10-29-2012
|
#3
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Göğüs Yaralanmalarında İlkyardım
TORAKS TRAVMALARI
Künt toraks travmalarının çoğu motorlu araç travmasına bağlıdır Çocuklar, erişkinlerin aksine, yaya olarak motorlu araç travmasına maruz kalırlar
Adolesanlarda görülen penetran toraks travmaları erişkinlerdekine benzer Çoğunlukla bıçaklanma veya ateşli silah yaralanması şeklindedir
12 yaşın altında görülen penetran toraks travmalarında ise daha başka nedenler ön plana çıkar(kırık cam parçası veya metal çubuk saplanması gibi)
erişkinde kot fraktürü, künt toraks travmasının en çok görülen tipidir Çocuklarda ise en sık olarak pulmoner kontuzyon görülür
Trakeobronşiyal laserasyonlar çocuklarda erişkinden daha sıktır Travmatik aort rüptürü ise erişkinlerde daha sık görülür
En sık rastlanan acil, hayati tehtid eden toraks travmaları:
1– Hava yolu obstruksiyonu
2– Tansiyon pnömotorks
3– Masif hemotoraks
4– Kardiyak tamponat
Açık pnömotoraks ve masif yelken göğüs (Flaıl Chest) daha seyrektir
En sık rastlanan ve potansiyel olarak hayatı tehtid eden toraks travmaları :
1– Pulmoner kontuzyon
2– Miyokardiyal kontuzyon
3– Aortik rüptür
4– Diyafragmatik rüptür
5– Trakeobronşiyal rüptür
6– Özofagial rüptür
Künt ve penetran toraks travması insidansı:
1985-1991(25000 travma olgusu 1553 toraks travması bildirilmiş
1%86 künt( motorlu araç travması )
2%14 penetran ( ateşli silah ve bıçaklanma )
%86 künt -% 15 i ölmüş
%14 penetran -%14 ü ölmüş
Künt toraks travması genellikle motorlu araç travmasına bağlı ve ölüm nedeni genellikle eşlik eden kafa travmasıdır
Penetran toraks travması genellikle bıçaklanmaya veya ateşli silah yaralanmasına bağlı ve ölüm nedeni genellikle toraks travmasına bağlıdırToraks travmalarının çoğu vital organ hasarı nedeniyle olay yerinde yada transport esnasında ölürler
- Pulmoner kontüzyon
- Kot fraktürü
- Pnömotoraks
- Hemotoraks gibi en sık rastlanan toraks travmaları
Toraks travmaları tüp torakostomi, oksijen desteği ve analjezi gibi basit işlemler ile tedavi olurlar Bu hastaların yaklaşık %20 sinde endotrakeal entübasyon ve mekanik ventilasyona gereksinim duyulur Bu sıklıkla eşlik eden kafa travması sebebiyledir
- Büyük havayolu laserasyonu
- Aort yaralanması
- Kardiyak yaralanma
- Perikard yaralanması
- Özofagial perforasyon gibi birçok toraks travmasında da acil cerrahi girişim gereklidir
Künt toraks travmalarının %15 inde torakotomi yapılmışltır Bu oran erişkin ile aynıdır Fakat çocuklardaki penetran toraks travmalarının %40 ında torakotomi yapılmıştır Bu oran erişkinden çok daha yüksektir
Pediatrik toraks travmaları büyük oranda motorlu araç kazası ve ateşli silah yaralanmasına bağlıdır Emniyet kemeri ve yasadışı silah kontrolü gibi tedbirlerle travma riski azaltılmalıdır
KLİNİK TABLO:
Çocukların erişkinlerden farklı noktaları :
1– Hava yolları daha dar olduğu için obstruksiyona eğilimi
2– Glottisleri daha anterior ve superior pozisyonda olduğu için nazotrakeal entübasyon daha zor
3– Trakeaları daha kısa olduğu için endobronşiyal entübasyona eğilimli
Çocukların ;
- Oksijen tüketiminin fazla olması
- Fonksiyonel rezidüel kapasitelerinin daha düşük olması
- Solumaları için esas olarak diyafragmayı kullanmaları nedeniyle hipoksiye eğilimleri fazladır
Endotrakeal tüpün pozisyonu:
- Oskültasyon
- Direk grafi
- End tidal CO2 monitorizasyonu ile kontrol edilmelidir
Çocukların göğüs kafesi erişkinden daha fazla elastiktir Dolayısıyla kot fraktürü çocuklarda daha az görülür Fakat bu durum çocuklarda ciddi göğüs duvarı travması görülebilmesi açısından önem kazanır Göğüs duvarının kompresibilitesi de çocuklarda travmatik asfiksinin sebebidir Ayrıca bu yüzden major hava yolu travması da daha sık görülmektedir
Çocuklarda mediastinal yapılar daha fazla mobildir Bu yüzden tansiyon pnömotoraks durumunda mediastinal shift daha belirgin olur:
- Karşı akciğerinde ventilasyonu ciddi biçimde azalır
- Ayrıca kalbe venöz dönüşte azalır
Ciddi toraks yaralanması olan çocuk minimal bulgularla başvurabilir
Erişkinde ve çocukta, ciddi toraks yaralanması olanların 2/3 ü hastaneye stabil vital bulgularla başvurmaktadır
Belirgin intratorasik travması olan olguların %25 inde kot fraktürü saptanmamıştır
Bu okült patolojiler arasında:
- Pnömotoraks
- Hemotoraks
- Myokardiyal kontüzyon
- Kardiyak rüptür
- Trakeobronşiyal hasar
- Pulmoner laserasyon
- Diyafragma rüptürü
- Aort rüptürü sayılabilir
TANI VE İLK MÜDAHALE:
Tanısal ve terapötik girişimler eş zamanlı yapılmalıdır
Başlangıçtaki amaç;
- Hava yolu obstruksiyonu
- Tansiyon pnömotoraks
- Massif hemotoraks
- Kardiyak tamponat gibi acilen yaşamı tehtid eden patolojileri öncelikli olarak ortaya çıkarmaktır
Hastalara ATLS’ye göre girişim yapılır (Advanced Travma Life Support):
1– Primer değerlendirme
2– Vital fonksiyonların sağlanması
3– Detaylı sekonder değerlendirme
4– Definitif tedavi
TORAKS TRAVMALI TÜM ÇOCUKLARA:
- Oksijen desteği verilmeli
- İki tane geniş IV yol açılmalı
- Nazogastrik sonda takılmalıdır
NG sonda ile gastrik distansiyon ve kusma önlenir Kusmaya bağlı aspirasyon riskide ortadan kalkar Ayrıca grafide NG sondanın anormal bir yerleşimde olması bize özofagus ve mide ile ilgili bilgi verir (Aortik rüptür? Veya diyafragma rüptürü?)
Toraks travmalı çocukların vital bulguları ve oksijen satürasyonları sürekli olarak izlenmelidir
Eğer çocuk entübe edilmişse end-tidal CO2 ölçümüde O2 satürasyonu ile beraber yapılmalıdır(Tüp lokalizasyonu) (Kapnogaf + oksimetre)
İlk öncelikli olan havayolunun acıklığı ve emniyetidir Daha sonra yeterli ventilasyonun sağlanması gelir
Tansiyon pnömotoraks, eğer varsa, radyografik tetkiklerden önce tedavi edilmelidir
Nadiren de olsa açık pnömotoraks veya yelken göğüs varlığında entübasyon ve mekanik ventilasyon ilk müdahalede gerekebilir
Yeterli sıvı resusitasyonuna rağmen şok tablosu devam ediyorsa akla iki şey gelir:
1– Devam eden bir iç kanama (Büyük olasılıkla abdominal)
2– Akut perikardiyal tamponat(Bu durumda perikardiyosentez endikasyonu vardır)
perikardiyosentez, ksifoidin hemen altından sol omuza doğru 45 lik açıyla yapılır
ACİL TORAKOTOMİ İÇİN ENDİKASYONLAR (En sık)
1– Masif kanama
2– Masif hava kaçağı
3– Kardiyak tamponat
Acilde yapılan resusitatif torakotominin sonuçları ise tartışmalıdır Fakat özellikle penetran kardiyak yaralanmalı çocuklarda hayat kurtarıcı olabilir %26 yaşam oranı bildirilmiştir Posttravmatik arrest durumunda resusitatif torakotomi için üç endikasyon vardır:
1– Tüm penetran toraks travmaları
2– Hızla kötüleşen künt toraks travmaları(acilde yaşam bulguları var)
3– Olay yerinde yaşam bulguları olan şiddetli künt travma(olay yeri hastaneye yakın ise)
ACİL TORAKOTOMİ ENDİKASYONLARI:
1– Kalp veya büyük damarların penetran yaralanması
2– Masif veya sürekli intratorasik kanama
3– Major göğüs duvarı defekti ve açık pnömotoraks
4– Aortogram ile aorta veya yan dallarında yaralanmanın gösterilmesi
5– Major havayolu rüptürünü gösteren masif veya sürekli hava kaçağı
6– Kardiyak tamponad
7– Özofagus perforasyonu
8– Diyafragma rüptürü
9– Kalp masajına rağmen nabız alınamaması
Acil torakotomi insizyonu 4 veya 5 interkostal aralıktan sol anterolateral torakotomi olarak yapılır Bir kosta ekartörü kullanılmalıdır Eğer perikard tamponadı varsa perikardiyum, frenik sinirin anterior kısmından açılmalıdır
Kalp yaralanmaları direk bası ya da basit sütürle kontrol edilmelidir Eğer kardiyak tamponat yoksa, aortaya kross klemp konmalıdır Eğer hastada masif akçiğer hilusuna klemp konmalıdır Tüm bu işlemlere yanıt veren hastalara (ameliyathaneye alınıp) definitif cerrahi onarım yapılmalıdır
Toraks travmalarının çoğunda çocuk fizyolojik olarak stabildir İlk resusitasyonu takiben sekonder girişim safhası gelir
Diagnostik sensitivitesi olmasa da göğüsün sistemik fizik bakısını yapmak gerekir:
- İnspeksiyon
- Perküsyon
- Palpasyon
- Oskültasyon
Dispne ve siyanoz yetersiz oksijenizasyonu gösterir Hırıltılı solunum havayollarında kan, mukus veya kusmuk gibi yabancı maddelere bağlı olabilir Trakeal deviasyon, tansiyon pnömotoraks veya masif hemotoraks sebebiyle olabilir Ses kısıklığı, stridor veya diğer fonasyon bozuklukları direk laringeal veya trakeal yaralanmayı işaret edebilir
Amfizem, trakeobronşiyal ya da özofagial laserasyona bağlı olarak gelişebilir
Kardiyak tamponat bulguları:
1– juguler venöz dolgunluk
2– Hipotansiyon BECK TRİADI
3– Pulsus paradoksus (>10 mmHg)
Hasta aynı zamanda torasik aorta yaralanmasına sekonder ortaya çıkabilecek akut aort koarktasyonunun bulguları açısından da muayene edilmelidir
Kalp yetmezliği şiddetli bir sistolik üfürüm eşliğinde ortaya çıkabilir Kalp yetmezliği valvüler yaralanma veya travmatik ventriküler septal defekt nedeniyle olabilir En önemli bulgusu ise kanama ile açıklanamayan derin hipotansiyondur
Tüm hastalarda mutlaka göğüs grafisi çektirilebilmelidir Göğüs radyografileriyle toraks yaralanmalarının çoğuna tanı konabilir Standart posteroanterior ve lateral grafiler en iyisidir Fakat yatarak anteroposterior grafide yeterlidir
Hasta başka bir merkezdende gelse, göğüs radyografisi mutlaka tekrarlanmalıdır
Grafideki önemli ip uçları:
1– Sub kütan amfizem
2– Kot fraktürü veya diğer kırıklar
3– Hemotoraks
4– Pnömotoraks
5– Akçiğer kontüzyonu veya diğer parenkim lezyonu (aspirasyon ?)
6– Mediastinal kayma veya genişleme
7– Diyafragmatik rüptür
Tomografi, radyografiden daha detaylı bilgi verir Pnömotoraks , kot fraktürü ve pulmoner kontuzyon tanısında daha sensitiftir Ayrıca diyafragmatik rüptür tanısında da yardımcı olur
Aslında direkt grafi toraks travmalarında ilk bakıda acilde çekilmemelidir Belirgin travmalı tüm olgularda ikincil bakıda toraks CT çekilmelidir
Diğer tanısal yöntemler :
1– Transtorasik(transözofagiyal) ekokardiyografi
2– Bronkoskopi
3– Kemik sintigrafisi
4– Anjiografi
5– Torakoskopi (video-assısted)
Tomografi ve torakoskopi özellikle perikard yırtılması ve kardiyak herniasyon tanısında önemlidir
Sintigrafik olarak kemiklerin incelenmesi ise özellikle geçirilmiş kot fraktürleri görmek ve Child Abuse olgularını tanımak açısından yararlıdır
Anjiografi aorta ve anadallarını göstermede en iyi yöntemdir
Transtorasik ekokardiyografi ise miyokard kontuzyonuna bağlı ventrikül disfonksiyonunu ve yapısal kalp hasarını göstermede seçilen bir yöntemdir
Transtorasik ekokardiyografi ile intrakardiyak hasarlar veya perikard tamponadı tanımlanabilir
Transözofagial ekokardiyografi; özellikle direkt grafide mediastinal hematom şüphesi olan durumlarda(mediastende genişleme), aortun travmatik rüptürünü tespit amacıyla tarama testi olarak önerilmektedir
Kardiyak tamponat şüphesi olan durumlarda ekokardiyografi yoksa, perikardiyosentez yapılmalıdır Tüm toraks travmalarına gözlemde sürekli EKG monitörizasyonu yapılmalıdır Şüpheli kardiyak kontüzyon olgularında ise 12 – Elektrodlu EKG mutlaka çekilerek aritmi araştırılmalıdır
Major havayolu travması şüphesinde mutlaka bronkoskopi yapılmalıdır
TEDAVİ :
KÜNT TRAVMALAR ;
Çocuklarda kostalar güçlü ve eğilebilir özelliktedir Bu yüzden çocuklarda kot fraktürü erişkine oranla daha azdır ve yelken göğüs oldukça seyrektir Kot fraktürü olabilmesi için oldukça büyük bir kuvvet gerekli olduğu için , eğer hastada kot fraktürü varsa ciddi bir toraks travması olasılığı mevcuttur
NPTR kayıtlarına göre kot fraktürü olan toraks travmalı çocuklardaki mortalite oranı %10 dur
Birinci kot fraktürü varlığında, başta subklavian arter olmak üzere, major vasküler yaralanma akla gelmelidir
Birinci kot fraktürü aynı zamanda Horner sendromu ve torasik Outlet sendromu ile de komplike olabilir
Kot fraktürü komplikasyonları :
1– Subklavian arter yaralanması
2– Horner sendromu
3– Thorasic Outlet sendromu
Küçük çocuklardaki kot kırıklarının sebebi Child Abuse olabilir Bu tip kırıkların sebebi genellikle toraksın antero-posterior kompresyonudur Child-Abuse olgularında kot kırığının tipik lokalizasyonu kostanın kostotransvers proses eklemi yakınındaki boyun bölgesidir Ayrıca Child Abuse nedeniyle kostanın kostotransvers proses eklemi yakınındaki boyun bölgesidir Ayrıca Child Abuse nedeniyle kostanın baş kısımlarında da fraktürler tanımlanmıştır Kostanın baş kısmı kıkırdak yapısında olduğu için bu tip kırıkların radyolojik olarak belirlenmesi mümkün değildir
Child Abuse göstergesi olarak kostaların posterior kısımlarında lokalize kistik lezyonlar da tanımlanmıştır Ayrıca farklı iyileşme evrelerindeki multipl kot kırıklarıda Child Abuse lehine bir bulgudur
Kot kırıklarının tedavisinde istirahat ve analjezi önemlidir Analjezide oral/IV narkotikler kullanılır İnterkostal sinir bloğuda yararlı olabilir
Çocuklarda kot kırığının tedavisi amacıyla göğüs duvarının splintlenmesi durumunda akçiğer atelektazisi gelişebilir
Kot kırıkları genellikle 6 hafta içinde iyileşirler
Child Abuse göstergeleri :
1– Kot’un boynundaki kırıklar(Kostotransvers proses eklemi yakınında)
2– Kot’un başındaki kırıklar
3– Kot’un posterior kısmında kistik lezyonlar
4- Tanıda sintigrafi çok önemlidir
|
|
|