yapan bir devlet anlayışından çok, insanların ahlaki iradelerini "organik olarak" yansıtan bir devlet görüşünü destekleyen en büyük felsefi güçtü


Bunun yarattığı ironik sonuç, tüm karşıt güçlerin, toplumun çoğu tarafından temelinde özgürlük karşıtı olarak görülmesiydi Korporatizmin ideolojik süreci, devrimci hareketlerin resmiyetçi işbirliğinin ve bu hareketleri kabul etmeyenlerin şiddetli baskısının sinsi bileşimini içeriyordu Roma kanunu geleneğiyle birlikte Roma Katolik Kilisesi'nin toplumda hüküm süren rolü, Latin Amerika toplumlarını Kuzey'in büyük kısmından ayıran diğer iki temel faktörü oluşturdu Bu elbette, burada gelişen anarşizmlerin, kayda değer derecede farklı bir politik çevrede gerçekleşmeleri nedeniyle nitelik açısından birbirlerinden farklı oldukları anlamına geliyordu

Latin Amerika'da anarşist hareketin en güçlü olduğu yer hiç şüphesiz Güney Amerika'ydı ve Güney Amerika'da anarşizmin en güçlü olduğu yerlerde hiç şüphesiz "güney konisi" ülkelerinden Arjantin, Brezilya ve Uruguay'dı 1885’ten, devletçi sosyalistlerin büyük sendika federasyonlarının kontrolünü ele geçirdikleri 1917'ye kadar, anarşizm Arjantin'de en geniş toplumsal hareketti (Joll 1971, sf218) Hareket, birkaç ailenin neredeyse tüm toprağı kontrol ettiği latifundiya sistemi nedeniyle aşırı derecede çekişmeliydi Toplumdaki bu aşırı tabakalaşma, eski elit ailelerin yeni gelen göçmen kitleleri son derece aristokratik bir tarzda tüm yasalardan muaf bir biçimde yönettiği bir sistem olan Peronizme geçiş için bir basamak oluşturdu Bu toplumda etkili bir değişimin yasal tek aracı oy kullanma olduğundan beri, şehirli nüfusun %70 kadarının yasal olarak oy kullanma hakkının olmaması gerçeği, sistemi bir çoğuna sevdirmedi, aslında bu anarşizmin gelişmesi için toplumsal bir durum yarattı Anarşizm, en çok Arjantin'in işçi sınıfı kesiminde popülerdi: Gerçekte hiçbir zaman köylüler arasında yüksek derecede bir organizasyon elde edemedi Bununla birlikte, işçi sendikalarının yanında öğrenci birliklerini örgütlemek için bazı girişimler vardı (Joll, sf222) Stirnerci bireyci anarşizm burada hiçbir zaman izleyici bulamadı ve dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi hareket, Kropotkin'in geleneğindeki anarşist-komünistler ile Bakuninci gelenekten anarşist-kolektivistler arasında bir dengeydi; ama iki akım arasında çok az anlaşmazlık vardı İtalyan anarşist-komünist Errico Malatesta 1885'te buraya göç etti ve iki yıl içerisinde ülkenin ilk fırıncılar sendikasını örgütledi Bu hareket, 1904'te FORA'ya dönüşen FOA'nın belkemiğini oluşturan işçi örgütlenmesine benzer bir gurup olan Direniş Cemiyetleri'nin organize edilmesi aşamasına ön ayak oldu

1905'ten 1910'a kadar anarşist hareketin popülaritesi, halk hareketi şeklinde yaygınlaştırılması ve Buenos Aires ile diğer yerlerde birçok genel grev başarılmasıyla patladı Toplum o kadar istikrarsız hale geldi ki, askeri kanunlar kısa periyotlarla rutin bir şekilde uygulanıyordu İşçiler Mayıs gösterilerinde vuruldular, diğerleri Tierra Del Fuego'da hapsedildi ve işkence alıp başını yürüdü Polis şefinin arabasını bombalayan genç Simon Radowitsky, hapiste ölüme mahkum edildiğinde tanınmış bir şehit oldu Aslında, o kadar popülerdi ki, kararlı yoldaşları onu hapisten başarıyla kaçıracak bir plan organize etmişlerdi (sf219)

La Semana Tragica- Trajik Hafta, 1919'da meydana gelen çok önemli bir hadisedir Genel grev deklare edilmiş, fakat Albay Varela tarafından vahşice bastırılmış ve olay Varela'ya suikastla sonuçlanmıştır 1931'de ordu yönetimi ele geçirdi ve anarşist hareket, ölüm mangalarının, hapis mahkumiyetlerinin ve genel yıldırma politikalarının ortaklığıyla bastırıldı İki yıl sonra askeri kanun kaldırıldığında, önceden araları açık olan tüm anarşist gazeteler ve organizasyonlar, geçmişi bir kenara bırakıp ‘Ordu Terörünün On Sekiz Haftası’ adında ortak bir deklarasyon yayınladılar


Arjantin'deki şiddetli baskı, farklı anarşist guruplar arasında, farklı ideolojilerin sınırlarını aşan birçok ortak yayın ve eylem doğuran büyük bir dayanışmaya ve karşılıklı yardımlaşmaya yol açtı Hem FORA'nın hem de diğer anarşist organizasyonların Franco'ya karşı İspanya İç Savaşı için Uluslararası Tugay'a birlikte delegasyon göndermeleri bu dayanışmanın ürünüdür Fakat kısa sürede Arjantin’in mücadele edeceği kendi faşist yönetimi olacaktı General Peron 1943'te resmi olarak iktidara el koydu ve FORA'yı La Protesta Humana ile birlikte, tekrar yeraltına çekilmeye zorladı Sonunda Peron rejimi düştüğünde, tüm anarşist eğilimleri içeren diğer bir ortak yayın Agitacion adıyla ortaya çıktı Diğer yayınlar arasında, El Descamisado, La Battalla ve Max Nettlau ve Errico Malatesta'nın da içinde bulunduğu La Protesta Humana gazetesi bulunuyordu Baskının karşısında nüfusun çoğu, popüler hareketlerin Peronist devletle yaptığı stratejik işbirliğini kabul etti; bunu kabul etmeyenler, anarşizmin artık varolabilecek bir düşünce olmadığının kanıtı olarak sık sık Rusya'daki Bolşevik Devrimini gösterdi İspanya İç Savaşı'nın nihai kaybı da işleri kötüleştirdi ve sonuç olarak anarşizmin etkisi marjinalleşti (sf 230)

Arjantin'de olduğu gibi Uruguay anarşist hareketi de, sanayileşmiş toplumlardan gelen Avrupalı göçmen işçilerden oluşuyordu Bu da anarşizmin ilk yıllarda köylü hareketinden çok bir işçi sınıfı hareketi olduğu anlamına gelir Burada da anarşizm, 20 yüzyılın ilk çeyreğinde en yaygın devrimci hareketti Hareket daha çok 1905'te oluşturulmuş FORU'ya bağlı benzer guruplardan oluşan Direniş Cemiyetleri temelinde şekillenmişti Malatesta kısa sürede FORU'ya da katıldı ve onu Bakuninist kolektivist anarşizmden Kropotkinist komünist anarşizme doğru etkiledi FORU iş sendikalarının faaliyet alanı dışında da birçok farklı konu üzerine çalışmalar yürüttü Örneğin kooperatif okullar ve kütüphaneler için inisiyatifler oluşturulduğu gibi alkolizme karşı büyük bir kampanya da başlatıldı Tüm bu gelişmeler, paralel bir anarşist kültür yaratılmasının önemi üzerine odaklanılmasından dolayı ortaya çıkmıştı Tüm bunlar FORU'dan çıkarken, oyunları, şiir okumalarını ve dönemin diğer etkinliklerini içeren anarşist kültürün birçoğu da Montevideo'daki Uluslararası Toplumsal Araştırmalar Merkezi'ne bağlı (CIES) olanlar tarafından oluşturuldu CIES on beş yıldan fazla bir süre devamlı olarak çıkan La Batalla - ismini tahminen daha önceden çıkan aynı adlı Arjantin gazetesinden almış- gibi yayınlarıyla anarşist basınla da ağırlıklı olarak uğraşıyordu Pek çoklarının söyleyeceği gibi, diğer anarşist hareketlerin dinamik olmadığı birçok alanda hareket eden Uruguaylı anarşistler, aynı zamanda kapsam olarak oldukça enternasyonalistlerdi Meksika devrimi 1910'da küresel safhada patlak verdiğinde Uruguay anarşist hareketi, Magonistas'a yardım amacıyla delegasyonlar gönderdi; ayrıca CNT-FAI'ye de Uluslararası Tugay askerleriyle İspanya İç Savaşı'nın en şiddetli döneminde yardım etti (sf 226)Uruguay'da anarşizmin nihai düşüşü, öncelikle başarılı Bolşevik devriminden ve harekette ortaya çıkan FORU ile USU arasındaki ideolojik-sadakat temelli büyük ayrılıklardan kaynaklandı

Güney konisi ülkelerinde inceleyeceğimiz son anarşist hareket, büyük ulus-devlet Brezilya'da gelişen olacaktır Büyük toprak sahiplerinin, ordunun ve devletin desteği ile nüfusun büyük çoğunluğunun yazgısına egemen olduğu Brezilya latifundiyası, korporatizmi ve otoriter geleneği bağlamı içerisinde, karşılıklı yardımlaşma cemiyetleri ve kooperatifleri, kabul edilen tek yasal organizasyon biçimiydi Ama, Arjantin ve Uruguay'da olduğu gibi ilgi grubu temelli Direniş Birlikleri, anarşistleri baskılardan koruyarak militan Brezilya sendikacılığının belkemiğini oluşturdular Fakat bu anarşist sendikacılık usta zanaatkarlar ve benzeri işçilerle sınırlıydı Göçmenler ve kadınlar gibi diğer işçilerin çoğunluğunu, sendika temsilinin dışında bırakıyordu

Çin'de ve Güney Afrika'da olduğu gibi Brezilya Komünist Partisi (BKP) de bir zamanların patlamaya hazır anarşist hareketinin yıkıntıları içinden yükseldi (Chilcote, sf11, 1974) Bununla birlikte anarşizm Brezilya'da en büyük etkisine aslında 1906'dan 1920'ye kadar, daha çok kentteki göçmen işçiler arasında sahip oldu Bu bağlamda, aslında devlet sosyalizminden çok daha fazla öneme sahip olarak, 1906'da işçi hareketleri içindeki en etkin akım oldu COB'de (Congresso Operario do Brasil - Brezilya İşçi Kongresi) aktif olan anarşist işçi militanlar, Brezilya işçi sınıfına günde sekiz saat çalışma sistemine geçilmesindeki ve tüm çalışanları aynı derecede etkileyen kayda değer maaş artışlarındaki katkılarıyla hatırlanırlar 1917'deki Sao Paolo Genel Grevi işçi sınıfı içindeki üç yıllık militan anarşist faaliyetin ilk yılını gösterir Bu yıllar boyunca, işbirliğiyle birleşmiş bir baskı korporatif devletin stratejisi haline geldi Genel Grev'in çağrısını yapanların başında anarşistler yoktu, grevi daha çok anarşist örgütleyicilerin görmezden geldiği kadın tekstil işçilerin oluşturduğu kitleler başlattı

Başlangıçta, çalışan kadınların ve endüstriyel işçi sınıfının diğer kollarının bu kendiliğinden etkinliğinin başına, bu duruma karşı savunma halinde olan erkek anarşist liderler getirildi Fakat sonunda anarşistler kadın öncülüğünü kabul ettiler ve onlara karşı olmak yerine kadınlarla birlikte çalışmayı seçtiler

Brezilya'daki anarşist hareketin çöküşü birçok nedenden dolayı başladı; bunlardan biri, nüfusun kırsal kesimde yaşayan çoğunluğuna ulaşmakta başarısız olunmasıydı Bir diğer neden ise, Bolşevik devriminin başarısının anarşist ideolojik üstünlüğünün sonunun geldiğini söylemesiydi


Arjantin'de ve Uruguay'da olduğu gibi anarşist hareket iki kampa ayrıldı: Bolşevik taraftarı ve Bolşevik aleyhtarı Çok geçmeden, aktif anarşistlerin birçoğu, bu ayrılmanın bir sonucu olarak BKP'nin faaliyetlerinde ağırlıklı olarak yer alacaklardı Parti bu yolu seçmeyenlerden uzak duracak ve anarşist sempatilerini kaybetmeyenler iç tasfiyelerle kovulacaktı (sf33) Brezilya anarşizminin tabutuna son çivi, “korportarizm?in bürokratik, paternalistik, işbirlikçi sisteminin hakim olduğu yeni bir devrin başlangıcına işaret eden 1930 Devrimi oldu

Güney konisi ülkelerinde anarşizm küresel hareketi bir boyuta taşırken, Latin Amerika'da ve dünyanın diğer bölgelerinde anarşizmin yönünü en fazla etkileyen anarşist hareket Meksika'da gelişen hareketti Bu gelişim 1863 yılında, Plotino Rhodakanaty adındaki Yunan felsefe profesörünün, Mexico City’de öğrencilerin ve profesörlerin bir koalisyonu olan Club Socialista de Estudiantes (CSE) adıyla ülkenin ilk anarşist organizasyonunu oluşturmasıyla başladı CSE, şehirli işçi sınıfı arasında anarşist işçi sendikaları organize ederek düşüncelerini yayma yoluna gitti Kısa sürede bu gelişmeler Meksika tarihinin ilk grevine, güney Meksika'daki yerli nüfusun örgütlenmesine ve sonunda Paris Komünü'nden sürgünde olan aktivistlerin önemli bir parçasını oluşturduğu dünya çapında 62 organa kadar ulaşan La Social adında yeni bir organizasyona yol açtı (sf9)


Tüm bu önemli etkinliğin sonunda, Rhodakanaty ve yoldaşlarının birçoğu Porfirio Diaz'ın elinde idam edildiler Latin Amerika'nın diğer yerlerinde olduğu gibi, yeni-sömürgeci döneme, diktatörlük ardına diktatörlükle ve son olarak 1910'da büyük bir toplumsal devrimle damga vuruldu Bu devrimde Meksikalı işçi ve köylülerin davası, Ricardo Flores Magon, Emiliano Zapata, Pancho Villa ve Pascal Orozco arasındaki geçici bir ittifak tarafından yürütüldü Bunların arasından Magon anarşist olarak en kesin bir şekilde nitelendirilebilir; kardeşi Enrique ile birlikte ilk olarak 1900 yılında çıkmaya başlayan Regeneracion adlı anarşist bir gazete yayımladı Zapatalı yerli geçmişi olan bu iki kişi, devrimden hangi toplumsal düzenleme yükselirse yükselsin Kızılderili halkın özerkliğini sağlamak için bir kararlılıkla hareket ettiler (Poole, 1977, sf 5) 1905'te, istemlerinde anarşist kalırken, insanları uzaklaştırmamak için bu şekilde adlandırdıkları, anarşist-komünist yönelimli Meksika Liberal Partisini (PLM) kurdular Bu strateji iyi işledi ve sonunda İtalya’dan anarşistleri olduğu kadar IWW'nin üyelerini de içeren iki silahlı ayaklanmaya yol açtı (sf 22)

PLM'den aktivistler Los Angeles, San Antonio ve St Louis'de, Kanada'da bazı kentlerde ve Meksika'nın birçok şehrinde yeniden yerleşmek için sınırları serbestçe geçtiler Bunun sayesinde, dünyanın her yerinden anarşistlerden oluşan serbest bir şebeke, Meksika Devrimi'nin bünyesinde anarşist bir yapı oluşturma projesine katıldı Yine de bu ilişki her zaman sağlıklı değildi: bir noktada Magon, Eugene Debs'in, Meksikalıların "özgürlük adına mücadele etmek için çok cahil" oldukları ve her türlü ayaklanma girişimlerinin kesinlikle başarısızlıkla sonuçlanacağı şeklindeki beyanatına karşılık olarak, öfkeli bir ırkçılık karşıtı yazı yazmaya zorlandı Yazı, Kuzey Amerikalı anarşistlerden PLM'yi ciddiye almalarını rica ediyordu: "Dünyanın birçok yerinde Latin soyları ortak amaç olarak kabul ettikleri şeye yardım etmek için ne zaman ne de para harcıyorlar


Eminiz ki, işçi sınıfı ordusunun büyük Anglosakson ve Tötonik kolları geriden gelmeyecektir ve sadece dil güçlüklerinden kaynaklanan cahillik tek başına geçici bir gecikmeye yol açmaktadır" Daha sonra 1910'da, Francisco Madero, o yılın 20 Kasım'ında başlayacak bir ayaklanma çağrısı olan "Plan de San Luis Potosi"sini yayımladı İsyan, Magon, Zapata, Villa ve Orozco'nun önderliğinde ulus çapında bir ayaklanma haline gelene kadar kısa sürede yayıldı

Ayaklanmanın ortasında, Madero'nun kolayca kazandığı, Meksika'da çok az rastlanan hilesiz bir seçim meydana geldi Fakat, seçim gerçekleşmeden önce, Magon, Zapata ve takipçileri toprak reformu ve yerlilerin özerkliği konuları üzerinden ayrılmış ve kendi "Plan de Alaya"larını yayımlamışlardı Birkaç yıl içinde Mexico City'nin başarılı bir kuşatmasını sağlayan ortak bir Güney Meksikalı kabile geçmişiyle birbirine bağlı olan Zapatistalar ve Magonistalar birlikte silaha sarıldılar Devrim büyümeye devam ederken, Huerta'nın diktatörlüğü de devam etti, sonra Huerta istifa edip Venustiano Carranza 1917'de başkan olduğunda Meksika Anayasası da uygulamaya kondu


Magon ve Zapata'nın tesiriyle, bedelsiz eğitim hakkı, yerlilerin çiftlikleri (ejidos) kolektif olarak işletme hakkı, diğer toplumsal reformlar ve toprak reformları gibi birçok aşırı ilerici özellik de buna dahil edildi Ne yazık ki, Carranza, anarşist-sendikalistler ve anarşist-komünistler arasındaki bölünmeleri kullandı ve "Red Battalions"u Zapata ve Villa'ya karşı savaşmaya örgütlemesi için anarşist-sendikalist Casa del Obero Mundial'a başarılı bir şekilde rüşvet verdi 1919'da Meksikalı askerJesus Guajardo pusu kurup Zapata'yı öldürdü ve Carranza rejimini başlıca halkçı düşmanından kurtardı Fakat Carranza düşürüldüğünde, Obregon, Calles ve diğer merkeziyetçilerin uzun bir dizisi, papazların egemenliğine karşı çıkıp Meksika'ya yabancı yatırım yapılmasını destekleyerek güç kazandılar; bu gelişme, PRI diktatörlüğünün başlangıcına ve birinci dalga anarşizmin sonuna işaret eder

Küba anarşizmi 19 yüzyılın ortalarında Proudhon mutualizminin işçi hareketi içindeki entelektüel etkisiyle gelişti 1800’lerin sonunda, anarşist öncü Roig San Martin'in yükselişi, redaksiyonunu yaptığı gazete ‘El Productor’ ve ulusal anarşist organizasyon Alianza Obrera ile birlikte anarşizm daha da gelişti (Fernandez 2001, sf 20) Çin, Hindistan ve Meksika anarşizmlerinde olduğu gibi Küba anarşizmi, Küba ulus-devletinin sınırlaması içinde doğru dürüst kavranamaz; daha önemli faaliyetler Key West, Merida (Meksika) ve Tampa'daki Küba göçmen topluluklarında gerçekleşmiştir 1889 Ekim’inde Key West'te bir genel grev, Havana, Tampa ve Ybor City'deki Kübalı işçilerin dayanışması ve desteğiyle patlak verdi Bu tarihi grevden sadece bir kaç ay önce, cenaze törenine adanın her yerinden 10000'in üzerinde Kübalının katıldığı San Martin, şeker komasından öldü

Yüzyılın dönemecinde Küba bağımsızlığı için savaşmak, anarşist hareket içinde ayrılmaların en büyük kaynağı oldu; işçi sınıfı anarşistleri, bağımsızlıkçıları (indipentistas) "tütün kapitalizminden para almakla" suçladılar Buna rağmen birçok anarşist, Jose Marti ve onun demokrasi ve merkezsizleştirme savunusuyla Meksika'nın PLM'sine benzeyen partisi Partido Revolucionario Cubano (PRC) çevresinde toplandı


Avrupa'da Elissee Reclus gibi anarşistler uluslararası dayanışma organizasyonlarına yardım ederek bağımsızlık hareketini desteklediler Ama bağımsızlığın hemen ardından Birleşik Devletler adayı işgal etti; Errico Malatesta oradaki anarşist harekete yardım etmek için New Jersey'den Havana'ya taşınmaya karar verdi Meksika Devrimi Küba anarşist hareketini derinden etkiledi ve Magon kardeşler hem çıkardıkları gazete Regeneracion'un sayfalarında hem de kişisel olarak Küba'yı ziyaret ettiler Ama Küba anarşist hareketi Ekim Devrimi'nin yükselişiyle birlikte yüksek bir düşüş sürecine girdi (sf 51) Buna rağmen Küba'da, hem sendikalist işçi hareketlerine hem de daha sonra gerçekleşen sosyalist devrime yolu hazırlayanların anarşistler olduğu hatırlanır

Ortadoğu Anarşizmi

Tarihi ve yeni olayların ışığında, Ortadoğu'nun dünyadaki birçok gelişmede merkezi bir öneme sahip olduğu iddia edilebilir Afrika'da olduğu gibi, bu bölge de birinci dalga anarşizmin, bölgenin sınırları boyunca gelişimine şahit oldu Örneğin Ermenistan anarşistleri, yaygın ajitatif etkinlikleri nedeniyle 19 yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğu tarafından neredeyse kontrol altına alınmışlardı Ermeni anarşistlerden Alexandre Atabekian, uluslararası geçmişi sürdürdü ve Cenova'da araştırma yaptığı dönemde, Peter Kropotkin, Elisee Reclus ve Jean Grave ile olan dostluğu sayesinde, uluslararası anarşist hareketle çok iyi bağlantılara sahipti Aslında Kropotkin'le olan arkadaşlığı o kadar büyüktü ki, ölüm döşeğinde bile onun yanındaydı ve sonradan, Moskova'nın sokaklarında yapılan ünlü cenaze alayı organizasyonuna yardım etti Atabekian birçok anarşist çalışmanın Ermenice'ye çevirisini yaptı ve adı Hamaink (Cumhuriyet) olan, daha sonra Farsça'ya da çevrilen anarşist bir derginin yayımını ve dağıtımını üstlendi

Atabekian, anarşizmin Ortadoğu'nun siyasi durumu ile bağlantısını oluşturmada çok ciddi bir girişimde bulundu Yazılarında, Osmanlı'nın Ermenistan üzerindeki hakimiyetine ve Avrupa'nın genel olarak bölge üzerindeki hakimiyetine karşıtlığının modeli açıkça ortaya çıkar Bu, anarşistlerin, milliyetçilerin ve sosyalistlerin bir koalisyonu olan Devrimci Ermenistan Federasyonu'nun (Dashnaktsouthian) diğer aktiviteleri arasında, Ermenistan genelinde yayımını ve dağıtımını yaptığı birçok anarşist makalede üst seviyeye ulaştı Manifestoları başlarda Rus nihilistlerinin retoriğini andırsa da, birkaç yıl içerisinde Dashnaktsouthian anarşizminin yerini büyük ölçüde Marksizm-Leninizm aldı Bununla birlikte, Marksizm-Leninizm Ermenistan'da popülerlik kazanırken, anarşizmin idealleri de, Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeni dilinde yayımlanan birçok anarşist gazetenin gösterdiği gibi, Batının ulus-devletlerine yönelen göçmenlerin arasında popülerleşti Malatesta'nın Ermenistan dışında, Beyrut'ta, Lübnan'da ve Türkiye'nin İzmir gibi liman şehirlerinde anarşist topluluklarla zaman geçirmiş olduğu bilinmektedir Bununla birlikte, bu toplulukların doğası ya da göçmen olmayan yerel halk arasında anarşist bir hareketi örgütleme noktasındaki başarılarının boyutu hakkında çok az şey bilinir İskenderiye ve Tunus'ta gördüğümüz gibi, Akdeniz liman şehirleri faklılık göstermelerine rağmen, bu anarşist toplulukların birçoğunun göçmen İtalyan işçilerinden ibaret olması ihtimali yüksek Fakat anarşizmin mevcut olduğu, henüz değinilmemiş bir ülke daha var O da Filistin İsrail devletinin kuruluşundan önce, 20 yüzyılın ilk çeyreğinde, anarşist bir hareket, Yahudi devletinin kuruluşuna karşı çıkan ve devletsiz, doğrudan demokratik, Araplardan ve Yahudilerden oluşan, çoğulcu bir toplum için mücadele eden Filistinliler ve Yahudiler arasında neredeyse başlamıştı Gustav Landauer ve Rudolf Rocker gibi tanınmış Yahudi anarşistlerin birlikte çalışmalarından ilham alan anarşist hareketin "komüniter" kısımları, Filistin'deki ilk Kibbutizm hareketinin temelini oluşturdular Noam Chomsky'ye göre terimin orjinal anlamı "Siyonist" idi Asıl komüniter Siyonistler devletin kurulmasına karşı çıktılar, çünkü bu, toprağı parçalamayı ve onun fakir ve baskılanmış halkının önemli bir kısmını sosyalist prensipler temelinde birleştirmek yerine, din temelinde marjinalleştirmeyi gerektiriyordu Dönemin anarşist-komüniterlerinin en önemlilerinden biri olan Joseph Trumpeldor, ilk kvutzot üyelerini Peter Kropotkin'in anarşist-komünist düşüncesi üzerine çekti

1923'te Kropotkin'in Karşılıklı Yardımlaşma'sı İbranice'ye çevrilmiş ilk kitaplardan biri oldu ve Filistin'de dağıtıldı Trumpeldor gibi aktivistlerin bu ilk anarşist ön hazırlıklarının, Kibbutz Hameuhad hareketinin liderlerinden biri olan Yitzhak Tabenkin'in düşüncelerine büyük tesiri oldu Anarşist-komüniteryen gazete Problemen, periyodik olarak hem İbranice hem de Yahudice yayımlanan tek uluslararası anarşist yayındı ve Yahudilerle Arapların, Yahudi devleti kurulmadan önce var olan komüniter usulde, barış içinde bir arada varoluşları için haykıran çok az sesten biriydi Bu hareket 1925'ten sonra Yahudi devletinin kurulmasıyla birlikte yok olmaya başladı

Anarşizm:



Genel olarak, a) özgürlüğü temel değer olarak gören, söz konusu temel değere zaman zaman adalet, eşitlik ve mutluluk gibi değerleri ekleyen, b) bir baskı aracı olarak gördüğü devlete, bütün bu değerlere zarar verdiği için, şiddetle karşı çıkan, c) devletin yokluğunda daha iyi bir toplum inşa etmek için programlar öneren, d) insan doğasına ilişkin olarak olumlu bir görüş benimseyen ve e) baskıcı devlet anlayışı ve olumlu insan doğası konsepsiyonundan hareketle, otoriteryanizmin her şeklini kabul edilemez ve haklı kılınamaz bulan görüş


Anarşizm, nispeten olumlu bir çerçeve içinde, insan doğasının özü itibariyle iyi olduğunu ve insan yaşamında karşılaşılan kötülüklerin, temelde insan üzerindeki kontrolden ve politik baskıdan kaynaklandığını savunan akıma; toplum içindeki politik kontrolün ve siyasi baskının ortadan kaldırılmasını isteyen, devletin insanın en büyük düşmanı olduğunu söyleyen ve bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak ve ideallerini gerçekleştirmek için, kendilerini bir toplum içinde diledikleri şekilde düzenlemeleri gerektiğini ileri süren siyasi öğretiye karşılık gelir



Yüksek bir karmaşıklık düzeyine erişmiş faaliyetlerden uzaklaşılması gerektiğini savunan ve basit hazlarla geçirilecek bir yaşamı öngören anarşizm, bu olumlu boyutu içinde, hiççilikten ziyade, politik liberalizme yaklaşır
Anarşizm, olumsuz boyutuyla, toplumsal ve ahlâki kötülüklerin kaynağının devlet olduğunu, bundan dolayı, bu kötülüklerin devlet tarafından ortadan kaldırılamayacağını, özü itibariyle iyi olan insanın doğasının devlet ve kurumlar tarafından bozulduğunu, tüm reformların değersiz olduğunu, yeni bir toplumun devrim yoluyla kurulacağını, söz konusu yeni devletsiz toplumun, yol göstericisi akıl ve adalet olup, bilimsel deneyimden yardım gören insan ruhunun doğal eğilimlerinden türeyeceğini öne sürerken, bu kez yasaya ya da düzene en küçük bir saygı duymayan ve toplumun yıkılması yoluyla bir kaosa erişilmesi için etkin bir biçimde çaba gösteren inanç ya da akım olarak karşımıza çıkar Söz konusu olumsuz anarşizm amacına ulaşmak için, araç olarak bireysel terörizmi kullanır


Her iki anarşizm de, insanın özgürlüğü ve eşitlik idealini hiçbir ödün vermeden, mutlak bir biçimde ve her tür hakimiyet ilişkilerini dışlayacak, devletin meşruiyetini tümüyle yadsıyacak şekilde yorumlar Anarşizme göre, yöneticileri ve yönetenleri barındıran bütün politik yapılar adaletsiz olup, kaba güce dayandığı ve son çözümlemede de, insanın özgürlüğü önündeki en büyük engel olduğu için reddedilir


Buradan da anlaşılacağı üzere, 19 yüzyılda, P J Proudhon tarafından geliştirilen siyasi bir görüş ya da öğreti olarak anarşizm türleri ya da farklı versiyonları vardır 1- Bireyci anarşizm Özgürlükçü felsefelere dayanan, kişi için mutlak bir bağımsızlık durumu sağlamaya çalışırken, anarşizmin toplumsal temelini göz ardı eden bu anarşizm anlayışı Alman düşünürü Max Stirner tarafından savunulmuştur 2- Dayanışmacı anarşizm Devletin ve her tür siyasi örgütün, insan özgürlüğünü ortadan kaldırdığını savunmak bakımından diğer anarşizm anlayışlarıyla birleşen bu anarşizm türü, insan davranışındaki toplumsal öğelerin önemini vurguladığı için, bireyci anarşizmden ayrılır Proudhon tarafından savunulan bu tür bir anarşizm, siyasi eylem ve devrimci şiddete karşı çıkmış, işçi örgütlerinin etkinliği ve barışçı yayılımıyla gerçekleşecek toplumsal bir reform önermiştir Buna göre, dayanışmacı anarşizm endüstriyel ve kamusal faaliyetlerde işçi örgütlerine önem verip, işçi, köylü ve zanaatkârların bu tip örgütlerde bir araya gelerek değişmenin motor gücü olmasını talep eder


3- Kollektivizm Bakunin tarafından savunulan bu anarşizm ise, diğer anarşizm türlerinden, devletin yıkılması ve özgür toplumun kuruluşu sırasında, yöntem olarak ihtilalci şiddetin kullanılması gerektiğini savunmasıyla ayrılır Üretim araçlarının ortaklaşa sahipliğine dayanan kollektivizm görüşünü geliştirmiş olan Mikael Bakunin, yıkma tutkusunun, aynı zamanda yaratıcı bir dürtü olduğunu belirterek, varolan kurumların tümünü birden ortadan kaldıracak bir devrimi savunmuştur



4- Anarşist komünizm Bu tür bir anarşizm savunucusu olan P Kropotkin, üretim araçlarının mülkiyetinde, ortaklığın ötesinde tam bir paylaşımı savunmuş ve insanlığın evriminde, rekabete oranla işbirliğinin daha büyük bir rol oynadığını öne sürerek, devletin yıkılmasından sonra, merkezle hiçbir bağı olmayan ve aynı anda tarımla endüstriye, kent yaşamıyla kırsal yaşama, eğitimle çıraklığa dayanan bir toplum modeli önermiştir


5- Anarko-sendikalizm Anarşizmin temeline sendikaları yerleştirmekle farklılaşan ve ihtilalci sendikacılık olarak da bilinen bu tür bir anarşizm, devlet yıkılınca, başkaldırının temel organları olan sendikaları, özgür toplumun üzerlerinde yükseleceği temel birimler olarak görür



6- Pasifist anarşizm Ünlü romancı Leo Tolstoy’da örneklenen bu tür bir anarşizm, devlete, hukuka ve özel mülkiyete karşı çıkarken, her türlü şiddeti reddeder Bununla birlikte, bu tür bir barışçı anarşizm, ahlâki bir devrimin zorunluluğuna inanır,