Cevap : Biyoloji Terimleri Sözlüğü

**Şengül Şirin** · 06-01-2011

I

Islah: Bitki yada hayvanlarda türün iyileştirilmesi işlemi

İmplantasyon: Döllenmiş yumurtanın rahim’in (uterus) Yumuşak dokusuna gömülmesi, döl tutma

İnorganik madde: Canlılardan elde edilmeyen ve canlıların yaşadığı çevrede bulunan maddeler(karbondioksit, su, tuz vs

)

İnsülin: Pankreasın ürettiği kan şekerini azaltan hormon

İnterferon: Hücrelerin virüslere karşı ürettiği özel savunma maddesi

İris: Gözün saydam tabakasının altındaki damar tabakadan oluşan renkli kısmı

İzolasyon: Ayrılma, yalıtım

Biyolojide herhangi bir sebeple populasyondaki fertlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin kesilmesi

K

Kadavra: Tıp öğreniminde üzerinde çalışmak için hazırlanmış ölü insan ya da hayvan vücudu

Kapalı Dolaşım: Kanın kalp ve damarlardan oluşan kapalı bir sistem içerisinde dolaşmasıdır

Kas tonusu: İskelet kaslarının, dinlenme durumundaki kasılı hali

Katalizör: Kimyasal tepkimeye katılmadan tepkimenin hızını artıran madde

Kazein: Sütte bulunan bir çeşit protein

Keratin: Omurgalı hayvanların derisinin, tırnak saç, boynuz gibi yapılarında bulunan, suda çözünmeyen sert protein

Klon: Genetik olarak birbirinin aynı olan canlılar

Klorofil: Fotosentaz olayında güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren yeşil pigment maddesi

Kloroplast: Yeşil rekli klorofil pigmentini taşıyan plastid

Kodon: Özel bir amino asiti şifreleyen üç nukleotitten olşan mRNA üzerindeki birim

Kohezyon: Aynı cins moleküller arasındaki çekim kuvveti

Kohlea: İç kulakta salyongozda bulunan yapı

Kolesistokinin: İnce bağırsaktan salgılanan ve karaciğeri uyaran hormon

Koloni: Aralarında işbölümü yapan tek hücreli organizmaların bir araya gelerek topluluk oluşturmaları

Kolloid: Parçacık büyüklüğü 1-100 mm olan madde

Kondrin: Kıkırdak yapı hücrelerinin salgıladıkları ara madde

Kondrosit: Kıkırdak doku hücreleri

Konjugasyon: İki hücrenin geçici olarak gen alış-verişi yapmak için birleşmeleri

Konsantrasyon: birim hacimde bulunan madde miktarı

Kornea: Gözün ön tarafında sert tabakanın saydam kısmı

Kozmik: Yıldızlar arası, uzaylarla ilgili olan

Kozmik madde: Evreni meydana getiren madde

Kromotin iplik: Dinlenme halindeki ökaryot hücrenin çekirdeğinde bulunan kromozomların karmaşık hali

Kromozom: Prokaryot ve ökaryot hücrelerde üzerlerinde genleri taşıyan DNA ve nükleoproteinden oluşmuş yapı

Hücrenin kendi kendini eksiksiz olarak kopylalamasına yarayan tüm bilgileri içeren ve hücre çekirdeğinde yer alan DNAlar

Kroner damarlar: Kalbi besleyen ince atardamarlar

Krossing over: Mayoz bölünmede, tetratların kromotidleri arasında karşılıklı gen alış-verişi, parça değişimi

Kilobase: 1000 nükleotidlik DNA parçalarını esas alan ölçü birimi

Klon Bankası (Genom arşivi): Bir canlının tüm genomunu temsil eden DNA parçacıklarının klonları

L

Lenf: Akyuvar içeren, kan plazmasına benzeyen renksiz sıvı

Lokus: Kromozomların üzerlerinde genlerin bulunduğu özel yerler

Lop: Beyin, karaciğer gibi organların parçaları bölümleri

Lökosit: Akyuvar, fagositoz yapan, antikor üreten, renksiz kan hücresi

Lütein: Folikül hücrelerinde meydana gelen, yumurta sarısına renk veren pigment

M

Matriks: İçinde biyolojik olayların oluştuğu cansız, sıvı ortam

Melez: Herhangi bir karakter yönünden farklı iki arı dölün çaprazlanması sonucu oluşan heterozigot döl

Mesane: Boşaltım sisteminin idrar toplanan torbası

Mezenşim: Embriyonun gastrula safhasında aktoderm ve endoderm arasında meydana gelen hücre yığını

Metabolizma: Canlı organizmanın hücreleri içinde meydana gelen ve enzimlerle kontrol edilen olayların hepsi

Metabolizma ile enerji üretimi ve madde yapımı gerçekleştirilir

ATP üretimi ve protein sentezi iki önemli metabolik reaksiyondur

Metagenez: Döl değişimi

Mezoderm: Embriyo gelişimi sırasında meydana gelen orta tabaka

Mezozom: Bakterinin üremesi sırasında bakteri zarından kıvrımlar yaparak meydana gelen mitokondri benzeri yapı

Mikron (m ): Milimetrenin binde biri (1m =1/1000 mm)

Mitoz: Bir hücreden aynı özellikte iki yeni hücre oluşturan hücre bölünmesi

Miyelin: Bazı nöronların aksonlarının dışını saran, uyartı iletimini hızlandıran yağlı madde(kılıf)

Miyokard: Kalp kası

Miyozin: Kas hücrelerinde kasılmayı sağlayan protein yapıdaki kalın iplikler

Modifikasyon: Çevre etkileriyle canlıların fenotiplerinde meydana gelen değişiklikler

Monohibrit: Tek karakter bakımından melez

Monomer: Büyük moleküllerin hidrolizi sonucu oluşan en küçük yapı birimi

Monoploid: (Haploid) tek (n) sayıda kromozoma sahip hücre

Mukoza: Sindirim borusu, soluk borusu gibi iç organların iç yüzeyini örten ve mukus sıvısı salgılayan ince tabaka

Mukus: Mukozada yer alanmukus hücreleri tarafından salgılanan kaygan, sümüksü koruyucu sıvı

Mutaston: Canlılarda çevre şartlarıyla meydana gelen ve kalıtsal olan DNA dizisinde ortaya çıkan ve kalıtımla aktarılabilen değişiklik

N

Nefridyum: Omurgasız hayvanlarda bulunan boşaltım organı

Nefrit: Böbreklerdeki nefronların iltihaplanması sonucu oluşan hastalık

Nefron: Omurgalı böbreğinin, idrar oluşturan yapısı ve işlev birimi

Nitrit asit: (HNO3) Niterat asidi

Yüksek derecede aşındırıcı, renksiz ve dumanlı sıvı

Zehirleyicidir ve şiddetli yanıklara yol açar

Nöroglia: Sinir dokuda nöronlara desteklik yapan yardımcı hücreler, ara nöronlar

Nöron: Sinir hücresi

Nötr atom: Elektron ve proton sayısı birbirine eşit olan atom

Nükleoprotein: proteinlerin nukleik asitlerle kurduğu moleküler birlik

Nükleotid: Nukleik asitlerin ( DNA, RNA) yapı birimleri

Nukleus (Çekirdek) : Hücredeki genetik malzemeyi barındıran kısım

O

Oksidasyon: (Yükseltgenme) Elektronların bir atom ya da molekülden ayrılmasını sağlayan kimyasal tepkime

Oogenez: yumurtanın meydana gelmesi olayı

Oosfer: Yumurta hücresi, dişi gamet

Organel: Hücre içinde belirli bir görevi yapmak üzere özelleşmiş ve zarla çevrili yapılar

Çekirdek, mitokondri, kloroplastlar gibi

Organogenez: Embriyo tabakalarından organların meydana gelmesi

Osein: Kemik dokunun ara maddesi

Osteosit: Kemik dokuyu oluşturan kemik hücreleri

Otolit: Kulak taşı

Osmoz: Suyun yoğunluğunun çok olduğu yerden az olduğu yere doğru, yarı geçirgen zardan geçmesi

Ototrof: Kendi besinini kendi yapabilen canlılar

Ovaryum: yumurtalık, yumurtaların meydana geldiği yer

Onkogen: Bazı türleri kanserle de ilşkili olan bir gen

Onkogenlerin çoğu doğrudan ya da dolaylı olarak hücrelerin büyüme hızını etkiler

Otoradyografi: Özel maddelerle boyanmış moleküllerin ya da molekül parçalarının röntgen ışınlarıyla incelenmesi

Ökaryot hücre: Zarla çevrili organelleri ve gerçek çekirdeği olan hücre

Özümleme: Canlı organizmanın, dışarıdan aldığı besin maddelerini parçalayıp yeniden kendine özgü maddelere dönüştürmesi

Özüt: Bir doku örneğinin parçalanmış hali

P

Parasempatik: Organların çalışmasına yavaşlatıcı etki yapan otonom sinir sisteminin bölümü

Partenogenez: Yumurtanın döllenme olmaksızın gelişerek yeni canlı meydana getirmesi

Patojen: Hastalık yapıcı özelliği olan mikroorganizma veya madde

Patoloji: Hastalık bilimi, hastalığın nedenlerini araştıran uzmanlık dalı

Pepsin: Mide öz suyunda bulunan ve proteinleri sindiren enzim

Pepton: Proteinlerin mide öz suyunda sindirime uğramış son hali

Periost: Kemik zarı

Kemiklerin dışında bulunan, kemik dokunun beslenmesini onarılmasını sağlayan zar

Peristaltik: Sindirim sistemi gibi bazı organların çeperlerinde görülen ritmik ve kuvvetli kasılıp gevşeme hareketleri

Bu ritmik kasılma dalgaları organ içindeki maddeyi hareket ettirmeye yardımcı olur

Periton: Karındaki organları saran iki katlı karın zarı

pH: Bir sıvının asit veya bazlık derecesini gösteren değer

Pigment: Hücrelere özgü renk veren madde

Pinositoz: Hücre zarından doğrudan geçemeyecek kadar büyük moleküllü sıvı maddelerin hücreye alınması

Plasenta: Çoğu memelide embriyonun besin ve gaz alış-verişini sağlayan yapı

Plazmid: Bakteri stoplazmalarında bulunan ve kromozom gibi davranan DNA’lar

Pleura: Akciğerleri saran iki katlı zar

Akciğer dış zarı

Polipeptid: Protein molekülünün yapısında bulunan amino asit zincirlerinin bir parçası

Populasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluk

Por: Gözenek, küçük delik

Prokaryot hücre: Zarla çevrilmiş özel organelleri ve gerçek çekirdeği olmayan hücreler

Bakteriler ve mavi-yeşil algleri içine alan monera alemindeki canlılar

Protein: Yapısında karbon, hidrojen, oksijen ve azot gibi elementleri bulunduran temel moleküllerdir

Amino asitlerin peptid bağlarıyla birleşmesinden oluşur

Belli bir sırada dizilmiş bir veya birkaç amino-asit zincirinden oluşan büyük moleküller

Bu dizilişi genetik kodlamadaki nükleotidler belirler

Proteinler vücudumuzdaki hücrelerin, dokuların ve organların oluşması, işlevlerini görebilmesi ve bunu uyum içinde yapmaları için gereklidir

Her proteinin kendine özgü bir işlevi vardır

Sözgelimi hormonlar ve enzimler adlarını duyduğumuz protein türlerinden ikisidir

Protoplazma: Hücrenin çekirdeği ile sitoplazmasına verilen ad

06-01-2011	#3
Şengül Şirin	Cevap : Biyoloji Terimleri Sözlüğü I Islah: Bitki yada hayvanlarda türün iyileştirilmesi işlemi İmplantasyon: Döllenmiş yumurtanın rahim’in (uterus) Yumuşak dokusuna gömülmesi, döl tutma İnorganik madde: Canlılardan elde edilmeyen ve canlıların yaşadığı çevrede bulunan maddeler(karbondioksit, su, tuz vs) İnsülin: Pankreasın ürettiği kan şekerini azaltan hormon İnterferon: Hücrelerin virüslere karşı ürettiği özel savunma maddesi İris: Gözün saydam tabakasının altındaki damar tabakadan oluşan renkli kısmı İzolasyon: Ayrılma, yalıtım Biyolojide herhangi bir sebeple populasyondaki fertlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin kesilmesi K Kadavra: Tıp öğreniminde üzerinde çalışmak için hazırlanmış ölü insan ya da hayvan vücudu Kapalı Dolaşım: Kanın kalp ve damarlardan oluşan kapalı bir sistem içerisinde dolaşmasıdır Kas tonusu: İskelet kaslarının, dinlenme durumundaki kasılı hali Katalizör: Kimyasal tepkimeye katılmadan tepkimenin hızını artıran madde Kazein: Sütte bulunan bir çeşit protein Keratin: Omurgalı hayvanların derisinin, tırnak saç, boynuz gibi yapılarında bulunan, suda çözünmeyen sert protein Klon: Genetik olarak birbirinin aynı olan canlılar Klorofil: Fotosentaz olayında güneş enerjisini kimyasal enerjiye çeviren yeşil pigment maddesi Kloroplast: Yeşil rekli klorofil pigmentini taşıyan plastid Kodon: Özel bir amino asiti şifreleyen üç nukleotitten olşan mRNA üzerindeki birim Kohezyon: Aynı cins moleküller arasındaki çekim kuvveti Kohlea: İç kulakta salyongozda bulunan yapı Kolesistokinin: İnce bağırsaktan salgılanan ve karaciğeri uyaran hormon Koloni: Aralarında işbölümü yapan tek hücreli organizmaların bir araya gelerek topluluk oluşturmaları Kolloid: Parçacık büyüklüğü 1-100 mm olan madde Kondrin: Kıkırdak yapı hücrelerinin salgıladıkları ara madde Kondrosit: Kıkırdak doku hücreleri Konjugasyon: İki hücrenin geçici olarak gen alış-verişi yapmak için birleşmeleri Konsantrasyon: birim hacimde bulunan madde miktarı Kornea: Gözün ön tarafında sert tabakanın saydam kısmı Kozmik: Yıldızlar arası, uzaylarla ilgili olan Kozmik madde: Evreni meydana getiren madde Kromotin iplik: Dinlenme halindeki ökaryot hücrenin çekirdeğinde bulunan kromozomların karmaşık hali Kromozom: Prokaryot ve ökaryot hücrelerde üzerlerinde genleri taşıyan DNA ve nükleoproteinden oluşmuş yapı Hücrenin kendi kendini eksiksiz olarak kopylalamasına yarayan tüm bilgileri içeren ve hücre çekirdeğinde yer alan DNAlar Kroner damarlar: Kalbi besleyen ince atardamarlar Krossing over: Mayoz bölünmede, tetratların kromotidleri arasında karşılıklı gen alış-verişi, parça değişimi Kilobase: 1000 nükleotidlik DNA parçalarını esas alan ölçü birimi Klon Bankası (Genom arşivi): Bir canlının tüm genomunu temsil eden DNA parçacıklarının klonları L Lenf: Akyuvar içeren, kan plazmasına benzeyen renksiz sıvı Lokus: Kromozomların üzerlerinde genlerin bulunduğu özel yerler Lop: Beyin, karaciğer gibi organların parçaları bölümleri Lökosit: Akyuvar, fagositoz yapan, antikor üreten, renksiz kan hücresi Lütein: Folikül hücrelerinde meydana gelen, yumurta sarısına renk veren pigment M Matriks: İçinde biyolojik olayların oluştuğu cansız, sıvı ortam Melez: Herhangi bir karakter yönünden farklı iki arı dölün çaprazlanması sonucu oluşan heterozigot döl Mesane: Boşaltım sisteminin idrar toplanan torbası Mezenşim: Embriyonun gastrula safhasında aktoderm ve endoderm arasında meydana gelen hücre yığını Metabolizma: Canlı organizmanın hücreleri içinde meydana gelen ve enzimlerle kontrol edilen olayların hepsi Metabolizma ile enerji üretimi ve madde yapımı gerçekleştirilir ATP üretimi ve protein sentezi iki önemli metabolik reaksiyondur Metagenez: Döl değişimi Mezoderm: Embriyo gelişimi sırasında meydana gelen orta tabaka Mezozom: Bakterinin üremesi sırasında bakteri zarından kıvrımlar yaparak meydana gelen mitokondri benzeri yapı Mikron (m ): Milimetrenin binde biri (1m =1/1000 mm) Mitoz: Bir hücreden aynı özellikte iki yeni hücre oluşturan hücre bölünmesi Miyelin: Bazı nöronların aksonlarının dışını saran, uyartı iletimini hızlandıran yağlı madde(kılıf) Miyokard: Kalp kası Miyozin: Kas hücrelerinde kasılmayı sağlayan protein yapıdaki kalın iplikler Modifikasyon: Çevre etkileriyle canlıların fenotiplerinde meydana gelen değişiklikler Monohibrit: Tek karakter bakımından melez Monomer: Büyük moleküllerin hidrolizi sonucu oluşan en küçük yapı birimi Monoploid: (Haploid) tek (n) sayıda kromozoma sahip hücre Mukoza: Sindirim borusu, soluk borusu gibi iç organların iç yüzeyini örten ve mukus sıvısı salgılayan ince tabaka Mukus: Mukozada yer alanmukus hücreleri tarafından salgılanan kaygan, sümüksü koruyucu sıvı Mutaston: Canlılarda çevre şartlarıyla meydana gelen ve kalıtsal olan DNA dizisinde ortaya çıkan ve kalıtımla aktarılabilen değişiklik N Nefridyum: Omurgasız hayvanlarda bulunan boşaltım organı Nefrit: Böbreklerdeki nefronların iltihaplanması sonucu oluşan hastalık Nefron: Omurgalı böbreğinin, idrar oluşturan yapısı ve işlev birimi Nitrit asit: (HNO3) Niterat asidi Yüksek derecede aşındırıcı, renksiz ve dumanlı sıvı Zehirleyicidir ve şiddetli yanıklara yol açar Nöroglia: Sinir dokuda nöronlara desteklik yapan yardımcı hücreler, ara nöronlar Nöron: Sinir hücresi Nötr atom: Elektron ve proton sayısı birbirine eşit olan atom Nükleoprotein: proteinlerin nukleik asitlerle kurduğu moleküler birlik Nükleotid: Nukleik asitlerin ( DNA, RNA) yapı birimleri Nukleus (Çekirdek) : Hücredeki genetik malzemeyi barındıran kısım O Oksidasyon: (Yükseltgenme) Elektronların bir atom ya da molekülden ayrılmasını sağlayan kimyasal tepkime Oogenez: yumurtanın meydana gelmesi olayı Oosfer: Yumurta hücresi, dişi gamet Organel: Hücre içinde belirli bir görevi yapmak üzere özelleşmiş ve zarla çevrili yapılar Çekirdek, mitokondri, kloroplastlar gibi Organogenez: Embriyo tabakalarından organların meydana gelmesi Osein: Kemik dokunun ara maddesi Osteosit: Kemik dokuyu oluşturan kemik hücreleri Otolit: Kulak taşı Osmoz: Suyun yoğunluğunun çok olduğu yerden az olduğu yere doğru, yarı geçirgen zardan geçmesi Ototrof: Kendi besinini kendi yapabilen canlılar Ovaryum: yumurtalık, yumurtaların meydana geldiği yer Onkogen: Bazı türleri kanserle de ilşkili olan bir gen Onkogenlerin çoğu doğrudan ya da dolaylı olarak hücrelerin büyüme hızını etkiler Otoradyografi: Özel maddelerle boyanmış moleküllerin ya da molekül parçalarının röntgen ışınlarıyla incelenmesi Ökaryot hücre: Zarla çevrili organelleri ve gerçek çekirdeği olan hücre Özümleme: Canlı organizmanın, dışarıdan aldığı besin maddelerini parçalayıp yeniden kendine özgü maddelere dönüştürmesi Özüt: Bir doku örneğinin parçalanmış hali P Parasempatik: Organların çalışmasına yavaşlatıcı etki yapan otonom sinir sisteminin bölümü Partenogenez: Yumurtanın döllenme olmaksızın gelişerek yeni canlı meydana getirmesi Patojen: Hastalık yapıcı özelliği olan mikroorganizma veya madde Patoloji: Hastalık bilimi, hastalığın nedenlerini araştıran uzmanlık dalı Pepsin: Mide öz suyunda bulunan ve proteinleri sindiren enzim Pepton: Proteinlerin mide öz suyunda sindirime uğramış son hali Periost: Kemik zarı Kemiklerin dışında bulunan, kemik dokunun beslenmesini onarılmasını sağlayan zar Peristaltik: Sindirim sistemi gibi bazı organların çeperlerinde görülen ritmik ve kuvvetli kasılıp gevşeme hareketleri Bu ritmik kasılma dalgaları organ içindeki maddeyi hareket ettirmeye yardımcı olur Periton: Karındaki organları saran iki katlı karın zarı pH: Bir sıvının asit veya bazlık derecesini gösteren değer Pigment: Hücrelere özgü renk veren madde Pinositoz: Hücre zarından doğrudan geçemeyecek kadar büyük moleküllü sıvı maddelerin hücreye alınması Plasenta: Çoğu memelide embriyonun besin ve gaz alış-verişini sağlayan yapı Plazmid: Bakteri stoplazmalarında bulunan ve kromozom gibi davranan DNA’lar Pleura: Akciğerleri saran iki katlı zar Akciğer dış zarı Polipeptid: Protein molekülünün yapısında bulunan amino asit zincirlerinin bir parçası Populasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluk Por: Gözenek, küçük delik Prokaryot hücre: Zarla çevrilmiş özel organelleri ve gerçek çekirdeği olmayan hücreler Bakteriler ve mavi-yeşil algleri içine alan monera alemindeki canlılar Protein: Yapısında karbon, hidrojen, oksijen ve azot gibi elementleri bulunduran temel moleküllerdir Amino asitlerin peptid bağlarıyla birleşmesinden oluşur Belli bir sırada dizilmiş bir veya birkaç amino-asit zincirinden oluşan büyük moleküller Bu dizilişi genetik kodlamadaki nükleotidler belirler Proteinler vücudumuzdaki hücrelerin, dokuların ve organların oluşması, işlevlerini görebilmesi ve bunu uyum içinde yapmaları için gereklidir Her proteinin kendine özgü bir işlevi vardır Sözgelimi hormonlar ve enzimler adlarını duyduğumuz protein türlerinden ikisidir Protoplazma: Hücrenin çekirdeği ile sitoplazmasına verilen ad __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır