Tefsir Dersleri...

4 DERS NAMAZDA KA'BE'YE YÖNELME



142- İnsanlardan (Yahudi ve müşriklerden) bir takım beyinsizler: (Müslümanların namazda kıble edinip) üzerinde durdukları (devam ettik*leri eski) kıblesinden çeviren (sebep) nedir?» diyecekler De ki (Habibim): «Doğuda Allanın batı da O, kimi dilerse onu doğru yola iletir»


143- Böylece sizi (Ey Muhammed ümmeti) vasat (orta) bir ümmet yapmışızdır, insanlara karşı (hakikatin) şahitler (i) olasınız Bu peygam*ber de sizin üzerinize tam bir şahit olsun diye, (Habibim) senin hala üstün*de dura geldiğin (Ka'beyi tekrar) kıble yapmamız; O peygambere (sana) uyanları (senin izince gidenleri) ayağının iki ökçesi üzerinde geri denecek*lerden (irtidad edeceklerden ve münafıklardan) ayırt etmemiz içindir Ger*çi kıblenin bu suretle (çevrilmesi) elbette büyük bir (mesele)dir Ancak bu Allah'ın doğru yola ilettiği klmseter hakkında (asla varit) değil Allah, İma*nınızı zayi edecek değildir Çünkü Allah, insanları çok esirgeyendir, (on*lara) rahmet (ve inâyet)ini râyigan edendir


144- biz, yüzünü (vahye intizar ve iştiyakinden) çok kere göğe evirip çevirdiğini görüyoruz Şimdi seni har halde hoşnut olacağın bir kıble'ye döndürüyoruz (Namazda) yüzünü artık Mescidi Haram tarafına (Ka'be semtine) çevir (Ey mü'minler) siz de nerede bulunursanız (namaz*da) yüzlerinizi o ycna döndürün Şüphe yok ki kendilerine kitap verilen*ler bunun Rablerlnden gelen bir gerçek olduğunu pek iyi bHHer Allah, onların yapacaklarından gafil değildir


145- Andolsun ki (Habibim) sen, kendilerine Kıble verilenlere (kıb*le meselesine dair) her âyeti (burhanı, mucizeyi) getirmiş olsan onlar (İnatlarından) yine senin kıble'ne uymazlar


Sen de onların kıblesine tabi olucu değilsin (Hatta) onların kimi kimin (Yahudiler Hristiyanlarm, Hristiyanlar Yahudilerin) kobtesine uyucu değfl-dK Andolsun (Habibim) sana gelen bunca ilim (ve vahy) den sonra (bil farz) onların neva (ve heveslerine uyacak olursan, o takdirde şüphesiz «e muhakkak (kendilerine) yazık etmişlerden sayılır)sın




Ayetlerin Lafzı Tahlili



(Essufehâü): Arab dilinde «ince ve hafif şey» anlamında olan sefil kelimesinin çoğulu «Essufehâü» dür Vakarı ifade hilim kelimesinin zıddıdır Sefih kelimesi, daha açık anlamıyla noksan akıl*lılığı ifade eder [73] Bundan dolayı Arab dilinde çocuklara da sefih denir


«kim Cenab-ı Hak diğer bir âyetinde buna işaret eder:


«Allah'ın illi •ftına diktiği mallarınızı beyinsizlere vermeyin» (Nisa: 5)


(Vellahüm): Çevirmek anlamındadır


(Gıbletihim): Mukabele kökünden gelen kıble kelime-


nl, yönelme anlamındadır Bilâhare müslümanların namazda yöneldikleri tarafa Kıble adı verilmiştir


(vasaten): Vaset (orta) anlamındadır Bu anlama gel-


dlginl Cenab-ı Hak'kın diğer bir âyeti de te'yit eder «Ortancaları: «Ben •ite demecim mi? (Allah'ı) tenzih etmeli değimliydiniz?» dedi» (Kalem: 28) Vrmat kelimesi, gerçekte her şeyin ortası, yani normal manasına gelir, 21-m bir şeyde haddi tecavüz etmek iyi değildir


(Agibeyhi): Agibeyhi ayak ökçesi yani İki ayağı üzerinde geriye dönmek anlamına gelen agib kelimesinin tesniyesldlr Bunun kin âyetteki bu cümlenin anlamı «Biz islâm dininde sabit kalanlar İle on-ılnn dönenleri birbirinden ayırmak için»dir


(Lekebireten): Ayetteki anlamı, zahmetli, büyük ve ıığır şeklindedir


(Raûfun rahim): Raûfun, rahmet anlamındadır, Yalnız Allah (cc)ın sıfatı olarak anlamı, çirkin ve kötü bir şeyi uzaklaştır mu şeklindedir Cenab-ı Hak kullarından her kötü şeyden uzak durmalarını «m letüöj için Kur'an lisanıyla kendisine «Rauf* adını vermiştir Rahmet keli mmi hem sevileni hem de çirkini ihata eder Yani Allah (cc) «rahimdir» ıfenildiği zaman «sevdiği kullarına rahmet ettiği gibi, fâsık ve kâfirlere d» ıtıhmet eder» demektir Onun için Allah (cc), kendisine «Rahim» İsmini vermiştir


(Tegallube vechike): «Yüzünü çok kere göğe evirip çevirdiği» anlamındadır Zira gök vahyin kaynağı ve duaların kıblonKtlr Jeccoe bununla ilgili olarak- «yüzünü çok kere göğe evirip çevirdiğinden» waksat Resulullah (sav)ın göğe baktığı zaman, gözlerini evirip çevirdiğidir Buno göre âyetteki bu cümlenin anlamı «çoğu kez, yüzünü ve gözlerini gök tarafına -kıblenin Ka'beye dönüşü için vahyin nazlı olmasını istemek üzere- çevirdiğini görüyoruz»dur» der


(Felenüvelliyenneke kıbleten): «Hoşnut olacağın bir Kıble'ye döndürüyoruz» yani «Senin hoşnut olacağın bir Kıbleye dönmene imkan veriyoruz» demektir Âyetin bu bölümünde Allah (cc)'tan Resul (sav)'üne, kıble'ye dönme konusunda bir müjde vardır


(Şatrel mescidi): «Mescid-i Haram tarafına» Lügatta şatır, yön anlamında olduğu gibi bazen bir şeyin yarısı manasına da gelir Resulullah (sav)'ın «Temizlik, imanın yarısıdır» buyruğundaki «ya*rısıdır» sözünün Arap dilindeki karşılığı «şatır»dır Âyette yön anlamında kullanılmıştır Âyetin bu bölümünün izahı «Yüzünü, Ka'be (Mescid-i Haram) cihetine çevir»dir


(Ütül kitabe): «Kendilerine kitap verilenlerden mak*sat, Yahudi ve Hristiyanlardır Kitap kelimesiyle Tevrat ve incil kastedil*miştir [74]




Âyetler Arasındaki Münasebet



Resulullah (sav) Mekke'de iken namazda hep -daha önceki Peygam*berler gibi- yönünü Mescid-i Aksa'ya çevirirdi Yalnız en büyük babası Hz ibrahim (sav)'in kıblesi olan Ka'be'ye yüz çevirmeyi çok arzu ederdi Re*sulullah (sav), onun davetini yenilemek ve yeni bir nizam getirmek için gelmişti Ka'be, kuruluş bakımından Mescidi Aksa'dan daha eskiydi Pey*gamber efendimiz (sav), Yahudilerin «Muhammed (sav), yeni getirdiği dinle bize karşı iken, neden bizim kıblemize yöneliyor?» ve «Eğer bizim dinimizi bilmeseydi namaz kılarken kıblemize yönelir miydi?» sorularına muhatap oluyordu [75] Onların tarizleri yüzünden Resulullah (sav) Mescid-i Aksa'ya yönelerek namaz kılmayı hoş görmüyordu Hatta Resulullah (sav), bir gün Cebrail (sav)'e «Allah (CC)'dan arzum, namazda beni Yahudilerin kıblesin*den başka bir yöne çevirmesidir» dedi Resulullah (sav), daima göğe ba*karak Allah (cc)'tan «Kıblenin Ka'beye çevrilmesi hususunda vahyin gel*mesini» niyaz ederdi [76] Allah (cc)'dcı, Resulullah (sav)'a onları red etmesi için Yahudilerin münafıklarından beyinsiz cahillerin henüz kıblenin Ka'beye dönmesiyle ilgili âyet gelmeden önce, gelecekte kıble âyetiyle alakalı söyleyecekleri sözlerini haber verdi Ki Resulullah (sav), onlardan gelecek üçüncü bir olaya karşı metanetli dursun ve en kesin cevabı da versin Hem de Kıble âyeti gelmezden önce Resulullah (sav)'ın onlara vereceği bu haberle, risaletini tasdik eden açık bir mucize olsun [77]




Ayetlerin İcmali Manaları



Halkın beyinsizleri -münafıklar, müşrikler ve Yahudilerin sapıkları-«Daha önce Peygamberlerin ve Resullerin kıblesi olan Mescid-i Aksa'dan Hz Muhammed (sav) ve müslümanları Ka'be yönüne çeviren nedir?» di*yecekler Allah (cc), Resulullah (sav)'a; «Sen onlara de ki; Doğu, batı ve tüm yönler Allah'ındır Allah (cc), mülkünde istediğini yapmaya kadirdin buyurdu Allah (cc), kullarından dilediklerini dünya ve ahirette saadeti Brlştirir


Ey müslümanlar sizleri hidâyete getirdiğim gibi İbrahim Peygam*berin kıblesi olan Ka'beyi de namazda yöneleneceğiniz yer olarak tayin ettim Öyle ki bütün milletlerin en faziletlisi olarak sizi seçtim ve adil hlr ümmet kıldım Ki kıyamet günü geçmiş kavimlerin, «kendilerine gönderilen peygamberlerin benim emirlerimi tebliğ etmediklerini» İddiaları üzerine geçmiş peygamberlerin lehinde şehadet edesiniz


(Ey müslümanlar) Resulullah (sav), sizin iman ederek kendisinin ant1' mlş olduğu en son ve en mütekâmil dine ittiba ettiğinize şahitlik edecektir Biz sana, namaz kıldığın kıble'den Ka'beye dönmeni, dine şüphe soknnltır ile imanları sağlam olanları birbirinden ayırmak için emrettik


Yahudiler ve münafıklar, Mescid-i Aksa'ya yönelik namaz kılan andık müslümanları saptırmak ve dinleri hakkında şüpheye düşürmek İçin, «111/ ler, Hz Muhammed (sav)'in nasıl bir peygamber olduğuna hayret mllyo ruz? Çünkü getirdiğini iddia ettiği yeni dinin hükümlerinin, eski şeriat*ların, bilhassa Tevrat ve İncil'in ihtiva ettiği bütün hükümleri kaldırdığını Höylediği halde ibadetlerin en mukaddesi olan namazda onların yöneldiği kıbleye dönerek namaz kılıyor Onun bu tavır ve hareketleri bizleri şüp< İtelendiriyor» iddialarını ortaya attılar Halbuki onlar, Ktble'nin Mescld-I Haram'a dönüştürülüşünün Resulullah (sav)'a gelen bir emirle olduğunu çok biliyorlardı


Ey müslümanlar, zahir ve batın kendisine malum olan Allah (cc), on*ların yaptıklarını çok iyi bildiği için bunun hesabını onlardan soracaktır [78]