Türkiye'de Seçim Sistemleri

TÜRKİYE'DE 1950 VE 2002 SEÇİMLERİ

Seçim sistemleri,bir siyasi partinin aldığı oy sayısına göre çıkaracağı milletvekili sayısını belirlemeyi amaçlar
1950 yılında yapılan genel seçimlerde 2 partinin aldığı oylar ve çıkardığı milletvekili sayısı şöyle idi:
DP 4241393 Oy-- 408 MilletvekiliGenel oyların % 53’ ü
CHP 3176561 Oy-- 69 MilletvekiliGenel oyların % 39’ u
Burada alınan oy sayısı ile çıkarılan milletvekili sayısındaki uyumsuzluk açıktır
Ancak bu duruma itiraz etmek mümkün değildi,zira kanunla belirlenmiş seçim sistemi böyleydi
Oyların meclise böyle yansımasının nedeni,uygulanan yöntemin çoğunluk sistemi oluşudur
Diyelim ki X seçim bölgesinden 5 milletvekili çıkacak
Kullanılan oy sayısı 500000 olsun
A partisi 250100 , B Partisi 249900 oy aldığında 5 milletvekilinin tümünü A partisi çıkaracaktır
Daha sonra bu orantısızlığı ortadan kaldırmak için pekçok tartışma yapıldı
Diğer ülkelerde uygulanan seçim sistemleri incelendi
Böylece zaman içinde Türkiye’de yapılan 14 genel seçimde 7 farklı sistem denendi
Örneğin 1961 seçimleri çevreye bağlı D’hont,
1965 seçimleri milli bakıye sistemi ile yapıldı
1982 Anayasası ile baraj uygulaması başlatılmıştır,ve halen yürürlüktedir
Baraj uygulamasında belirlenen oranların altında kalan oylar parlamentoya yansımaz
Bu oran ülkemizde %10 dur ve oldukça yüksektir
2002 yılında yapılan genel seçimde uygulanan %10 baraj sistemi ilginç sonuçlar vermiştir
Rakamları yuvarlayarak veriyorum:
(Bir ilde yapılan yenileme seçimi dahil)
Geçerli oy sayısı :31 milyon 500 bin
AKP’nin aldığı oy :10 milyon 848 bin-%34,43
CHP’nin aldığı oy : 6 milyon 114 bin-%19,41
Buna göre AKP: 365,CHP: 177 milletvekili çıkardı
Söylenecek ilk şey şudur:
Her iki parti de,baraj olmasa idi bu sayıda milletvekili çıkaramayacaktı
Dolayısı ile hem iktidar hem de muhalefet, gerçek oranda temsil edilmemektedir
Yukarıdaki tabloya göre 14 milyon 500 bin kişinin oyları boşa gitmiştir
Bağımsızların oylarını ve milletvekili sayılarını bu hesaba dahil etsek bile sonuç pek değişmez
Sadece MHP ve DYP’nin toplam oy sayısı 5 milyon 600 bin ediyor
Hele DYP % 9,54 ile meclise girememiştir
Yani 0,46 oranına denk düşen sayı yok diye meclisin temsil oranı bambaşka oluyor
Boşa giden 14 milyon oyun,birkaç ülke nüfusuna eşit olduğunu gözden kaçırmayalım
Mikro düzeyde durum daha da çarpıcı
Herhangi bir ilde X partisi oyların % 90’nını bile alsa genel düzeyde barajı geçemediği için hiç milletvekili çıkaramıyor
Ama oyların sadece % 10 ‘unu alan AKP ve CHP, o ilin tüm milletvekil adaylarını meclise yolluyor
Hangi siyasi görüşte olursanız olun,bu tabloya adil diyebilir misiniz?
Bu yıl da aynı sistemle seçim yapılacağı için aynı şeyleri konuşacağız
Aslında alınan oy sayısı ile parlamentoya giren milletvekili sayısı arasındaki orantısızlık her ülkede vardır
Ama,yönetimde istikrar sağlamak uğruna pekçok ülke bu durumu görmemezlikten gelir
Gene de amaç bu uyumsuzluğu en alt düzeyde tutmaktır