İnsan Hakları

İnsan Hakları

Özgürlük:İnsanın doğuştan sahip olduğu hak ve özgürlükler Başkasına zarar vermeden yapılacak her şey İlk başlarda insanın doğuştan hak ettiği haklar olarak görülmüş din, dil, ırk, mezhep fark etmeksizin

Bugün demokrasi adına 2 önemli gelişme var:
1Özgürlük soyut olmaktan çıkmış, sosyal ve ekonomik hakları da içeren somut kurallara dayanmış
2İnsan hakları çoğulcu demokrasilerde, kanunlarda ve anayasalarda beyanla kalmayıp bu hakların ihlaline karşı yargısal yolla korunma imkanı verilmiştir

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ihlal olduğunu onaylarsa;
1Tazminat ödenmesi (Bakanlar Komitesi denetliyor, ödenmezse Avrupa Konseyi’nden ihraç söz konusu)
2İç hukukta bazı değişiklikler yapılması söz konusudur

İncal Kararı: Önceden DGM’lerde askeri savcılar vardır AİHM 6kararına göre “bağımsız ve tarafsız hakim tarafından yargılanma ilkesine karşı olduğu için düzeltme zorunluluğu doğmuştur Ancak hakimlere karşı değil, hakimlerin seçiminde askeriyenin müdahalesi olduğu için bu kararı almışlardır

İnsan Haklarının Çeşitleri

Gerçek haklar-biçimsel haklar ayrımı koruyucu,katılma,isteme hakları

Gerçek haklar-biçimsel haklar ayrımı

Marksist öğretiye dayanıyor Bu öğreti klasik insan haklarını (toplantı, yürüyüş gibi) biçimsel hak olarak nitelendirir Bunların soyut özgürlükler olduğu, gereksiz bireye hiçbir yarar sağlamadığı söylenmektedir Bu tür özgürlüklerin toplumdaki eşitsizlikleri ve sosyal sömürüyü önlemeye cevap vermediği iddia edilir Bencil insanın özgürlükleri olduğunu ve özel bir keyfilikten başka bir anlam taşımadığını iddia eder Marksizm, biçimsel hak olarak nitelendirdiği ve reddettiği klasik insan hakları yerine, gerçek özgürlük, iş sahibi olma, sosyal sömürüden kurtulma, saygın yaşam hakkı gibi gerçek hakları koyacağını iddia etmekte ve bu hakların işçi sınıfını sömürücü sınıfın elinden kurtaracağını savunmaktadır Bu amaçla Marksist öğreti, bu hakların gerçek
Anlamda değer kazanabilmesi için sömürücü sınıfın ihtilalle yıkılacağını ve tüm malların halka geçeceğini söyler
Bu görüş iflas etmiştir Ancak bu görüşün ortaya koyduğu klasik anlayışa eleştiriler
Avrupa’nın İnsan Hakları konusunda gelişimine yardımcı olmuştur
Sınıfsız rejimin olması istenirken diktatörlük oluşmuştur Marksist görüşün yıkılışının nedeni olmuştur Marksizm de insanların iyi niyetli, mükemmel olmaları gerekir ki sistem işlesin

Katılma hakları
Bireyin siyasi iktidarı kullanmasını, aktif bir şekilde katılmasını sağlayan haklar
Seçme
Seçilme
Vatandaşlık
Siyasi parti kurma
Siyasi partiye üye olma
Kamu kuruluşlarında çalışma

İsteme hakları
Kişilere, devletten olumlu bir davranış, yardım ve hizmet isteme hakkı Devlet aktif olursa ancak işe yarar
Ailenin korunması
Eğitim-öğretim hakkı
Çalışma hakkı
Dinlenme hakkı
Sendika kurma hakkı
Toplu iş yapma hakkı
Grev yapma hakkı
Konut kurma

Koruyucu haklar
Liberalizmin klasik insan hakları çerçevesinde ele alınacaktır
Kişi güvenliği
Doğal hakim güvenliği
Cezaların kanuniliği
Kişi dokunulmazlığı
Haberleşme özgürlüğü
Özel hayat özgürlüğü
Din özgürlüğü
Düşünce, inanç özgürlüğü
Gösteri, toplantı özgürlüğü

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Türkiye’ye Karşı Açılan Davalar

Avrupa İnsan Hakları sözleşmesinin 25maddesine göre 1985 tarihinden beri bireysel başvuru hakkını kabul etmişiz

Başvuruyu yapanlara göre:

Eğer başvuru Avrupa Konseyi’ne üye devlet ya da devletlerce yapılırsa devlet başvuru, bireyler tarafından yapılırsa bireysel başvuru deniliyor
Devlet başvurusu;
15 devlet 12 Eylül darbesine ilişkin dava açmış
2Kıbrıs Rum Hükümeti 4 dava açmış( 1974 müdahalesi sonrasına vatandaşlarının mülkiyet hakkını kullanamadıklarını söylüyor)
3Danimarka tarafından (vatandaşı terör suçlusuymuş, yargılamışız)

İç yargı yollarının tükenip tükenmemesine göre;

Bireysel başvuru için iç yargı yolları tükenmeli ve en fazla 6 ay geçmiş olmalı Olayın özelliklerine göre iç hukukta yeri yoksa direk başvuru yapılabilir
Hangi gerekçelerle açılıyor davalar?
Güney Kıbrıs’taki mülkiyet haklarının ihlal edildiğin söyleyen Rumlar
Köy yakma ve boşaltma
Kamulaştırma bedellerinin geç ödenmesi
Gözaltına işkence davaları
Gözaltında kayıp ve faili meçhul olaylar
Düşünce özgürlüğüne karşı açılan davalar
Makul sürede yargılanma hakkını ihlali
Parti kapatma davaları

İşkence!!

Sur kararı: Abdullah Sur kuyumcuda çalışan bir işçi Biri hurda altın veriyor külçe altın yapması için o da bakır ilave dip değerini düşürüyor
11 Mayıs 1992:gözaltına alınıyor
12 Mayıs 1992:ifadesi alınıp İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderiliyor Tutuklanıyor
13 Mayıs 1992:nöbetçi Sulh Ceza Mahkemesi serbest bırakıyor
14 Mayıs 1992:”işkence gördüm!!” diyerek İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunuyor
29 Mayıs 1992: İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı sanıkları tanıyamadığı gerekçesiyle takipsizlik kararı veriyor
Şimdi 15 gün içinde en yakın Ağır Ceza Mahkemesine itiraz etme hakkı var, o da öyle yapıyor
21 Ekim 1992:reddedilmiştir
Tüm iç hukuk yolları tükenmiştir!!
15 Mart 1993:Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine başvuruyor
Komisyon başvuruyu kabul etmiş ve mahkemeye göndermiş Yargılama devam ederken Türkiye barışçıl yolla sonuçlandırma istemiş, ve böyle çözülmüş
Sur’a 1997 yılında 100000, avukatına 15000 Fransız frangı ödenmiş

Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK)

1992 yılında alınmış bir karar
135 madde; 1susma hakkı
2talebi halinde avukat tutma hakkı
3aleyhine sürülen delilleri çürütebilme hakkı( savunma hakkı)
Bu haklar hatırlatılmazsa 254maddeden “bu deliller hükme alınamaz” deniliyor %99 sanık avukat istemiyor(isteyemiyor!!)
Sorgu tutanağının üst kısmında bu haklar yazılı ancak okutulmadan imzalatıyorlar, böylece hatırlattıklarını belgelemiş oluyorlar
Gözaltı süresi uzarsa işkence izleri kaybolur o yüzden 24 saat Aynı suçtan 2kez alınması 1998’de yasaklanmış
Toplu işlenen suçlar için 4+3 gün
Tek başına polis suçlu değil Polis, savcı, dr,avukat, haklarını bilmeyen vatandaş, dayağı onaylayan aile
Düşünce Özgürlüğü

Bizde 25madde; düşünce özgürlüğü
26madde; düşünceyi açıklama özgürlüğü
AİHS+ Almanya;ifade özgürlüğü diyor sadece

Zana kararı: Mehdi Zana başka bir suçtan dolayı 1987’de cezaevine giriyor Gazetecilerle yaptığı bir konuşmada “PKK’nın hareketini destekliyorum, ancak kadınlar ve çocuklar yanlışlıkla ölüyor” demiş Bu beyan Cumhuriyet gazetesinde yayınlandıktan sonra Cumhuriyet Başsavcılığı’na dava ediliyor
312 madde; 1fıkra:suç sayılan fiili övmek
2fıkra:halkı kin ve düşmanlığa tahrik
Sonuç:Diyarbakır DGM’si 1991’de 12 ay ceza veriyor
AİHM’ye başvuruyor Karar: 1cümlede PKK destekleniyor2cümleyle çelişki var deniliyor ve kararı onaylıyor

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Düşünce Özgürlüğü Anlayışı

10madde:herkes ifade özgürlüğüne sahiptir, düşünceyi yaymak da buna dahildir AİHM’ye göre müdahaleyi gerektiren durumlar;
1hukuken öngörülebilir olma(yasanın olması)
2izlenen amacın meşruluğu(ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin, ülke bütünlüğü ve suçların önlenmesi meşru amaçlarını taşımalı)
3müdahalenin gerekli olması(demokratik bir toplumun temelini oluşturma)

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne Başvuru Koşulları

SÜRE:Başvuru iç hukuk yolları tükendikten (kesin karardan sonraki) sonra 6 ay içinde olmalı Hem bireysel hem devlet başvuru için geçerlidir İç hukuk yollarının tükenmesi gerekçesi biçimsel değildir, AİHS iç hukuk yollarının ardından tamamlayıcı olmuştur İç hukukta etkililik yoksa direk başvuru yapılabilir

BİREYSEL BAŞVURULAR:AİHM’ye gönderilen dilekçeler şu durumlarda kabul edilmez
Dilekçe imzasız ise
Daha önce yapılmış başvuru varsa
Başka bir soruşturma ya da çözüm organına gidilmemişse
Yapılan başvuru sözleşme hükümleriyle bağdaşmaz nitelikteyse; taraf olmayan bir devlet aleyhine yapılmışsa, sözleşmede öngörülmeyen bir hak içinse
Açıkça dayanaksız, kanıtsız ise
Kötüye kullanma;karalayıcı bir dil kullanma, siyasi kullanma, asılsız iddia olması
Ön incelemeyi komisyon yapıyor, koşular gerçekleşmiş, kabul edilebilir derse mahkemeye gidiliyor

ZAMAN:Bireysel başvuru zaman bakımından sınırlı Devlet sözleşmeyi ne zaman kabul ettiyse ondan sonra geçerlidir (biz 1987 de kabul etmişiz, zorunlu yargı yetkisini ise 1996’da) Ancak ihlal süreklilik gösteriyorsa (Kıbrıs sorunundaki gibi) yine kabul ediliyor
Diyelim ki dava 1985’de başladı 1995’de bitmiş olsun Yargılama süresinin makul olup olmadığına bakıldığında kabul tarihinden sonra da devamlılık olduğu için başvuru kabul ediliyor

YER:Taraf devletin sınırlarında gerçekleşmesi gerekiyor

KİM: Kimlerin başvuracağı konusunda sınırlama yok O ülkede yaşıyor olmak yeterli

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Özellikleri

Bireyi uluslar arası hukukta hak sahibi, söz sahibi yapmıştır Taraf devletlere bazı yükümlülükler getirdiği gibi kişilere de hak veriyor, kişiler sözleşmeye dayanarak hak isteyebilir Bireysel başvuru yolunu kullanabilir
Bireysel başvuru hakkı, sözleşmenin belkemiğidir, temel özelliğidir Önceleri bireysel başvuru hakkı, taraf devletin bunu tanıması durumunda söz konusuydu ancak 11nolu protokol ile zorunluluk haline getirildi
Sözleşme ile getirilen güvence tamamlayıcı niteliktedir Önce iç yargı yolları tüketilmeli sonra başvurulmalı
Sözleşme karşılılık ilkesine dayanmaz(karşılılık: bir devlet imzasını attığı sözleşme gereğince insanlarına hakkın başka devletlerce de verilmesini isteyemez
Bu sözleşme ile sağlanan haklardan yabancılar da yararlanabilir
Sözleşme ile sürekli görev yapan AİHM’si kurulmuştur Merkezi Fransa’dadır Sürekli görev yapıyor
İç hukuku doğrudan etkilemektedir Her bir taraf devlet sözleşme uyarınca belli standartlara uymak zorundadır
Savaş ya da tehdidi olduğunda bazı yükümlülükler askıya alınabilir
Hak ve özgürlükler kötüye kullanılamaz Demokratik bir toplum oluşturma hedeftir Demokratik rejimi yıkma yolundaki girişimler engellenecektir

11 nolu protokol ile yapılan değişiklikler(1991)

90’lı yılların başıyla beraber doğu bloğunun çökmesiyle beraber bu bloğa dahil bazı devletlerin Avrupa Konseyi’ne üye olmaya başladığı görülüyor Bu konseye üye olan devletlerin hemen hemen hepsi AİHS’ye imza atıyor ve üye sayısı 2’ye katlanıyor

Önceki şeklinde bireylerin başvuru hakkı taraf devletin kabulüne bağlıydı artık zorunluluk halinde

Mahkeme süresinde yapılan değişikliler;
Önceden 1komisyon(başvuruyu kabul edilebilir olduğunu inceler)
2divan(mahkeme)
3bakanlar komitesi(siyasi)
bu 3 makamın varlığı işin yavaşlamasına sebep oluyordu Komisyon kaldırıldı, bakanlar komitesinin görevi sadece verilen kararların yerine getirilip getirilmediğini kontrol oldu Ön inceleme 3 kişilik komisyonca yapılacak

11nolu protokol sadece inceleme mekanizması açısından değişiklik yapıyor, hak ve özgürlükler açısından değişiklik yok


alıntıdır