Osmanlı'da Harem Hayatı

OSMANLI’DA HAREM HAYATI

Bilindiği üzere Türkler, kendi tarihlerini kayıt altına almamışlardır Orhun Abideleri, Kutadgubilig Türklerin bilinen tek yazılı kaynağıdır Yerli ve yabancı yazarlar ve araştırmacılar, Türklerin tarihi kaynaklarının yetersizliğinden dolayı Çin, Arap, Rus ve Moğol kaynaklarına başvurmuşlardır Elde edilen bu bilgilerin doğruluğu halen tartışma konusudur Mesela: İran kaynaklarında Türklerden Yecüç ve Mecüç diye bahsedilmektedir Hâlbuki İslam Önderi Hz Muhammed (sav) Türkleri pek çok kere övmüş ve bu övgüleri hadislerde yer almıştır
Osmanlı'da Harem Hayatı
Günümüzde pek çok gazetecinin, sanatçının ve televizyoncuların kendi ilgi alanına girmeyen konularda topluma bilgi sunmaya çalıştığını şaşkınlıkla görüyoruz Bu konulardan bir tanesi de televizyon dizisi olarak gösterilen “Muhteşem Yüzyıl” dizidir Yapımcıları, diziye bir takım ilaveler yapmış, bu ilave bilgiler tartışmaları da beraberinde getirmiştir Bu dizide Osmanlı sultanlarının kadın, şarap ve zevk-ü sefa düşkünü olduğu aktarılmaya çalışılmış; ünlü Osmanlı araştırmacıları da, Osmanlı’da Harem Hayatı’nın bu şekilde olmadığını anlatma gereğini duymuşlardır Karşı taraftan bazı yazarlar ve araştırmacılar, özellikle Türk tarihini ve tarihe yön veren ecdadımızı acımasızca eleştirmeye devam ediyorlar Bu eleştiriyi yapanların ellerinde hakiki anlamda bir bilginin ve belgenin olmadığı ünlü Osmanlı tarihçileri tarafından defalarca dile getirilmiştir Sürekli gündeme gelen, hakkında çeşitli kitaplar ve makaleler yazılan Haremi ve harem hayatı hakkında yaptığım araştırmaları aktarmak istiyorum

Harem: Harem binası kalın duvarlarla çevrilidir Etrafında harem ağalarına ait binalar ve diğer ocakların daireleri vardır ve buraya ulaşılması mümkün değildir Haremde yaşayanlar; harem içinde ve bahçesinde dolaşırlarken sürekli salâvat-ı şerife getirirlerdi Odaların kapıları ve duvarları ayetler ve hadislerle süslenmiştir Harem dairelerine harici kişilerin girmesi mümkün değildir; ancak zorunlu hallerde harem ağaları ve tabipler girebilmiştir Osmanlı Harem hayatı ile ilgili bilgileri veren yabancı seyyahların ve tarihçilerin girilmesi imkânsız olan bu dairelere nasıl girdiği ve nasıl bilgi edindikleri hayret vericidir Bu kişilerin yazdığı kitaplar ve makaleler ne acıdır ki bizim aydınlarımız tarafından referans olarak gösterilmektedir Bu kaynaklar, Osmanlı tarihçileri tarafından defalarca tenkit edilmiş ve çürütülmüştür Çürütülen o kaynaklardan bir örnek:

I Ahmet dönemi: Bu dönemde Venedik elçisi Ottavinano, gizlice Revan Kasrı’nın önünde bulunan havuza kadar girdiğini ve padişahın cariyeleriyle nasıl ilişki kurduğunu anlatmış; bir kısım insanlarda bu çürütülmüş kaynakları referans olarak insanlarımıza aktarmaktan çekinmemiştir

18 yüzyılda yazlık sarayların boş haremlerini gezmekle yetinen batılı birkaç yazar, Osmanlı Harem Hayatı ile ilgili görmek isteyip de göremedikleri kısımları kendi ön yargılarıyla doldurmaya çalışmışlardır Osmanlı Harem Hayatı’nı bizzat gördüğünü iddia eden bu zavallılar, havuzu görmüşler; ancak havuz sefalarını kendileri ilave edip, tasvirini çizmişlerdir Bu zavallıların başka bir şey çizmeleri mümkün değildir Zira kralları, kendi harem dairesinde kadınlarla bu şekilde zevk-ü sefa içinde yaşıyordu Osmanlı Sultanlarını da bu şekilde düşünmüşlerdir Kendi kralları, gözdesi olmuş kadınların çıplak resimlerini sarayların duvarlarına çizdirmiş ve hatta heykellerini yaptırıp sarayın başköşelerine diktirmiştir Edep ve hayâdan yoksun kişilerin Osmanlı Sultanlarındaki edep ve hayâyı anlamaları elbette beklenemezdi

Topkapı Sarayı duvarlarında yazılı olan Kuran ayetlerinin, turistlere aşk şiirleri olarak tanıtılması oldukça düşündürücüdür Ayrıca padişahların Hünkâr Sofrası’nda çıplak cariyeleri seyrettiği iddia edilmektedir Oysa Hünkâr Sofrası Dairesi’nin duvarlarında Bakara Suresi’nin 257 ayeti yazmaktadır Yazılı olan yedi ayetten birinin anlamı şöyledir: “Allah kendisine hükümdarlık verdi diye (şımarıp azarak) Rabbi hakkında İbrahim ile tartışanı görmedin mi?” Osmanlı sultanları, şımarmamayı, azmamayı ve gerçek hükümdarların nasıl olması gerektiğini her gün hatırlamak amacıyla bu güzel ayeti bu dairenin duvarlarına yazdırmıştır

Padişahlar ancak eşleriyle, validesiyle ve çocuklarıyla Hünkâr Dairesi’nde sazlar eşliğinde eğlenirlerdi Padişahların bu şekilde eğlendikleri bilinirken; yarı çıplak cariyelerin padişahların huzurunda, havuz başında eğlendikleri tamamen uydurmadır, tamamen hayal ürünüdür Çünkü duvarlarda ayetler yazılıdır ve bu ortamda böylesi rezaletlerin yaşanması da zaten mümkün değildir Hal böyle iken; bizler hiçbir zaman yaşanmamış sahneleri alıp, doğru kabul edip, kendimize duyduğumuz saygıyı tamamen yok ediyoruz!

1909 tarihi yakın bir tarihtir Bu tarihe kadar Harem Dairesi’ne padişahtan başka hiç kimsenin girmediği bilinmektedir Ancak önceki dönemlerde olduğu gibi bu dönemde de zaruri haller hâsıl olmuş, Harem Dairesi’ne ancak Harem Ağaları ve hekimler girebilmiştir Haremi görenlerin hatıralarında bu durum çok net anlatılmıştır Şayet hamam sefaları olsaydı bu hatıralarda mutlak surette ifade edilecekti

Durum böyle iken akıllara şu sual gelmektedir Harem hayatı nasıldı? Bu soruya şu şekilde cevap verebiliriz Harem: tek idarecinin; yani Valide Sultan’a ait, padişahın bile bozamayacağı çok kesin ve katı kuralları bulunan, yüzlerce genç kızın eğitim aldığı, sonuç itibariyle de devletin önemli makamlarında görevlilerle telli-duvaklı ve çeyizli evlendirildiği bir kızlar mektebidir Zira esir alınarak veya satın alınarak alınan cariyeler ilk etapta “Acemi statüsü” ile saraya ayak basarlardı Bu cariyelerin sarayda padişah ile görüşmesi asla mümkün olmamıştır Bu noktaya gelebilmeleri için cariyelerin iyi bir eğitim almaları gerekirdi Zekâsıyla, güzelliği ile dikkat çeken cariyeler hemen keşfedilip, özel eğitime tabi tutulurlardı Sarayda bulunan yüzlerce cariyenin ancak % 10’u bu guruba girebilmiştir Bu gurup içinde valide sultanın dikkatini çekebilenler; has odalık hizmetinde padişahın hizmetine girerlerdi Şayet Has Odalık görevinde bulunan cariyelerin, padişaha yakışan iyi bir eş olduğu fark edilirse ikbal mertebesine yükselirdi İkballer, ancak padişaha bir evlat verdiği takdirde Kadın Efendi mertebesine yükselirlerdi Kadın efendilerin Valide Sultan olabilmeleri için de doğurduğu erkek çocuğun tahta çıkması; yani padişah olması gerekirdi Görüldüğü üzere; Osmanlı padişahları isteseydi o dönemin en güzel kızlarına Roma ve Bizans döneminde olduğu gibi resmigeçit yaptırıp, beğendiği cariyeleri seçebilirdi Bunu yapabilecek hem siyasi ve hem de dinsel imkâna sahipti Padişahlar harem dairesine girerken, iç kısma haber verilir ve padişahın geçeceği yol üzerindeki dairelerin kapıları kapatılır, es kaza bir cariye padişah ile karşılaşacak olursa yaptığı büyük bir saygısızlık sayılır ve o cariye derhal cezalandırılırdı Padişahların, bu durumlara meydan vermemek için; ayak sesleri duyulsun diye ayaklarına yüksek topuklu takunyalar giydikleri Osmanlı tarihçileri tarafından ifade edilmiştir

1700’lü yılların başında İstanbul’a gelen İngiltere Büyükelçisi’nin eşi Lady Montague’nin şu ilginç mektubuna bir göz atalım: “Bu milletin din ve töreleri hakkında eksik bilgilerimiz vardır Dünyanın bu tarafına seyrek geliniyor Gelenler de ticaretten başka bir şey düşünmeyen tüccarlar Türkler ise, bunlarla yüz-göz olmayacak kadar ağırbaşlıdırlar Bu sebeple; tüccarların getirdikleri bilgiler yalan-yanlış oluyor Belki de dünyanın bütün kadınlarından daha hür… Hayatı hiç aksatmadan, zevkle süren, kaygılardan uzak yaşayan, boş vakitlerini komşu ziyaretleriyle, hamamlarda yıkanmakla, ya da bol para harcayıp, yeni modalar çıkarmakla geçiren yeryüzündeki tek kadın, Avrupa’da hiçbir saray düşünemem ki, orada yabancı bir kadına karşı bu kadar namusluca davranılsın Hamamda iki yüz kadar kadın vardı Hiç birinde bizdeki gibi alaycı gülüşmeler ve fısıldanmalara rastlamadım Üstelik benim için ‘güzel, çok güzel’ dediklerini işittim Bir kadının, bir başka kadın için ‘güzel’ diyebilmesi hayal bile edilemez Konakların hepsinde bir harem dairesi ve cariyeler vardır Ancak bu cariyeler evin hanımına ait hizmetçiler Evin erkeği, ömrü boyunca bunları yolda görse tanımaz Ne kadar garip değil mi? Kış geceleri toplanıyorlar, geç saatlere kadar öyle güzel ve saf eğleniyorlar ki, zamanın nasıl geçtiği hissedilmiyor Her evde misafir odaları var İkram ve misafirperverlik, Türklerin yaşama kudreti gibi bir şey…”

Çok tartışmalı ve ağır bir konu olan Harem’i ve Osmanlı’da Harem Hayatı’nı birkaç sayfaya sığdırabilmek elbette mümkün değildir Amacımız; kendimizle ve geçmişimizle barışma çabası içinde ufacık bir damla olmaktır

Eksik ve yanlış bilgilerle koskoca Türk tarihini sorgulamaya çalışanlara Lady Montague’nin bizzat görerek yazdığı bu belge cevap niteliği taşımaktadır

Türk tarihini yerden yere vuran yerli ve yabancı yazarlara ve araştırmacılara şu soruyu sormadan edemeyeceğim: Yaptığınız araştırmalarda; hangi Avrupa ülkesinde köle bir yabancı kadının “Valide Sultan” olduğunu gördünüz? Bu hadiseyi ancak Osmanlı idaresinde görebilirsiniz

Halit DURUCAN