Tiyatro Nedir ? Çeşitleri Nelerdir ?

**[KAPLAN]** · 03-26-2008

Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla yazılmış edebi türdür

Bir başka deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak ifade edilir

Tiyatro insanla birlikte doğmuş bir sanat türüdür

Tiyatro terimi genellikle temsil edilen eser anlamında kullanılır

Yunanca theatron sözcüğünden gelmektedir

Çünkü günümüzdeki anlamıyla çağdaş tiyatronun tarihi bağ bozumu tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır

İlk tiyatro şenliği M

Ö

534 yılında Atina'da yapılmıştır

Tiyatro, bir sahne sanatıdır

Tiyatro eseri, olayları oluş halinde gösterir

Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir

Yunanca “theatron”dan (θέατρον) doğmuştur

Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat öğesidir

Bu edebiyat öğesi yanında tiyatro kavramı içinde oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik, dans gibi unsurları da katmak gerekir

Tiyatronun diğer edebi eserlerden en önemli farkı; diğer edebi eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken, tiyatro oyununun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır

Değer ölçülerini, izleyenin kanaat ve anlayışlarından alır

Göze görünür bir karaktere sahip olması, canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder

Tiyatro Metinleri eseri yazan kişi veya kişilere ”müellif” (yani oyun yazarı), yazılı bir metin veya dile getirilmesi oyunculara bırakılmış tasarıya ”eser” (yani tiyatro oyunu) ve oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” denir

Bu üç öğe kesinlikle bulunur

Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan sahne amiri, dekoratör, ışıkçı, suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır

Seyirlik amaçla yazılmış her oyun, sahnelenmeye uygun değildir

Senaristler bu metinleri senaryo haline getirerek seyirlik oyun düzeyinde bir çalışma sunan tiyatro sanatçılarıdır

Bir tiyatro eserinde; konu, kişiler, çevre, zaman, üslup, amaç gibi altı unsur vardır

Tiyatroda sosyal hayatın ve insan karakterlerinin tahlil ve eleştirileri yapılır

Tiyatroda en önemli konulardan biri dildir

Fazla ağır olmaması, konuşma diline benzemesi istenir

Böylece ince fikirlerin ve esprilerin seyirci tarafından kolayca kavranması sağlanmış olur

Fakat bunun yanında bazı oyun yazarları belli bir tarz ve mesaj gereği bu unsurları gözardı edebilir veya değiştirebilirler

Tiyatronun oluşumunda; sahne, dekor, müzik, ışık ve kostüm gibi unsurların bütünlüğü söz konusudur

Çeşitleri

Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde, sanatçılar tarafından,hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir

Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, dram) ve müzikli (opera, operet, müzikal, bale, revü, skeç) olmak üzere iki grupta toplanır

Edebi türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur

Trajedi

Kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir

Şiirsel olarak yazılması ve değişmez kurallara bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır

Yunan tanrısı Dionysos'un şenliklerinde yapılan yarışmalarda sahnelenen oyunlarla varolagelmiştir

Klasik trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır

Eski Yunan’da başlayan bu eserler 3 veya 6 perdelik olurdu

O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz, ancak sahnenin bir köşesinde olayların sebep ve sonuçlarını anlatan bir koro yer alırdı

Yine klasik trajedilerde, kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, eski Yunan’ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilirdi

Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmazdı

Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhsal zayıflıklarını, tutkularını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çakıştırırdı

Özellikle karakterlerin bir "katharsis", yani arınma sürecinden geçmeleri gerekirdi

Bu da ancak farkında olarak ya da olmadan kahramanın büyük bir hata yapması, bu nedenle acı çekmesi ve bu süreç sonunda arınmış olarak doğru bir özü bulmasıyla olabilirdi

Klasik trajedi Aristoteles tarafından kuramsallaştırılmıştır

Bu kurama göre olay, zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir

İç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz

Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir

Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur

Buna “olay birliği” denir

Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre(mekan) birliği” denir

Trajedilerde parlak söylevleri andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır

Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz

Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve bilgelik dolu olmasına önem vermişlerdir

Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir

Trajedinin amacının, “insanı acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir

Bazı klasik trajedi örnekleri, Aiskhylos'un Titan Prometheus'un hikayesini anlattığı Zincire Vurulmuş Prometheus'u, Sophokles'in Kral Oidipus'u ve Euripides'in Andromakhe'ı sayılabilir

Yunan ve Roma dönemi trajedilerinin kuramsallaştırdığı bu kurallar daha sonra modern tiyatroda değiştirilmiştir

Bazı oyun yazarları özellikle bu kurallarla oynayarak farklı türler yaratmıştır

Bunlara örnek olarak Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro verilebilir

Dram

Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir

Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayişini veya sadece hayatin gülünç taraflarinin sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayati birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur

Dram, düzyazı ve şiirsel halde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir

Üç birlik kuralını tamamen reddeder

İnsani temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler

Konular da çok çeşitli olabilir

En kanlı ve çirkin, ya da gerçekçi olayları seyirciye göstermekten çekinmez

Konuları tarihten ve hayatın acıklı veya gülünç, çirkin ve ya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, umut, neşe, kuşku, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir

Kahramanları her sınıftan (halk - soylu ayrımı gözetmeksizin) seçilebilir

Her türlü karaktere yer verilir

Dram eserleri gerçekleri göstermeyi amaçlamışlardır

Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”, duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” denir

Melodram müzikli oyun demektir yalnız günümüzde müzik kısmı atılmıştır

Bununla birlikte yine dram türlerinden olan "feeri" ise bir masalın sahneye konulmuş şeklidir

Kahramanları cin, peri, dev gibi düşsel varlıklardır

Olayın geçtiği yer ve zaman belli değildir

Opera

Bütün ,hareketlerin ve jestlerin müzikle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir

Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez

Opera; müzik, kilise ve paganizmden çıkmıştır

Ağır bir hüzün havası vardır

Olaylar acıklı ve duygusaldır

Çok gösterişli dekor ve giysiler (kostüm) içinde sunulur

Pandomim

Düşünce ve duyguları müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan oyun, sözsüz oyun türüdür

Yüz mimikleri, el, kol ve beden hareketleri kullanılarak tema anlatılmaya çalışılır

Pandomim (mim), evrensel bir tiyatro dili sayılır

Tuluat

Tiyatro türlerinden biri

Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söyleyerek, doğaçlama yaparlar

Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur

Perdeli orta oyunu da denir

Operet

Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserlerdir

Halka hitap etmek için yazılır

Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır

Bale

Müzikli,dansın daha çok öne çıktığı, daha çok lirik ve dram arası bir temada oynanır

Diğerlerine nazaran estetiğe önem verilir

Revü

Olaylı eleştirili yapılan tiyatro türüdür

Skeç

Beş-altı dakikaya sığdırılan tablolar halinde kısa, müzikal oyunlardir

Bir çeşidi de radyo skeçleridir

Ve insanların oynamaktan hoşlandığı bir sahnelemedir

Bazı tiyatro terimleri

Perde

Bir sahne eserinin uzun bölümlerinden her birine verilen tiyatro terimidir

Jest - Mimik

El hareketleri yapmak

Suflör

Oyunculara, rollerinde unuttukları sözleri seyircilere duyurmadan hatırlatan kişidir

Tiyatroda birden fazla suflör olmalıdır

Suflörler tiyatronun baş kahramanları gibidir ve çoğu zaman oyunu onlar kurtarır

Referanslar

Tiyatro Türleri

Tiyatro Portalı
Tiyatro Projesi

03-26-2008	#1
[KAPLAN]	Tiyatro Nedir ? Çeşitleri Nelerdir ? Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla yazılmış edebi türdürBir başka deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak ifade edilir Tiyatro insanla birlikte doğmuş bir sanat türüdür Tiyatro terimi genellikle temsil edilen eser anlamında kullanılır Yunanca theatron sözcüğünden gelmektedir Çünkü günümüzdeki anlamıyla çağdaş tiyatronun tarihi bağ bozumu tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır İlk tiyatro şenliği MÖ 534 yılında Atina'da yapılmıştır Tiyatro, bir sahne sanatıdır Tiyatro eseri, olayları oluş halinde gösterir Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir Yunanca “theatron”dan (θέατρον) doğmuştur Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat öğesidir Bu edebiyat öğesi yanında tiyatro kavramı içinde oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik, dans gibi unsurları da katmak gerekir Tiyatronun diğer edebi eserlerden en önemli farkı; diğer edebi eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken, tiyatro oyununun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır Değer ölçülerini, izleyenin kanaat ve anlayışlarından alır Göze görünür bir karaktere sahip olması, canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder Tiyatro Metinleri eseri yazan kişi veya kişilere ”müellif” (yani oyun yazarı), yazılı bir metin veya dile getirilmesi oyunculara bırakılmış tasarıya ”eser” (yani tiyatro oyunu) ve oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” denir Bu üç öğe kesinlikle bulunur Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan sahne amiri, dekoratör, ışıkçı, suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır Seyirlik amaçla yazılmış her oyun, sahnelenmeye uygun değildir Senaristler bu metinleri senaryo haline getirerek seyirlik oyun düzeyinde bir çalışma sunan tiyatro sanatçılarıdır Bir tiyatro eserinde; konu, kişiler, çevre, zaman, üslup, amaç gibi altı unsur vardır Tiyatroda sosyal hayatın ve insan karakterlerinin tahlil ve eleştirileri yapılır Tiyatroda en önemli konulardan biri dildir Fazla ağır olmaması, konuşma diline benzemesi istenir Böylece ince fikirlerin ve esprilerin seyirci tarafından kolayca kavranması sağlanmış olur Fakat bunun yanında bazı oyun yazarları belli bir tarz ve mesaj gereği bu unsurları gözardı edebilir veya değiştirebilirler Tiyatronun oluşumunda; sahne, dekor, müzik, ışık ve kostüm gibi unsurların bütünlüğü söz konusudur Çeşitleri Sahne üzerinde ve bir seyirci topluluğu önünde, sanatçılar tarafından,hareketli olarak canlandırılacak nitelikte yazılmış olan yazılara tiyatro yapıtı ya da piyes denir Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, dram) ve müzikli (opera, operet, müzikal, bale, revü, skeç) olmak üzere iki grupta toplanır Edebi türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur Trajedi Kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek amacı güden en eski tiyatro çeşididir Şiirsel olarak yazılması ve değişmez kurallara bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır Yunan tanrısı Dionysos'un şenliklerinde yapılan yarışmalarda sahnelenen oyunlarla varolagelmiştir Klasik trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır Eski Yunan’da başlayan bu eserler 3 veya 6 perdelik olurdu O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz, ancak sahnenin bir köşesinde olayların sebep ve sonuçlarını anlatan bir koro yer alırdı Yine klasik trajedilerde, kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, eski Yunan’ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilirdi Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmazdı Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhsal zayıflıklarını, tutkularını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çakıştırırdı Özellikle karakterlerin bir "katharsis", yani arınma sürecinden geçmeleri gerekirdi Bu da ancak farkında olarak ya da olmadan kahramanın büyük bir hata yapması, bu nedenle acı çekmesi ve bu süreç sonunda arınmış olarak doğru bir özü bulmasıyla olabilirdi Klasik trajedi Aristoteles tarafından kuramsallaştırılmıştır Bu kurama göre olay, zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir İç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur Buna “olay birliği” denir Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre(mekan) birliği” denir Trajedilerde parlak söylevleri andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve bilgelik dolu olmasına önem vermişlerdir Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir Trajedinin amacının, “insanı acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir Bazı klasik trajedi örnekleri, Aiskhylos'un Titan Prometheus'un hikayesini anlattığı Zincire Vurulmuş Prometheus'u, Sophokles'in Kral Oidipus'u ve Euripides'in Andromakhe'ı sayılabilir Yunan ve Roma dönemi trajedilerinin kuramsallaştırdığı bu kurallar daha sonra modern tiyatroda değiştirilmiştir Bazı oyun yazarları özellikle bu kurallarla oynayarak farklı türler yaratmıştır Bunlara örnek olarak Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro verilebilir Dram Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayişini veya sadece hayatin gülünç taraflarinin sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayati birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur Dram, düzyazı ve şiirsel halde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir Üç birlik kuralını tamamen reddeder İnsani temalardan çok toplumcu ve milli konuları işler Konular da çok çeşitli olabilir En kanlı ve çirkin, ya da gerçekçi olayları seyirciye göstermekten çekinmez Konuları tarihten ve hayatın acıklı veya gülünç, çirkin ve ya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, umut, neşe, kuşku, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir Kahramanları her sınıftan (halk - soylu ayrımı gözetmeksizin) seçilebilir Her türlü karaktere yer verilir Dram eserleri gerçekleri göstermeyi amaçlamışlardır Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”, duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” denir Melodram müzikli oyun demektir yalnız günümüzde müzik kısmı atılmıştır Bununla birlikte yine dram türlerinden olan "feeri" ise bir masalın sahneye konulmuş şeklidir Kahramanları cin, peri, dev gibi düşsel varlıklardır Olayın geçtiği yer ve zaman belli değildir Opera Bütün ,hareketlerin ve jestlerin müzikle bestelenmiş ve orkestra şefinin idaresine verilmiş dram ve trajedilerdir Trajedilerde bir tek kelime müziksiz söylenmez Opera; müzik, kilise ve paganizmden çıkmıştır Ağır bir hüzün havası vardır Olaylar acıklı ve duygusaldır Çok gösterişli dekor ve giysiler (kostüm) içinde sunulur Pandomim Düşünce ve duyguları müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan oyun, sözsüz oyun türüdür Yüz mimikleri, el, kol ve beden hareketleri kullanılarak tema anlatılmaya çalışılır Pandomim (mim), evrensel bir tiyatro dili sayılır Tuluat Tiyatro türlerinden biri Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdırlar; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söyleyerek, doğaçlama yaparlar Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur Perdeli orta oyunu da denir Operet Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserlerdir Halka hitap etmek için yazılır Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır Bale Müzikli,dansın daha çok öne çıktığı, daha çok lirik ve dram arası bir temada oynanırDiğerlerine nazaran estetiğe önem verilir Revü Olaylı eleştirili yapılan tiyatro türüdür Skeç Beş-altı dakikaya sığdırılan tablolar halinde kısa, müzikal oyunlardir Bir çeşidi de radyo skeçleridirVe insanların oynamaktan hoşlandığı bir sahnelemedir Bazı tiyatro terimleri Perde Bir sahne eserinin uzun bölümlerinden her birine verilen tiyatro terimidir Jest - Mimik El hareketleri yapmak Suflör Oyunculara, rollerinde unuttukları sözleri seyircilere duyurmadan hatırlatan kişidir Tiyatroda birden fazla suflör olmalıdır Suflörler tiyatronun baş kahramanları gibidir ve çoğu zaman oyunu onlar kurtarır Referanslar Tiyatro Türleri Tiyatro Portalı Tiyatro Projesi