Şengül Şirin
|
Cevap : Latin Edebiyatı, Erken Dönem, Altın çağ, Gümüş çağ, Ortaçağ, Rönesans Dönemleri
ALTIN ÇAĞ ( İÖ y 70- İS 18)
Latin edebiyatı,Cumhuriyet döneminin son yıllarıyla Augustus döneminde ( İÖ 27-İS 14) İmparatorluğun kuruluş yılları arasında en parlak dönemini yaşadıRoma'nın en büyük hatipleri ve en usta şairleri bu dönemde yetiştiLatin edebiyatının Altın Çağ'ı olarak anılan bu dönem,başlıca iki döneme ayrılırCicero'nun damgasını vurduğu İÖ y70'ten İÖ 43'e değin süren Cicero dönemiyle Vergilius,Horatius,Livius ve Ovidius gibi yazarların yetiştiği ,İÖ y43'ten İS 18'e değin süren Augustus dönemi
Cicero döneminin en önemli temsilcisi,döneme adını veren devlet adamı,hatip şair,eleştirmen ve filozof Marcus Tullius Cicero'ydu( İÖ 106-43) Cicero biraz süslü ama açık seçik üslubuyla klasik Latin düzyazısının oluşumunda çok önemli bir rol oynadıDönemin aynı zamanda devlet adamı olan bir başka yazarı Julius Caesar'dı( İÖ 100-44) ; ama Caesar'ın yazılarında ,yalın,aydınlık bir anlatımın ardında,açıklama,öğretme amacından çok,ikna etme ve propaganda yapma çabası ağır basıyordu
Dönemin en üretken yazarlarından biri de,"Romalıların en bilgilisi " olarak anılan Marcus Terentius Varro'ydu( İÖ 116-27) Varro,düzyazı ve şiiri birleştirdiği yergici komedyalarıyla etkili olduTragedya alanında,Ennius ve Pacuvius'tan sonra özgün yapıt veren çok az sayıda yazar çıktıBunlardan Lucius Accius'un ( İÖ 170-y86) tragedyaları ,ağır ve görkemli üsluplarıyla klasik Roma geleneğinin parlak örnekleri arasında yer alır
Latin edebiyatı ,Yunan modellerine karşı asıl zaferini şiir alanında kazandıDidaktik şiir alanında en önemli ürün,Lucretius'un (üİÖ 1yy) De rerum natura'sıydı(Evrenin Yapısı ,1974) Yunanlı düşünür Epikuros'un atomcu madde kuramı üzerine kurulu olan bu uzun şiir,Romalıları aydınlatmak,boşinançlardan kurtarmak amacıyla yazılmıştıYapısının sağlamlılığı ,dilinin zenginliği ve felsefiyi somut gözlemle bütünleştirmesiyle bu yapıtLatin edebiyatının kusursuz örneklerinden biri sayılır
Lucretius'dan sonra,gerek şiirde gerek tiyatroda Yunan etkisi yeniden güçlendiRoma artık Akdeniz'in en güçlü devletlerinden biriydibu güvenli ortamda yetişen Romalı yazarlar da daha kişisel,daha oyunlu bir sanata yönelmeye başladılarEnnius'un ağırbaşlı ,trajik ya da destansı üslubuna karşı,neoteros olarak bilinen şairlerin kuşağının en önemli temsilcisi,Gaius Valerius Catululus'tu ( İÖ y84- y54)Teknik açıdan en başarılı Latin şairlerinden biri olan Catullus ,daha çok aşk temasını işlediyse de ,dönemin güçlü devlet adamları Caesar ve Pompeius'u eleştiren siyasal şiirlerde yazdıNeoteros'ların etkisi,Cornelius Gallus aracılığıyla ,Vergilius'a ( İÖ 70 - 19) değin uzandıBirçok eleştirmenin en büyük Latin şairi saydığı Vergilius,başlangıçta İskenderiyeli şairlerin etkisi altındaydıAma zamanla ,yarı gerçek yarı düşsel görüntüleri yansıtan pastoral şiirler yazmaya yöneldiVergilius da dönemin öteki önemli tragedya ve destan yazarı Varius'la birlikte ,Maecenas'ın korumasındaydıMaecenas'ın korumasındaydıMaecenas'ın meclisine genç şair Horatius'u ( İÖ 65 -8) tanıtan da oydu
Altın Çağın ikinci evresini oluşturan Augustus döneminde edebiyat yaşamı daha ulusal bir renk almaya başladıVergilius Georgica'sında,Romalıların uzun süredir bir yana bırakmış oldukları çiftçilik zevkini yücelttiBüyük destan Aeneis'te de Romalıların ulusal tarih ve yurt sevgisini duygularını uyandırmaya çalıştıYazarın yenişeyler söylemeye çalışmaktan çok,eski konuları daha iyi işlemeye ,daha güzel söylemeye çalışması gerektiği yolundaki klasik anlayış da bu dönemde egemen olduBöylece,çeşitli söz sanatları kesinlik kazandışaire düşen,kendisinden önce tanımlanmış bu söz sanatlarını ustaca kullanmaktıEnnius gibi daha eski şairlerin aşırı ölçüde kullandığı aliteasyon ve sesle anlam arasında koşutluk kurma çabaları neoteros döneminde gözden düştükten sonra ,Augustus döneminde yeniden önem kazandıAma bu katı kuralcılık,Horatius ve Vergilius'ta ki yücelik duygusuna ulaşmasa bileözgün buluşlardan güç alan,son derece zarif ve canlı şiirler yazılmasını engellemediRoma toplumunun uygar,zarif ve kültürlü bireyinin en tipik örneği olarak değerlendirilen Horatius'un dışında bu dönemin öteki önemli şairleri ,ağıtlarıyla ünlü Sextus Propertius (İÖ 55/43-16) ,Albius Tibullus (İÖ y55-y19) ve Altın Çağ şiirinin son büyük temsilcisi olan Ovidius'tu( İÖ 43-İS 17) Aşk şiirleriyle ve mitolojik malzemeyi işlemedeki ustalığıyla dikkat çeken Ovidius,siyasal eleştirileri yüzünden Augustus'un emriyle Karadeniz bölgesine sürgüne yollandı
Altın Çağ'ın sonuna doğru ,düzyazı alanında,Cicero'nun zengin ve aydınlık belagatine karşı Sallustius'la ( İÖ y86 - 35/34) başlayan bir tepki hareketi ortaya çıktıSallustius,İÖ 43'te yayımlanmaya başladığı tarih yapıtlarında sert,kısa,özlü bir üslupla karamsar bir dünya görüşünü dile getirdiOvidius'un beyitlerini de etkileyen bu özlü üslup,daha sonra stoacı filozof Seneca'nın ( İÖ y4-İS 65) tragedyalarında ve yazılarında sürdüBu dönemde yalnızca tarihçi Livius (İÖ 64/59 -İS 17) Cicero geleneğine bağlı kaldı
Kaynak;AnaBritannica cilt 20 sayfa 260 frmsinsinet için derlenmiştir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|