|
Prof. Dr. Sinsi
|
A Dan Z Ye Türk Atasözleri Arşivi
* Baba borç yapar çol çocuk aç yatar
* Baba ekmeği zindan ekmeği, koca ekmeği meydan ekmeği
* Baba koruk yer, oğlunun dişi kamaşır
* Baba mirası yanan mum gibidir
* Baba oğula bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş
* Babadan mal kalır, kemal kalmaz
* Baban bana öğüt verirken, ben inek gözünde kırk sinek saydım
* Babası ölen bey, anası ölen kadın olur
* Babasına hayır etmeyenin kimseye hayrı olmaz
* Babaya dayanma, karıya güvenme
* Babadan ve kocadan, hoca olmaz (Ramazan Güven, Kırıkkale-Keskin’li, 24 Nisan 2007)!
* Babamın öldüğüne yanmıyorum da, “Hüküm Allah’ın!„ diyenlere dayanamıyorum (Enver Oymak, 1041994, Acıpayam-Darıveren’li)!
* Baban döver hurmayla, eller döver yarmayla (F Dağdaş, 2422000): Aile büyükleri yine merhametlidir, başkaları onlar kadar merhametli olamazlar anlamında
Bu atasözündeki “hurma” kelimesinde; hurma dalının ince olması sebebiyle bununla vurmanın dövme bile sayılmayacağı vurgulanmış olabilir
* Babasından bir göz evi kalan, yerden direk çıktı demeyle birlikmiş (F Dağdaş, Dodurgalı, Eylül 1983)!
* Baca eğri de olsa, dumanı doğru çıkar
* Bacanak bacanağı görünce arkası (gtü) harman kadar olur (1782005, 1972’li Hüseyin YAMAN’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)!
* Bacası görülmeyen yerden kız alınmaz (682004, Ilgaz’lı Müslüm Hoca)!
* Bacak kadar boyu var, türlü türlü huyu var
* Bağ dua değil, çapa dua ister
* Bağa bak üzüm olsun, yemeye yüzün olsun
* Bağa gir izin olsun ki, yemeye yüzün ola
* Bağlı aslana tavşan bile hücum eder
* Bağrında merhameti olmayanın dini imanı olmazmış derler (F Dağdaş, 1072001):Kalbi katı, merhametsiz olmanın kötülüğünü tanımlamak için kullanılan bir atasözü
* Bana benden olur her ne olursa, başım rahat eder dilim durursa (Ufuk takvimi, 24012001)
* Bahar çiçeğiyle güzeldir
* Baht olmayınca başa, ne kuruda biter, nede yaşta
* Bakacağın yüze sıçma, sıçacağın yüze bakma
* Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur
* Bakkal ölenin borcunu, diriye ödettirir
* Bakmakla öğrenilseydi, kediler kasap olurdu
* Bal döksen yalanır
* Bal olan yerde sinek de bulunur
* Bal tutan parmağını yalar
* Bal yiyen baldan bıkar
* Bal demekle ağız tatlanmaz
* Balı parmağı uzun olan değil, kısmeti olan yer
* Baş olan boş olmaz (Resul Tosun):
* Bana benden olur, her ne olursa, başım rahat bulur, dilim durursa
* Bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasın
* Baskın basanındır
* Baskısız yongayı yel alır
* Bastığın yer bayram olsun
* Baş başa, baş da padişaha bağlıdır
* Baş nereye giderse, oyak oradadır
* Başıma uymayan takke elin olsun
* Başındaki fese bak, girdiği kümese bak
* Başını ecemi berbere teslim eden, cebinde pamuk eksik etmesin
* Başsız evin köpeği çok havlar
* Bazen inek, erkek; bazen de dişi doğurur
* Bebeler birbirinden huy kapar, ayranlarına su katar
* Bedava sirke baldan tatlıdır
* Bekâr gözü ile kız alınmaz
* Bekâr gözü kör gözü
* Bekâra karı boşamak kolay gelir
* Bekârlık maskaralıktır
* Bekarın ahmağı akşam, evlinin ahmağı sabah traş olur
* Bekârın parasını it yer, yakasını bit
* Bekleyen derviş muradına ermiş
* Bektaşi demiş ki: “Ne deden var, ne husan…“(Çankırılı bir taksi şoförü, -Ankara): Dedenin bakımı, masrafı yoksa derdin de yok anlamında Çocuğun yoksa, evli değilsen derdin de azdır anlamında
* Ben ağa, sen ağa! İnekleri kim sağa (Adil Demirci, 1956’lı, Kerkük’lü, Temmuz 2005)?
* Her akıl bir olsa, davara çoban bulunmaz (F Dağdaş, Aralık 1980)! Atasözü ile benzer anlamdadır
* Ben ben (benim) için demem, verseniz bile yemem (F Dağdaş, 842000): Acıkan birisinin başkasının üzerinden acıktığını anlatmada kullandığı yol
* Ben gücendiğim dağın odununu kırk sene yakmam (H Erdal, Kırıkkkale-Delice, 5102003)!Fikrinde, aldığı kararda, dargınlığında da kararlı olmayı ifade eder
* Beşikte de var, eşikte de (M Baz, 172005)! Ölüm…
* Beylere zor yok (F Dağdaş, 121979)!: Toplumda güçlü olanın işi zor olmaz İşini her şartta görür, gördürür
* Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu (Resul Tosun ): Olgun insanı tarifte kullanılır “Nevzat Yalçıntaş hoca Türkiye’yi ve sorunlarını, dünyayı ve duyarlılıklarını çok iyi bilen, Türkiye ve dünya çapında çok geniş bir çevreye sahip birkaç lisana vakıf değerli bir ilim adamıdır… Sosyal ilişkisi mükemmeldir Kendisiyle konuşanlara öyle değer vererek hitap eder ve yaklaşır ki, onunla konuşan herkes kendisini dünyanın en büyük ve en önemli şahsiyyeti zanneder”
* Bindik bir alamete, gidiyoruz kıyamete… (Anonim)
* Bir evde gülügen kadın, anırgan eşek, bağırgan öküz şartımış (şart imiş) (Cemal Dağdaş’dan naklen F Dağdaş, 111982): Evin gönül huzuru için öncelikle hanımın neşeli olması gereklidir anlamında
* Bir evde iki kız, biri çuvaldız, biri bez (F Dağdaş, 2222000) Evde çok kavga eden kızkardeşlerin kavgasının normal olduğunu ima eden bir atasözü Genel anlamıyla kalabalık olan yerde kavganın eksik olmayacağını anlatan bir atasözü
* Bir gece rahat uyudum O gece de komşunun eşeği öldü (Muharrem Demirci, 1980’li, Gaziantep, Şahinbey, 20082005)… Rahata kavuştuğumu sandığım anda, beklenmedik bir başka mesele kapımı çaldı anlamında
* Bir iki ondört, ben örttüm sen de ört (Dedesi Mustafa Efendi’den naklen F Dağdaş, 952000) Meseleyi büyütme, kapat, tatsızlık çıkmasın anlamında
* Bir insanın kendi kendine yaptığını, bütün köylü başına çokanlaşsa yapamaz: Bu anlamda ele alınabilecek bir söz şöyledir: “Hiç düşmanınız olmasa, size düşman olarak kendiniz yeter de artar” Kur’ an-ı Kerim’de “Allah yolunda harcayın Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın Yaptığınızı güzel yapın Allah güzel olanları sever” (Bakara Suresi, 195 ayet) ayetinde de insanın kendi kendine yapabileceği kötülüğe atıfta bulunulmaktadır
* Bir kararında Mevla durur (F Dağdaş, Eylül 1985)! İnsan hayatı her türlü değişkenliğe açıktır Sadece Allah daimdir ve ebedidir
* Bir keçi bir sürüyü bozar {Ekleyen: Cengiz Özdemir, 26 Nisan 2008 Antalya}
* Bir laf vardır: Baban döver hurmayla, eller döver yarmayla derler (F Dağdaş, 2422000)
* Bir tutam ot, deveyi yardan attırır! “Bir tutam ot, deveyi yardan düşürür!„ (F Dağdaş’dan) atasözü ile benzer anlamda Vermek, ikna gücünü artırır (Kadriye ELÇİN’den, Antalya, 15012005)
* Bir tutam ot, deveyi yardan düşürür! “Bir tutam ot, deveyi yardan attırır!„ (F Dağdaş’dan) atasözü ile benzer anlamda (Kadriye ELÇİN’den, Antalya, 15012005)
* Bir uyuz, bir sürüyü boklar ! (F Dağdaş, 972001):
* Bir vuruşta, çam yıkılmaz! Hiçbir şey göründügü kadar kolay değildir ve bir seferde olmaz manasında (Fatma Yaman (1916’lı)’dan naklen Celil Yaman, Ulus-Bartın)
* Bir yiğit kırk yılda gelir meydana, erebilene aşkolsun (F Dağdaş, 12 2 2000):
* Biz yenecek aşı, buğundan biliriz ! İnsanın niteliği davranışlarından bilinir anlamında (Dodurgalı Cıngıllı Molladan F Dağdaş, Aralık 1984)
Bodur tavuk her zaman piliç görünür (3152007, Aynur adlı bir fizik tedavi uzmanından naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)! Kilolu olmayan, minyon tipli insanlar, olduğundan daha genç görünür anlamında…
* Beleş peynir fare kapanında bulunur
* Belli düşman, gizli dosttan yeğdir
* Benden sana öğüt, ununu elinle öğüt
* Benim adım Hıdır, elimden gelen budur
* Benim sakalım tutuştu, sen cigara yakmak istersin
* Besle kargayı oysun gözünü
* Besledik büyüttük danayı, şimdi tanımaz oldu anayı, babayı
* Beş kuruşluk fener o kadar yanar
* Beş parmağın beşi de bir değil
* Beyaz saç, aklın değil yaşın işaretidir
* Bıçak sapını kesmez
* Bıçak yarası geçer, dil yarası geçmez
* Bıldır ki hurmalar ****** tırmalar
* Bilgisiz insan meyvesiz ağaca benzer
* Bilinmedik aş, ya karın ağrıtır ya baş
* Bilmediği beş vakit namaz, bilirde yanına varmaz
* Bilmediklerimi ayağımın altına koysam, başım göğe değer
* Bilmemek ayıp değil öğrenmemek ayıptır
* Bin atın varsa bin dinlen, bir atın varsa in dinlen
* Bin bilsen de bir bilene danış
* Bin dinle, bir söyle
* Bin ölçüp bir biçmeli
* Binde bir gelinen yere gül döşerler, her gün gelinen yere kül döşerler
* Binin yarısı beş yüz o da ben de yok
* Bir adamın adı çıkacağına, canı çıksın
* Bir adamın karısı onun yarısıdır
* Bir ağaçta gül de biter, diken de
* Bir ağaçtan, oklukta çıkar boklukta
* Bir ağızdan çıkan, bin ağza yayılır
* Bir ahırda at da bulunur eşek de
* Bir ayağı çukurda
* Bir bulutla kış gelmez
* Bir bütün bir yarımdan iyidir
* Bir dalın gölgesinde bin koyun eğlenir
* Bir dirhem et, bin ayıp örter
* Bir elin nesi var, iki elin sesi var
* Bir elin verdiğini, öbür elin duymasın
* Bir eve bir baca, bir kadına bir koca
* Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır
* Bir işe başlamak, bitirmenin yarısıdır
* Bir koyun başı pişinceye kadar, kırk kuzu başı pişer
* Bir koyundan iki post olmaz
* Bin nasihatten bir musibet yeğdir
* Bir nalına vurur, bir mıhına
* Bir yerim diyenden birde yemem diyenden kork
* Bir yiğit kırk yılda meydana gelir
* Biri eşikte, biri beşikte
* Biri yer, biri bakar, kıyamet ondan kopar
* Birlikten kuvet doğar
* Bitli baklanın kör alıcısı olur
* Bize gelince yiyip içelim, size gelince gülüp geçelim
* Boğaz, insanı iki adam yapmaz ama, iyi bir adam yapar (Hamid Erdal, 222000):
* Boğulursan büyük suda (denizde) boğul
* Bok ile yapılan, sidik ile yıkılır (F Dağdaş, Aralık 1980)! Haram ile kazanılan mal heba olur Bu manayı vermek için “Haydan gelen, huya gider“ atasözü de kullanılır
* Bokunu yiyen kepçesini kaldırır (2272001, Ankara Gazi Mahallesi pazarı, Ankara-Kızılcahamamlı bir satıcıdan) * Borcun iyisi vermek, derdin iyisi ölmektir
* Borç yiğidin kamçısıdır
* Boş çuval dik durmaz (Resul Tosun) :
* Boş duranı Allah da sevmez kuluda
* Boş fıçı çok langırdar
* Boş torbaya hayvan inmez!:- Ne zahmet ettin Şerife bılla?
- Boş torbaya hayvan inmez dememişler boşuna… (Darıveren’li Hüseyin ağanın hanımından naklen Dodurgalı Ayşe Mak, 2082003
* Boşadığın karının (hanımın) topuğuna bakılmaz (Halil Ay, 1949’lu, Dodurgalı)!
* Boşboğazı ateşe atmışlar,odun yaş diye bağırmış
* Boşboğazın sigarası yanmaz
* Boyum sıra buldum, huyum sıra bulamadım (Hacı Hatiplerin Hasibe’den F Dağdaş, 2422000): Dengime düşemedim, huyuma uygun biriyle evlilik yapamadım anlamında
* Bozacının şahidi şıracı
* Böğürtlen büyüye büyüye boy aldım sanmış, süprüntüyü yığmışlar dağ oldum sanmış, Türk ata binmiş bey oldum sanmış (Fatmana Dağdaş, 091983): 50-60 sene öncesine kadar köylerde ağalık düzeni varken ağa ve sülalesi dışındaki halka Türk denilmekte imiş Ağalara atfen söylenmiş olan bu sözde, halk hakir görülmektedir O dönemi yansıtan bir anlayışın ürünü olarak ortaya çıkmış bir atasözüdür (Fatmana Dağdaş’dan alınan bilgi)
* Bu arpa kelle bağlamaz (1950’li Mehmed Yaman’dan naklen Celil Yaman, 30092007)!! “Bundan hayır çıkmaz/Bundan iş çıkmaz!” anlamında olumsuzluk kanaatini ortaya koyan değerlendirme
* Bu davullar sana çalınıbbarı (çalınıyor) kızım, ama benim senden umudum yok (Mehmed Baz, 1999): Beceriksiz, işten anlamayan kişi için söylenmektedir
* Bu dünya iki kapılı handır, gelen bilmez giden bilmez
* Bugünün küçükleri yarının büyükleri
* Budalanın yağı çok olursa sakalına sürer
* Bugün bana ise yarın sana
* Bugünkü işini yarına bırakma
* Bugünkü tavuk, yârınki kazdan iyidir
* Buğday başak verince orak pahaya çıkar
* Bülbülü altın kafese koymuşlar “ah vatanım” demiş
* Bülbülün çektiği; dili belasıdır
* Büyük boğaz, küçük boğaz, beşikteki başını sallar (Hasibe nineden F Dağdaş, 842000):Çor çocuğu fazla olanın yaşadığı telaşı, sıkıntıyı anlatan bir atasözü
* Büyük ekmek, büyük bezeden olur
* Büyük lokma çukurda kalır
* Büyük lokma ye, büyük söz söyleme
* Büyük zekâlar birlikte düşünürler
|