Doğu Anadolu Bölgesinin Efsaneleri - Doğu Anadolu Efsaneleri

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-19-2012

Doğu Anadolu Bölgesi Efsaneleri,
Doğu Anadolu Bölgesindeki Efsaneler,
Doğu Anadolu Efsanesi,
Doğu Anadolu Efsaneleri

Malatya (Beydağı) Efsanesi

Torosların bir kolu olan Beydağı’nda uyuyan, taşa dönmüş bir ermişi anlatır

Ermiş yılda bir kez uyanıp şu soruyu sorarmış:
-Malatya ovası altın sabanla sürülüyor mu? Olumsuz yanıt alınca tekrar uykuya dalarmış

Malatya ovası çok verimlidir

İyi sürülüp işlenirse bereket, bolluk artacak ve sabanlar bile altından yapılacaktır

O gün ermişin yeniden canlanacağına inanılmaktadır

Ermiş o günü beklemektedir

Eskimalatya Efsanesi

Eskimalatya XIX

yy başlarında terkedilmiştir

Halk Aspuzu bağlarına yaz için göç etmektedir

Söylence bu göçle ilgilidir

Eskimalatya’lılar her yıl Aspuzu’ya göç ederken ateşlerini bir kuyuya doldurup üstünü kapatmakta,dönünce de aynı kuyudan ateşlerini almaktadırlar

O yıl Aspuzu’dan dönen halk ateşlerinin söndüğünü görür

Bunu uğursuzluk sayar ve kenti terk ederler

Derme Suyu Efsanesi

Suyun kaynağı Malatya yakınlarındaki Gündüzbey Köy’ündedir

Hem içilir hem de bir kanalla bağları bahçeleri sular

Söylenceye göre; İsa, Havarileriyle bu yöreden geçerken yanındakiler su içmek isterler

İsa’nın asasını vurduğu yerden Derme suyu fışkırmıştır

Bu nedenle suyun adının Deyr-i Mesih’ten geldiğine inanılmaktadır

Gelin Kayası Efsanesi

Orduzu’nun Bahçebaşı köyündeki Arslantepe,yöredeki ilk yerleşim alanıdır

Burada yaşayan yoksul bir kıza,komşu ülke kralının oğlu sevdalanmıştır

Kral karşı koysa da oğlunu bu sevdadan caydıramaz

Sonunda gençler kırk gün kırk gece süren bir düğünle evlenirler ve gelin alayı yola koyulur

Kız bir ara gelin alayını durdurur,evine iki atlı gönderip unuttuğu oklavayı istetir

Buna kızan anası `’gelinlik tacınla, askerinle, alayınla taş ol’’ diye beddua edince tüm alay taş olur

Koca Vaiz Efsanesi

Koca Vaiz, Anadolu Selçukluları döneminde Malatya ve çevresinde uç beyidir

Yörede büyük bir din bilgini ve savaşçı olarak tanınır

Bizans üzerine sayısız akınlar yapmıştır

Bunlardan birinde bir kılıç vuruşuyla başı gövdesinden ayrılır

Vaiz Baba başını koltuğuna alarak Malatya’ya döner

Eskimalatya yakınlarında bir kadın, Koca Vaizi görür,korkuyla bağırır

İşte o zaman koca vaiz düşüp ölür

Öldüğü yere türbesi yapılır

Günümüzde de halkın en çok ziyaret ettiği yerdir

Hekimhan’ın Kuruluşuna Ve Adına Ait Efsane

Bir sefer sırasında KöGoogle Page Rankingülü Mehmet Paşa’nın yolu Hekimhan dolaylarına düşer

Doğanın güzelliğine hayran kalır,burada konaklanmasını buyurur

Askerler çevreyi dolaşmaya çıktıklarında günümüzdeki Hasan Ağa Çeşmesi’nin yanındaki dereye gelirler

Dere suyunun al al aktığını görürler,suyu izlediklerinde yaralı bir adam bulurlar ve Paşa’ya haber verirler

Paşa hekimiyle birlikte gelir, hekim hastanın durumunun umutsuz olduğunu söyleyince, Paşa sorar

-Hiç mi canı kalmamıştır?
Hekim:’’Ancak onda bir canı var’’ der

KöGoogle Page Rankingülü bu yanıt karşısında kızar ve şöyle haykırır

`’Onda bir canı kalmış adamı ölüme mi bırakırsın?Ya bunu kurtarırsın ya da senin kanını da bununkine katarım

’’
Hekim hemen işe koyulur yaralıyı üç günde ayağa kaldırır

Yaralıya kim olduğu sorulduğunda:
Kendisinin de hekim olduğunu, ilaç yapmak için bitki toplarken, eşkıyalarca vurulduğunu anlatır

KöGoogle Page Rankingülü ağaçları kestirip açtırdığı yere adam için bir han, hamam ve cami yaptırır

Çevreden de birkaç aile getirip yerleştirir

Buraya önceleri Hekimin Hanı, daha sonra da Hekimhan denilmiştir

Zurbahan’a Ait Söylence

Hekimhan yöresindeki Ayrancı Dağlarının en yüksek tepesine halk Zurbahan Dağı der

Buraya ait çok fazla söylence anlatılır

Zurbahan’ın 6-7 km güneybatısında Asarkaya denilen sarp bir kaya vardır

Kayanın tepesinden, aşağı basamaklı ve dik bir tünel iner

Buradan yuvarlak, dar bir boğaza varılır

Günümüzde boğazın ağzı taşlarla örtülüdür

Boğazın bir yanı Maltepesi’ne,bir yanı Ballıkaya’ya,bir yanıda Zurbahan’a açılmaktadır

Maltepesi’nde altından yapılmış gereçler, Ballıkaya’da depolar dolusu bal, Zurbahan’da da eşsiz takılar vardır

Zurbahan’daki takıları ele geçirmek isteyenlerin tünelde 1-2km ilerleyince fenerleri söner, geri dönmek zorunda kalırlar

İnanışa göre fener tünelin tılsımıyla sönmektedir, kimse Zurbahan’a ulaşamamaktadırlar

Yöreye ilişkin bir başka söylencede şöyledir:
`’Güzelyurt’lunun biri savaşta tutsak düşer

Yanına yaklaşan bir adam nereli olduğunu sorar

Söyleyince:
``Yurduna döndüğünde çeşmenin başına var

Bir pire tut,kayanın üstünde öldür, sakın unutma’’der

Adam yıllar sonra tutsaklıktan kurtulup yurduna döndüğünde söyleneni anımsar

İsteneni yapar

Pireyi öldürmesiyle üstüne arılar üşüşür

Arılardan korunmak için abasını başına çeker

Abanın içinde üç arı kalmıştır

Ortalık durulunca adam abayı başından atar, üç altın yuvarlanır

Korkup abasını başına çekmese tüm arılar altın olacaktır

’’

08-19-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Doğu Anadolu Bölgesinin Efsaneleri - Doğu Anadolu Efsaneleri Doğu Anadolu Bölgesi Efsaneleri, Doğu Anadolu Bölgesindeki Efsaneler, Doğu Anadolu Efsanesi, Doğu Anadolu Efsaneleri Malatya (Beydağı) Efsanesi Torosların bir kolu olan Beydağı’nda uyuyan, taşa dönmüş bir ermişi anlatır Ermiş yılda bir kez uyanıp şu soruyu sorarmış: -Malatya ovası altın sabanla sürülüyor mu? Olumsuz yanıt alınca tekrar uykuya dalarmış Malatya ovası çok verimlidir İyi sürülüp işlenirse bereket, bolluk artacak ve sabanlar bile altından yapılacaktır O gün ermişin yeniden canlanacağına inanılmaktadır Ermiş o günü beklemektedir Eskimalatya Efsanesi Eskimalatya XIXyy başlarında terkedilmiştir Halk Aspuzu bağlarına yaz için göç etmektedir Söylence bu göçle ilgilidir Eskimalatya’lılar her yıl Aspuzu’ya göç ederken ateşlerini bir kuyuya doldurup üstünü kapatmakta,dönünce de aynı kuyudan ateşlerini almaktadırlar O yıl Aspuzu’dan dönen halk ateşlerinin söndüğünü görür Bunu uğursuzluk sayar ve kenti terk ederler Derme Suyu Efsanesi Suyun kaynağı Malatya yakınlarındaki Gündüzbey Köy’ündedir Hem içilir hem de bir kanalla bağları bahçeleri sular Söylenceye göre; İsa, Havarileriyle bu yöreden geçerken yanındakiler su içmek isterler İsa’nın asasını vurduğu yerden Derme suyu fışkırmıştır Bu nedenle suyun adının Deyr-i Mesih’ten geldiğine inanılmaktadır Gelin Kayası Efsanesi Orduzu’nun Bahçebaşı köyündeki Arslantepe,yöredeki ilk yerleşim alanıdır Burada yaşayan yoksul bir kıza,komşu ülke kralının oğlu sevdalanmıştır Kral karşı koysa da oğlunu bu sevdadan caydıramaz Sonunda gençler kırk gün kırk gece süren bir düğünle evlenirler ve gelin alayı yola koyulur Kız bir ara gelin alayını durdurur,evine iki atlı gönderip unuttuğu oklavayı istetir Buna kızan anası `’gelinlik tacınla, askerinle, alayınla taş ol’’ diye beddua edince tüm alay taş olur Koca Vaiz Efsanesi Koca Vaiz, Anadolu Selçukluları döneminde Malatya ve çevresinde uç beyidir Yörede büyük bir din bilgini ve savaşçı olarak tanınır Bizans üzerine sayısız akınlar yapmıştır Bunlardan birinde bir kılıç vuruşuyla başı gövdesinden ayrılır Vaiz Baba başını koltuğuna alarak Malatya’ya döner Eskimalatya yakınlarında bir kadın, Koca Vaizi görür,korkuyla bağırır İşte o zaman koca vaiz düşüp ölür Öldüğü yere türbesi yapılır Günümüzde de halkın en çok ziyaret ettiği yerdir Hekimhan’ın Kuruluşuna Ve Adına Ait Efsane Bir sefer sırasında KöGoogle Page Rankingülü Mehmet Paşa’nın yolu Hekimhan dolaylarına düşer Doğanın güzelliğine hayran kalır,burada konaklanmasını buyurur Askerler çevreyi dolaşmaya çıktıklarında günümüzdeki Hasan Ağa Çeşmesi’nin yanındaki dereye gelirler Dere suyunun al al aktığını görürler,suyu izlediklerinde yaralı bir adam bulurlar ve Paşa’ya haber verirler Paşa hekimiyle birlikte gelir, hekim hastanın durumunun umutsuz olduğunu söyleyince, Paşa sorar -Hiç mi canı kalmamıştır? Hekim:’’Ancak onda bir canı var’’ der KöGoogle Page Rankingülü bu yanıt karşısında kızar ve şöyle haykırır `’Onda bir canı kalmış adamı ölüme mi bırakırsın?Ya bunu kurtarırsın ya da senin kanını da bununkine katarım’’ Hekim hemen işe koyulur yaralıyı üç günde ayağa kaldırır Yaralıya kim olduğu sorulduğunda: Kendisinin de hekim olduğunu, ilaç yapmak için bitki toplarken, eşkıyalarca vurulduğunu anlatır KöGoogle Page Rankingülü ağaçları kestirip açtırdığı yere adam için bir han, hamam ve cami yaptırır Çevreden de birkaç aile getirip yerleştirir Buraya önceleri Hekimin Hanı, daha sonra da Hekimhan denilmiştir Zurbahan’a Ait Söylence Hekimhan yöresindeki Ayrancı Dağlarının en yüksek tepesine halk Zurbahan Dağı derBuraya ait çok fazla söylence anlatılır Zurbahan’ın 6-7 km güneybatısında Asarkaya denilen sarp bir kaya vardır Kayanın tepesinden, aşağı basamaklı ve dik bir tünel iner Buradan yuvarlak, dar bir boğaza varılır Günümüzde boğazın ağzı taşlarla örtülüdür Boğazın bir yanı Maltepesi’ne,bir yanı Ballıkaya’ya,bir yanıda Zurbahan’a açılmaktadır Maltepesi’nde altından yapılmış gereçler, Ballıkaya’da depolar dolusu bal, Zurbahan’da da eşsiz takılar vardır Zurbahan’daki takıları ele geçirmek isteyenlerin tünelde 1-2km ilerleyince fenerleri söner, geri dönmek zorunda kalırlar İnanışa göre fener tünelin tılsımıyla sönmektedir, kimse Zurbahan’a ulaşamamaktadırlar Yöreye ilişkin bir başka söylencede şöyledir: `’Güzelyurt’lunun biri savaşta tutsak düşer Yanına yaklaşan bir adam nereli olduğunu sorar Söyleyince: ``Yurduna döndüğünde çeşmenin başına var Bir pire tut,kayanın üstünde öldür, sakın unutma’’der Adam yıllar sonra tutsaklıktan kurtulup yurduna döndüğünde söyleneni anımsar İsteneni yapar Pireyi öldürmesiyle üstüne arılar üşüşür Arılardan korunmak için abasını başına çeker Abanın içinde üç arı kalmıştır Ortalık durulunca adam abayı başından atar, üç altın yuvarlanır Korkup abasını başına çekmese tüm arılar altın olacaktır’’