Müzik Sözlüğü

A

A CAPELLA (İtal): Çalgı eşliği olmayan koro

ACCELERANDO (İtal): Hızlanarak

ADAGİO (İtal): Yavaş tempo

ADAGIETTO (İtal): (1) “adagio” tempoda kısa parça (2) “adagio”dan az daha hızlı tempo

AFFETTUOSO (İtal): Taşkın bir duyguyla

AGİLE (İtal): Çabuk, çevik

AGİTATO (İtal): Hızlı, sarsıntılı, heyecanlı

AKOR (Fran Accord / İng Chord): aynı anda tınlamak üzere “dikey” olarak yazılmış ikiden fazla ses Aynı terim, çalgıların, ses yüksekliklerinin birbiriyle uyuşması amacıyla (La=440) titreşimini tutacak şekilde düzenlenmesi için kullanılır

AKORDİYON: hava etkisiyle ses veren, körüklü ve klavyeli çalgı Çoğunlukla dans orkestralarında kullanılır

AKUSTİK (Fran Acoustique/ İng Acoustic): Sesle, sesin doğumu özellikleri, ulaşımı ve alımı ile uğraşan fizik bilimi kolu

ALLA MARCİA (İtal): Marş temposunda, marş gibi

ALLA TURCA (İtal): Türk müziği benzerinde

ALLEGRETTO (İtal): “Allegro”dan daha yavaş tempo

ALLEGRO (İtal): Önceleri yalnız “mutlu” ve “sevinçli” anlamlarına gelirdi Günümüzde hızlı tempoyu anlatmak için kullanılır

ALLEMANDE: Almanya’da doğan, 1550 yıllarında Fransa’ya geçen, ağırca tempoda tören dansı Bu dansın karakteri 18 yüzyılda sanat müziğinde süitin bölümlerinden biri olmuş, başlangıçtaki özellikleriyle bağlılığı azalmıştır

ALTO (İtal): Kadın ve çocuk seslerinin en pes olanı Terim aynı alandaki erkek sesleri içinde kullanıldığı gibi, fransızcada “viyola” karşılığı olarak ta kullanılır Alto anahtarı portenin üçüncü çizgisine konan “do” anahtarıdır

AMABİLE (İtal): Sevimli, okşayıcı

ANDANTE (İtal): “Yörük” anlamına gelir Orta yavaşlıkta tempo

ANDANTİNO (İtal) “andante”den daha hızlı

ANİMATO (İtal): Canlı

APASSIONATA (İtal): Tutkulu bir duyguyla

ARİETTA (İtal): Kısa ve küçük arya

ARMONİ (Fran Harmonie) Akorların kuruluşu, türleri, çevrilmesi, bağlanması, yürüyüşü ve melodi ilintileriyle uğraşan bilgi kolu

ARPEGGİONE: Gitar ve viyolonsel arasında, yaylı ve telli bir çalgı 1823 yılında Viyana’da G Staufer yapmıştır Schubert bu çalgı için aynı adla bilinen sonatını yazmıştır

ARPEJ (Fran Arpege / İtal Arpegio): İtalyanca “arpeggiare” kelimesinden , arp çalmak anlamına Süslemelerin notalanışında, bir akorun yanıbaşına konan dikey ve kıvrımlı çizgi, akor seslerinin birlikte değil de, birbiri arkasından çalınması gerekeceğini gösterir

ARYA (İtal “Aria” / Fransızca ve İngilizce’de “Air”): Bir tür şarkı İnsan sesi için beste Operalarda genellikle başvurulan biçim “Aria da capo” birinci bölümü ikinciden sonra yeniden söylemek arya biçimi “Aria concertante – konser aryası”, “Aria d’abilit – şarkıcının teknik gösterisine uygun arya”, “Aria di chiesa – kilise aryası”

ASSAİ (İtal): Çok (allegro assai: Çok hızlı Largo assai: Çok yavaş gibi)

A TEMPO (İtal): İcrada tempo değişmesinden sonra, yeniden önceki tempoya dönüş

A TONALİTE (Fran): Tonalite dışı Majör, minör, yada başka modal dizilerle ilgisizliği anlatan terim Bu türlü müziğin başlıca siması sonradan tonalite dışı yazıyı kurallaştıran, Avusturyalı besteci Arnold Schönberg’dir

B

BALALAYKA: Rus halkının ulusal çalgılarından Üçgen biçimli, uzun boyunlu ve üç telli

BALLAD (Fran “ballade” / İtal “balata”): 12 yy’da Güney İtalya halkının söylediği kısa dans şarkısı Daha sonra, ballad, dans ile bağlılığını kaybetmiş, romantik yüzyılda Chopin, Liszt, Brahms gibi besteciler piyano için ballad’lar yazmışlardır Bugün bu terim özellikle halk müziğinde, aşk şarkıları için kullanılır

BAGATELLE (Fran): Kelime anlamı “boş, önemsiz” Hafif, kısa piyano parçası anlamına gelir Başka çalgılar içinde “bagatelle” yazmış besteciler vardır

BANÇO (banjo): Çoğunlukla Amerikan gezginci halk şarkıcılarının kullandığı beş, yada daha çok telli çalgı İlk caz orkestralarında gitar yerine kullanılırdı

BANDO (İtal): Nefes ve vurmalı çalgılardan kurulan, çoğunlukla törenlerde kullanılan çalgı topluluğu Bandolar, genel olarak askeri marş çalarlar Bugün ya bu türlü topluluklar için doğrudan doğruya yazılmış, yada düzenlenmiş, senfonik müzik çalan bandolar vardır

BARCAROLLE (Fran) Sandal şarkısı Genellikle Venedik gondolcularının söyledikleri hafif ve durgun parça

BARİTON: Orta kalınlıkta erkek sesi

BAROK (Fran,İng”Baroque”): Müzik alanında Barok çağı 1550 yıllarında başlamış, 1600’den sonra yayılmış, çağın öbür sanatlarındaki renk ve süsleme gösterişi, İtalyan madrigalinin kromatik armonisinde, Venedikli bestecilerin birden çok koro için yazdıkları yapıtlarda belirmiştir Barok eğilimlerine uygun müzik yazmış besteciler arasında Gabrieli’ler, Schütz, Buxtehude, bir sınıra kadar Bach, Haendel, Rameau ve Lully gösterilebilir

BAS, BASSO: En kalın erkek sesi

BASSO CONTİNUO: Sürekli bas 16 yy sonlarında klavsenci veya orgçuların çok ses müziğine eşlik etmelerini kolaylaştırmak amacıyla geliştirilmiş kural

BEL CANTO (İtal) Güzel şarkı, güzel söyleyiş anlamına gelir İtalyan operasının ses gösterisine ve hançere cambazlığına dayanan söyleme üslubu

BEMOL: Bir notayı yarım aralık pesleştiren işaret

BERCEUSE (Fran): Ninni

BİS (Fran): Konserde halkın icracıdan ek parça çalmasını istemek için kullandığı kelime Yerine “ encore” kelimesi de kullanılır “yine” anlamına gelir Notada “bis” yazısı, bir bölümün bir kere daha çalınacağını gösterir

BOLERO: Bir çeşit İspanyol dansı Üç vuruşludur, kastanyet eşliğinde oynanır Bu dansa sanat müziğinde de rastlanmaktadır En ünlü Bolero, Ravel’in yazdığı aynı adlı orkestra yapıtıdır

BOURREE (Fran): Fransa’nın Auvergne bölgesinden doğma şen bir dans Dört zamanlıdır Barok süitlerinde kullanılmıştır

BUFFO (İtal): Güldürücü Operalarda güldürücü rollere çıkan şarkıcı

BURLESCA (İtal): Güldürücü alaycı karakterli bestelere verilen ad Bach’ın “la minör” klavsen partitasında bu adın ilk kullanılışından birine rastlanılır

C

CACOPHONİE (Fran): Kakışma Geleneksel armoni kurallarına göre uyumsuz sayılan nota bileşimi

CADENZA (İtal): (kadans Fran: Cadence Alm: Kadenz) Latince “düşmek” anlamına gelen “cadere” sözcüğünden (1) Melodi ve armonide, bir dinlenme noktasına varış (2) Yorumda, düşüş noktasına, parçanın ana tonalitesine varırken çalınan yada söylenen süslü, gösterişli geçit; genellikle konçertolarda rastlanır

CAMERA (İtal): “Oda” anlamına gelir “sonata da camera”, yada “concerto da camera”, dindışı niteliği olan çalgı müziklerini anlatmak için kullanılan terimlerdir “sonata da camera”, dürlü dansların art arda dizilmesi bakımından süite benzer

CANTABİLE (İtal): Şarkı söyler gibi

CANTO (İtal): Şarkı

CANZONE (İtal): (1) Halk şarkısı (2) Çok sesli şarkı (3) Yazı bakımından madrigali andıran; iki yada üç sesli çalgı müziği parçası Canzonetta: Kısa “ Canzone”

CAPELLA (İtal): Bir müzik parçasını seslendiren türlü çalgılardan kurulu topluluk

CAPRİCCİO (İtal): Başlangıçta fuga yazısına dayanan bir türlü çalgı müziğini tanıtması bakımından “ricercar” ve “fantasia” ile aynı anlama gelirdi Bugün beklenmedik etkiler taşıyan “kaprisli” besteler için kullanılmaktadır

CAVATİNA (İtal): Daha arık, daha gösterişsiz bir arya türü

CELESTA: Mekanizması piyanoyu andıran klavyeli küçük çalgı Alanı orta”da” dan yukarı dört oktavdır

CHACONNE (Fran İtalyancası Ciacona): İspanyol kaynaklı olduğu sanılan bir dans Aslında 4/4 ölçüdedir Sanat müziğinde kullanılışı, pes alanda tekrarlanan ¾ ölçüdeki motif üzerine çeşitlemelere dayanır Passacaglia’ya benzer

CODA (İtal): “kuyruk” anlamındadır Bir bestenin sonuna konan bitiş bölümü

COURANTE (Fran İtalyancası Corrente): 16 yy’da ortaya çıkmış, hızlı tempoda, üçlü zaman ölçüsünde Fransız dansı

CREDO (İtal): Dua

CRESCENDO: Sesi gitgide yükselterek

ÇALGILAMA (fran İngilizcesi: Instrumentation): Çalgıların tını nitelikleri, ses sınırları, birbirleriyle birleştiklerinde, ne türlü sonuçların ortaya çıkabileceği konusundaki bilgilerin tümü

ÇEŞİTLEME (Fran Variation): Bir temanın, bir konunun, bir düşünün değişikliklerle tekrarlanması Değişim, ritm, armoni ve melodide, çoğu kere konunun her bir tekrarında bunlardan yalnız birinde yapılır

D

DECRESCENDO (İtal): Gitgide hafifleyerek ve ses yoğunluğunu düşürerek

DİAPASON (Diyapazon): Yunanca’da sekizinci aralık anlamına gelir Fransızca’da, ses uyulmamasında kullanılan ve “LA” sesini veren aracın adı

DİSSONANCE (Fran) Bak CACOPHONİE…

DİVİRTİMENTO (İtal Fransızca divertissement: (1) Operada danslar bölümü (2) Çalgı müziğinde, danslar dizisi 18 yy’da süit’den çıkma bir biçim

DİYEZ (FranDiése, İngSharp, AlmKreuz) Bir notayı yarım aralık tizleştiren işaret

DOLCE (İtal): Tatlı ve yumuşak

DOLENDO (İtal): Üzüntülü

DÖNEMSEL BİÇİM (fran Forme cyclique): Sonat biçiminde yazılmış yapıtlarda, ilk bölümde sunulan konuların, sonraki bölümlerde de kullanılması Örnek: César Franck’ın “re minör” senfonisi

DRAMMA DER MUSİCA (İtal): müzikli oyun Opera

DUET, DUO: İki ses için müzik

DÜZENLEME (Fran Arrangement, Transcription): Bir ortam için yazılmış bir yapıtı bir başka ortama aktarmak Örnek: Schubert’in şarkılarını Liszt’in piyano için düzenlemesi… Bach’ın org yapıtlarını, Stoskovski’nin orkestra için düzenlemesi

E

ENSEMBLE (Fran) Beraberlik, topluluk

EŞLİK (Fran Accompagnement): İnsan sesi yada tek çalgı için yazılmış yapıtlarda, başlıca ses yada seslere yardımcı durumda olan çalgı bölümü

ETUDE (Fran): Çalışma yada terim parçası Bu amaçla yazılmış pek çok parça, anlatımla ilgili bağımsızlıkları yönünden, başlı başına birer sanat yapıtı değeri taşımaktadır Örnek: Chopin veya Debussy’nin piyano “étude”leri

F

FALSETTO (İtal): Erkek seslerinin normal alan dışında tiz, kadın sesine benzer sesler çıkarmak amacıyla başvurdukları yöntem

FANDANGO (İsp): üç zamanlı, canlı, gitar ve kastanyet eşliğiyle oynanan İspanyol dansı

FANFAR (Fran Fanfare): Maden çalgıların çaldığı, genellikle şenliklerde ve törenlerde ilgi çekmek için kullanılan müzik

FANTAİSİE (Fran İtalyanca:fantasia Almaca:Phantasiestück İngilizce:Fancy): Bağımsız biçimli parça Başlangıçtaki anlamına göre, bölüm benzetmelerinin “imitation” ların önce metot kurallarına uygun olarak, sonraları kontrapunta yazısında daha büyük özgürlükle yapıldığı parçalar 18 yy’a kadar yazılmış “fantasie”ler, Bach’da en kesin ilkelerini bulan fuga yazısını hazırlanmıştır

FRANDOLE (Fran): Fransız halk dansı Jig’e benzer

FİNALE (İtal): Konçerto, senfoni, opera gibi uzun, yada çok bölümlü bir bestenin son bölümü

FOLİA: Eski Portekiz dansı

FORLANA: Jig’e benzer İtalyan dansı

FORTE (İtal): Güçlü

FUGA (Lat Fransızca: Fugue): Kontrapunta yazısı biçimlerinden biri Tema (yada, başka bir deyişle konu) bir seste sunulur ve sonra öbür seste birbiri ardından benzetiş yoluyla konuyu izler “Fuga” sözcüğü Latince’de “kaçmak” anlamına gelir Nitekim Fuga’da seslerin birbiri ardına sıralanması kovalamayı andırmaktadır

FENEBRE (İtal): Yaslı Marcia funebre: Cenaze Marşı

FUOCO, CON (İtal): Ateşli

FURİANT: Çabuk tempoda bir Bohemya dansı

FURİOSO (İtal): Öfkeli

G

GAVOTTE (Fran): Fransa’da 18yy’dan sonra yaygınlaşan oynak bir dans türü

GİOCOSO (İtal): Sevinçli, şen

GİUSTO (İtal): Tam Doğru Allegro guisto: Aşırılığa kaçmayan, kesin vuruşlu hızlı tempo

GLİSSANDO (İtal): Kaydırma, piyanoda parmağı tuşların üstünden hızla geçirme Yaylı çalgılarda telin üstünde kaydırma

GLOCKENSPİEL: Büyüklerine göre, tınıları belirli çelik parçacıklara tokmakla vurularak çalınan, ses boyutları beş oktava dek ulaşan çalgı

GRANDİOSO (İtal): Büyük, ihtişamlı

GRAVE (İtal): Çok yavaş tempo

GRAZİOSO (İtal): Sevimli yada ince duygulu

H

HABANERA (isp): İspanya’da yaygın Küba kaynaklı dans Küba’ya Afrika’dan gelmiştir İki vuruşludur Ritm özelliği, birinci vuruşun noktalı oluşudur

HARMONİCA: Ağız mızıkası Ağız orgu Sesi, üflenince titreyen maden kamışlarla çıkar

HARMONİUM: Kamışlı org 1810 yılında Fransız Grélé bulmuş 1842 yılında Fransız Deboin geliştirmiştir Piyanoya benzer Kullanışlı ve sesi orgu andırır

I

IMPROMTU (Fran): Doğaçtan yorum anlamına gelmekle birlikte 19 yy’da gelişmiş şarkı (Lied) biçiminde yazılmış parçalar için kullanılmıştır

IMPROVISATION (Fran): Doğaçtan yorum yada söyleyiş Müziği hazırlıksız olarak içe doğduğu gibi, hem yaratma hemde yorumlama sanatı

INTERLUDE (Fran): Bir yapıtın ana bölümleri arasında yorumlanan ğparça

INTERMEZZO (İtal): (1) Başlangıçtaki anlamına göre, bir oyunun perdeleri arasında dekor değişmesine ve oyuncuların hazırlanmasına fırsat vermek için sunulan müzikli kısa oyun Intermezzo’lar sonraları opera perdeleri arasında da oynanmıştır (2) Operalarda ara müziği

J

JİG: İngiliz kaynaklı, hızlı dans

JOTA (isp): Bir çift dansçının oynadığı, hızlı tempoda kastanyet eşlikli İspanyol dansı

K

KAMMERMUSİK (Alm): Oda müziği

KANON (Fran Canon) Çok ses yazısı türlerinden Ses girişleri, dizinin türlü katlarında tekrarlama yoluyla birbirini izler

KANTAT (İtal Cantata): Başlangıçtaki anlamına göre söylemek, “teganni” edilmek için yazılmış parça Bugünkü anlamına göre, operada olduğu gibi, metni bir olayı bir konuyu anlatan, fakat sahnede oynamak için hazırlanmamış, bir yada birkaç solo şarkıcı ve orkestra (ve bazı kere de koro) için yazılmış yapıt

KAPELLEMEİSTER (Alm): (1) Orkestra yöneticisi (2) Kilise müziği yöneticisi

KASSATİON (Alm): 18 yy’da süitin türlerinden

KASTANYET: İspanya ve Güney İtalya’da halk müziğinden yayılan kestaneye benzeyen, birbirine bağlı iki tahta parçası Bolero, fondago ve tarello gibi halk danslarında süsleyici bir ritm unsuru olarak çalınır

KOLORATURA (İtal): Çalgılarda ver insan sesinde süslü geçitler Terim genellikle, bu türlü geçitleri ustalıkla söyleyebilen lirik sopranolar için kullanılır

KONÇERTO (İtal): Genellikle tek, bazen de birden çok çalgı için, orkestra eşliğiyle yazılmış beste Concerto grosso: Küçük bir çalgı grubunun (concertino), orkestranın geri kalan çalgılarıyla (ripieno) karşıt durumda olduğu yapıt

KONSERVATUVAR (Fran): Müzik öğrenimi için kurulmuş büyük okullar İlk konservatuvar Napoli’deki San Maria di Loreto’dur

KONTRALTO (İtal): En pes kadın sesi

KONTRAPUNTA (İtal): Birden çok sesi birleştirme kurallarının tümü Armoniyle yakından ilgilidir

KONZERTMEİSTER (Alm): Senfoni yada opera orkestrasında baş kemancı Yalnız kemanlardan ve öbür yaylı çalgılardan değil, yöneticiden sonra bütün orkestranın çalışma beraberliğinden sorumlu kişi

KUARTET (Fran): Dört çalgı yada dört ses için müzik Dört çalgılık, yada dört seslik topluluk En yaygın dörtlü çalgılaması, iki keman viyola ve viyolonselden kurulan topluluktur ve bu ortam için sayısız yapıy verilmiştir

KUİNTET, KENTET (Fran): Beş çalgı, yada beş ses için müzik Beş çalgılık yada beş seslik topluluk

L

LAENDLER: Kaynağı Avusturya olan ¾ ölçülü dans Valsin doğumuna yol açmış viyana klasikleri bu dansı bazı yapıtlarında kullanmışlardır

LARGAMENTE, LARGO (İtal): Geniş anlamında Çok yavaş tempo

LARGHETTO (İtal): “Largo”dan az daha hızlı

LEGGİERO (İtal): Hafif

LEİTMOTİV (Alm): Kişilerin yada olayların tanıtılması için kullanılan, melodik, ritmik yada armonik kimliği olan cümle bölümleri Genellikle operada kullanılır Wagner’in operalarında “Leitmotiv”lerin özel bir önemi vardır

LENTO (İtal): Yavaş

LİBRETTO (İtal): “Küçük kitap” anlamına gelir Opera metni, opera oyunu

LOURE (Fran): 18 yy süitlerinde rastlanan bir tür halk dansı

M

MAESTOSO (İtal): Görkemli

MALAGUENA: Malaga kaynaklı, Endülüs’te yayılmış İspanyol halk dansı

MEİSTERSİNGER (Alm): 14 15 ve 16 yy’larda Almanya’da birlikler ve loncalar kurmuş ozan ve şarkıcılara verilen ad

MELODİ: Ritm öğesinden yararlanarak, bir biçim için art arda çizilmiş notalar

MELODRAM: Müzikle birlikte, melodisiz olarak, düz okuma durumda söylenen dram Müzik eşliğiyle bir anlatıcı için hazırlanmış yapıtların türüne verilen ad

MENUETTO (İtal): 17 yy’da ortaya çıkmış Fransa kaynaklı, üç zamanlı saray dansı Adı “küçük” anlamına gelen menu sözcüğünden türemiştir Ufak adımlarla oynanması bu adı gerektirmiştirmüziği önce süitlerde yer almış, sonra sonat biçiminin bölümlerinden biri olmuş, yerini scherzo’ya bırakıncaya kadar kullanılmıştır

METRONOM: Müzikte zaman ölçen, bir parçanın tempo hızını belirten araç Prensibini 1596’da Paris’te Etienne Loulie bulmuş, 1816’da Johann Nepomuk Maelzel ilk metronom fabrikasını kurmuştur

MİSSA (Fran): Katolik kilisesi tören müziği Başlıca bölümleri “Kyrie”, “Gloria”, “Sanctus” ve “Benedictus”, “Agnus Dei” Her bir parçanın iç biçimini sözler düzenler “Missa” büyük biçim olarak süiti andırır

MODULATİON (Fran): Bir tonaliteden öbürüne geçme Modülasyon

MONODRAM: Tek şarkıcı için opera

MOTİF: Bir yapıtın kuruluşunun ana öğelerinden biri olarak kullanılan ve bir müzik fikrinin kaynağı olan parça

N

NOCTURNE, NOTTURNO (fran, İtal): “Gece Müziği” anlamında kullanılır İlk terim olarak durgun, düşünceli, ve duygulu piyano parçalarını anlatmak için John Field tarafından kullanılmıştır Bu türde en olumlu, en ünlü parçaları Chopin yazmıştır

NONET: Dokuz çalgı için yapıt Dokuz çalgıdan kurulmuş topluluk

NOTA: Müzik yazısı Sesleri gösteren işaretler

O

OKTAV (İng) Sekiz sesli aralık

OKTET (Fran): Sekiz çalgılı topluluk Sekiz çalgı yada sekiz üyeli topluluk için yazılmış yapıt

ONİKİ NOTA MÜZİĞİ: Yarım ses aralıklı kromatik dizideki oniki notanın besteci tarafından bağımsızca seçilip sıralanışı ile ortaya çıkan diziye dayanan müzik

Oniki nota dizisi prensibini bir tonal düzen yerine, yeni bir düzen kurma amacıyla Avusturyalı besteci Arnold Schoenberg hazırlamıştır

OPUS (Lat): “Yapıt” anlamında kullanılır Bazı besteciler yapıtlarının bestelenmiş yada yayınlanmış sırasını belirtmek için Op Kısaltmasını ve yapıtın sıra numarasını kullanırlar

P

PARTİSYON (Fran): Çalgı yada ses bölümlerinin birlikte okunmasını sağlamak amacıyla birbiri üstüne sıralanış notası

PARTİTA (İtal): 17 yy’da art arda çalınan dans parçaları dizisi Bach, terimi iki anlamda kullanmıştır (1) süit karşılığı, (2) org “chorale”leri üzerine çeşitlemeler

PASSACAGLİA (İtal) : İspanyolca “sokak şarkısı” anlamına gelen “passagallo” sözcüğünden 17 ve 18 yy süitlerinde rastlanan, orta yavaşlıkta, üç zamanlı, tekrarlanan figüre (ostinato’ya) dayanan dans biçimi

PASSION: İsa’nın haçlanması ile ilintili kutsal metin üzerine koro, solo şarkılar ve çalgı eşliği için bestelenen bir tür oratoryo Ortaçağ’da “mystére” ve “devozione”lerden türemiştir

PASTORAL: (1) Konusu genellikle efsanelere dayanan müzikli oyun Operanın öncüsüdür Renaissance İtalya’sında ortaya çıkmış, sonra özellikle Fransa’da gelişmiştir (2) “Çobansı” nitelikte çalgı müziği yada şarkı “Musette” ve “Siciliana” pastoral biçimlerdir

PİANO, PİANİSSİMO (İtal): Hafif, yumuşak çok hafif, çok yumuşak

PİCCOLO (İtal): Küçük flüt Ses alanı normal flüte kıyasla bir oktav yukarıdan başlar

PİU (İtal): Çok

PİZZİCATO (İtal): Yaylı çalgılarda bir geçidin yayla değil, tellerin parmakla veya tırnakla çekilerek çalınacağını belirten terim

POLACCA (İtal): İtalyan tarzında yazılmış olmakla beraber dansın ritmik özelliklerine bağlı bir tür “polonaise”

POLİTONALİTE (Fran): Birden çok ve birbirinden ayrı tonalitelerin bir arada kullanılması

POLKA: Bohemya kaynaklı, hızlı tempolu dans

POLONAİSE (Fran): Polonya halk dansı Orta yavaşlıktadır

PRESTO (İtal): Çabuk

PRESTİSSİMO (İtal): Çok çabuk

PRIMADONNA (İtal): “Birinci Kadın” anlamına gelir Operalarda baş kadın şarkıcı

Q

QUATRE NOTES CONTRE UNE: Bire karşı dört nota kullanarak yapılan iki partili kontrpuan

QUİETO: Sakin anlamında kullanılır

QUİNTON: 18 yy’a ait eski bir Fransız kemanı

QUODİLBET: (istendiği gibi, dermece) 16 ve 17 yy’larda polifonik vokal bir eserin farklı eserlerindeki birkaç popüler melodi ve metnin komik bileşimi bu kelimeyle adlandırılırdı Bach’ın Goldberg Variationların sonuncusu bir quodilbet idi

R

RALLENTANDO (İtal): Yavaşlayarak

RAPSODİ: Belirli bir kalıp ve biçime bağlı olmayan genellikle halk temalarına dayanan çalgı müziği

RECİTATİVO (İtal): Bir operanın oratoryonun yada kantatın “teganni” edilmeyip, söylenen, bir türlü konuşmayla sunulan bölümleri

RESİTAL: Bir konserde tek şarkıcı yada çalgıcının eşliksiz olarak bir veya birkaç yapıtı sunması

RİSOLUTO: Güçlü, kararlı

RİTM: Zaman içinde varolan müziğin yine zaman içinde belirtilmesi Ritm müziğin üç ana öğesinden biridir Öbür ikisi melodi ve armoni Melodisiz ve armonisiz müzik olabilir ama ritimsiz bir müzik düşünülemez

ROMANCE: Besteciyi kesin bir kalıp biçimine uymak zorunda bırakmayan, genellikle duygusal parçalara verilen ad

RUBATO: İcrada geçici olarak kesin bir tempodan ayrılman ve nota sürelerini bir cümlenin anlamını açıklamak, yaymak amacıyla değiştirmek

S

SALTARELLO: Hızlı tempoda eski İspanyol- İtalyan dansı Lavta süitşerinde pavan’dan sonra yer alır

SCHERZO: “Şaka” anlamına gelirsonat biçiminde Beethoven’den bu yana “menuetto”nun yerini almış olan bölüm Tekrarlanan kesin çizgili bir ritmik figüre dayanır Menuetto’da olduğu gibi karşıt nitelikte bir yavaş bölümü (üçlü bölümü) vardır

SERENAD: Akşam müziği Akşam yahut gece vakti, açık havada genellikle bir kadının penceresi altında söylenir, çalınır türde parçalar…

SONAT: Başlangıçtaki anlamıyla “çalınmak, tınlatılmak” için parça anlamında… Üç yada dört bölümden kurulmuş yapıtın bütünü

SONATİN: Küçük ve kısa sonat

SOPRANO: En tiz kadın veya çocuk sesi

SUBRET: Operalarda ve operetlerde genellikle hizmetçi kız rolüne çıkan hafif sopranolar sınıfına verilen ad

STACCATO: Notalarda belirtilen sesleri birbirine bağlamadan teker teker ayrı ayrı yorumlama

STRETTO: (1) Fuga yazısında, ana konu ile karşılığın üst üste geldiği ve seslerin birbirini daha yakından izlediği bölüm (2) Parçanın sonunda tempo hızlanması (genellikle İtalyan operasında)

SÜİT: 16 yyda bir yandan halk arasında, öte yandan saraylarda gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan dans parçaları demeti Sanat müziği sınırları içinde yer edinmiş, 17 ve 18 yylar boyunca başlıca çalgı müziği ortamı ve sonat biçiminin öncüsü olmuştur Allemande, Courante, Gavotte, Rigaudon, Loure, Passepied, Chaconne süitlerde rastlanan başlıca danslardır

SÜRDİN: Bir yaylı çalgıyı, yada maden nefes çalgısını sağırlaştırıcı parça veya tıkaç

T

TANGO: Ritmi Habanera’ya benzeyen (noktalı ritm) fakat daha çabuk tempoda dans İspanyol-Amerikan kaynaklıdır Meksika’dan çıktığı sanılır Arjantin’de çok yaygındır

TARANTELLA: Çok hızlı ve canlı tempoda Napoli dansı

TEMA: Bir bestede başlıca müzikal fikir yada konu İlk çok ses yazısında, üzerine kontrapuntanın kurulduğu “cantus firmus”

TEMPO: Müzikte sesin süresi üzerine kurulmuş, ses hareketlerinin süre ve hızlarını ölçmeye yarayan sistemlerin temeli

TENOR: En tiz erkek sesi

TOCCATO: Sözcük anlamı “dokunmak için” parça Klavye müziğinde (org, klavsen) verilen ilk adlarından biri Kuzeyli orgçular ve Bach fuga yazısında “toccata”larda geniş yer vermişlerdir

TONALİTE: Bir bestede yada bir beste bölümünde bütün nota ve akorların, bir “çıkış noktası” durumundaki notayla ilgilerini düzenleyen sistemlerin bütünü Tonalite, kendi başına, müzik yaratıcılığında bir amaç değil, fakat araçlardan yalnız biridir

TRANQUİLLO: Sakin, rahat

TREMOLO: Bir nota yada bir akorun çok hızlı olarak tekrarı

TRİL: Bir notanın bir üstteki notayla çok hızlı olarak sıralanması

TRİO: Üç ses yada çalgı için yazılmış beste Böyle bir besteyi çalan topluluk

TROPPO: Çok… Non troppo: Çok değil… Allegro non troppo: Çok hızlı değil…

TROUBADOUR: 11 ve 14 yylar arasında Fransa’nın güneyindeki gezginci ozanlara verilen ad Kuzeydekilere “trouvére” denir

TUTTİ: Bütün, tüm, hep birlikte anlamlarına gelir Konçertolarda ve koro seslerinde solo sesin yanında bulunan çalgı ve seslerin bütününe verilen ad

U

UVERTÜR: Müzikli sahne yapıtlarının, süit ve senfonilerin başındaki açılış, giriş müziği İtalya’da Alessandro Scarlatti, Fransa’da da Jean-Baptiste Lully uvertürü üç bölümlü olarak kesinleştirmişler, böylece klasik senfoni biçiminin temelini atmışlardır

UMORİSTİCO: Şakacı, esprili

UNA CORDA: Tek tel Piyanoda özel bir pedala basılarak çekiçlerin üç yerine bir tele vurmasını sağlayarak özel bir ses rengi elde edilmesi Normale dönüş “tre corde” komutuyla belirtilir

UNCA: Çengel Notaların değerini gösteren çengel

UNGHERESE, HONGROİSE: Macar tarzında

UNİSONO, UNİSSON: Tek sesli, aynı seste

UNİTONAL: Tek tonlu

UNNO, NATİONALE: Ulusal

UOMO: Erkek adam Başroldeki erkek şarkıcı

ÜÇGEN (Fran, İng Triangle): Titreşimi sağlamak amacıyla üçgen biçiminde bükülmüş maden çubuktan yapılma, belirli bir nota yüksekliği vermeyen vurma çalgısı

V

VİBRAFON: Maden çubukların üstüne tokmakla vurularak çalınan, her bir çubuğun altında bulunan borunun içindeki havanın, elektronik araçla titreştirilmesiyle elde edilen tınıya sahip çalgı

VİBRATO: Titreme, insan sesinde olsun, türlü çalgılarda olsun, bir notanın yüksekliğini aşağı ve yukarı doğru sık yada geniş aralıklı sallandırılmayla elde edilir

VİRGİNAL: Diz üstüne yerleştirilip çalınan küçük klavsen

VİRTUOZ: Yorumunda teknik ustalığın üstün katına erişmiş kişiler için kullanılan terim

VİVACE: Canlı

VOCE: Ses (Mezza Voce: Yarım ses), (Sotto Voce: hafif ses)

VORSPİEL: Müzikli oyunlarda yapıtın başlamasından önce çalınan orkestra parçası

X

XYLOPHONE: Ksilofon Farklı uzunlukta tahta plaketlerden oluşan vurmalı çalgı

Y

YORUM: Bir müzik yapıtını icra eden şarkıcı, enstrümanist yada yöneticinin, o yapıtı bestecinin düşünce ve duygularına uygun olarak sunma amacıyla uyguladığı duygusal davranışın ve bilimsel inceleme sonuçlarının tümü

Z

ZARZUELA: Bir tür İspanyol opereti

ZELO, ZELOSO: Acele , aceleyle

ZİGANKA, ZİGEUNER, ZİNGARA, ALLA ZİNGARA: Çingene, çingene müziği, çingene tarzında, Çigan

ZOPPA: Aksak

ZWİSCHENSPİEL (Alm): Müzikli oyunlarda perde arasında çalınan orkestra parçası…