Mimari Terimler Sözlüğü

Mimari Terimler Sözlüğü - G

Gabari: Yapılacak bir binanın belediyece ön görülen azami yüksekliği
Gazbeton: İncede ve silisli bir agrega ve inorganik bir bağlayıcı madde (kireç veya çimento) ile hazırlanan karışımın, gözenek oluşturucu bir madde katılarak hafifletilmesi yoluyla elde edilen hafif beton
Gemi merdiveni: Rıht yüksekliği fazla, basamak genişliği az, metal yada ahşap dik merdiven
Genleşme: Isı etkisiyle bir cismin, yapısı değişmeksizin hacimce büyümesiGenel olarak yapı elemanlarında gece gündüz, yaz kış sıcaklık farklılıklarından dolayı genleşme meydana gelirHareketlerin nitelikleri, tasarlama ve uygulamada gereğince göz önünde tutulmazsa yapıda önemli arızalara yol açar
Genleşme derzi: Betonarme, çelik ve kagir yapılarda yapı öğelerinin genleşme kısalma yada oturmalarından dolayı strüktürde doğabilecek hasarları önlemek için boydan boya bırakılan aralık, dilatasyon derzi
Gergi: Açılmaya çalışılan iki yapı öğesini bağlayarak bunların açılmasını önleyen ahşap yada çelik çekme çubuğu
Giydirme cephe: Çok katlı bir yapıda, döşemelerin önünden geçerek devam eden, bunlara veya kolonlara asılan, taşıyıcı olmayan, çoğu bol camlı dış kabuk
Göğüsleme: Bir aşığın veya ahşap kirişin yükünü alıp bir düşey taşıyıcıya ileten eğik basınç çubuğuÇatıda göğüslemeler aşık açıklıklarını azalttıkları gibi çatının uzunluğu doğrultusunda rijitliği de sağlarlar
Görünüş:Bir yapının tümünün yada bir parçasının düşey bir düzleme perspektifsiz olarak düşürülmüş çizilen şekli
Kesit görünüş: Bir yapının belli bir yerinden alınan kesitte, kesilen bölümle birlikte, kesilmeyip görünüşe giren bölümlerin de gösterildiği görünüş veya kesit
Kuş bakışı görünüş: Bir yapının veya cismin, eğik bir açıyla üstten görünüşü
Granit: Kuvars, feldispat ve mikadan oluşan, türlü renkte, çok sert bir taşGranit, temellerde, köprü mesnetlerinde, kırma taş olarak beton yapımında parke taşlarında ve levha halinde döşeme ve duvar kaplamalarında kullanılır
Granülometri: Beton veya harçta taneli gereçlerin boyut bakımından bileşimi, granülometrik bileşimGranülometrik bileşimin saptanmasıyla, boyutları çeşitli sınırlar arasında bulunan tanelerin karışımın içinde hangi miktarlarda bulunduğu anlaşılır
Grobeton: Düşük dozlu demirsiz beton, kaba beton
Guse: Kimi betonarme kirişlerin kolonla birleştikleri köşelerde yapılan üçgen destek

Mimari Terimler Sözlüğü - H

Harç: Yapıda tuğla yada taşları birbirine bağlamak ve kagir duvar ve tavanları sıvamak için kullanılan, kum, kireç, çimentoyu suyla kararak yapılan hamur
Harç tabancası: Betonu basınçla püskürterek uygulamakta kullanılan tabanca
Harita: Yeryüzünün veya bir parçasının belli bir orana göre küçültülerek düzlem üzerine çizilen planı
Harpu şta: Dış etkilere açık duvarların üstünü örterek yağmur ve kar sularını yanlara akıtan eğik veya yuvarlak bölüm
Hatıl: Yığma veya hımış yapıda, ağırlığı yatay olarak dağıtmak ve duvarların düşey doğrultudaki çatlamalarını önlemek üzere duvarın içine yatay olarak boydan boya uzatılan ahşap, tuğla yada beton bağlama öğesi
Hava bacası: Doğrudan havalandırılamayan bir hacme gerekli havayı sağlamak üzere yapılan ve çatının üstene değin yükselen doğal çekişli bacaHava bacaları çoğunlukla kazan dairelerinin, banyo ve helaların havalandırılmasında kullanılır
Hazır beton: Bir beton santralinde üretilerek transmikserle yapı yerine getirilen taze beton
Hazne: Oluk ile yağmur borusunun arasına yerleştirilen ve bir çeşit huni görevi yapan çinko tekne, sandık
Helik: Duvar örülürken büyük taşların arsına yerleştirilen küçük taşlar
Hımış: Dikme ve payandalardan meydana gelen ahşap çatkı arasına ker**** yada tuğla doldurularak yapılan yapıBu çeşit yapıların duvarları içten ve dıştan topraklı veya kireçli sıvayla sıvanır, üstleri ise düz dam yada çatıyla örülür
Hidratasyon: Sönmemiş kirecin hidratasyonu sonucunda sönmüş kireç elde edilirÇimentonun su karşısında yaptığı kimyasal reaksiyonda bir hidratasyon olayıdırÇimentonun hidratasyon yapabilmesi için çok ince öğütülmüş olması (20 mikron) gerekir
Hidrofor: Depodaki suyu basınçlı olarak borularla musluklara gönderen alet
Hol: Bir orta çağ evinde oturanların birlikte yaşadıkları, yiyip içtikleri, yattıkları ortak oda
Hurdi: tek doğrultulu betonarme döşeme
Mimari Terimler Sözlüğü - I

Iskarpa: Bir hendeğin duvarında yada bir kale duvarının eteğinde yapılan eğiklik
Iskarpela:Tahtada zıvana deliği açmakta, kilit ve menteşe yerlerini oymakta kullanılan keskin çelik uçlu, tornavidayı andırır kalem
Islak hacim: Bir binada mutfak,banyo,tuvalet gibi içinde su bulunan hacim, yaş hacim
Izgara: Maden yada ahşap çubukları aralıklı sıralamakla meydana getirilen parmaklık veya kafes

Mimari Terimler Sözlüğü - İ

İhata duvarı: Taşıyıcı olmayıp yalnızca bir yeri kuşatmak için yapılan bahçe duvarı
İksa: Bir hendek veya temel çukuru kazılırken yandaki toprakları tutturmak için, yere yan yana çakılan ve kavramalarla birbirine tutturulan kalın tahtalarla kurulan düzen
İmar: Şehirleri belli bir düzen içerisinde düzenleme
İmar durumu: Bir arsanın imar planına ve imar yönetmeliğine göre nasıl kullanılabileceğini bildiren ve belediyece düzenlenerek isteği üzerine arsa sahibine verilen belge
İmar hududu,İmar sınırı: Nazım planı bulunan yerlerde nazım plan sınırları; bulunmayan yerlerde belediye sınırları
İmar kanunu: Türkiye’de yerleşme yerleri ile bu yerdeki yapılaşmaların plan,fen,sağlık ve çevre koşullarına uygun oluşumunu sağlamak amacıyla düzenlenmiş olan 3194 sayılı yasa
İmar yönetmeliği: İmar yasasının tamamlayıcısı olarak hazırlanıp kentin belediye meclisince onaylandıktan sonra yürürlüğe giren yapı düzeni yönetmeliği
İnşa: Yapma,bina etme,kurma
İnşaat alanı: Bodrum ve çatı katları dahil, iskanı mümkün olan bütün katların, ışıklıklar çıktıktan sonraki alanlarının toplamı
İskan: Yurtlandırma, yerleştirme 2 Yurtlanma, yerleşme
İskan sınırı: İmar sınırı içerisinde yapı yapma izni verilen bölgeler ile izin verilmeyen bölgeleri ayıran sınır
İskele: Yapıların dışında keresteden yada madensel borulardan kurulup çalışmak için üstüne çıkılan, sabit ayaklı, taşınabilir veya asma çatkı
İskelet: Kolon-Kiriş sistemindeki bir yapının taşıyıcı öğelerinin bütünü
İskeletli yapı: Betonarme döşemeli, çelik veya betonarme kiriş veya kolonlu yapı; karkaslı yapı
İstikamet rölevesi: Belediyece verilen, plandaki yapılaşma doğrultusunu gösterir
İstinat: Dayanma, yaslanma
İzalasyon: Yalıtma, tecerrüt, tecrit

Mimari Terimler Sözlüğü - J

Jakuzi: Su masajı teknesi yada havuzu

Mimari Terimler Sözlüğü - K

Kaba yapı: Küçük ayrıntıları çok olmadığı için yapımı aşırı özen gerektirmeyen
Kadastro: Her çeşit arazi ve mülklerin yerini,alanını,sınırlarını ve değerlerini belirtip plana bağlama işi
Kademhane: Ev dışında yapılmış hela
Kagir: Taş ve tuğladan yapılmış olan
Kalıp: Plastik bir maddeye (örneğin betona) belirli bir biçim vermek ve priz süresince tutmak için kullanılan ve o biçimi negatif olarak taşıyan araç
Kalıp planı: Betonarme projesinde döşeme demirlerini,kirişleri ve kolonları gösteren plan
Kalkan duvar: Beşik çatı ile örtülü bir yapının mahyaya dik gelen duvarındaki üçgen bölüm
Kalker: Kimyasal bileşimi CaCO3 olan kalker genellikle kil ve silisle birlikte bulunur
Kameriye: Bahçelerde küçük köşk şeklinde yapılan ve üstü yeşilliklerle sarılan çardak
Kaplama: Bir şeyin dışına, daha iyi bir görünüş kazandırma veya koruma ereğiyle geçirilen başka maddeden kat
Kargalık: Bir alın duvarında mertekler arsında kalan boşluklara yada duvar parçalarına verilen ad
Karkas: Kolon-Kiriş sistemindeki bir strüktürün taşıyıcı öğelerinin topuna verilen ad
Karkaslı yapı: İskeletli yapı; çelik karkaslı yapı, betonarme karkaslı yapı
Karo: Dört köşe kaplama gereci Karolar çokluk pişmiş toprak, beton,taş,plastik gibi gereçlerle yapılırlar
Karo fayans: Banyo,mutfak,hela gibi ıslak hacimlerle duvar kaplama gereci olarak kullanılan, kare veya dikdörtgen yüzeyli fayans karo
Kartonpiyer: Yapıları kabartmalarla bezemek için, çoğunlukla duvar ve tavan ara kesitleri ile tavan göbeklerinde kullanılan sertleştirilmiş mukavva veya kıtıklı alçı
Kasnak kirişi: Ahşap döşemelerde veya çatılarda bacanın geçmesi için bırakılacak boşluğu meydana getirmek üzere kirişler veya mertekler arsına, bunlara dik doğrultuda çivilenen ağaç
Kat: Binada iki döşeme arasında kalan boşluk
Ara kat: Bir binada genellikle zemin katı ile birinci kat arsına yapılan çoğu basık tavanlı,altı kapalı yarım kat
Asma kat: Bir binada, genellikle zemin katı ile birinci kat arsında yapılan çoğu basık tavanlı, altında mekanın devam ettiği yarım kat
Kat yüksekliği: Döşeme üstünden bir üst katın döşeme üstüne olan uzaklık
Katalizör: Bir kimyasal reaksiyonun hızını artıran, ancak reaksiyona edimli olarak katılmayan madde
Kayma dayanımı: Bir kesitin güvenlikle karşılayabileceği en büyük kayma gerilmesi
Kayma gerilmesi: Kesme kuvveti ve/veya burulma momentinin oluşturduğu gerilmeler
Kayma kuvveti: Kayma gerilmesini meydana getiren kuvvet
Kazık: Bazı noktaları belirlemek amacıyla toprağa çakılmak üzere hazırlanmış,sivri uçlu kare veya daire kesitli çubuk
Keçi ayağı: Toprağı sıkıştırma işlerinde motor gücü ile çekilerek kullanılan, bir tamburun çevresine tutturulmuş keçi ayağını andırır çıkıntılardan meydana gelen araç
Kemer: İki sütün veya iki ayak arsındaki bir açmanın üstünü örtmek için uçları bu sütün veya ayaklara oturmak üzere yay şeklinde yapılan ahşap,maden yada kagir yapı parçası
Kenet taşı: Kemer taşlarını kilitlemek üzere kemerin en üst bölümüne yerleştirilen konsol şeklinde çıkıntılı kilit taşı
Ker****: Balçıktan yapılan ve kalıplanarak güneşte kurutulan çiğ tuğla Ker**** içinde bitki artıkları , olmayan çok killi toprağın, içine katılan saman sapları ve başka gereçlerle stabilize edilip suyla karıldıktan sonra kalıplara dökülüp önce gölgede sonra güneşte kurutulmasıyla elde edilir
Kesit: Bir cismin bir düzlemle kesildiğinde düzlem üzerinde meydana gelen şekil Kesit terimi, yapıda daha çok düşey kesit yerine kullanılır
Keson: Sualtı veya sulu zemin yapılarında temel yapmak üzere suyun dibine indirilen büyük, ahşap veya saç kasa,sandık Bu yolla yapılan temellere keson temel yada sandık temel denir
Keşif: 1 Bir yapının maliyetinin hesaplanması 2 Arazi durumuna göre en iyi çalışma biçimini saptamak için arazinin gözden geçirilmesi
Kırlangıç kuyruğu: Geçme yapmak için bir ağacın ucuna verilen, kırlangıç kuyruğunu andırır biçim
Kırma çatı: Yapının her yüzüne doğru inen yüzeyleri bulunan ve yapıyı çepeçevre dolaşan olukları yatay ve aynı düzlemde olan çatı
Kil: Aslı alüminyum silikatı [ Al2(SiO2)3] olan geçirimsiz, ince taneli bir toprak Kil, kuruduğu zaman büzülen, ıslandığında hacmini arttıran ve sıkıştırıldığında suyunu veren plastik bir toptraktır
Kiler: Yiyeceklerin saklandığı oda veya büyükçe dolap
Kilit taşı: Kemer,kubbe ve tonozların tepe noktalarına konan, örgüyü kilitleyerek üstüne gelen ağırlığı yanındaki taşlara aktaran taş
Kireç: Kalsiyum karbonatın, yani kireç taşının (CaCO3) 900 santigratın üzerinde pişirilmesi ile elde edilen bağlayıcı madde
Kireç taşı: Kireç yapmakta kullanılan, içinde %90’ın üzerinde CaCO3 bulunan taş Yapıda kullanılacak kireç taşı yağlı, taze ve kıvamında pişmiş olmalı, içinde toprak,kum,çakıl vb yabancı maddeler ve fazla pişirilmiş parçalar bulunmamalıdır; rengi genellikle beyaz olmalıdır
Kiremit: Çatıları kaplamakta kullanılan, birbirinin kenarına binip suyu alta geçirmeden akıtacak biçimde yapılmış çoğu pişmiş toprak gereç
Kiremit altı levhası: Kiremitlerin düzgün döşenebilmesi ve ek bir su yalıtımı sağlanması amacıyla kiremitlerin altında kullanılan çoğu bitümlü özel oluklu levha
Kiremit pervazı: Saçak uçunda ilk kiremit sırasını tutan alın tahtası
Kiriş: Boyu doğrultusundaki eksenine dik kuvvetlerin etkisi altında bulunan çubuk; döşemeden gelen yükleri düşey taşıyıcılara aktaran, eğilmeye dayanıklı strüktür öğesi
Ana kiriş: Döşemelerden veya ikincil kirişlerden aldığı yükleri başka kirişlere değil de doğrudan doğruya kolonlara yada taşıyıcı duvarlara aktaran kiriş
Bırakma kiriş: Bir ahşap çatı makasında alt başlığı meydana
getirip makas uçlarının açılmasını önleyen ağaç gergi
Kafes kiriş: Açıklık büyüdükçe kirişlerin yüksekliği artar; buna karşılık kirişin içini yer yer boşaltmak mümkündür Boşaltma sonucunda kiriş, çekme ve basınç çubuklarından ibaret hale gelebilir Böyle basınç ve çekme çubuklarından yapıla kirişlere kafes kiriş denir
Konsol kiriş: Bir ucu ankastre öteki ucu serbest kiriş
Sandık kiriş: Üst ve alt başlıkları birbirine tutturulmuş dolu gövdeli paralel iki putrelden oluşan bileşik kiriş
Sürekli kiriş: Açıklıklarından birine gelen belirli bir yükün, diğerlerinde de hesaplanabilen bir etki meydana getirdiği aynı doğrultuda birkaç açıklığı bulunan kiriş, mütemadi kiriş
Kiriş-plak sistemi: Betonarme kirişler aracılıyla taşınan betonarme döşeme sistemi,kirişli döşeme sistemi Bu sistem geniş açıklıklar için kullanılan en eski döşeme sistemidir, ancak tavanda kirişlerin sarkması nedeniyle esnek planlamayı güçleştirmektedir
Kirnas: Kimi Anadolu evlerinin üst katlarında dışarıya doğru çıkıntılı olarak yapılmış hela
Klape: Bir beton kalıbında kanat tahtalarını bağlayan ahşap parça
Klinker: İnce öğütülmüş ve iyi karıştırılmış çimento hammaddelerinin sinterleşmeye kadar pişirilmesiyle elde edilen madde
Kolon: Uzunluğu doğrultusuna paralel kuvvetlerin etkisi altındaki çubuk,sütun Kolonlar,kiriş yada döşemelerden gelen etkileri öteki kolonlara veya temellere aktaran genellikle düşey taşıyıcı öğelerdir
Kolon-kiriş sistemi: Yatay öğelerin yüklerinin duvarlara yada kemer ve tonozlara değil de kirişler aracılıyla kolonlara aktarıldığı yapım sistemi
Kolon planı: Betonarme kolonların yerleşme durumunu gösteren plan Kolon planı 1:50 ölçeğinde çizildiği halde, burada kolonların yatay kesitleri 1:20 olarak çizilir
Kompasite: Malzemenin birim hacmine isabet eden dolu hacim
Konsol: Bir çıkmayı alttan destekleyen S şeklinde iki ters kıvrımlı taş destek 2 Yalnızca bir yanındaki mesnet tarafından taşınan,diğer kısımları boşlukta olan yatay yapı öğesi; konsol kiriş, konsol döşeme
Kontrplak: Liflerin doğrultusu birbirine dikey gelmek üzere üst üste yapıştırılan incecik ahşap tabakalardan meydana gelen ince,esnek ve çalışmaz ahşap levha
Konut: Bir yada daha çok insanın ikamet ettiği yer,ev
Koridor: Bir kattaki odaları birbirine bağlayan dar,uzun geçit
Korkuluk: Köprü,merdiven,balkon gibi düşmek tehlikesi olan yerlerin kenarlarına dikilen alçak duvar veya parmaklık
Korozyon: Bazı maddelerin kimyasal yoldan malzemeleri tahrip etmeleri olayına verilen genel adKorozyon daima elektronik yoldan,çoğunluklada oksitlenme şeklinde olur
Kot: 1 Bir noktanın, esas olarak alınan yatay düzlemden yüksekliği ve bu yüksekliği gösteren rakam2 Projelerde boyutları göstermek için ölçü çizgileri üzerine yazılan rakam
Kör döşeme: Ahşap parke kaplamanın altına, düşük nitelikli tahtalarla yapılan ve kadronlara çakılan döşeme
Kör kasa: Bir kapı ve pencere kasasını yada telaroyu tutturmak üzere alta,sonradan görülmeyecek şekilde konulan kasa veya telaro
Kraft kağıdı: Yapılarda ısı geçirimsizliğini şiltelerinin üzerinde kaplama gereci olarak kullanılan dayanıklı kağıt; çimento torbası yapılan kağıt
Kule: Taban alanına oranla yüksekliği çok fazla olan, çoğu silindir şeklinde yapı
Kum: Bazı kültelerin ve en çok silisli kültelerin ufalanmasından oluşan ve deniz kıyısı, çay yatağı gibi yerlerde pek bol bulunan, ufak ve sert taneciklerYapıda kullanılacak kum silisli olmalı,içinde toprak,kil ve örgensel maddeler bulundurmamalıdır Harçlarda ocak veya dere kumu kullanılır
Kuranglez: Bir yapının genellikle toprak altında kalan bir bölümüne ışık almak üzere yapılan, üstü ızgaralı veya cam tuğlalı bir çeşit ışık bacası
Kurtağzı: 1Ahşap doğramanın birbirine geçen dişleri 2Gömme hasır basamaklarının, birbirlerinin üzerlerine oturmaları ve kaymamaları için yapılan birleştirme biçimi
Kuşak: 1 Sağlamlığı artırmak için, bir şeyin çevresine geçirilen ağaç veya maden bağ; iki dikme arasındaki yatay ahşap parça2 Ahşap çatıda, aşıkların altından geçerek dikme veya babaların birbirine ve merteklere bağlayan çubuk
Kutu çerçeve: Yüklerin,kolonlar yerine yalnızca betonarme perdelerle taşındığı betonarme sistemi
Kükürt çimentosu: Korkuluk demirlerinin betona tespiti için açılan deliklere birlikte ısıtılarak dökülen eşit miktarda kükürt ve zift
Küllük: Soba bacalarının kurumlarını temizlemek için baca deliğinin altına açılan ve içine önü kapaklı sürme bir kutu yerleştirilen delik
Küpeşte: Korkulukların üzerine, elin kayması için yerleştirilen ve boydan boya devam eden profilli ahşap, maden yada plastik kısım
Kür: Betonun prizini uygun olarak yapabilmesini sağlamak amacıyla su ile çimento arasındaki reaksiyon için gerekli sıcaklık ve nem koşullarını sağlama
Küvet: Leğen hizmeti gören kaplara verilen ad,tekne

Mimari Terimler Sözlüğü - L

Lambri: Ahşap,plastik,metal veya taşla yapılan iç duvar kaplaması
Laminat: Altta fenol reçinesi emdirilmiş kraft kağıdı tabakaları ile, üstten melamin tabakasından meydana gelen kaplama folyosu
Lata: Yapıda kullanılan dar, uzun kereste Lataların enine kesit ölçüleri Türk standartlarına göre 18/48,24/48,28/48 ve 38/58 mm’ dır
Lavabo: El ve yüz yıkamak için su akıtma düzeni bulunan tekne
Lento: Kapı ve pencere boşlukları üzerindeki duvar yüklerini taşımak için bu boşlukların üstüne, yandaki duvarlara oturacak şekilde yerleştirilen küçük açıklı taş, beton ayda ahşap kiriş
Lığ: 1 Suların taşıdığı veya çekilirken bıraktığı kil ve kumlu çamur2 Kumdan daha ince, kilden daha taneli, tane boyutları 0,002-0,06 mm arsında değişen mineral tanecikler
Limon kiriş: Bir merdiven kolunun iki yanında uzanan kirişlerden her biri
Limonluk: Merdivenlerde, balkonlarda havada kalan kenarlara çekilen 20-30 cm yüksekliğinde
Lojman: Personelin oturması için kimi kuruluşların yaptıkları düşük kiralı yada kira karşılığı olmayan konut