Tefsir Dersleri...

7 DERS TEMİZ ŞEYLERİN MUBAH, PİS ŞEYLERİN HARAM OLUŞU



172 - EV iman edenler, size rızık olarak verdiğimiz şeylerin (madda< tan ve manen) en temiz olanlarından yeyin, Allah'a şükredin eğar (hakh katen) O'na kulluk ediyorsanız


173 — O size ölüyü (murdar hayvanı), kanı, domuz etini, bir Allah'*tan başkası için kesileni katiyyen haram kıldı Fakat kim bunlardan ya-mlye muztar kalırsa -(kimseye) saldırmamak ve haddi (ölmeyecek mik tan) geçmemek şartıyla- onun üzerine günah yoktur Şüphesiz ki Allah, çok yarlığayıcıdır hakkıyla esirgeyicidir




Ayetlerin Lafzî Tahlili



(lillâhi): Şükür kelimesi,-hürmetle nimeti İtiraf etme anlamındadır Bu ise iki yolla olur Birincisi, nimet vereni sena et*mekle, nimet vşrdiğini itiraftır Diğeri ise, nimeti, nimet sahibinin razı oldu-0u tarzda kullanmaktır


(Uhille II ğayrillâhi): İhlâl kelimesi, sesi yükseltme anlamında olduğu gibi, çocuğun dünyaya gelişinden hemen sonra ağlayarak sesini yükseltmesine de denir Müşrikler, bir hayvanı kestikleri


sırada Lat ve Uzza isimli putlarının adlarını sesıerlnl yükselterek anarlar*dı Buna göre âyetin icmali anlamı şudur: «Putlar, tağutlar ve Allah (cc) isminin dışındaki diğer adlarla kesilen hayvanların etleri size haram kılın*mıştır» [142]


(Udturre): Udturre kelimesi, zaruret içinde olan kim*senin hayatını kurtaracak kadar haram bir şeyi yiyebilmesi anlamındadır


(Bağın): Lügatta bağiy kelimesi, hayrı ve şerri taleb edene


denir «Ey hayrı taleb eden kimse, yüzünü bize çevir» hadisinde de bu anlamda kullanılmıştır Âyette yalnız şerri taleb eden anlamında gelmiştir Zeccac'a göre bağiy kelimesi, fesat bir şeyi kasdetmek manasınadır


(Âdin): Üdvan kökünden türeyen âdin kelimesi, haddi aş*ma ve zulmetme anlamındadır Buna göre bağiy denildiği zaman, ihtiya*cından fazlasını yemek, âdiy denildiği zaman ise helal yiyecekleri bulma imkanı varken haram olan şeyleri yemek, demektir [143]




Ayetlerin İcmali Manaları



Allah (cc), mümin kullarına yaşadıkları müddet içersinde helal kazanç*lardan, menfaat veren güzel rızıklardan ve yemeleri leziz olan -Allah ta*rafından mubah kılınmıştır- şeylerden yemelerini emretmiştir O, verdiği bu nimetler karşılığında da iman davalarında doğru ve sadık, emirlerini kabul ve hükmüne razı, arzu ve isteklerine tapınmıyor ve yalnız O'na iba*det ediyorlar ise, kendisine şükretmelerini buyurmuştur


Cenab-ı Hak sağlam tabiatlı insanların dahi kaçtığı çirkin ve pis şeyler ile insan bünyesine zararlı şeyleri yemenin haram olduğunu en açık bir tarzda beyan etmiştir O, murdar bir hayvan etini, kanı, domuz etini, putlara, batıl tapınaklara ve Allah isminin dışındaki bir varlık adının anıl-masıyla kesilen hayvan etlerinin yenilmesini de haram kılmıştır


Yalnız zarurete düşen bir insan, yukarıda açıklanan haramlar dışında hayatın) devam ettirecek bir şey bulamazsa, o zaman hayatını kurtaracak kadar bu haramlardan yerse, günahkar olmaz Zira zaruretler, bir çok mah*zurlu şeyleri mubah kılar Cenab-ı Allah, kullarının günahlarını setreder ve bağışlar [144]




Bu Âyetin, Bir Önceki Âyetle Münasebeti



Allah (cc), önceki âyetlerde kendisine ortak koşanların, ortak koştuk*ları şeyleri, Allah (cc) gibi sevdiklerini beyan etmektedir O onların ortak koşmalarının, bu ortakları niçin o kadar sevdiklerinin ve halkın reisleriyle her noktadaki münasebetlerinin sebebinin, yalnız dünya malı sevgisi ol*duğuna işaret etmiştir Ve tüm insanlara hitapla yerden çıkan nimetleri temiz ve helal olmaları şartıyla yemeyi emretmiştir «Ey insanlar, yerdeki şeylerden helal ve teiniz olmak şartıyla yeyln Şeytanın adımlarına uyma*yın Çünkü o size apaçık bir düşmandır» (Bakara: 168) Cenab-ı Hak, ço*ban arkasından intizamlı bir şekilde yürüyen koyunlar gibi, akılsız, şuur*suz, hürriyetsiz ve idraksiz liderlerin arkasından giden mukallit kâfirlerin hallerini de beyandan sonra, «Ey iman edenler, size rızık olarak verdiğimiz şeylerin en temiz olanlarından yeyin» âyetiyle hassaten mü'minlere hitap etmiştir Zira müminler, anlamaya, ilim öğrenmeye ve doğru yoldan gitmeye daha lâyık ve uygundurlar [145]




Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler



Birinci incelik: Âyetteki «tayyibat» (temizlik)'den maksat, helal rızık-lardır Allah (cc)'ın helal kıldığı her şey temiz, haram kıldığı her şey ise pistir Ömer bin Abdulaziz (ra)'e göre «pâMtan murat, yenen şeylerin de*ğil, kazancın temiz olmasıdır O'nun bu görüşünü, şu hadis-i şerif te'yid eder: «Resulüllah (sav), «Hakikaten Allah (cc) temizdir, ancak pâk olanı huzuruna kabul eder Allah (cc) elçilerine emrettiğini, mümin kullarına da emretmiştir,» sözlerine devamla «Ey Resuller, temiz ve helal olan şeyler*den yeyin Güzel amel (ve hareketlerde) bulunun Çünkü ne yaparsanız hakkıyla bilenim» (Mü'minün: 51), «Siz rızıklandığınız şeylerin en temiz*lerinden yeyin» (Tâ hâ: 81) âyetlerini okudu ve bir kimse, tozlu topraklı ve yorgunluk veren uzun bir yolculuktan sonra ellerini göğe doğru kaldı*rarak «Yarabbi, yarabbi» diyerek dua yapmaya başlar Halbuki onun yediği, içtiği, giydiği ve gıda olarak aldığı her şey haramdır O'nun duası kabul olur mu? buyurdu» [146]


Temiz rızık hakkında Rasulüllah (sav)ın beyanlarından daha güzeli ol*maz


İkinci incelik: Allah (cc), kullarına yerden çıkan şeylerin temiz ve he*lal olanlarının yenilme ve içilmesini mubah kılmıştır Allah (cc) haram şey*ler az olduğundan, onlardan bahsetmiştir Haram olduğu beyan edilen şeylerin dışında kalan herşey ise, mubahtır


Üçüncü ve dördüncü incelik: Gramerle ilgili olduğundan yalnız Alusi ile Ebussuud'un görüşlerini önemine binaen alıyoruz


Âlûsi: «Hürmetin, hassaten haram şeylerin kendilerine izafe edilmesi, murdar ölen bir hayvanın hiçbir uzvundan istifade edilemeyeceğine işaret eder» [147] der Ebussuud ise, «Domuz eti, Kur'an da niçin anılmıştır? Bu so*ruyu şöyle cevaplandırabiliriz: Domuzun diğer parçaları da etlerine tabi*dir Eti haram olan hayvanların, diğer uzuv ve parçalarının yenilmesi ve kullanılması haramdır,» [148] demektir [149]




Âyetlerdeki Şer'i Hükümler


Birinci Hüküm: Murdar Bir Hayvanın Yalnız Eti Mi, Yoksa Herhangi Bir Uzuv Veya Parçasından Faydalanmak Mı Haramdır?



Âyetteki «haram kılma» tabiri, ölmüş hayvan ve kanın bizzat kendi*lerine isnat edilmiştir Her ikisinin tümü haramdır Fakihler, âyetin haram kıldığı şeyin murdar ölmüş hayvan eti mi, yoksa faydalanılacak diğer men*faat türleri mi? olduğu hususunda ihtilaf etmişlerdir Eti haram olan bir hayvanın satılması ve herhangi bir şeyinden faydalanılması murdar oldu*ğundan —şer'î delillerin istisna edeceği bazı menfaatlenme türleri hariç— haramdır


Bazı alimlere göre murdar ölmüş hayvanın yalnız etinin yenilıuesı ha*ramdır Çünkü Allah: «Siz rızıklandığınız şeylerin en temizlerinden ye-yiniz» (Tâ hâ: 81) «Kim bunlardan yemiye muztar kalırsa kimseye sal*dırmamak ve haddi geçmemek şartıyla onun üzerinde günah yoktur»


(Tâ hâ: 82) âyetleriyle onların görüşünü teyid eder


Cessâs ise bu hususta şöyle demektedir: «Âyetteki «haram kılma» ifadesi, menfaatlenmenin bütün türlerini kapsar Murdar ölmüş bir hayva*nın herhangi bir parçasından hiçbir surette faydalanılamaz Çoban köpe*ği ve av için eğitilmiş hayvanlara dahi o etten yedirmek haramdır Çünkü murdar bir eti onlara yedirmek de bir nevi menfaatlenmektir Allah (cc) mutlak bir ifadeyle, onun tümünün haram olduğunu buyurmaktadır Mur*dar hayvanın bazı azaları hususunda özel delillerle helal edilen kısımları hariç hiç bir şey ile menfaatlenmek caiz (doğru) değildir» [150]




İkinci Hüküm: Ölmüş Balık Ve Çekirgenin Hükmü Nedir?



Âyet, ölmüş hayvanın, kanın, domuz etinin ve Allah ismiyle değil, başka varıkların ismi ile kesilen hayvanların etlerinin haram olduğunu beyan eder Ölüm, hayvanların sebepsiz olarak kendiliğinden ölmesine veya şer'l bir kesişin dışındaki öldürülmeye denir- Cahiliyet devrinde Araplar, ölen veya öldürülen hayvanların etinin mubah "olduğunu iddia eder ve yerlerdi,


Allah (cc)'ın, ölmüş hayvan etini haram kılması üzerine müşrik Arap*lar, bu hususta mü'minlerle mücadele ederek «Kendi kendine ölen bir hay*vanın etini yemiyorsunuz da kendi kestiğiniz hayvanın etini niçin yiyor*sunuz? diyorlardı Bunların bu soru ve mücadeleleri üzerine: «Filhakika şeytanlar sizinle mücadele etmeleri için kendi dostlarına mutlaka tolkln-lerde bulunurlar Eğer onlara itaat ederseniz, şüphesizki siz de Allah'a «ş tanıyanlarsınızdır» (En'âm: 121) âyeti nazil oldu Âyet kesin olarak mu», r'k Arapların, ölmüş hayvanın eti hakkındaki yanlış düşünce ve Iddularını reddetmekte ve mü'minlerin Allah (cc)'ın emirlerine sımsıkı sarılmaları gn-roktiğine işaret etmektedir


Ölen hayvanın tümü, kesin nasla haram kılınmıştır Yalnız ölen hayvan*ların bazılarının etinin yenilmesi hususunda bir çok hadis-i şerifin İnil»-nai hükümler getirdiği bilinmektedir


A «Resulullah (sav)'ın: «Bize ölmüş hayvanlardan iki tür ve İki kon helal kılınmıştır Balık ve çekirge ile ciğer ve dalak» buyurdu» [151] hadlHiülr


B «Resulullah (sav)'ın: «Denizlerin suyu temiz, içinde yaşayıp öltn İse helaldir» buyurdu [152] hadisidir


C Sahiheyn (Buhari ve Müslim)'de Cabir bin Abdullah (ra)'dan «Ebu Ubeyde bin Cerrah ile Kureyşlilerin bir kervanının önünü kesmek İçin Bahile gitmiştik Azığımız da bir dağarcık hurmaydı Sahile yaklaştığımız*da uzaktan bir kum yığını görünüyordu İyice yaklaştığımızda onun kum yığını değil, ölmüş bir balina balığı olduğu gördük Ebu Ubeyde bin C«r< rah önce «Bu, ölmüştür, yenilmez» dedi Fakat daha sonra «Biz Alluh (cc)'ın elcisinin elcileriyiz Resulullah (sav) bizi göndereceği vakit «Yarruk ve içmek hususunda sıkıntıya düştüğünüz vakit, ölmüş bir şey de bulsanıl yeyln» buyurdu» dedi Bunun üzerine orada kaldığımız müddet içersinde balinanın etinden yiyerek kilo aldık Medine'ye döndüğümüzde sahilde ye*diğimiz ölmüş balina balığı etj hususunu sorduğumuzda Resulullah (sav), «O'nu ancak Allah (cc), size rızık olarak denizden çıkarmıştır Sizde onun etinden halâ var mı? Varsa getirin, bende yiyeyim» buyurdu Bunun üzerine onun etinden Resulullah (sav)'a gönderdik O'da ondan yedi» [153] hadisini rivayet etmişlerdir


D ibn-i Ebi Evfâ'nın rivayet ettiği: «Biz Resulullah (sav) ile 7 defa savaşa katıldık Savaştaki yiyeceğimiz de çekirgeydi,» [154] hadisidir


Fakihlerin cumhur'u (çoğu), naklettiğimiz hadisleri delil olarak, deniz hayvanlarından ölenleri, âyetteki «ölen hayvan» ifadesinden istisna etmiş*lerdir ^Yalnız Hanefi alimleri, denizde ölüpte sırtüstü dönen balıkların ye*nilmesinin haram, denizde ölüpte kenara atılan, sırtüstü değil de yan veya karın üzerinde düz duran balıkların etinin yenilmesinin helal olduğuna hükmederler Çünkü Resulullah (sav): «Denizin sahile attığı balıklardan veya denizde ölen balıkların etinden yeyiniz Denizde ölüpte sırtüstü dön*mek suretiyle suyun üzerinde dolaşan balıkları yemeyiniz» [155] buyurmuş*tur


Maliki alimleri ise, ne şekilde olursa olsun denizde ölen balıkların hepsinin helâl okluğuna hükmederler Yalnız ölen çekirge etinin yenilmesi haramdır Zira onlar, bunun helâl olması için hiçbir sahih delil tesblt ede*memişlerdir


Kurtubi: «Çoğu fakihler tüm canlı veya ölü deniz hayvanlarının etinin helâl ofduğuna cevaz vermişlerdir Maliki mezhebi de bu görüştedir Yal*nız İmam Malik (ra), su domuzu hususunda hüküm vermekten çekinmiştir Çünkü Ö, «Siz ona domuz dediğiniz için hüküm vermekten kaçınıyorum» der İbn-i Kasım ise «Deniz domuzunun haram olduğunu zannetmiyorum» demektedir» [156] diyor [157]




Üçüncü Hüküm: Hoyvon Kesildikten Sonra, İçinden Çıkan Ceninin Te*mizliği Hususunda Hüküm Nedir?



Fakihler kesilen bir hayvandan ölü olarak çıkan cenin etinin yenilip yenilmeyeceği hususunda ihtilâf etmişlerdir, imam-ı azam Ebu Hanife (ra), cenin etinin yenilmeyeceğine hükmetmiştir Zira cenin ölmüştür Allah (cc), ölen bir hayvan etinin yenilmesini kesin olarak haram kılmıştır Eğer hayvanın kesiminden sonra içinden canlı bir cenin (yavru) çıkarsa, mü*barek hayvanlar gibi kesilerek yenir Kesilmediği takdirde cenin etinin ye*nilmesi haramdır


İmam Şafiî (ra) İmam Munammed (ra), İmam Yusuf (ra) ise bir hay*vanın kesiminden sonra içinden ölü olarak çıkan cenin etinin yenilmesinin helal olduğuna hükmederler Zira onlar, Resulullah (sav)'ın: «Ceninin ke-•İmi, anasının kesimi iledir» hadisi ile delil getirirler [158]


İmam Malik (ra)'e göre hayvanın kesiminden sonra, içinden çıkan uenlnln uzuvları tam ve düzlenmiş ise eti yenir Eğer araları tamamlan*mamış veya tüylenmemişse yenilmez


Kurtubî ise bu hususta şöyle der: «Hayvanın kesiminden sonra İçin dan ölü olarak çıkan cenin eti yenir Zira cenin, hayvanın uzuvlarından herhangi bir uzuv gibidir Uzuvların yenmesi gibi cenin eti de yenir» [159] İmamı Azam'ın görüşünü destekleyen alimler İmam Şafiî (ra), İmam Mullk (ra) ve İmam Muhammed'in (ra) delil olarak naklettikleri hadisi; •Osnlnln kesimi, anasının kesimi iledir» hadisinden anlaşılan, hayvanın katimi gibi ceninin de kesilmesi lazımdır Hadisin bu şekilde anlaşılması ineklerini Arapların darb-ı mesellerinde görmek mümkündür: «Sözüm sö-undur Mezhebim mezhebindir» sözlerinden anlaşılan «sözüm; sözün gibi •İr, mezhebim; mezhebin gibidir» biçimindedir Bu durum şu Arap şiirin*in de anlaşılır: «Senin gözün, onun gözüdür Senin gerdanın, onun ger-1 Hunidir» biçiminde tefsir ederler [160]




Dördüncü Hüküm: Ölmüş Hayvan Eti Yemenin Dışında, O'nun Diğer Organlarından Faydalanmak Mubah Mıdır?



Ata'ya göre ölmüş hayvanın iç yağları ve derisinden faydalanmak »•illidir İç yağlar, gemilerin yağlanmasında ve derilerin tabaklanmasında Mılkınılır Ayetteki haram hükmü, hassaten ölmüş hayvan etinin yenilmesi tı« ulttlr Bu görüşünün delili: «De ki «bana vahyolunanlor arasında yiyen Wr kimsenin yiyeceği içinde horam edilmiş bir şey bilmiyorum Yalnız ae-tak olu gerek dökülen kan» (En'âm: 14) âyetidir Zira âyetteki «yiyen Mı kimsenin yiyeceği içindeki» cümlesi, yalnız ölmüş hayvan etinin hu-mıhı olduğunu beyan eder


Cumhur ise kesinlikle ölmüş hayvan eti ile diğer uzuvlarının haram görüşündedir Bu görüşlerini de «O size ölüyü haram kıldı»


Ayallyle tesbit ederler Zira onun haram olmasından maksat, her yönüyle lııyıkılonmadır «Resulullah Efendimiz (sav) «Allah (cc) yahudllere -Ce-imiIı ı Hakk lanet etsin- hayvanların iç yağlarının yenilmesini haram kıl-•tuşu Onlar ise iç yağlarını eriterek sattılar Karşılığında aldıkları paralan da yediler» buyurdu» hadisi de delâlet eder ki, haram bir şeyi ye*mek haram olduğu gibi onu satıp karşılığında alınan parayı yemekte haramdır Şu halde ölmüş bir hayvanın, herhangi bir uzuv ve organını satarak faydalanmak caiz değildir Yalnız bundan ölmüş hayvan organ*larından faydalanma hususunda gelen istisnai hükümler hariçtir [161]




Beşinci Hüküm: Hayvan Kesildikten Sonra Et Veya Damarlarda Akmo-Yıp Koloit Konin Hükmü Nedir?



Alimler, kan, haram ve necis olduğundan yenilmemesi ve faydala: mlmaması hususunda ittifak etmişlerdir Allah (cc), (dersimizin konu*su) âyette «kamı mutlak şekilde, aksın veya akmasın haram kıl*mıştır En'âm suresinin 145 âyetinde İse, «dökülen kan» tabirinde kan kelimesini, «dökülen» sözüyle vastflayarak anmıştır Bunun üzerine fakihler <kan»t mutlak haram eden âyeti, «dökülen kan»ı zikreden âyetle tefsir ederek, yalnız dökülen kanın haram olduğuna hükmetmişlerdir Çünkü bir âyet diğer bir âyeti tefsir' edebiHr Hz Aişe (ranha): «Allah (cc), âyette «dökülen kan» tabirini buyurmasaydı halkın damarlardaki kanları temiz*lemesi gerekirdi Bu ise son derece zordur Halbuki dinde hlc bir çetinlik yoktur» der


Damarlar da ve etin içinde kalan kanın haram olmadığı İse icma İle tesbit edilmiştir Ciğer ve dalak, birer kan parçası oldukları halde helal*dir Bu helal oluş imam Ahmed bin Hanbel (ra) ve Ibn-I Mace'nin rivayet ettikleri hadis ve icma İle sabittir


Kurtubi bu hususla ilgili olarak şöyle der: «Kan, kesinlikle haramdır Yalnız damar ve ette kalan kan, haram değildir Hz Alşe (ra)'den rivayet edilen, «Resulullah (sav) zamanında çömlekte et pişirirdik Çömlekte kan*dan mütevellid sararmış bir et suyu oluşurdu Bizim onu yediğimizi Re*sulullah (sav) gördüğü halde bir şey buyurmazlardı» hadisi, et ve damar*larda kalan kanın haram olmadığını gösterir» [162]




Altıncı Hüküm: Domuz'un Hangi Kısımları Haramdır?



Âyet, domuz etinin haram olduğunu beyan eder Bazı Zahiri mezhebi [163] alimlerine göre domuzun etleri haram, iç yağları ise helaldir Çünkü Allah (cc), âyette «domuz eti» demiş, «İç yağı» dememiştir


Cumhur, domuz iç yağının, eti gibi haram olduğuna hükmetmiştir Çünkü etinin çoğu yağ olduğundan, ic yağları da kapsar Sahih olan da cumhurun görüşüdür Allah (cc)'ın domuz etini zikretmesi, tümünün haram olduğuna delalet eder Domuz, şer'İ usullerle kesilse dahi yine haramdır, Onun etinin haram oluşun da sayısız tıbbî ve içtimaî hikmetler vardır


Fakihler, domuz kılından istifade edilip edilmeyeceği konusunda İhtilaf etmişlerdir, imam-ı Azam Ebu Hanife (ra) ile İmam Malik (ra)'e göre, do*muz kılının dikişte iğne yerine kullanılması caizdir


imam Şafii (ra)'ye göre ise, domuzun kılından dahi istifade etmek ha*ramdır Çünkü kıl da, onun bir parçasıdır


imam Ebu Yusuf (ra)'a göre de, domuz kılıyla iğne gibi dikiş yapmak veya onu başka türlü kullanmak mekruhtur


Kurtubî domuz kılıyla alakalı olarak; «kılı dışında domuzun tümünün haram olduğunda ittifak vardır Onun kılı ile dikiş dikmek caizdir /İni Resulullah (sav) devri'de ve daha sonraki zamanlarda İnsanlar, domu/ kılını ayakkabı dikişinde kullanmışlardır Peygamberimiz (sav)'den sonra ki hiçbir imamın «onu kullanmayın» dediklerini bilmiyoruz Bu da gönler mektedlr ki Resulullah (sav) ve daha sonra gelen İmamlar devrinde, onun kullanılmasına cevaz (müsade) verilmiştir» [164] der


Alimler, su domuzu hakkında ihtilaf etmişlerdir, imam-ı azam Ebu Ha*nife (ra)'ye göre, âyetin umumuna bakılınca su domuzu eti yenilmez Imum Malik (ra) İmam Safi (ra), imam Evzâî (ra)'ye göre de denizde olan her şeyin yenilmesinde sakınca yoktur [165] Konuyla ilgili geniş İzahat fıkıh kitaplarında görülebilir [166]




Yedinci Hüküm: Zarurette Kakm Kimse, Murdar Ölmüş Hayvan Etinden Ne Kadar Yiyebilir?



Alimler, «zarurette kalan bir kimsenin ölmüş murdar hayvanın elin*den doyuncaya kadar mı, yoksa hayatını kurtaracak kadar mı yemelidir?» hususun da İhtilaf etmişlerdir


imam Malik (ra)'e göre zarurette kalan kimse, ölmüş murdar hay*van etinden doyuncaya kadar yiyebilir Zira zaruret hali, haram hükmünü kaldırır ve onu mubah kılar


Cumhur (Şafii-Hanbelî-Hanefi alimlerine)'a göre ise zarurette kalan kimse, ölmüş murdar hayvan etinden hayatını kurtaracak kadar yiyebilir Zira o eti yemeyi mubah kılan, zarurettir Ancak zaruret miktarınca yiye*bilir


Alimler arasındaki ihtilafın sebebi; «Kim bunlardan yemiye nuıztar kalırsa - (kimseye) saldırmamak ve haddi (ölmeyecek miktarı) geçmemek şartıyla - onun üzerinde günah yoktur» âyetinden anlaşılandır Zira cum*hur, âyette saldırma anlamına gelen «baği» kelimesini; zaruret olmadan, ölmüş murdar hayvan etinden yeme haddi aşma anlamına gelen «adi» kelimesini de zaruret hududlarını aşma olarak tefsir etmiştir Âyeti bu şe*kilde tefsir eden cumhur, ondan şu hükmü çıkarmıştır: Zarurette kalan kimse, ölmüş murdar hayvan etinden hayatını kurtaracak kadar yiyebilir


imam Malik (ra) ise âyetteki «baği» ve «adi» kelimelerini «İslâm Dev*let Başkanlarına isyan edenler» tarzında tefsir etmiştir Bundan dolayı O zarurette kalan kimsenin, ölmüş murdar hayvan etinden doya doya yiye*bileceği hükmünü vermiştir Allah (cc) her şeyin en iyisini bilendir [167]




Âyetlerden Alınacak Dersler



1 Allah (cc), mü'minlere helal kazançla temiz şeylerden yemelerini mubah kılmıştır


2 Cenab-ı Hakkın sayısız ve hesapsız nimetleri karşısında, mümin lerin şükretmeleri vacibtir


3 Doğru müminlerin Allah (cc) için yaptıkları ibadetler de ihlâslı ol*maları şarttır


4 Allah (cc), kullarına temiz şeyleri değil, pis şeyleri yemeyi haram kılmıştır


5 Cenab-ı Hak, insanlara zaruret halinde, haram ettiği şeylerden ye*meyi mubah kılmıştır [168]




Âyetlerdeki Teşrii Hikmetler



Allah (cc), mümin kullarına temiz şeyleri yemeyi mubah, ölmüş mur*dar hayvan, kan domuz eti ve pis şeyleri de haram kılmıştır O insanları nefislerine azab vermekten ve helal nimetleri yememekten men etmiştir Çünkü müşrikler, Allah (cc)'ın haram kılmadığı bir tokım şeyleri — «Bani-ist» [169] ve «Sâibet» [170] gibi— kendilerine haram kılmışlardı


Kitab ehlinden hristiyanların en yaygın mezhebine göre insanları Al*lah (cc)'a en çok yaklaştıran ameller, nefse hakaret, azap verme Onun lemlz kıldığı nimetlerden nefsi men etme, «ruha hayat hakkı yoktur» İnan-n ile vücuda eziyet verme gibi hareketlerdi Bu yanlış hükümler, onların din adamları tarafından va'z ediliyordu Allah (cc)'ın gönderdiği şeriatların hiçbirin de böyle batıl hükümlerin izi dahi yoktur Ondan dolayı Allah (et,), lutlu İle bu ümmeti vasat bir ümmet kılmıştır Zira O, insan vücudunun hakkı olan gıdayı verdiği gibi, ruhuna ibâdet yoluyla hayat hakkı da tunı mistir


Her türlü temiz şeyleri mubah, pis şeyleri haram kılan Allah (cc) v«r iliği nimetlere karşılık kendisine şükretmemizi emretmektedir Bizi hay vunlar gibi yalnız cisme, melekler gibi yalnız ruha önem veren kılmamış, mutedil bir şeriatla kâmil bir ümmet yapmıştır


ölmüş murdar hayvan etinin haram oluş hikmeti, ondaki zarartordan dolayıdır


Bu tür bir hayvan, ya hastalıktan veya ani bir sebepten dolayı Ölmüş Kır, Hastalanarak ölen bir hayvanın vücuduna mikroplar yayıldığındım, •II hastalık mikroplarıyla dolu olur Eğer bu etten yenirse, hastalığın tıı •unlara geçmesi imkan dahilindedir Ani bir sebepten murdar ölen bir hayvanın vücudunda ve kanında birçok zararlı cisimler bulunur, teşekkül eder O etten yenilirse, insana zararlı mikroplar geçebilir Tüm bu »«bap İmden ötürü Cenab-ı Hak, ani ölüm veya hastalıkla murdar ölen hayvan «linin yenilmesini haram kılmıştır


Dökülen kanın haremliği; kirli ve zararlı olduğu içindir Onda bir ook rararlı mikrop ve elementler birikmiştir Tıp dahi bunu tesblt etmiştir,


Kanı dökülmeden yenen etin mikropları vücuda yayılarak İnsanı uasta eder


Domuz etinin horam oluş hikmeti; domuz, birçok pis şeyleri yer On*ları yediği için de pistir Çok saldırgan mikropları vücudunda taşıdığından onun etinden yiyen kimsenin vücudunu bu mikroplar tahrip etmeye başlar Domuz etini yiyen kimse, onun huyundan da alır Zira domuzun yaratılı*şında hiç bir hayvanda olmayan pis ve kötü huylar vardır Bunların ençok bilineni, eşini kıskanmamasıdır Domuz etini çok yiyen halk toplulukların*da kıskançlık duygusunun tamamen kaybolduğunu görürüz Batı ülkelerini gezip görenler, bu durumu daha yakından bilir


islâm şehidi Seyyld Kutub, bu hususta şöyle der: «Domuz sağlam ve temiz bünyeli herkesi tiksindirir Asırlarca evvel Allah (cc) tarafından ha*ram kılınan bu hayvanın etinde, kanında ve barsaklarında son derece teh-keli kurtçuklar bulunduğunu bugünkü İlim tesbit etmiştir Bazı kişilerin İddialarına göre, ilerlemiş bugünkü pişirme vasıtalarının kullanılması ve etlerinin yüksek hararetle kaynatılması sonucunda bu zararlı kurtçuklar ölmekte ve tehlike arzetmemektedir Bu kimseler, ilmin asırlarca yaptığı a-raştırmalar sonucunda ancak bir tek zararı keşfettiğini unutuyorlar Kim, domuz etinde henüz keşfedilmemiş daha bir çok mikropların bulunmadığı*nı kati olarak söyleyebilir?


Beşeri ilimleri yüzlerce yıl gerilerde bırakan islâm şeriatı, güvenilme-ye, bağlanılmaya daha liyakatli değil midir? Bırakalım kesin hükmü de İslam şeriatının helal kıldığını helâl, haram kıldığını haram kabul edelim Zira bu hüküm, bizzat Hakîm ve herşeyin en ince noktasına kadar bilen Allah (cc) tarafından gönderilmiştir» [171]


Allah (cc) ismiyle değil, başka bir isimle kesilen hayvanlara; yani ke*silirken Allah (cc)'tan başkasına teveccüh edilerek kesilen hayvanların etleri, kesinlikle haramdır Bu haram oluş, herhangi bir sebepten dolayı değil, yalnız Allah (cc)'tan başkasına teveccüh edilmiş olduğundandır Çünkü islâm, vücut temizliği kadar kalb ruh ve düşünce temizliğine de önem vermiştir Bu manevi pislik, maddi ve hakiki pislikten bir cüzdür, islâm, teveccühün kayıtsız şartsız Allah (cc) için olmasını şart koşar, em*reder [172]