Şengül Şirin
|
Cevap : Hakkari ,tarihi, Fiziki Yapısı, Yaylaları,ovaları, Akarsuları ,iklim ve Bitki örtüsü, Ekonomisi, Nüfus ve Sosyal Hayat,ilçeleri,tarihi Eserle ve Turistik Yerleri,eski Eser
NÜFUS VE SOSYAL HAYAT;
NÜFUSU;
1990 sayımına göre toplam nüfusu 172 479 olup,71099'u ilçelerde ,101380'i köylerde yaşamaktadırYüzölçümü 7217 km2 olup,nüfus yoğunluğu 24'tür
ÖRF VE ADETLERİ;
Hakkari 640 senesinde hazret-i Ömer zamanında İslam orduları tarafından fethedilmiş ve 1054 senesinde Türkler yerleşmeye başlamıştır1534'te bölgeye hakim olan Osmanlı Devleti,Türk-İslam kültürünü yaymış ve daha önceki kültürler unutulmuşturHakkari'de hayvancılık ekonomisinin temeli olduğundan halkın çoğu senenin yarısını yaylalarda geçirir"Zoma" denilen yazlıkta ( yayla) hayvanlarını kırkar,yünlerini eğirir,peynir ve yağını yapar ve yaylada çadırlarda yaşarBöylece bir nevi aşiret hayatı yaşanır
Hakkari'nin kendine özel mahalli kıyafeti vardırErkekler en iyi cins yünden yapılmış desenli ve renkli "şeli şepik" giyerlerÜzerine şaldan kuşak bağlarlarKuzu yününden yapılmış "kerik" denilen cepken kullanırlarBaşa ise bir nevi sarık bağlanırAyağa yün çorap ve "sak" denilen püsküllü,renkli ve desenli tozluk giyilirKışın keçi kılından yapılmış "reşik" ,yazın ise tabanı lastik,kenarları örme yünden pabuç giyilirKadınlar,fistan denilen ayak bileklerine sarkan uzun entari giyerlerBaş ise puşi ile örtülür
MAHALLİ YEMEKLERİ;
Gulul,mertuğa,kıris,kepaye ve kutuldvektir
ELSANATLARI;
Kilim,kuşak ve elbise yapımında el sanatları çok meşhurdur
FOLKLOR;
Hakkari ve çevresi mahalli oyunlar bakımından çok zengindirOyunlar az figürlüdürçalgısız oynanırÇalgının yerini birlikte söylenen ritmik sözler ve oyun havaları tutarOyunlar kalabalık ekipler halinde oynanırErkek ve kadınlar kendi aralarında oynarlarBaşlıca oyunlar ;
Gülşeni Yargüzel,Gani Bargani,Hayşere,Şemu,Davato Güvey Paşa oluyorBiran,Siri Kalep ve Basu'durHalk edebiyatı ve halk şairleri bakımından zengindirHakkari'de kız isteme,düğün,ölüm,doğum ve diğer sosyal münasebetlerde örf ve adetler devam etmektedirKayak sporu yaygındır
EĞİTİM;
Hakkari'de okur-yazar nisbeti henüz yüzde 50'nin altındadırSert iklim,kış şartları,yol durumu,ve ekonomik şartlar sebebiyle okur-yazar nisbeti diğer illere nazaran azdırİlde 13 anaokulu,248 ilkokul,10 ortaokul,3 meslek ve teknik ortaokul,6 lise,4 meslek ve teknik lise vardır(1993)
YETİŞEN MEŞHURLAR;
Beytüşsebap ilçesinin Güneykaya (Bate) köyünde doğup orada vefat eden (1417-1494) Divan ve Mevlid müellefi Molla Hüseyin;Çukurca ilçesinin Han köyünde doğup Doğubeyazıt'ta vefat eden ve adını taşıyan caminin yanında türbesi bulunan Memu-Zin ve Nevbahar isimli eserlerin sahibi Ahmet Hani(Hani Baba) ;büyük velilerden Şemdinlili Seyyid Abdullah ve Seyyid Taha,Seyyid Abdülhakim Arvasi,şair Şahpattan Abdullah Bey;Şeyh Rıza ve Tahir Bey'dir
İLÇELERİ
Hakkari'nin biri merkez olmak üzere dört ilçesi vardır
MERKEZ;
1990 sayımına göre toplam nüfusu 52906 olup,30407'si ilçe merkezinde 22499'u köylerde yaşamaktadırMerkez bucağına bağlı 17,Bağışlı bucağına bağlı 4,Geçitli Bucağına bağlı 8 köyü vardırYüzölçümü,2265 km2 olup nüfus yoğunluğu 23'türİlçe toprakları dağlıktırKuzeyinde Karadağgüneyinde Sünbül DağBuzul Dağ yer alırZap Suyu Vadisinde küçük düzlükler vardır
Ekonomisi hayvancılığa dayalıdırEnçok küçükbaş hayvan beslenirEkime müsait alan az olduğundan üretim düşüktürAkarsu vadilerinde iç tüketim için tarım yapılırCanlı hayvan ticareti yaygındırEl tezgahlarında halı ve kilim dokumacılığı yapılır
İlçe merkezi Zap Suyu Vadisinde Reşko,Cilo,Karadağ ve Sünbül Dağları arasında kalan bir düzlükte kurulmuşturEski ismi Çölemeriktirİlçe belediyesi 1936'da kurulmuştur
ÇUKURCA;;
1990 sayımına göre toplam nüfusu 20351 olup,5205'i ilçe merkezinde 15146 'sı köylerde yaşamaktadırMerkez bucağına bağlı 13,Çaplı bucağına bağlı 4 köyü vardırYüzölçümü1009 km2 olup nüfus yoğunluğu 20'dirİlçe toprakları yüksek dağlarla kaplıdırKuzeyinde Altındağları,kuzeydoğusunda Gare Dağı,batısında Konaklı Dağı yer alırDağlar derin ve dik vadilerle parçalanmıştırYüksek kesimlerinde hayvancılığa müsait düzlükler vardırDağlardan kaynaklanan suları Habur ve Zap suları toplar
Ekonomisi hayvancılığa dayalıdırYaylacılık metodu ile çok sayıda küçükbaş hayvan beslenirTarıma elverişli arazi az olduğundan üretim düşüktürEn çok mısır,üzüm,ceviz,ve sebze yetiştirilirİlçe merkezi Ciği Suyunun suladığı bir ovanın kıyısında Türk-İran sınırından 500 miçeride yer alırEski adı Çal'dır
ŞEMDİNLİ;
1990 sayımına göre toplam nüfusu 30219 olup,7001'i ilçe merkezinde,23218'i köylerde yaşamaktadırYüzölçümü 1652 km2 olup,nüfus yoğunluğu 18'dirİLçe topraklarını Hakkari Dağları engebelendirirBatısında ikiyaka (Sat) Dağı,doğusunda Çimen Dağı,güney kesiminde Karadağ yer alırDağlar akarsu vadileri tarafından derin bir şekilde parçalanmıştırDağlardan kaynaklanan suları Şemdinli deresi toplarDağların yüksek kesimlerinde hayvancılık açısından önem taşıyan yaylalar vardır
Ekonomisi hayvancılığa dayalıdırYaylacılık metodu ile küçükbaş hayvan besiciliği yapılırEn çok koyun ve kıl keçisi beslenirCanlı hayvan ticareti yaygındırTereyağ,peynir başlıca süt ürünleridirArıcılık gelişmiştirBalı bölge ve Türkiye çapında meşhurdurEkime müsait alan az olduğundan az miktarda buğday,arpa,patates,soğan ,elma,ceviz ,üzüm,nohut ve pirinç yetiştirilirEl tezgahlarında halı ve kilim dokunur
İlçe merkezi,Şemdinli Çayı vadisinde İran sınırana yakın bir yerde kurulmuşturEski ismi dağlararası manasında Nav Çiya idiDaha sonraları sırasıyla Navşar,Şemdinan ,ve Şemdinli isimleri kullanıldıGelişmemiş,küçük bir yerleşim merkezidiril merkezine 128 km mesafededirBelediyesi 1936'da kurulmuştur
YÜKSEKOVA;
1990 sayımına göre toplam nüfusu 69,003 olup 28486'sı ilçe merkezinde 40517'si köylerde yaşamaktadırMerkez bucağına bağlı 15,Esendere bucağına bağlı 1,Dağlıca bucağına bağlı 11 köyü vardırYüzölçümü 2291 km2 olup,nüfus yoğunluğu 30'durilçe toprakları yüksek engebeli alanlardan meydana gelirKuzeyinde Mordağ,doğusunda Karadağgüneyinde İkiyaka Dağı,batısınd Cilo Dağı yer alırDağlardan kaynaklanan suları Zap Suyu toplarİlçe topraklarının orta kesiminde Türkiye'nin en büyük ve en yüksek düzlüklerinden biri olan ve ilçeye adını veren Yüksekova (Gevar Ovası) yer alır
Ekonomisi hayvancılık ve ticarete dayalıdırYaylacılık yöntemi ile çok sayıda küçük baş hayvan beslenirCanlı hayvan ticareti yaygındırSüt,süt ürünleri ve yağ başlıca hayvansal ürünlerdirHayvanlardan elde edilen yünler eğrilerek kilim,çadır dokunur ve çorap örülürArıcılık gelişmiştirEkime müsait alan az olduğundan üretim düşüktürAz miktarda buğday,patates,soğan,elma,ceviz ve üzüm yetiştirilirSüt fabrikası ve et kombinası başlıca sanayi kuruluşlarıdır
İlçe merkezi ,Nehil Çayı vadisinde kurulmuşturHakkari'nin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ilçesidirEskiden Gevar ve Dize adları kullanıldıEsendere sınır kapısından İran'a geçen transit yolun önem kazanmasından sonra ilçe gelişti ve ticaret merkezi haline geldiİl merkezinde 76 kmmesafededirBelediyesi 1936'da kurulmuştur
Kaynak;Yeni Rehber Ansiklopedisi 232-233-234-235-236-237238-239-240 sayfa, 8cilt frmsinsinet için derlenmiştir
__________________
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|