|
Prof. Dr. Sinsi
|
A Dan Z Ye Türk Atasözleri Arşivi
K
* Kabahat da gizli olmalı,ibadet de
* Kabahat samur kürk olsa kimse sırtına almaz
* Kabahat öldürende değil, ölendedir
* Kabahat ölende değil,öldürendedir
* Kabahat ipliği eğirende değil, ip ile çıkrıkta (Resul Tosun):
* Kabiliyetli çırak ustayı geçer Bunun ustası falancadır
* Kabul olunmayacak duaya amin denmez
* Kaçan yağmur yağsa, kış günü (Fatmana Dağdaş):Yazın bile yağmur yağınca kış gelmiş gibi olur
* Kadın gavurdur, müslüman anasıdır (Halil Ay, 1949’lu, Ağustos 1985)!
* Kader olmayınca kadir bilinmez
* Kadı anlatana göre fetva verir
* Kadı anlatışa göre fetva verir
* Kadı ekmeğini karınca yemez
* Kadın kocasını isterse vezir, isterse rezil eder
* Kadın kocasının çarığı, anasının sarığıdır
* Kadının fendi erkeği yendi
* Kadının sofusu, şeytanın maskarası
* Kadının şamdanı altın olsa mumu dikecek erkektir
* Kadıyla mı iyisin, kapıyla mı? Kapıyla
* Kadın kısmına sır verilmez (F Dağdaş, Eylül 1985)!
* Kalaylı bakır küflenmez
* Kalbin yolu mideden geçer
* Kaldın mı oğul eline, müdara eyle geline
* Kalendere kış geliyor demişler, titremeye hazırım diye cevap vermiş
* Kalkacağın yere oturma
* Kalp kazanır, kaltaban gönenir
* Kalın incelene kadar ince üzülür
* Kalıp kıyafetle adam adam olmaz
* Kan, kanla yunmaz
* Kan kus, kızılcık şerbeti içtim de
* Kanaat gibi devlet olmaz
* Kanatsız kuş uçmaz
* Kancık yalanmadan erkek dolanmaz
* Kanı kanla yumazlar, kanı su ile yurlar
* Kapıya yüklenene, kapı açılır (F Dağdaş, 121979):Israrcı olan, sonunda isteğini elde eder
* Kapıyı kırarsan odun çok olur
* Kar, zararın kardeşidir
* Kar erir, bok ayaza çıkar
* Kar kuytuda, para pintide eğleşir
* Kar ne kadar çok yağsa yaza kalmaz
* Kar susuzluk kandırmaz
* Kar yağdığı gün tozar
* Kar yılı var yılı
* Kara gün kararıp kalmaz
* Kara haber tez duyulur
* Karakışta karlar, martta yağmaz, nisanda durmazsa değme çiftçinin keyfine
* Karaya sabun, deliye öğüt neylesin
* Kâr eşekte, söz uşakta (24092007)!…
* Kâr eşekte, söz uşakta (Bartın’lı birinden naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)!
* Kar mı soğuk, söz mü soğuk (F Dağdaş, 842000)?:Çirkin sözün getireceği menfilik anlatılmak istenmektedir Sözün çirkini, hamı daha soğuktur Çünkü kar eriyiverir de ılıyıverir Söz öyle değil… Kar mı soğuk, söz mü soğuk demiş! Sözlerini beğenmiyorum teyzengilin!
* Kar, yağdığı gün tozar: Tam zamanında yapılan eğlence, harcama vb hususlarda işin gereği yapılması gerekli hallerde söylenir Düğünde, halka verilecek ikramlarda pek masraftan kaçınma, her zaman değil anlamında
* Kara çadırın dışı da bizim, içi de bizim (F Dağdaş, 18082002) Akrabanın karşılaştığı dert, tasa bizi de ilgilendirir anlamında
* Kara gün kararıp kalsa, ağlayanlar gülmez imiş (Fatmana Dağdaş): İşimiz eninde sonunda yoluna girer, üzülme anlamında
* Kardeş varlığı, koca darlığı severmiş (Fatmana Dağdaş, Eylül 1983):
* Kareçi kızından hatun olmaz, olsa da dilenmeden doymaz (Dr Sadeddin Açar, 1956’lı, Urfa-Birecik’li, 14112007)!
* Kargaya bkun şifa demişler Gitmiş denizin ortasına sçmış (Sadık Şimşek, 1962’li, 712005, Ankara-Çubuk-Geldibuldu köyünden):
* Karı doğurduğu kızı beğenmez! Çulhacı dokuduğu bezi! (F Dağdaş)
* Karı kayınına, para koynuna… (F Dağdaş, Eylül 1983)!: Hanım sadece erkek kardeşinde, para da kişinin en güvenli yeri olan göğsünde tam güvende olur anlamında
* Karın doyurmaz, kasık kaldırmaz (Fatmana Dağdaş): Gıdalı yemek yemeyince söylenir
* Karının dolaşığı, akşamdan kor bulaşığı (F Dağdaş, Dodurgalar)! “Avradın dolaşığı, akşamdan sabaha kor bulaşığı” (Fatma Uğur, 1972′li, Akseki-Kuyucak’lı, 692007)! atasözü ile aynı anlamda…
* Karının dolaşığı, sabaha kor bulaşığı…
* Karının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin! (1958 doğumlu ve İskilip’li Yaşar Sönmez’den naklen Said Dağdaş, 6122001)
* Karısı güzel olanla, toprağı güzel olanı rahat bırakmazlar! (8 Şubat 2007, Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)
* Karıya sır verme, kındırayla tög silme (F Dağdaş, Eylül 1983)!:
* Karlı Pazar, kârlı pazar (Cemal Dağdaş’dan naklen F Dağdaş, 011980; 29112000)!: Çarık imalatı ve satışı ile uğraşanların bol alışveriş yaptıkları mevsimi tarif etmek için kullanılırmış Alış-veriş yoğunluğu halkın ihtiyacının belirginleştiği zamanlarda artar
* Kasap sevdiği deriyi yerden yere vururmuş! “Kasap sevdiği deriyi yere yatırırmış!” atasözü ile aynı anlamda
* Kasap sevdiği deriyi yere yatırırmış (9 Haziran 2008, Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)!:
* Kaşıklıktan kaşık düşmeyle beraberdir… Karıdan çocuk eksilmez! (Gülizar Baz, 1999): Taze çocuğu ölen hanıma teselli vermek için söylenen teselli sözü Hanımdan çocuk eksilmez anlamında…
* Kaz kaz ile, kız kız ile, kel tavuk kel horoz ile (Fatmana Dağdaş): Herkes, herşey dengi ile…
* Kazan yanına varma, karası bulaşır (Demirdal, 1968, s 56 ! İsparta-Uluborlu
* Kel ölür sırma saçlı olur, kör ölür badem gözlü olur (Celil Yaman, 12092007)! Kaybedilen mal, kıymete biner anlamındadır “Ölen inek sütlü olur!„ atasözü ile aynı anlamda
* Kelin, köre olacak sözü olmaz (F Dağdaş, Aralık 1979)!
Kem alat ile kemalat olmaz (Talat Memiş): Alet işler el övünür atasözü ile benzer anlamda (Talat Memiş, Ilgaz, Ödemiş köyü, Orman Müh, Şubat 2006)
* Kemanenin sesi sabaha karşı çıkar (F Dağdaş, 842000)!
* Kendi devesini güden, yorulmaz (Denizli-Dodurgalı’lı Mehmed Baz (1929 doğumlu), 1207200 !: Kendi işinde çalışmak, insana zevk verir anlamında…
* Kepenek altında er yatar! Keçe altında er yatar! (Şakir Kara, 1960 doğumlu, 2001, Ankara-Bala-Yeniyapan, Şeyhli) atasözünün yöremizde kullanılan şeklidir
* Keser döner sap döner, gün gelir hesap döner (Milli Gazete, 1999) Bugün böyle kalmaz, ümitli ol anlamında
* Kesiyor ama, ses çıkarmıyor (Çravz da ar eģzguncbá) (Mine Özdoğan, 1985’li, Borçka-Camili (Macaheli), 24 Mayıs 2006)! Daha çok gizli iş çevirip başkalarına belli etmemeye çalışan kişiler için kullanılır Dıştan bakınca aslında bilinen, daha çok gençlerin gizli sevilerini dile getirmekte de kullanılır
* Keyfin pahası olmaz (A Gülsoy’dan naklen Y Gülsoy, 462007)! 1932’de rahmetli olan Kastamonu’lu Ali Gülsoy’dan naklen
* Kıl beşi, gör işi (Hacı Üveyiszade’den naklen Mustafa Kurucu)… Namazı asla ihmal etme! Anlamında uyarı
* Kına günü (gecesi) edük aranmaz (2072008, 1981’li Birdal Yaman’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)! “Şimdi bunun sırası mı”? anlamında zamansız iş yapılmayacağını vurgulayan bir atasözü Not: “edük” ayakkabı anlamındadır
* Kır atın yanında duran, ya huyundan ya tüyünden (Fatmana Dağdaş): “Üzüm üzüme baka baka kararır” atasözü ile eş anlamlı
* Kısmetsiz köpek, kurban bayramı günü sılaya gidermiş (1959’lu Fikri Kaya’dan naklen Said Dağdaş, 2710200 !
* Kız anadan öğrenir çeyiz düzmeyi, oğlan babadan öğrenir oba gezmeyi (F Dağdaş)! Bu atasözü “Oğlan babasından öğrenir yazı yazmayı, kız anasından öğrenir sokak gezmeyi”şeklinde de söylenir
* Kız anasından gördüğü sofrayı serermiş! 7102003’de H Erdal (Kırıkkale, Delice)’dan İstanbul’da alınmıştır
* Kız anasından görür sofra düzmeyi, oğlan babasından görür sohbet gezmeyi (Şahin Irmalı, 1965’li, Çankırı-Çerkeş’li, 62200 ! “Kız anadan öğrenir çeyiz düzmeyi, oğlan babadan öğrenir oba gezmeyi (F Dağdaş, Dodurgalar)” atasözü ile benzerdir
* Kız bibiye, oğlan dayıya gelir (Dr Sadeddin Açar, 1956’lı, Urfa-Birecik’li, 14112007)!
* Kız kareçi , hatun olmaz! (Fatih Yıldız, 1971’li, Mardin’li, 3012006) “Çingene kız, hatun olmaz!“ (Fatih Yıldız, 1971’li, Mardin’li)
* Kız kıskıda (gısguda), gelin baskıda (162007, 1950’li Ayşe Yaman’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)! Kıskı kelimesi mengene anlamındadır Kızın gözetlenmesi, gelinin de üzerinde biraz baskı yapılması gerekir anlamında…
* Kızı kızıka görme gelinike gör, gelinike görme, beşik ardında gör ! (Kızı kız iken görme gelin iken gör, gelin iken görme, beşik ardında gör !) Sorumluluk sahibi olunca sağlıklı değerlendirme yapılabilir anlamında (1972 doğumlu, Akseki-Kuyucak’lı Fatma Duru’dan naklen SDağdaş, 3008200
* Kızı kızken görme, gelin olunca gör!
Gelin olunca görme, doğum yapınca gör (1852007, 1950’li Ayşe Yaman’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)! Kızıın niteliklerini hemen değil, gelin olduktan sonra değerlendir O da yetmez, doğum yapıp ana olunca yapılan değerlendirme çok daha sağlıklıdır anlamında…
* Kızı olanın dili olmaz (Memleketimiz Acıpayam’ın komşusu olan, aynı kültürü paylaşan Burdur-Gölhisar civarından)!
* Kızın hısımı bucak kayası, oğlanın hısımı kapı sövesi (F Dağdaş, 091983)!
* Kızlar saçından, oğlanlar traşından belli olur (F Dağdaş, 922000): “Ekmek bezeden, kız teyzeden belli olur’’ atasözü ile (Tan, 1985, s 52) benzer anlamdadır
* Kimse yoğurdum (ayranım) ekşi demez: Kimse kendini haksız çıkarmaz
* Kimseden havf eylemez, Allah’ dan havf eylemeyen (İzzet Molla): Hicret Takvimi, (9 Nisan 1999)
* Kişi, giyimiyle karşılanır, konuşmasıyla uğurlanır (M Baz, 922000): Giyim ve konuşmasının içeriği ile insanlar değerlendirilir anlamnında
* Kocaya varması var ama, koca koca entari yümesi de var (F Dağdaş, 081983)!
* Koçluk kuzu salda belli olur (Hakkı Yılmaz’dan (ÖT: 1999, 97 yaşında rahmetli olmuş), Alican Yılmaz, Kırşehir-Mucur, 31052002): ”Olacak oğlan bokundan belli olur!” sözü ile eş anlamlı…
* Koçyiğit, bağ beller (M Baz, 1041994)! Herkes elinden gelen işi yapar
* Komşu kızı çapaklı olur, çapağını silebilen alır (F Dağdaş, Eylül 1983)!
* Komşu komşudan mal aparar irs aparar(yetişer, kalar)“ (Tebrizli Orman Mühendisi S Kusekenani, 1999): Komşu komşuya mirasçı olacak kadar yakındır” anlamında
* Konuşursan mert oğlu mertle konuş, ne ararsın Kürt oğlu Kürtle demiş (F Dağdaş, Aralık 1984)! Dostunu, arkadaşını iyi, sana yararı olacak insanlardan seç anlamında…
* Kork, Allah’dan korkmayandan (F Dağdaş): Allah’dan korkmayandan korkulur
* Koyunu güden, kurda kavuşur (Güllü Dağdaş, 1012000)!
* Köpeği öldürmesi var ama (emme), sahibinin hatırı var (Denizli-Dodurgalı’lı Mehmed Baz (1929 doğumlu), 1207200 !:
* Köpeğin götünden iyi ossuruk (osuruk) çıkmaz ! (M Baz, 220802):
* Köpeğin iyisi leşin başında belli olur (F Dağdaş, Mart 1980)!
* Köpek neyleyecek takkeyi, tingilderken düşürür (M Baz, 220802):
* Kör alıcının, kör satıcısı olur (F Dağdaş, Aralık 1979)! Denklik vurgusu için, evlenmede denklik konusunda kullanılır
* Kör Allah’a nasıl bakarsa, Allah da ona öyle bakar (Hamid Erdal, 20092001, Delice, Kırıkkkale, 1964 doğumlu) Allah’dan korkmayandan korkulur
* Körler memleketinde şaşılar padişah olur : (Bölge ağzı, Ufuk Takvimi, 14122001):
* Köşe taşı köşede yakışır (Bölge ağzı, Ufuk Takvimi, 14122001):
* Köy boncuğu köye takılmaz! Öz memleketinde çalışılması uygun değildir anlamında (Ayşe Yaman’dan Celil Yaman, 18082005, Bartın-Ulus)
* Kul bunalmayınca Hızır erişmez: (Fatmana Dağdaş) Her zorluktan sonra bir kolaylık vardır anlamında
* Kul görüneni yese, acından ölürmüş (F Dağdaş, Aralık 1980)! Rızık Allah’dandır! cümlesi ile benzer anlamda kullanılmaktadır
* Kuma gemisi yürümüş, elti gemisi yürümemiş (24112006, 1953’lü Menekşe DANYILDIZ (Kızılcahamam-* Kahyalar köyü)’dan naklen Celil Yaman, 1979’lu, Bartın-Ulus’lu)!
* Kurt, dumanlı günü sever (F Dağdaş, Mayıs 1980)!
* Kuş, kuşun yamacında öter (Kayseri-Develi’li, 1941’li Mustafa Kılıç’dan naklen S Dağdaş, 1102200 ! Herkes dengi ile iletişim, dostluk kurar anlamında “Davul, dengi dengine vurur!” atasözüne yakın anlamda düşünülebilir
|