Göktürkçede Fiil Çekim Ekleri

Şahıs Ekleri: Göktürkçede iki türlü şahıs eki vardır:

1 Bilinen geçmiş zaman ve ?-sIk? ekiyle yapılan gelecek zamanda kullanılan şahıs ekleri: ?-m?, ?ŋ~-g?, ?-Ø?, ?-mXz?, ?- ŋXz ~ -gXz?, ?-Ø? Bu ekler iyelik eklerinden geldiği için, iyelik ekleriyle aynıdır

2 Geniş ve gelecek zamanlarda kullanılan şahıs ekleri: ?men?, ?sen?, ?Ø?, ?biz?, ?siz?, ?Ø? Bunlar da şahıs zamirlerinden geldiği için, şahıs zamirleriyle aynıdır

Kipler:

? Bilinen Geçmiş Zaman: 1 ve 2 şahıslarda ?-DX?; 3 şahısta ?-DI? ekiyle kurulur ?l, n, r? ile biten fiil tabanlarından sonra ekin ?-t?li, diğer durumlarda ?-d?li biçimi kullanılır: ?tidim? (dedim), ?birtim? (verdim), ?sakıntım? (düşündüm), ?ötüntüm? (arz ettim), ?içikdiŋ? (tâbi oldun)

? Öğrenilen Geçmiş Zaman: ?-mIş? ekiyle kurulan öğrenilen geçmiş zamanın bengü taşlarda sadece 3 şahsına rastlanır: ?timiş?(demiş), ?ögleşmiş? (danışmış), ?sökürmiş? (çöktürmüş)

? Geniş ? Şimdiki Zaman: Göktürkçede geniş ve şimdiki zaman ayrılmamıştır Bu kip sözün gelişine göre bazen geniş, bazen şimdiki zamanla Türkiye Türkçesine aktarılır Olumlu geniş zaman eki ?-Ar? ve ?-Ur?; olumsuz geniş zaman eki ?-mAz?dır Olumlu geniş zaman eki yerine bazen ?-Ir? eki de kullanılır Ayrıca bu ekin ne zaman ?-Ar? ne zaman ?-Ur? olacağı da kesin bir kurala bağlı değildir: ?birür men? (veririm, veriyorum), ?kazganur men? (kazanırım, kazanıyorum), ?bilir siz? (bilirsiniz, biliyorsunuz), ?körür? (görür, görüyor), ?korkur biz? (korkarız, korkuyoruz)

? Gelecek Zaman: Göktürkçede gelecek zaman iki türlü kurulur Birincisi ?-DAçI? ekiyle kurulur: ?ölteçi sen? (öleceksin), ?olurtaçı sen? (oturacaksın) Olumsuz çekimde bu ek ?-çI? biçimindedir: ?yaramaçı? (yaramayacak) Diğer eke göre daha az kullanılan ikinci çekim ?-sIk? ekiyle kurulur: ?ölsikiŋ? (öleceksin)

? Emir Kipi: Emir kipinde her şahıs ayrı bir ekle gösterilir 1 Tekilde ?-(A)yIn?; 2 tekilde ?-Ø?; 3 tekilde ?-zU(n)?; 1 çoğulda ?-(A)lIm?; 2 çoğulda ?-(X)ŋ?; 3 çoğulda ?-zU(n)? eki kullanılır Teklik 2 şahısta ek kullanılmaz; fiil tabanı doğrudan doğruya teklik 2 şahıs emri ifade eder: ?tegeyin? (ulaşayım), ?tıŋla? (dinle), ?barzun? (gitsin), ?kabışalım? (kavuşalım), ?barıŋ? (gidin)

Birleşik Çekim: Köktürkçede birleşik çekimin hikâye ve rivayet şekilleri vardır Hikâye, ?er-? fiilinin bilinen geçmiş zamanıyla, rivayet ?er-? fiilinin öğrenilen geçmiş zamanıyla yapılır ?Er-?, ?i-? fiilinin Göktürkçedeki aslî biçimidir

? Hikâye: ?bolmış erti? (olmuştu), ?tegmiş erti? (değmişti), ?kelürür ertim? (getirdim), ?bayur ertimiz? (bağlıyorduk), ?kaltaçı ertigiz? (kalacaktınız)

? Rivayet: ?yorıyur ermiş? (yürüyormuş), ?yagutur ermiş? (yaklaştırırmış), ?olurur ermiş? (oturuyormuş), ?yorıtmaz ermiş? (yürütmezmiş)