Sanayinin (Endüstrinin) Türkiye Ekonomisindeki Yeri

Sanayinin (Endüstrinin) Türkiye Ekonomisindeki Yeri

Ülke ekonomisinin en dinamik ve üretken kesimi sanayidir İhracatımızın % 90′ı sanayi ürünlerinden gerçekleşir Sanayileşme ile birlikte daha önce dışardan ithal edilen mallar kendi ülkemizde üretilmeye başlanmış ve birçok insana iş alanı açılmıştır Ayrıca dış ülkelere ihraç edilen ürünlerle ekonomiye büyük katkılar sağlanmaktadır Sanayileşmeyle ülkemizdeki zengin hammadde kaynakları değer kazanmıştır Ülkemizde sanayi daha çok tarıma bağlı olarak gelişmiştir Son yıllarda Türkiye sanayi ülkesi olma durumuna geçmiştir

Ülkemizdeki sanayi tesisleri dengesiz bir dağılım göstermektedir Sanayi tesislerinin büyük çoğunluğu Marmara Bölgesi?nde toplanmıştır Ülkemizde sanayi kolları içinde ilk sıraları dokuma, tekstil, makina ve gıda sektörü alır

Türkiye'deki Başlıca Sanayi Kolları

Endüstri kollarının dağılışında hammaddeye, enerji kaynağına, pazarlara ve ana ulaşım yollarına yakınlık önemli rol oynar

A Besin Sanayisi

Türkiye, bol miktarda ve çok çeşitli tarım ürünleri ürettiği için, besin sanayi de gelişmiş ve çeşitlenmiştir Besin sanayisi Türkiye'de en yaygın sanayi kollarından biridir

Un ve Un Ürünleri Sanayisi

Buğday, Türkiye'de üretimi yaygın temel besin maddesidir Bu nedenle un ürünlerine dayalı sanayi kuruluşları çok fazladır ve yaygındır Bununla birlikte, un, makarna, irmik, bisküvi gibi hammaddesi tahıla dayalı fabrikalar en çok İç Anadolu Bölgesi'nde ve büyük kentlerde yer almaktadır

Süt ve Süt Ürünleri Sanayisi

Bu sanayi alanının başlıca ürünleri; Pastörize süt, süt tozu, peynir, tereyağı ve yoğurttur Süt ürünleri işletmeleri süt üretiminin fazla olduğu ve mandıracılığın yaygın olduğu Trabzon, Edirne, Tekirdağ, Erzurum, Erzincan, Kars gibi hayvancılığın geliştiği yerlerde ve İstanbul, İzmir, Ankara, Adana, Bursa gibi büyük kentlerin çevresinde bulunmaktadır

Yağ Sanayisi

Ayçiçeği, zeytin, mısır, susam, haşhaş, soya fasulyesi, fındık, keten-kenevir ve pamuktan bitkisel yağ elde edilir En çok üretilen yağ ayçiçek yağı ve zeytinyağıdır Zeytinyağı üretiminde Türkiye, Dünya'da ilk sıralarda gelir Ege Bölgesi?nin kıyı kesimi zeytinyağı sanayisinin en yoğun olduğu alanlardır Çanakkale, Balıkesir, İzmir ve Gaziantep zeytinyağı üretim merkezleridir Ayçiçek yağının üretimi en fazla Marmara Bölgesi'nde özellikle Trakya'da yaygın olarak yapılmaktadır

Konserve Sanayisi

Meyve suyu, konserve, salça fabrikaları daha çok Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşmıştır Türkiye'de sebze ve meyve konserveciliği ileri bir düzeye geldiği halde, konserve tüketimi beklendiği kadar artmamıştır
Bunun başlıca nedenleri;

- Halkımızın meyve ve sebzeleri daha çok yaş olarak tüketmesi

- Türkiye'de hemen her mevsimde taze sebze ve meyve bulunması

- Halkımızın önemli bir bölümünün konserve ihtiyacını kendi üretimleriyle (salça yapma, sebze kurutma vb) karşılamasıdır

Şeker Sanayisi

Şeker pancarından, küp veya toz şeker elde etmeye dayanan şeker sanayisi, Cumhuriyetin ilk yıllarından beri gelişme göstermiştir İlk şeker fabrikası 1926′da Uşak'ta kurulmuştur Şekerpancarı ekim alanları genelde fabrikalar çevresinde yoğunlaşmıştır Türkiye'nin iklim koşulları şekerpancarı tarımına elverişli olduğu için şeker fabrikaları Türkiye'nin (kıyı kesimleri hariç) hemen her tarafına dağılmıştır Ağrı, Kırklareli, Burdur, Muş, Afyon gibi yurdun dört bir tarafına yayılmış 30 civarında şeker fabrikası vardır

Çay Endüstrisi

Türkiye çay işleme tesisleri, Doğu Karadeniz Bölümü'nün kıyı kesimlerinde yoğunlaşmıştır Fabrikaların büyük çoğunluğu Rize Hindedir Artvin, Trabzon ve Giresun illerinin kıyı kesimlerinde çay fabrikalarına rastlanır Diğer tarımsal endüstri kuruluşlarına göre yayılış alanı en dar olanıdır

B Tütün ve İspirtolu İçkiler Sanayisi

Türkiye'de üretilen tütünün bir bölümü ihraç edilirken, bir bölümü de sigara fabrikalarında işlenmektedir Samsun, Tokat, Adana, İzmir, Malatya ve İstanbul'da sigara fabrikaları vardır Arpa, mısır, çavdar ve üzüm gibi bitkilerden ispirtolu(alkollü) içki imal eden küçük imalathanelerin yanısıra, İstanbul, İzmir, Ankara, Yozgat ve Tekirdağ'da rakı ve şarap fabrikaları vardır

C Dokuma, Deri ve Giyim Sanayisi

Türkiye'de işyeri ve çalışan işçi sayısı bakımından dokuma, deri ve giyim sanayi ilk sırada yer almaktadır

Dokumacılık sanayisinin ülkemizde en gelişmiş kolu pamuklu dokumadır İç pazar, ihtiyacını karşıladığı gibi ihracata da yönelmiştir Pamuklu dokuma üreten büyük fabrikalar İstanbul, Adana, Antalya, Tarsus, İzmir, Nazilli, Aydın, Manisa, Kayseri, Karaman, Konya Ereğlisi, Malatya, Erzincan ve Adıyaman'da bulunmaktadır

Yünlü dokumacılık; Daha çok iç pazar için üretim yapmaktadır ve fazla gelişmemiştir Bu alanda üretim yapan büyük fabrikalar İstanbul, Hereke, Bursa, İzmir, Uşak ve Kayseri'dedir

Örme işleri (trikotaj); Başta İstanbul olmak üzere büyük kentlerdeki atölyeler de yapılmaktadır Kazak, çorap, iç çamaşırı başlıca trikotaj ürünleridir

İpek dokumacılığı; Gemlik, Bursa ve İstanbul'da toplanmıştır Suni ipek kullanımının giderek yaygınlaşması üzerine ipek dokumacılığı gerilemektedir Ancak son zamanlarda ipek halı ticareti ipek dokumacılığını biraz da olsa hareketlendirmiştir

Hazır giyim sanayisi (konfeksiyonculuk); Son yıllarda büyük gelişme göstermiştir Başta İstanbul olmak üzere, Bursa, İzmir, Ankara ve Adana'da büyük fabrikalar vardır

Ülkemizde dokumacılığın önemli üretim, alanlarından biri de halıcılıktır Gerek el yapımı, gerekse makina üretimi halılarımız çok ünlüdür Kula, Uşak, Gördes, İsparta, Bünyan, Konya, Sivas, Hereke başlıca halı üretim merkezleridir El halıları daha çok Avrupa ve ABD'ye, makina halıları ise Orta Doğu ülkelerine ihraç edilmektedir

Deri ürünleri sanayi; istanbul'da yoğunlaşmıştır Deri sanayi tesisleri İstanbul, İzmir, Kayseri, Erzincan ve Erzurum'da toplanmıştır

D Maden Sanayi

Madenlerin yer altından çıkarılması ve onların mamul veya yarı mamul hale getirilmesi faaliyetleridir Maden sanayisinde, ilk akla gelen demir-çelik fabrikalarıdır Türkiye'de kurulan ilk demir-çelik tesisi Kırıkkale'de hizmete girmiştir Bu tesis daha sonra Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu'na devredilmiştir Kırıkkale'deki fabrikada silah, çelik, pirinç, elektrik makinaları ve barut üretilmektedir

Türkiye'de bu alanda kurulan ikinci önemli tesis Karabük Demir-Çelik Fabrikası'dır Daha sonra Ereğli Demir-Çelik Fabrikası ile İskenderun Demir-Çelik Fabrikası işletmeye açılmıştır Batı Karadeniz Bölümü'ndeki Karabük ve Ereğli Demir-Çelik fabrikalarının yanında demir madeni çıkarılmadığı halde demirin işlenmesinde enerji kaynağı olarak kullanılan taşkömürünün burada olmasından dolayı fabrikalar bu bölüme kurulmuştur

Demir-çelik fabrikalarının dışında Seydişehir'deki alüminyum, Elazığ ve Antalya'daki ferro-krom, Ergani, Murgul ve Samsun'daki bakır tesisleri önemli maden sanayi tesislerimizdir



E Makine Sanayi

Savunma sanayine ait araçlar, elektrikli makineler, kara, demir, deniz ve hava yolu ulaşım araçları makine sanayinin başlıca kollarını oluşturur Türkiye'de makine sanayinin en gelişmiş kolu otomotiv sanayidir Bu sanayide traktör, kamyon, kamyonet, minibüs, |N otomobil gibi ulaşım araçlarının üretimi gerçekleştirilir 1950′lerden sonra montajla başlayan otomotiv sanayisinde 1970′lerden sonra yerli üretim artmıştır Otomotiv sanayisi Bursa, İstanbul, İzmit, Adapazarı, Adana, İzmir ve Gaziantep illerinde yoğunlaşmıştır Ülkemizde demiryolu araçları üretimi Eskişehir, Adapazarı ve Ankara illerinde yapılmaktadır Ülkemizde gelişme gösteren sanayi kollarından biri de gemi yapımıdır Bu sektöre ait tersaneler İstanbul, İzmit ve İzmir'de yoğunlaşmıştır

F Kimya Sanayi

Üretim alanlarının çok çeşitli oluşu nedeniyle kimya sanayi ilaç, suni gübre ve petro-kimya sanayi gibi bölümlere ayrılarak incelenebilir İlaç sanayi İstanbul, İzmir ve Ankara'da faaliyet göstermektedir Suni gübre sanayi, Kütahya, İskenderun, İzmit, Elazığ, Gemlik, Samsun, Karabük, Bandırma, Mardin (Mazı dağı) ve Mersin'de gelişmiştir

Petrol rafinelerinin yakınlarında kurulan ve hammaddesi petrole dayalı ürünler imal eden petro-kimya endüstrisi kuruluşları da Batman, Mersin, İzmir, İzmit ve Kırıkkale çevresinde yoğunlaşmıştır Batman Rafineri'sinin kurulmasında hammaddeye yakınlık etkili olurken diğerlerinin kuruluş yerlerinin belirlenmesinde ulaşım ve pazar şartları etkili olmuştur



G Orman Endüstrisi

Odunun hammadde olduğu en önemli üretim alanı kağıt endüstrisidir Türkiye'de kâğıt üretimi tüketimi karşılamadığı için kağıt ihtiyacının bir kısmını ithalat yoluyla karşılar Sanayileşmiş ülkelerin çoğunda, hammadde kaynaklarının önemli bir bölümünü kullanılmış kâğıt oluşturmaktadır Böylece, orman kaynakları korunduğu gibi, çevre kirlenmesine de daha az meydan verilmiş olmaktadır Ülkemizde bir yıllık bitkilerden kâğıt üretilebilecek tesislerin kurulması ve kâğıt üretiminde kullanılmış kâğıt kullanım oranının arttırılması yolunda çalışmalar sürdürülmektedir

Batı Karadeniz Bölümü'nde Bolu, Kastamonu ve Sinop çevresinde orman sanayisi oldukça gelişmiştir Bu durum hammaddeye yakınlıkla ilgilidir
Başlıca kâğıt fabrikaları:

- Giresun-Aksu

- Zonguldak-Çaycuma

- Muğla-Dalaman

- Afyon-Çay

- Kastamonu-Taşköprü

- Silifke-Taşucu

- Balıkesir'de bulunmaktadır

H Çimento, Cam, Seramik Endüstrisi

İnşaat sektörünün gelişmesi ile çimento endüstrisi hızlı bir gelişme göstererek tüm yurda dağılmıştır Çimentonun ham maddesi her yerde bulunduğundan ve tüketimi fazla olduğundan fabrikaları ülkemizin her bölgesinde mevcuttur Üretilen çimento ülke ihtiyacını karşıladıktan sonra bir kısmı da ihraç edilmektedir Çimento ihracatı en çok Orta Doğu ve Afrika ülkelerine yapılmaktadır

Çimentonun yanısıra tuğla ve kiremit üreten fabrikalar da kurulmuştur Kaliteli tuğla ve kiremit üreten fabrikalar Samsun, Eskişehir, Adapazarı, İzmir, Manisa, İstanbul, Tekirdağ, Konya'da kurulmuştur İnşaat sektörünün gelişmesi sonucu ortaya çıkan bir diğer endüstri kolu da seramik endüstrisldir Çanakkale (Çan), Bilecik (Bozüyük), Kütahya, Tekirdağ, Bursa(İznik) seramik endüstrisinin yoğun olduğu yerlerdir Cam sanayi tesisleri ise daha çok İstanbul, Gebze, Mersin, Kırklareli, Denizli'de toplanmıştır Cam ürünlerinin bir kısmı ihraç edilir