İş Hukuku Kanunu Maddeleri - İş Hukuku Kanunu Genel Maddeleri Hakkında Bilgiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-09-2012

İŞ KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI:
Kural olarak iş kanunu 4

maddede belirtilen istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerinin işverenleriyle, işveren vekilleriyle ve işçilerine konularına bakılmaksızın uygulanır

Kanun 4

maddede bazı istisnalar belirterek bu istisnalarla kanunun uygulanamayacağını belirtir

İstisna teşkil eden işlerde bazılarında, özel iş kanunları mevcut olup, deniz iş kanunu gibi, bu kanunlar uygulanır

Bunun dışında ise uygulanacak yasa borçlar kanunu hükümleridir

İstisnalar:
1

istisna: deniz taşıma işleridir

Bunlar 854 sayılı deniz iş kanununun hükümlerine tabidir

Ancak kıyılarda veya liman ve iskelelerde karadan gemiye, gemiden karaya yapılan yükleme boşaltma işleri iş kanununa tabiidir

Aynı şekilde deniz iş kanununun kapsamına girmeyen ve tarım işide sayılmayan denizlerde çalışan su ürünleri üreticilerinin (balıkçılık) yaptığı işlerde iş kanununa tabiidir

2

istisna: hava taşıma işi

Bu işlerinde havacılığın yer tesislerinde yapılan işleri (apronlarda, bilet satışlarında) iş kanununa tabiidir

3

istisna: 50’den az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri

50den fazla ise iş kanununa tabiidir

Tarım işlerinin bazıları işyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın iş kanununa tabiidir

Bunlar:
•tarım alet ve makinelerinin yapıldığı işyerleri
•halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumundaki park ve bahçeişleri

•tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri
•tarım sanatlarıyla ilgili işler (zeytinyeğı, konserve fabrikaları gibi)

4

istisna: ev hizmetlerinde çalışanlar

(dadı aşçı

)
5

istisna: çıraklık işi

Kural olarak çıraklar bu kanunun kapsamı dışındadır

6

istisna: profesyonel sporcular

(futbolcular)
7

istisna: rehabilitasyon çalışanlarında
8

istisna: 507 sayılı esnaf ve sanatkarlar kanununa uygun 3 işçinin çalıştığı işyerleri
9

istisna: evlerde yapılan el sanatlarıyla ilgili işler (halıcılık

)

Kanunun istisnalar maddesinde açıkça sayılmamakla beraber gazeteciler basın iş kanunundaki gazeteci tanımına uygun olmak kaydıyla, bu kanun kapsamına dahildir

İş kanunu kapsamında değildir

İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ:İş kanunu, borçlar kanunundaki hizmet akdinden farklı olarak ve adlandırma olarak hizmet akdi yerine iş sözleşmesi sözcüğünü kullanarakbir tanım vermiştir

Buna göre;

İş sözleşmesi: bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafında (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan bir sözleşmedir

Aksi belirtilmedikçe özel bir şekle tabi değildir

Ancak; süresi 1 yıl ve daha fazla olan sözleşmelerin yazılı olması gerekir

Buradaki yazılı şekil özellikle sözleşmenin belirli süreli olup olmadığının ispatı açısından önemli

Yazılı sözleşme yapılmayanı hallerde işveren işçiye en geç 2 ay içersinde çalışma koşullarını, ücreti, belirli süreli ise süreyi belirten bir belge vermek zorundadır

SüREKLi – SüREKSiZ iŞLERE iLiŞKiN iŞ SöZLEŞMELERi:
Sürekli ve süreksiz iş ayrımı sözleşmenin taraflarının belirledikleri bir süre olmayıp işin niteliğinden kaynaklanan bir olgudur

İş kanunu 10

maddesine göre nitelikleri bakımından en çok 30 gün süren işler süreksiz işler, bundan fazla süren işler ise süreli işlerdir

Sürekli iş, süreksiz iş sözleşmesi ayrımının önemi iş kanununun 10

maddesinde belirtilen hükümlerinin süreksiz iş sözleşmesi hükümlerine uygulanmasıdır

BELİRLİ SÜRELİ – BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ:
Bir sözleşmede taraflar açık bir sona erme tarihi yada sözleşme için bir süre öngörmüşlerse böyle bir hizmet sözleşmesi belirli süreli, bir süre öngörülmemişse belirsiz süreli iş sözleşmesi olacaktır

Sözleşmenin belirli süreli olması kararlaştırılan bir tarih nedeniyle olabileceği gibi işin belirli süreli olmasıyla da ortaya çıkabilir

İş kanunu belirli süreli sözleşmelerin istisna olduğunu iş ilişkisinin taraflarca bir süreye bağlanmadığı hallerde sözleşmenin belirsiz süreli olduğunu öngörmüştür

(madde 11)

Alt işveren: işverene iş yapan başka bir işveren

3 yasak var bunlara aykırı davranırsan alt işveren, asıl işveren olacak

İş sözleşmesi; işçi işveren arasındaki sözleşmedir, hizmet sözleşmesidir

Belirli ya da belirsiz olabilir

Tam süreli ya da kısmi süreli olabilir

Belirsiz süreli sözleşme; işçinin sözleşmede ne kadar çalışacağı açık olarak kararlaştırılmamışsa belirsiz sürelidir

Somut bir süre varsa, belirli süreli hizmet sözleşmesidir

İş hayatında aslolan belirsiz sürelidir

Hangi hallerde belirli olabilir:belirli süreli işlerde (baraj inşaatı

) veya
belirli bir işin tamamlanması için veya
belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılan sözleşmeler

Sözleşmeye süre koyduğunuz zaman belirli süreli olmuyor

O koşullar aranır

Yenilemeyi gerektiren esaslı bir sebebin olması gerekir

Uzatılması için

DENEME SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ:İşçi işe başladığı zaman o işte verimli olacakmı olamicakmı diye bir süre, deneme süresi

İsterlerse sözleşmenin başındaki süreyi deneme süresi sayarlar (süre belirli olsun, olmasın)
Diledikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler deneme süresi içindeyken

Deneme süresi işçinin daha aleyhine

İşverene o ilişkiden kolayca kurtulabilmeyi sağlar

Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir

Toplu sözleşmelerle kararlaştırılırsa 4 aya kadar arttırmak mümkündür

Kanun deneme süresi tespit edebilirsiniz diyor, imkan tanıyor

O adam yine işçi konumunda

Ücretini ödemek zorunda, diğer işçilerden farkı yok

Deneme süresi içindeyken istedikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler

Kanundaki prosedüre uymak zorunda değil

Deneme süresi geçti, işçi çalışmaya başladı, kıdeme bağlı süre işe başladığı andan itibaren başlar

TAM SÜRELİ – KISMİ SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ:
işçinin normal haftalık çalışma süresi tam süreli çalışan işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmiş ise kısmi süreli hizmet sözleşmesi söz konusu olur

Yasal çalışma süresi içinde veya yakın olarak çalışacağı kararlaştırılmışsa tam süreli hizmet sözleşmesi vardır

Belirsiz süreli çalışan adama ne veriyorsan belirli süreli çalışanlara da aynısını vermek zorundasın

Ayrım yapamazsın

Kıdeme bağlı hakların hesaplanmasında aynı haklara sahipler

Çalıştığı süreye göre ona da hak vereceksin

(kısmi sürelide)

İşçilik haftalık normal çalışma süresi, tam süreli çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde az belirlenmişse kımi sürelidir

İşveren ayrım yapamaz

09-09-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	İş Hukuku Kanunu Maddeleri - İş Hukuku Kanunu Genel Maddeleri Hakkında Bilgiler İŞ KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI: Kural olarak iş kanunu 4 maddede belirtilen istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerinin işverenleriyle, işveren vekilleriyle ve işçilerine konularına bakılmaksızın uygulanır Kanun 4 maddede bazı istisnalar belirterek bu istisnalarla kanunun uygulanamayacağını belirtir İstisna teşkil eden işlerde bazılarında, özel iş kanunları mevcut olup, deniz iş kanunu gibi, bu kanunlar uygulanır Bunun dışında ise uygulanacak yasa borçlar kanunu hükümleridir İstisnalar: 1 istisna: deniz taşıma işleridir Bunlar 854 sayılı deniz iş kanununun hükümlerine tabidir Ancak kıyılarda veya liman ve iskelelerde karadan gemiye, gemiden karaya yapılan yükleme boşaltma işleri iş kanununa tabiidir Aynı şekilde deniz iş kanununun kapsamına girmeyen ve tarım işide sayılmayan denizlerde çalışan su ürünleri üreticilerinin (balıkçılık) yaptığı işlerde iş kanununa tabiidir 2 istisna: hava taşıma işi Bu işlerinde havacılığın yer tesislerinde yapılan işleri (apronlarda, bilet satışlarında) iş kanununa tabiidir 3 istisna: 50’den az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri 50den fazla ise iş kanununa tabiidir Tarım işlerinin bazıları işyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın iş kanununa tabiidir Bunlar: •tarım alet ve makinelerinin yapıldığı işyerleri •halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumundaki park ve bahçeişleri •tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri •tarım sanatlarıyla ilgili işler (zeytinyeğı, konserve fabrikaları gibi) 4 istisna: ev hizmetlerinde çalışanlar (dadı aşçı) 5 istisna: çıraklık işi Kural olarak çıraklar bu kanunun kapsamı dışındadır 6 istisna: profesyonel sporcular (futbolcular) 7 istisna: rehabilitasyon çalışanlarında 8 istisna: 507 sayılı esnaf ve sanatkarlar kanununa uygun 3 işçinin çalıştığı işyerleri 9 istisna: evlerde yapılan el sanatlarıyla ilgili işler (halıcılık) Kanunun istisnalar maddesinde açıkça sayılmamakla beraber gazeteciler basın iş kanunundaki gazeteci tanımına uygun olmak kaydıyla, bu kanun kapsamına dahildir İş kanunu kapsamında değildir İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ:İş kanunu, borçlar kanunundaki hizmet akdinden farklı olarak ve adlandırma olarak hizmet akdi yerine iş sözleşmesi sözcüğünü kullanarakbir tanım vermiştir Buna göre; İş sözleşmesi: bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafında (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan bir sözleşmedir Aksi belirtilmedikçe özel bir şekle tabi değildir Ancak; süresi 1 yıl ve daha fazla olan sözleşmelerin yazılı olması gerekir Buradaki yazılı şekil özellikle sözleşmenin belirli süreli olup olmadığının ispatı açısından önemli Yazılı sözleşme yapılmayanı hallerde işveren işçiye en geç 2 ay içersinde çalışma koşullarını, ücreti, belirli süreli ise süreyi belirten bir belge vermek zorundadır SüREKLi – SüREKSiZ iŞLERE iLiŞKiN iŞ SöZLEŞMELERi: Sürekli ve süreksiz iş ayrımı sözleşmenin taraflarının belirledikleri bir süre olmayıp işin niteliğinden kaynaklanan bir olgudur İş kanunu 10 maddesine göre nitelikleri bakımından en çok 30 gün süren işler süreksiz işler, bundan fazla süren işler ise süreli işlerdir Sürekli iş, süreksiz iş sözleşmesi ayrımının önemi iş kanununun 10 maddesinde belirtilen hükümlerinin süreksiz iş sözleşmesi hükümlerine uygulanmasıdır BELİRLİ SÜRELİ – BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ: Bir sözleşmede taraflar açık bir sona erme tarihi yada sözleşme için bir süre öngörmüşlerse böyle bir hizmet sözleşmesi belirli süreli, bir süre öngörülmemişse belirsiz süreli iş sözleşmesi olacaktır Sözleşmenin belirli süreli olması kararlaştırılan bir tarih nedeniyle olabileceği gibi işin belirli süreli olmasıyla da ortaya çıkabilir İş kanunu belirli süreli sözleşmelerin istisna olduğunu iş ilişkisinin taraflarca bir süreye bağlanmadığı hallerde sözleşmenin belirsiz süreli olduğunu öngörmüştür (madde 11) Alt işveren: işverene iş yapan başka bir işveren 3 yasak var bunlara aykırı davranırsan alt işveren, asıl işveren olacak İş sözleşmesi; işçi işveren arasındaki sözleşmedir, hizmet sözleşmesidir Belirli ya da belirsiz olabilir Tam süreli ya da kısmi süreli olabilir Belirsiz süreli sözleşme; işçinin sözleşmede ne kadar çalışacağı açık olarak kararlaştırılmamışsa belirsiz sürelidir Somut bir süre varsa, belirli süreli hizmet sözleşmesidir İş hayatında aslolan belirsiz sürelidir Hangi hallerde belirli olabilir:belirli süreli işlerde (baraj inşaatı) veya belirli bir işin tamamlanması için veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılan sözleşmeler Sözleşmeye süre koyduğunuz zaman belirli süreli olmuyor O koşullar aranır Yenilemeyi gerektiren esaslı bir sebebin olması gerekir Uzatılması için DENEME SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ:İşçi işe başladığı zaman o işte verimli olacakmı olamicakmı diye bir süre, deneme süresi İsterlerse sözleşmenin başındaki süreyi deneme süresi sayarlar (süre belirli olsun, olmasın) Diledikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler deneme süresi içindeyken Deneme süresi işçinin daha aleyhine İşverene o ilişkiden kolayca kurtulabilmeyi sağlar Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir Toplu sözleşmelerle kararlaştırılırsa 4 aya kadar arttırmak mümkündür Kanun deneme süresi tespit edebilirsiniz diyor, imkan tanıyor O adam yine işçi konumunda Ücretini ödemek zorunda, diğer işçilerden farkı yok Deneme süresi içindeyken istedikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler Kanundaki prosedüre uymak zorunda değil Deneme süresi geçti, işçi çalışmaya başladı, kıdeme bağlı süre işe başladığı andan itibaren başlar TAM SÜRELİ – KISMİ SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ: işçinin normal haftalık çalışma süresi tam süreli çalışan işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmiş ise kısmi süreli hizmet sözleşmesi söz konusu olur Yasal çalışma süresi içinde veya yakın olarak çalışacağı kararlaştırılmışsa tam süreli hizmet sözleşmesi vardır Belirsiz süreli çalışan adama ne veriyorsan belirli süreli çalışanlara da aynısını vermek zorundasın Ayrım yapamazsın Kıdeme bağlı hakların hesaplanmasında aynı haklara sahipler Çalıştığı süreye göre ona da hak vereceksin (kısmi sürelide) İşçilik haftalık normal çalışma süresi, tam süreli çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde az belirlenmişse kımi sürelidir İşveren ayrım yapamaz