|
Prof. Dr. Sinsi
|
“Alkali Su” Ve &Quot;Su&Quot;Yun Sirlari Üzerine Derleme...
Karbondioksit
Karbondioksit hemen hemen her suda çok az bulunur Bunu sağlığa bir zararı yoktur Fakat suyun lezzeti üzerine etkisi vardır Karbondioksiti uçurmak için yapılan ısıtma işlemi suları lezzetsiz yapar Genel olarak karbondioksit oranının olabildiğince az olması istenir Aksi suda bazı maddelerin fermentasyonu sonucu kokuşma belirtisidir Litrede 5 mg karbondioksit kabul edilebilir sınırlardadır Ancak en fazla karbondioksit oranı çok derinden elde edilen gazlı maden sularıdır Yaklaşık litrede 2-3 mg'dır Bunu kokuşma ve fermentasyonla ilgisi yoktur Fazla miktarda karbondioksitin olması halinde suyun pH'sı düşer ve fazla bir asidik ortam oluşur Böyle sular korozif özellik kazandıklarından boruları, bulundukları kapları aşındırırlar Kurşun,bakır,çinko gibi madenleri de içerirler sonuçta madensel zehirlenmelere neden olur
Suyun sertliği
Genel olarak suyun sertliği, kalsiyum seviyesi olarak kabul edilmesine rağmen, suyun sertlik derecesi içerdikleri erimiş kalsiyum ve magnezyum tuzlarından ileri gelmektedir Sular bunları topraktan alır Sular, erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyumu bikarbonat tuzları, sülfat tuzları, klorür tuzları ve ayrıca az miktarda nitrat tuzları halinde içerirler Özellikle kalsiyum bikarbonat ve kalsiyum sülfat suyun sertliğinde önemli rol oynar Tüm anorganik tuzlar suda çözünürler Sıcaklık artışı bazı tuzların çözünürlüğünü azaltır(Ca(OH)2 , FeSO4 ) diğer çözünmüş madde derişimi de bunu etkiler Alçak rakımlı bölgelerde tuz derişimi zeminle temas yüzeyi büyük olduğundan yüksektir Su da en sık bulunanlar kalsiyum, magnezyum, Na2CO3, sülfat ve klorürlerdir Sularda erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum bikarbonat tuzları, suları kaynatmakla erimeyen karbonat tuzları, suları kaynatmakla erimeyen karbonatlar halinde çöktüğünden bunların oluşturduğu sertlik Geçici Sertlik diğer tuzların oluşturduğu sertliğe de Kalıcı Sertlik denir Çünkü bu tuzların oluşturduğu sertlik suları kaynatmakla geçmez Bahsedilen tüm tuzlardan ileri gelen sertlik ise Toplam Sertlik adını alır Özellikle kalsiyum ve magnezyumun sülfat tuzları kalıcı sertlik nedenidir Kalsiyum ve magnezyum bi karbonat tuzları ise geçici sertlik oluşturur Geçici sertliği oluşturan bikarbonat tuzları ısıtıldığı zaman;
Ca(HCO3) 2-----------------> CaCO3 +CO2 +H2O
Mg(HCO3) 2------------------> MgCO3 +CO2 +H2O
şeklinde ayrışırlar Karbonatlar çöker, oluşan veya suda önceden erimiş halde bulunan serbest karbondioksit uçar Suyun kalıcı sertliği genellikle toprak alkali maddelerin sulfatalarından klorürlerinden ileri gelen sertliklerdir Bu tür sertlik ısıtılmakla giderilmemesine karşılık sodyum karbonatla giderilir
CaSO4 + Na 2 CO3 ---------------------------> Na2 SO4 + CaCO3
Evsel ve endüstriyel atık sularının yüzeysel sulara deşarjı sonucu bu sulardaki Cl(, sülfat, nitrat, fosfat derişimi artar Sudaki çok değerlikli metal iyonlarının sabunlarla çözünmeyen bileşikler meydana getirme özelliği olan sertlik derecesi Fransız, İngiliz, Alman, Amerikan ve minival sertlik derecesi olarak değişik şekillerde belirtilir Ülkemizde Fransız sertlik derecesi kullanılmaktadır
Bir Fransız sertlik derecesi 10 mg CaCO3 /Lt veya 84 mg MgCO3 'a
Bir İngiliz sertlik derecesi 143 mg Ca CO3 /Lt veya 20 mg Mg CO3 'a
Bir Alman sertlik derecesi 10 mg CO3 /Lt veya 71 mg Mg CO3 'a
Bir Amerikan sertlik derecesi 1 mg Ca CO3 /Lt veya 08 mg Mg CO3 'a
Bir Minival sertlik derecesi 50 mg Ca CO3 /Lt veya 42 mg Mg CO3 'a
1 Fr SD= 056 AlmSD =070 İngSD'dir
Minival sertlik bir litre suda bulunan milival gramı gösterir Minival gram, kimyasal eşdeğer miktarın 1/1000'i demektir Örneğin CaCO3 'a molekül ağırlığı 100, kimyasal eşdeğerliliği 100/2 = 50'dir Bunun binde biri 005 gr kalsiyum karbonat veya bu miktara eşdeğer sertlik veren maddelerin bulunması 1 milivat değeri verir Sertlik derecelerine göre sularda şöyle bir sınıflandırma yapılabilmektedir
Tablo Sertlik derecelerine göre sularda sınıflandırma
Fransız sertlik derecesi Alman sertlik derecesi İngiliz sertlik derecesi Suyun niteliği
0 - 7 0- 4 0-5 Çok yumuşak
7 - 14 4- 8 5-10 Yumuşak
14 - 22 8- 12 10-15 Hafif sert
22 -32 12- 18 15-22 Sert
32 – 54 18- 30 22-35 Çok sert
>54 >30 >35 Çok aşırı sert
Sert suyun zararları
a) Sert sular, cildi sertleştirmeleri ve yıkanma, bulaşık, çamaşır gibi ev işlerinde fazla sabun sarf ettirmeleri ve işlemleri güçleştirmeleri nedeniyle pek istenmezler Örneğin 25 sertlik derecesinde bir litre suyu tamimiyle köpürtebilmek için en az 3 gr sabun sarf etmek gereklidir Buna göre 300 litre su ile yıkanan bir ev çamaşırı için 900 gr sabun gereklidir Eğer yumuşak su ile aynı iş yapılacaksa sarf edilecek sabun yarı yarıya azalır
b) Sabun çökeleği banyo veya duş sonrasında insan derisine yapışır Deri gözeneklerini tıkar ve saç tellerini kaplayarak sertleştirir Deriye yapışan bu kütle, bakteri üremesi için elverişli bir ortam yaratır
c) Sudaki sertlik zamanla kendiliğinden veya su ısıtıldığında hızla çözünürlüğünü kaybeder ve geçtiği yüzeylere yapışmaya başlar Su borularının içi hızla dolar, su basıncı ve akışı azalır
d) Suyun ısıtıldığı yüzeylerde daha da artan kireçlenme, yalıtkanlığa sebep olur ve elektrik tüketimini artırır Kalorifer tesisatındaki kireçlenme yakıt tüketiminin artmasına sebep olur Buhar elde etmek için kullanılan sularda, gerek ekonomi ve gerekse kazanların dayanması bakımından sertliğin büyük önemi vardır Geçici sertliği 12,5'tan fazla olan sert sular çok çöküntü yapıcıdırlar Bu gibi sular ısıtılınca bikarbonatlar, karbonat halinde çökerek, kazanda ve borularda bir kabuk oluştururlar Oluşan bu kabuk, ısının güç iletilmesine ve dolayısıyla fazla enerji kullanılmasına neden olacaktır
e) Sertlik mineralleri yemeklerde istenmeyen bir tat verir Sert su ile yapılan buz buğulu bir görünümde olur Ayrıca tahıl, baklagiller ve sebzeleri sertleştirebilirler, bu yüzden yemeklerin geç ve güç pişmelerine sebep olarak zaman ve enerji kaybettirirler
f) Tekstil, boya, kağıt, deri, şeker, bira endüstrileri için sert sular elverişsizdir
g) Diğer taraftan çok tatlı sular, karbondioksit ile fazla yüklü olduklarından agresif, yani kemiricilerdir Bu yüzden özellikle su borularında bulunan kurşun, kalay ve kadmiyum gibi ağır metalleri eritirler Halbuki sular kireçten zengin olduğu zaman, boruların içini ince bir kireç kaplayacağı için kurşunla suyun teması önlenmiş olur
Suyun sertliğinin sağlık üzerine zararlı bir etkisi yoktur Fazla sert suların mideye biraz ağır gelmesi nedeniyle, yaklaşık bir sınır olarak içme sularının toplam sertliklerinin de 12'yi geçmemesi önerilir Ayrıca fazla magnezyum sülfat içeren suların, laksatif etkileri nedeniyle içilmemeleri gerekir
|