Mimari Terimler Sözlüğü

Mimari Terimler Sözlüğü - T

Taban tahtası: Ahşap bir döşemede taban kirişlerinin üzerine çakılan döşeme tahtalarını her biri
Tanzim planı: Düzenleme planı
Tapu, tapu senedi: Bir mülkün kimin olduğunu gösterir belge
Tarafsız düzlem: Basınç ve çekme bölgelerini birbiriden ayıran itibari düzlem Düz eğilme durumunda çubuk lifleri uzunluk değiştirirler Basınç bölgesinde lifler kısalma, çekme bölgesinde ise uzamaya zorlanır Aradaki bir düzlemde yer alan lifler ise uzama yada kısalmaya uğramazlar, ki bu liflerin bulundukları düzleme tarafsız düzlem denir
Tarafsız eksen: Eğilen bir kirişte gerilmenin sıfır olduğu çizgi, ölü eksen İki mesnetli bir kirişte yüklerin üstten gelmesi durumunda tarafsız eksenin altındaki bütün lifler çekmeye, üstündekiler ise basınca çalışırlar Kiriş homojen gereçten yapıldığında tarafsız eksen, kesitin ağırlık merkezinden geçer
Taslak: Bir şeyin henüz kesin biçim almamış durumu, eskiz
Taşçı kalemi: Üzerine çekiçle vurularak taş yontmakta kullanılan çok ser yassı uçlu bir çelik
Taşıyıcı: Yapının maruz kaldığı çeşitli kuvvetleri ve zorlamaları karşılayan bölümleri meydana getiren yapı bileşeni Bir yapıda döşemeler, kirişler, kolonlar, temeller taşıyıcı gereçlerle yapılırlar
Taşıyıcı olmayan: Yalnızca kendi yükünü ve rüzgar yükünü karşılayan yapı bileşeni
Tatami: Japon evlerinde döşeme kaplama gereci olarak kullanılan kalın hasır Tatamilerin yalnızca sazdan örülmüş olanlarının yanı sıra ipek, pamuk yada kendir şeritli olanları da vardır
Tavan: örtülü bir yerin üstündeki döşemenin alt yüzeyi; taban karşıtı
Asma tavan: Mevcut bir tavanın altına daha iyi bir görünüş vermek amacıyla buna asılarak yapılan ikinci bir tavan
Yüzer tavan: Darbe ve hava seslerini azaltmak üzere, üst döşemeden kopuk olarak yapılan asma tavan
Tavan planı: Üstte döşeme kaplamsı bulunmadığı kabul edilerek çizilen ahşap tavan kirişlemesi planı
Tecsimat: Bir duvar yüzeyindeki kabartma bezemeler
Tekmelik: Kapı kanatlarının, ayak çarpabilecek alt bölümlerine konulan çoğu maden koruma parçası; alüminyum tekmelik
Tekniker: Yapıda mimar ve mühendisin yardımcısı olan teknik eleman
Temel: Bir yapının sağlam zemine oturtulan ve yapıdan gelen yükleri zemine aktaran bölümü
Izgara temel: Çürük zeminli yerlerde kolon sıralarını iki doğrultuda bağlamak üzere oturtulmuş, planda bir ızgara şeklinde düzenlenmiş temel
Radye temel: Yapının zemine oturduğu yüzeyi bir döşeme gibi boydan boya kaplayan çoğu betonarme temel
Sürekli temel: Zeminin ayrık temel yapılmasına elverecek kadar sağlam olması yada yüklerin büyüklüğü durumunda yapılan kolonların altında ve arasında betonarme kiriş gibi uzanan temel türü; mütemadi temel Sürekli temel yapının bağlanması bakımından ayrık temele göre daha uygun ise de maliyeti daha yüksektir
Tekil, münferit temel: Emniyet gerilmesi büyük olan zeminlerde her kolonun altına ayrı olarak dökülen betonarme temellere verilen ad
Yüzeysel temel: Çok az kazılmış zemine oturtulan temel, sığ temel
Temel tabanı: Temelin üzerine oturduğu kaya, küskülük yada toprak zemin
Temel taşı: Yığma yapılarda temele konan büyük taşlardan herbiri
Tepelik: Kimi yapıların anıtsal kapıların ve mihrapların üst bölümünü süslemek üzere konulan iki ucu ve ortası kalkık oymalı mermer parçası
Teras: Oturup hava almaya yarayan düz ve çevresi açık yüksekçe yer, taraça
Terasman: Toprak düzlemesi, toprak kazma ve taşıma işleri
Tesisat: Belli bir işin sağlanmasına yardım eden alet ve araçların uygun yerlere birbirine bağlı olarak döşenmesi veya döşenen bu araçların tamamı
Tessera: Döşeme ve duvar mozaiği yapımında kullanılan, küçük bir küp biçiminde cam, pişmiş toprak yada taş parçası
Tesviye: Düzleme
Tırabzan: Merdiven parmaklığı
Tırabzan ayaklığı: Küpeşteyi taşıyan parmaklardan her biri
Tırabzan babası: Ahşap merdivende tırabzanın ilk basamak yada sahanlık basamağındaki kalın çubuğu
Tonoz: Biçimi alttan içbükey olmak üzere taş yada tuğla ve harçla örülmüş yarım silindir biçimde tavan; bir kemerin ötelenmesi ile meydana gelen örtü
Topal kiriş: Bir döşeme kirişlemesinde yükünü ana kirişe değil de kasnak kirişe aktaran kiriş
Trilit: Dikine yerleştirilmiş iki taş blok üzerine yatay olarak bir üçüncü blok konularak yapılmış anıt yada kapı benzeri yapı Dolmenler birer trilittir
Tripleks: Üç düzeyli ev yada apartman dairesi
Tromp: Bir bina köşesine bindirmeli olarak örülen tonoz parçası; kare planlı kubbeli bir yapının duvarları arasındaki köşelerin üst bölümüne yapılan ve binanın üstünü sekiz kenarlı olarak kubbenin oturmasına elverişli bir kaide meydana getirmek üzere köşeleme tonoz
Tretuvar: Yaya kaldırımı Bina eteğini dolaşan dar kaldırım
Tuğla: Duvar örmekte kullanılmak üzere kalıplara dökülüp kurutulduktan sonra harman ocağı yada fırınlarda pişirilen gereç
Blok tuğla: Normal tuğlanın 4-8 katı büyüklüğünde boşluklu tuğla
Çiğ tuğla: Kili güneşte kurutularak yapılmış tuğla
Fabrika tuğlası: Kil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı yada gerektiğinde su, kum,tuğla ve kiremit tozu kül vb ile karıştırılarak makinelerde biçimlendirilmesinden sonra fırında pişirilmesiyle elde edilen tuğla
Harman tuğlası: Kil, killi toprak ve balçığın ayrı ayrı yada gerektiğinde su, kum,tuğla ve kiremit tozu kül vb ile karıştırılarak makinelerde biçimlendirilmesinden sahra fırınında pişirilmesiyle elde edilen tuğla
Pres tuğla: Yüksek basınç altında kalıplanmış, düzgün köşeli, perdahlı tuğla
Tüteklik: Hamamlarda duvarlar içinde bırakılmış olan dar duman bacalarına verilen ad

Mimari Terimler Sözlüğü -U

Uzay kafesi: Çok geniş açıklıkları örtmek üzere yapılan, çubuklardan oluşan bütün öğeleri birbirlerine bağlı olup her doğrultuda bir bütün halinde çalışan üç boyutlu kafes

Mimari Terimler Sözlüğü - Ü

Üst başlık: Bir kafes kirişin yada makasın basınca çalışan üstteki bölümü
Üstemel: Bina eteği, etek duvarı, subasman
Üstyapı: Bir yapının toprak üzerinde kalan bölümü
Üzengi: Kirişleri veya bazı çatkı parçalarını taşımak üzere altlarına geçirilen U şeklinde bükülmüş lama demiri veya yuvarlak demir, üzengi demiri
Üzengi çizgisi: Bir kemerde iki yandaki üzengi taşlarını birleştirdiği varsayılan çizgi
Üzengi taşı: Bir kemerin ayağa oturduğu noktadaki ilk taş Üzengi taşlarının ayaklar üzerine gelen yüzleri yatay, üst yüzleri ise kemer eğrisine uygun olacak şekilde eğiktir

Mimari Terimler Sözlüğü - V

V kolon: Yükleri üsteki iki noktadan alıp tek bir yük halinde temele aktaran, V harfi şeklinde kolon çiftti
Vaziyet planı: Konum planı
Vernik: Reçine türünden bazı maddelerin uygun eriticiler
( aseton,eter,alkol vb) içinde eritilmesiyle elde edilen ve havanın etkisinden,nemden korumak yada daha iyi bir görünüş vermek için ahşap eşyanın yüzüne sürülen sıvı
Vestiyer: Genel binaların girişinde plato,şapka,şemsiye gibi şeylerin bırakıldığı yer
Vibratör: Dökülmekte olan betonun içine daldırılarak yada kalıba uygulanarak, meydana getirdiği titreşimlerle betonun sıkışmasına yardım eden elektrikli aygıt
Vinç: Ağır yükleri kaldırıp indirmek için kullanılan makine düzeni,
kaldırak
Viyadük: Bir kara yada demir yolunu bir vadiden yada başka bir yol üzerinden aşırmak için yapılan ve yüksek ayaklar üzerinde taşınan köprü
Mimari Terimler Sözlüğü - Y

Yaka: 1 Çatıda, baca kenarında etek parçasını tutturmakta kullanılan maden (çinko,bakır vb) şerit 2 Oluğun, saçak kenarında örtü kaplamasına oturan ve boydan boya giden şerit halindeki parçası
Yangın duvarı: Bina içinde özelliği olan bir bölümün yangından korunması için çevresine yapılan koruyucu duvar
Yanlama: Bir ahşap asma çatı makasında babanın yüklerini iki yandaki mesnetlere ileten eğik iki basınç çubuğundan her biri
Yapı: Karada veya suda, bayındırlık veya iskan eğriyle kurulan köprü,yol,tünel,baraj,bina gibi tesisler ile bunların yer altı ve yer üstü inşaatı
Yapı bileşeni: Yapı elemanlarının çeşitli yöntemlerle, çeşitli şekillerde bir araya getirilmeleriyle yapılan ve yapı elemanı olarak adlandırılamayacak kadar karmaşık olan yapı parçası Duvar,kapı,pencere,çatı,temeller, yapı bileşenidir
Yapı elemanı: Bir yapının, biçimlendirilmiş yapı gereçlerinden meydana gelen ilksel parçası Tuğlalar,briketler,kiremitler,karolar,büzler,mad eni profiller,ahşap yada prekast beton parçalar yapı elemanlarıdır
Yararlı alan: Bir binanın tümünün yada bir bölümünün, duvarları katılmaksızın hesaplanan kullanılabilir alan
Yastık: Bir dikme yada payandanın altına yerleştirilen yassı ağaç
Yelpaze: Kırma çatı saçaklarının köşelerindeki mertekleri damlalık aşığına bağlaya bilmek için kazayağı şeklinde yerleştirerek yapılan düzen Eski Türk yapılarının bir özelliği olan bu düzen, çıkmalı ahşap döşemelerde de kullanılmıştır
Yığışım: İrili ufaklı taşların sonradan doğal bir çimentoyla birleşmesinden oluşan kaba külte
Yığma: aTaşları yada tuğlaları, taşıyıcı olacak şekilde, üst üste koyup harçla bağlayarak yapılmış, bTahta ve kütüklerle, bindirme yoluyla çivi kullanmadan örülmüş,masif
Yonga levha: Özel makinelerle elde edilen odun yongalarının sentetik reçine tutkallarıyla ısı ve basınç altında yapıştırılması ve biçimlendirilmesi yoluyla yapılan suni tahta levha,sunta
Yorulma: Önemli bir oranda hareketli yüklerin etkisi altında yapı öğelerini, değişken kuvvetlerin,yani ters yönlü gerilmelerin etkisi altında bulunurlar Bu durumun doğal
hangi bir kesitine ait bir noktanın min-max gerilme gibi iki sınır arasında değişken bir gerilme etkisi altında kalmasına yorulma denir
Yönlendirme: Bir binanın yada yolun, güneşin yükselişine göre planlanması Binaların yönlendirilmesi bakımından kuzey yarıkürede güney, güney yarıkürede ise kuzey en elverişli yönlerdir
Ytong: Kumkireç çimento su ve alüminyum tozunun karışımının belli işlemlerden geçirilmesiyle üretilen bir çeşit gazbeton
Yumru: Bir ahşap süpürgelikle döşeme arsındaki çizgiyi örtmek üzere yerleştirilen,dörtte bir yuvarlak çıta,süpürgelik çıtası
Yüklenici: Bir işi,yapının bir bölümünü yada tümünü yapmayı belli koşullarla üstüne alan kimse,müteahhit
Yüklük: Evlerde, odanın bir yanında şilte,yorgan gibi şeyler koymaya yarar yerli dolap

Mimari Terimler Sözlüğü - Z

Zati yük: Taşıyıcı bir yapı parçasının kendi ağırlığı
Zemin emniyet gerilmesi: Bir zeminin birim alanının güvenlikle taşıya bileceği yük
Zemin mekaniği: Zeminin yapısını,sınıflandırılmasını,direncini,ye r katmanları arsındaki su akışını,bunların içindeki etken ve edilgen yer basınçlarını inceleyen bilim kolu

Alıntı