Uykusunda Canavara Dönüşenlerin Hastalığı

Uykusunda canavara dönüşenlerin hastalığı

Bazı insanlar için uyumak, bazıları için ise uyanmak hiç kolay değildir Tıp dilinde 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' olarak tanımlanan rahatsızlığı yaşayanlar, uykusunda bir anda canavarlaşabiliyor






Celal Bayar Üniversitesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof Dr Hikmet Yılmaz, uykusunda canavara dönüşenlerin hastalığıyla ilgili soruları yanıtladı

Neden bazı insanlar uykularında canavara dönüşür ve şiddet uygular?
Biz, buna tıp dilinde 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' diyoruz Bu tip bir rahatsızlığı olanlar, uykularında olup bitenleri gerçekmiş gibi yaşarlar Sağlıklı bir uykuda; rüya gördüğümüz dönemde kalp, solunum ve göz kasları dışındaki tüm kaslarda atoni (kas gerginliğinin ortadan kalkması) olur Yani rüya içeriğinde düşme, atlama, koşma ve buna benzer hareketler olsa bile bedenimiz bunlara eşlik edemez Yani rüyamızı yaşamayız Oysa; 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu'nda hasta rüyasını yaşar Rüya içeriğine bağlı olarak şiddet davranışı gösterebilir Örneğin; rüyasında birisiyle boğuşurken, yataktaki eşini de boğmaya kalkabilir

RÜYA GERÇEKLEŞİR
Belirtileri nelerdir?
'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' genellikle hastanın kendisine ve yatak arkadaşına zarar vermesi ya da görülen rüyanın yol açtığı diğer davranışlarla kendini gösterir Bu hastalarda, gündüz uyanık durumdayken herhangi bir anormallik, şiddet eğilimi ya da sinirlilik yoktur Ama hasta uyuduğunda konuşma, gülme, bağırma ve koşma gibi hareketler gözlenir Bu ataklar sırasında genelde gözler kapalıdır, kişi o sırada içinde bulunduğu çevreye göre değil, rüyasındaki çevreye ve eyleme göre davranır

AYIRT EDİLİR Mİ?
Hastalığın belirtileri gecenin hangi saatlerinde ortaya çıkar?
Sağlıklı bir insan uyumaya başladıktan 15-2 saat sonra REM uykusunu yaşar Dolayısı ile 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu'na eşlik eden başka bir hastalığı yoksa, uykunun 15-2 saatinden önce görülmez Gece uykusu boyunca beş ile sekiz defa 'REM Uykusu Dönemi' yaşanabilir Ancak her 'REM Uykusu Dönemi'nde bu hastalığın belirtileri gözlenmeyebilir Hastalığın şiddetine göre belirtilerin sıklığı da artabilir Gecenin ikinci yarısında gördüğümüz rüyaları daha yoğun yaşadığımız için bu hastalık da genellikle gecenin ilerleyen saatlerinde ortaya çıkar

Uyurgezerlik, uykuda konuşma ya da uykuda olan diğer anormal hareketlerden farkı nedir?
En önemli farkı, rüyaların görüldüğü dönemde ortaya çıkması, bir de görülen rüyaların içeriği ile uyumlu hareketlerin yapılmasıdır Örneğin rüyasında topa vuruyorsa; topa vurur gibi bacağını sallaması diğer parasomnilerden ayırt etmek için önemlidir Ayrıca uyku merkezlerinde tüm gece, bu olguların tetkik edilmeleri ile de ayırıcı tanı kesin bir şekilde yapılabilir

50 YAŞ SONRASI ERKEKLERE DİKKAT!
'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' sık görülüyor mu?
Hastalık çok sık değil! 100 kişiden ikisinde bu hastalığın gözlendiğini biliyoruz Her yaşta ve her iki cinste de görülmekle beraber yaşlılarda ve erkeklerde daha sık görülüyor Özellikle 50 yaş üzeri erkeklerde daha sık olarak ortaya çıktığını görüyoruz

Hastalığın belirtilerini artıran ya da ortaya çıkmasını kolaylaştıran durumlar var mı?
Alkol alınması, uykusuz kalınması, uyuşturucu ya da uyarıcı bazı ilaçların kullanılması, alkolün birden kesilmesi bu hastalığın belirtilerini sıklaştırır Ayrıca narkolepsi ve uyku apnesi de bu hastalığın belirtilerini sıklaştırır ve şiddetlendirir

UYKU MERKEZİNDE ARAŞTIRILIYOR!
Teşhis sadece hastaların anlattığı belirtilerle mi konuyor?
Anlatılan öykü elbette çok önemli ama tanı sadece öykü ile konulmuyor Bu hastalığa özgü objektif laboratuvar bulguları var Uyku merkezlerinde uykudaki bir insanın beyin aktivitesini, kas aktivitesini, göz ve bacak hareketlerini tüm gece kaydeden bir video sistemiyle bu olgular incelenir Hastanın anlattığı öyküyle rüya içeriğinin uyumlu olup, olmadığı anlaşılır Video tetkikiyle kas ve çene aktivitesinde artış olup olmadığına bakılarak tanı kesinleştirilir

ÖMÜR BOYU İLAÇ ALABİLİR!
Tedavisi var mı?
Kesin ve etkili bir tedavisi var Bu hastalıkta temel sorun tedavisinin olmaması değil; tanımladığımız belirtiler ile gelen olgular için ayırıcı tanıda bu hastalığın akla gelmemesidir İlaç tedavisinde, ilaç uygun dozda ve ömür boyu kullanılır Hastanın yeterli ve düzenli şekilde uyuması, uyuşturucu ve alkol kullanmaması önemlidir Hastanın yattığı tarafta, yaralayıcı olabilecek kesici, delici ve kırıcı nesneler bırakılmamalıdır Uyku tulumu kullanılması ve yer yatağında yatılması da önlemler arasında sayılabilir

Hangi durumlarda kendimizde ya da yakınlarımızda bu hastalığın varlığından kuşkulanmalıyız?
Hasta, uyurken daha önce yapmadığı garip hareketleri yapıyorsa ve bu hareketler sonucu uykusunda yaralanıyorsa, kendinde ya da yakınında bu hastalığın varlığından kuşkulanmalıdır

UYURKEN KOCAM BİRDEN BURNUMU KIRDI
Bir hastam muayeneye eşi ile gelmişti Eşinin burnu sargılıydı, çünkü iki hafta önce burnu kırılmış ve operasyon geçirmesi gerekmiş Hastam emekli bir öğretmendi ve emekli olduktan sonra geçimine katkı olsun diye bir kırtasiye dükkanı açmış, onu işletiyordu Rüyasında; sabah dükkanı açar açmaz bir müşteri gelmiş ve 20 lira vermiş Hastamız da sabahın, erken saatinde bu parayı nasıl bozayım ben diye sinirlenmiş ve iki elini hırsla yana açıp, canhıraş bir çığlıkla uyanmış Kendini yatakta, ağzı yüzü kan içinde inleyen eşinin yanı başında bulmuş Meğer, rüyasında yaptığını sandığı iki elini hırsla yana açma sırasında, hemen yanı başında uyumakta olan eşinin burnuna çarpmış ve eşinin burnunu kırmış Yerel TV'de yaptığım konuşmayı dinleyince, yaşadıklarının bir uyku hastalığı olabileceğini düşünerek polikliniğimize gelmişler Çünkü rüyasında yaptığı hareketler eşinin sık sık yaralanmasına yol açıyormuş Önce önemsememiş ama eşinin burun kırılınca tedavi olmaya karar vermiş

Laboratuvarımızda izlemekte olduğumuz bir hasta REM uykusu sırasında birden irkilip, korkuyla yataktan sıçradı garip hareketlere başladı Teknisyenimiz içeri girip, ürkütmeden onun çevreye zarar vermesini engelledi Ne olduğunu sorduğunda hasta bostan sularken yılan gördüğünü ondan kurtulmaya çalıştığını anlattı Ama ertesi sabah hiçbir şey hatırlamadı

HASTA SUÇ İŞLERSE CEZA ALMAZ VEYA İNDİRİM YAPILIR
Bu hastalığın etkisindeyken yasalara göre suç kabul edilen bir eylemi gerçekleştiren; örneğin yatak arkadaşının yaralanmasına veya ölümüne neden olan kişinin ceza sorumluluğu var mı?
'REM Uykusu Davranış Bozukluğu'nda ceza sorumluluğunun azalmış olduğu ya da olmadığı kabul edilmektedir Çünkü bu hastalık sırasında gözlenen zarar verici davranışların bilinçli farkındalık oluşmadan meydana geldiği, 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' belirtilerinin kişinin iradesinde olmayan otomatizmalar olduğu kabul edilmektedir

İSTEM DIŞI
Türk Ceza Kanunu'na göre ceza sorumluluğunun olabilmesi için; kişinin o suçu işlediği durumda 'isnat kabiliyeti' denilen anlama ve isteme yeteneğine sahip olması gerekir Kişinin bu hastalığın tesiri altındayken suç kabul edilen eylemi gerçekleştirdiği; uyku hastalıkları konusunda uzman bir bilirkişi tarafından bilimsel kanıtları ile ortaya konabilirse, Türk Ceza Kanunu'nun 32/2 maddesi gereği ceza indirimi söz konusu olabilir

PARKİNSON'UN ÖN BELİRTİSİ OLABİLİYOR
Bu hastalığın kendisinde ya da bir yakınında var olduğunu düşünen bir kişi ne yapmalı, hangi branş hekimden yardım almalı?
Bu hastalığın halk arasında 'sara' diye bilinen epilepsi hastalığından ayırt edilmesi çok önemli bir konudur Tanının sağlıklı yapılabilmesi için hem elektroensefalografi (EEG) denen tetkikin hem de tüm gece uykusunun izlenmesine olanak veren (PSG) ile birlikte eş zamanlı yapılabildiği bir uyku merkezinde, olguların değerlendirilmesi gerekmektedir Parkinson hastalığı ve 'Multi Sistem Atrofi' denen nörolojik hastalıklarla bu hastalığın birlikteliği arasında sıkı bir ilişki var Örneğin; 'REM Uykusu Davranış Bozukluğu' olan her 10 hastadan dördünde 10 yıl içinde parkinson hastalığı gelişiyor Bu nedenle hastaların erken tanısının yapılması ve etkin tedavilerinin yapılması önemli