Johann Gottlieb Fichte Kimdir?

Johann Gottlieb Fichte Kimdir?

Not: Fichte, "Fihte" diye okunur

Johann Gottlieb Fichte Oberlausitz (Saksonya) - İS1762 Küçük bir köydeki fakir bir dokumacının oğludur Fichte Dokuz yaşına kadar dokumacılık ve çobanlık yapmış Varlıklı bir çiftlik sahibi şans eseri onun zekasını fark etmiş ve himayesine alarak bir okula başlatmış Ancak bu kişinin ölmesi ile tekrar yoksulluk ve sıkıntı çekmeye başlayan Fichte üniversiteyi çok zor bitirebilmiş Özel ders vererek para kazanmaya çalıştığı sıralarda bir öğrencisi sayesinde Kant'ın felsefesiyle tanışmış ve o günden sonra tüm hayatını onun felsefesini geliştirmeye adamıştır

Fichte, Kant'ın bir başlangıç yaptığına ve bu başlangıcın bir sisteme kavuşturularak tamamlanması gerektiğine inanmıştır Bu sisteme ulaşmak için de bir çıkış noktası arar Ona göre bu çıkış noktası sujedir, bilinçtir

Burada iki yol vardır;

1 Objeyi çıkış noktası almak, ki o zaman objenin yanında nasıl oluyor da bir suje, bir bilinç var olabiliyor sorusu ile karşılaşırız Ona göre bu soru çözümsüzdür ve insanı determinizm ve mekanizme sürükler ve bu durumda özgürlük diye bir şey olamaz

2 Sujeyi çıkış noktası almak, bu durumda ise bilincin objeyi nasıl tasarımladığı sorusu ile karşılaşırız ve bu sorunun çözümü vardır

Fichte'ye göre bilincin özü eylemdir Böylece yola çıkan Fichte Kant'ın yanlış düşünme diye adlandırdığı diyalektitiği kullanarak ilerler Ona göre bütün bilgimiz üç adımlı diyalektik bir hareketle oluşur

1 Objeyi "a, a'dır" gibi ortaya koyup kavramak

2 Objeyi "a, non-a değildir" gibi öteki objeler ile karşılaştırarak ayırt etmek

3 a ve non-a'yı içine alan bir kavram ile sınırlamak

Onun verdiği bir örnek şöyle;

1 Altını görüp tanırım

2 Onu bakırdan ayırt ederim

3 Onu bakır karşısında şu yada bu nitelikle sınırlanmış bir "maden" olarak kavrarım Şimdi "ben" kendi özünü bilmek isterse önce kendisini bilmesi, düşünmesi gerekir
Bu ise Fichte'ye göre bir eylemdir Yine sonraki eylem ile "ben", "ben olmayanı" karşısına koymalıdır ki kendisini ayırt edebilsin Bu "ben olmayan"" 'da doğa ve doğanın nedenselliğidir Bu noktada doğa kendimizi bilmemizin bir aracıdır Ancak Fichte'ye göre bilmek değil eylemek esastır Bu nedenle bu noktada kalınamaz, "ben" 'in amacı eylemdir yani özgür olan özünü gerçekleştirmek

Fichte'de ahlak felsefesinin temeli özgürlük sorunudur Anlak öğretisinin formunu sağlayan özgürlüktür Ancak bu özgürlük bir eylemdir İnsan bu eylem ile özgür olur Bu eylemin amacı da özgürlük olmalıdır, yoksa eylem dış amaçlara yöneldiğinden özgürlük gerçekleşmez Bu eylemin uygunluğuna da vicdan karar verir Vicdan'ın Fichte'de özel bir yeri vardır Kant, "Genel bir yasa olmasını isteyebileceğin bir ilkeye göre eyle" demişti, Fichte "Vicdanına göre eyle" der Burada Fichte'ye göre iyi olan, eyleme halidir, çünkü eyleme geçmek özgürlüğün gerçekleşmesidir Kötü olan ise eylemsizliktir çünkü özgürlüğü yok eder Ancak buradaki eyleme hali olarak doğal gereklilikler veya içgüdüler göz önünde bulundurulmaz, bu tür eylemler insanı edilgin yapar Kişi doğal yönünü aşıp kendi "Ben" 'inden dolayı eyleme geçmelidir ki özgür olabilsin Doğal yön bu amaç için sadece bir araçtır

Kişinin kendisini gerçekleştirmesi de üç aşamalıdır 1 İsteme Bu aşamada kişi hazza ve mutluluğa varmaya çalışır, hayvanlar gibi çevresinin uyarımlarına bağlıdır, sadece gereksinimleri karşılayacak araçlara yönelir, iştahını doyurmaya çalışır Özgür değildir 2 Egemen olma Kişinin tek amacı egemen olmaktır, sadece iştah yerini egemen olmaya bırakmıştır 3 Son basamakta kişi özgür olmak ister Bu durumda kişi diğerlerinin hak ve özgürlükleri karşısında kendi haz ve egemen olma arzusunu kendiliğinden, özgür olarak sınırlamayı bilir

Fichte devlet ve hukuk konusunda da özgürlüğü temel alır Ona göre hukukun tümel geçer bir yönü vardır ve bu insanın ilk ve doğal hakları olduğu fikrine bağlıdır Kişinin özgürlük hakkı doğal bir haktır ve her kişi kendi özgürlüğünün başka kişilerin özgürlükleri ile sınırlanmış olduğunu kabul etmelidir Ancak bu durumu koruyan bir güce ihtiyaç vardır İşte devlet bu noktada ortaya çıkar Ona göre kişi, devletin otoritesini kendisi istemeli ve devletin kendisini zorlayacağı yasayı da kendisi seçmelidir Ancak Fichte, böyle demokratik bir devletteki vatandaşların kendi emekleri ile yaşayabilmeleri ve kaynakları hakça paylaşabilmeleri için devletin dışa kapalı olması gerektiğini savunur Devletin ödevi ise yasaya kendiliğinden uyan kişiler yetiştirmektir, böylece zorlayan devlet ortadan kalkacaktır

Fichte Kant'ın felsefesinden yola çıkmıştır Felsefesi zamanla romantiklerden etkilenmiş ve kendisinden sonraki Alman filozofları için bir kaynak oluşturarak yeni bir akımın doğmasını sağlamıştır

Ek Bilgiler

Johann Gottlieb Fichte ( 19 Mayıs 1762, Rammenau - 29 Ocak 1814, Berlin), ünlü Alman düşünürü Felsefedeki en önemli kavrayışı, temel çıkış noktası kendi özgürlük anlayışıdır

Fichte'ye göre, irade ya da ben, temel gerçeklik olup, özgürdür, kendi kendisini belirleyen faaliyettir Ben ya da irade dışında her şey ölü ve pasif bir varoluşu gösterir; yalnızca böyle bir faaliyet, kendi kendisini belirleyen tinsel bir faaliyet gerçektir İradenin kendisi, yaşam ve akıl, bilgi ve eylem ilkesidir, her türlü ilerleme ve uygarlığın harekete geçirici gücüdür; bilginin dayandığı temel, kuramsal düşüncenin birleştirici ilkesidir Şu halde, felsefede yapılacak ilk iş, böyle bir faaliyetin niteliğine, hem kuramsal ve hem de pratik aklın koşullarına, ilke ve önkabullerine ilişkin olarak ayrıntılı bir açıklama sunmaktır

Bir dokumacının oğlu olan Fichte, yeteneği olduğunu farkeden bir zenginin yardımıyla yüksek öğrenimini gerçekleştirebilmiştir Fichte Kant'a büyük hayranlık duymuş ve onu görmeye gitmiştir Kant'a "Versuch einer Kritik aller Offenbarung" (Her Tanrısal İlhamın Eleştirisi) adlı eserini sunmuştur

Onun felsefe konumu Kant, Friedrich Schelling, Hegel gibi isimlerin yanı sıra Alman felsefesinin temel taşları arasında yer alır Alman idealizminin hem temellendiricisi hem de temsilcisi durumundadır Kant sonrası alman felsefesinin önde gelen isimlerinden biri olmuştur