Kurtuluş Savaşı Komutanları Nasıl Fişlendi?

Aktüel fişlemelerin atasına ulaştı Cumhuriyet tarihinin ilk fişleme ve takiplerinin kurbanları Kurtuluş Savaşı'nın komutanları olmuş…

Millet olarak “fişleme” kelimesi bizlere 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, 28 Şubat darbelerini ve Ergenekon sürecini çağrıştırıyordu Asker ve emniyet tarafından tutulan fişlemeleri yakından incelediğimizde ise hangi askerin, memurun, köşe yazarının, kanaat önderinin kime oy attığı, siyasi görüşü, devletin resmi ideolojisine zarar verip vermediği gibi veriler karşımıza çıkıyordu

“Tehlikeli” olarak görülen bu kişilerle nasıl baş edileceğine dair planlar da devletin bazı kurumlarının kozmik odalarında yer alıyordu Bu tür bilgiler Türkiye demokratikleştikçe ortalığa o kadar çok saçıldı ki, artık insanların böyle haberlere ilgisi kalmadı denebilir

Peki size “İstiklal Harbi’nin komutanları ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucuları da fişlenmiş” denilse ne düşünürsünüz? Aktüel fişlemelerin atasına ulaştı Cumhurbaşkanlığı arşivlerinde Dâhiliye Vekaleti’ne “Gayet Mahremdir” yazılı fişlemeleri, hatta bizzat “Reisi Cumhur Makamına” yazılan belgeleri buldu

Fişlemeler 80 yıl önceye dayanıyor
İstiklal Harbi’nin paşaları ve önde gelenleri bundan yaklaşık 80 yıl önce tam 24 saat boyunca emniyet tarafından izlenmiş, adım adım ne yaptıkları kayda alınmış Hangi paşanın kaç vapuruyla nereye gittiği, hangi caddede kaç numaralı evi ziyaret ettiği, ziyaret ettiği yerlerde kaç saat kaldığı gibi bilgiler, İstanbul ve Ankara Emniyeti tarafından rapor edilerek Dâhiliye Vekaleti’ne gönderilmiş

O kadar ki hangi paşanın
hizmetlisinin kasaptan kaç kilo kıyma aldığı, parayı peşin ödeyip ödemediği, hangi paşanın karısıyla nerede kiralık ev gezdiği, hatta hangi dişçiye gittiği gibi hayatlarının teferruatları dâhi kayda geçmiş

30’lu yılların başlarında izlenen bu isimlerden sadece birkaçı şöyle: Kazım Karabekir, Cafer Tayyar Paşa, Refet Paşa, Ali İhsan Paşa, Çolak Selahattin Bey

Bu isimler İstiklal Harbi’nde büyük
katkıları olan isimler Hatta Kazım Karabekir kurtuluş mücadelesini ilk organize edip, Mustafa Kemal ordu müfettişi yetki belgesiyle Anadolu’ya çıktığı zaman ordusunu emrine amade eden kişi… Refet Bele ise Mustafa Kemal’in yanında Bandırma Vapuru ile Samsun’a ilk çıkanlardan…

Ali İhsan (Sabis) Paşa, Kurtuluş Savaşı’nda Mirliva rütbesiyle Batı Cephesi 1 Ordu komutanlığı yapmış Çanakkale Savaşları’nda da görev alan Cafer Tayyar Paşa, Kurtuluş Savaşı’nda Trakya Cephesini yönetmiş

Ancak bu paşalar daha sonra Mustafa Kemal’in ekibi ile cumhuriyetin şekli ve halka bakış noktasında ayrışan kişiler Bilindiği gibi daha sonra Karabekir’in önderliğinde Terakki Perver Halk Fırkası isimde muhalif bir parti de kuruldu Fakat cumhuriyetin kurucuları muhaliflerini adım adım izleyerek onları baskı altında tutmak istedi Partilerinin kapatıldığı biliniyor ancak bu yeterli olmasa gerek bir de peşlerine hafiyeler takılmış

24 saat boyunca takip edilen bu şahıslar hakkında elde edilen
bilgiler dönemin içişleri bakanlığına ve cumhurbaşkanlığı makamına gönderilmiş Paşalarsa tek parti döneminde olduklarının farkında oldukları için güçlü bir muhalif hareket başlatamamışlar Bu büyük tarassut altında canlarını korumaya çaba göstermişler

Kasaptan kaç kilo kıyma aldı
Özellikle dönemin büyük isimlerinden Kazım Karabekir şiddetli bir takip içinde olduğunu biliyor ancak bunlara pek aldırmıyormuş Hatta bu durum evlerinde latife konusu bile oluyormuş Bir keresinde Erenköy İstasyonu’nda evine gitmek üzere trenden inmiş, kendini izleyen polislere, “Nasıl olsa eve kadar beni takip edeceksiniz Hiç olmazsa filelerimizi taşımaya yardım edin” demiş Polisler utana sıkıla fileleri eve kadar taşımışlar Karabekir’in takip eden polislere yaptığı bazı jestler unutulmayacak kadar ilginç

Bir gün Karabekir Paşa troleybüsten inmiş, bir de bakmış polisler araçta ve troleybüs hareket edecek hemen vatmana işaret ederek memurların inmesini sağlamış Kendisine hayretle bakan yakınlarına ise “Bizim yüzümüzden üstlerinden azar yemesin” demiş Karabekir’in evini gözleyen polisler ise sadece evin beyini değil, hizmetlisini bile gölge gibi takip ederek Erenköy Kasabı’ndan bir kilo kıyma alıp parasını peşin ödediğini not edecek kadar görevlerini titizlikle yapmışlar Tüm bu bilgileri üstlerine gönderdikleri fişleme belgelerinde görmek mümkün

Şehirde sürek avı
Cumhuriyetin ilk fişleme tutanağı örneğinin 11-12-14-15
Temmuz 1933 tarihli raporundaki bilgiler paşaların ne kadar özenle takip edildiklerini kanıtlar nitelikte: Cafer Tayyar Paşa’nın köşküne saat 10’da

Üsküdar Elektrik Şirketi’nden Halil Efendi’nin gelip elektrikli ütü verdikten sonra çıkıp gittiği belirtilirken, Refet Paşa’nın Adalar iskelesinden saat 10:05 vapuruna binerek Büyükada’ya çıktığı ve Çankaya Caddesi’nde 27 numaralı evi ziyaret ettiği, nihayetinde son vapurla geri döndüğüne kadar en ufak
bilgi detaylı olarak rapor edilmiş

Ali İhsan Bey’le ilgili yazılanlar ise hayretleri bir kez daha artıracak nitelikte: “Sabah 10:30’da hanesinden çıkmış ve yazıhanesine gelmiştir Saat 16:50’de yazıhaneden çıkarak Beyoğlu’na geçmiş Foto Süreyya’ya uğradıktan sonra İstiklal Caddesinde refikasına rast gelerek birlikte Dişçi Sami Bey’e gitmişler, oradan çıkıp Terzi Cemal’e uğramışlar ve oradan da çıkarak Ali İhsan Paşa
Apartmanı’na girip çıktıktan sonra tramvayla hanelerine avdet etmişlerdir”

Aile ziyaretleri bile fişlerde
Yine raporlardan anlaşılacağı üzere bazen de polisler fark edildik takibi bıraktıklarını “Ali İhsan Paşa refikasıyla birlikte saat 16:40’da vapurla Kadıköy’e geçmişler ve Bostancı otobüsüne bineceği sırada takibinin hissedilmesinden korkulmuş, orada peşini bırakmak zarureti hasıl olmuştur” cümleleriyle anlatıyorlar

Birinci Meclis’te “İkinci Grup” muhalefet hareketinin liderlerinden olan Mersin Milletvekili Çolak Selahattin Bey hakkında tutulan fişlerde ise “Saat 10:30’da karısıyla beraber çıkmış ve Cihangirde müteaddit kiralık apartmanları dolaştıktan sonra Eftap Sokağı’ndaki baldızı Mafede Hanım’ın evine gitmişlerdir Bir müddet sonra çıkmışlar ve Maçka cihetlerinde gezinti yaptıktan sonra ikametgâhlarına avdet etmişlerdir” gibi ifadelere rastlamak mümkün İşin ilginci bu fişi düzenleyen polisler takip ettikleri kişinin aile efradını tanıyacak hatta baldızının ismini bilecek kadar titiz çalışmışlar