Biyoloji Terimleri Sözlüğü

Biyoloji Terimleri Sözlüğü



A

Abiyogenez: Canlıların cansız maddelerden meydana geldiğini savunan görüş

Açık dolaşım: Kanın damarlardan dokular arasındaki özel boşluklara yayılıp, madde alış-verişi olduktan sonra toplayıcı damarlarla kalbe dönmesine denir

Adaptasyon: Canlının yaşama ve üreme şansını artıran çevreye uyumunu sağlayan ve kalıtsal olan özellikleri

Adenin: Adenintimin protein çiftinin bir azotlu bir bileşeni

Adenozin trifosfat (ATP):Canlıların doğrudan kullandığı hücresel enerji molekülü, biyolojik enerji

Adrenalin:Böbrek üstü bezinden salgılanan hormon

Aerobik solunum: Hücrede yalnız moleküler oksijenin kullanıldığı bir solunum şeklidir

Aglütinasyon: Kan hücrelerinin kümeleşerek pıhtılaşması

Akson: Sinir hücrelerinin uzun uzantısısinaptik bağlantıların sağlantığı uzantılardır

Aktif taşıma: Yarı geçirgen bir zarda maddelerin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama enerji harcayarak geçmesi olayıdır

Aktin: Kaslarda kasılmayı sağlayan protein yapıdaki ince iplikler

Alel: Bir karakter üzerinde aynı yada farklı yönde etkili olan iki veya daha fazla genden herbiri

Alg: Sulu ortamda yaşayan tek hücreli organizmalardırFoto sentez yada fagosite yaparak beslenir

Allantoyis kesesi: Yumurta içindeki metabolik artıkların depolandığı embriyonik kese

Alveol: Akciğerlerde genişlemiş küçük kesecik

Amino asit: Proteinlerin yapı taşıdır Bir amino asit, amino grubu (NH2) ile bir karboksil grubu (COOH) taşıyan bileşiklerdir Çok sayıda amino asit peptid bağları ile bağlanarak proteinleri oluşturur

Amonyak (NH3): Protein metabolizması sonucu oluşan azot ve hidrojen bileşimi olan keskin kokulu bileşik

Anaerobik solunum: Hücrede moleküler oksijenin kullanılmadığı bir solunum şeklidir

Anizogami: Farklı şekil, büyüklük ve yapıdaki gametlerin birleşimiyle yapılan eşeyli üreme şekli

Antiasit: Asit giderici

Antidiüretik hormon: Böbreklerden suyun geri emilmesini sağlayan ve hipofizin arka lobundan salgılanan hormon

Antijen: Canlı vücuduna dışarıdan giren ve antikor oluşmasını sağlayan yabancı madde

Antikodon: RNA’daki üçlü baz dizilişi

Antikor: Vucuda giren yabancı maddeleri(antijen) yok etmek için vücudun ürettiği savunma maddesi

Apandis: İnce bağırsak ile kalın bağırsağın birleştiği yerde parmak şeklinde bir çıkıntı

Apandisit: Apandisin iltihaplanması

Apoenzim: Enzimin koenzim olmadan etkinlik gösteremeyen protein kısmıdır

Atmosfer basıncı: Atmosferin yer yüzünde bulunan her cisim üzerine yaptığı basınç Deniz seviyesinde, 760 mm’lik civa sütununun 1 cm2 alana yaptığı basınç “1 atmosfer” basıncıdır

Amino-asit: Hücrelerimizi oluşturan proteinlerin yapıtaşı olan “canlı” moleküller 20 ayrı türü vardır Vücudumuzdaki proteinlerin hangi amino-asitlerden oluşacağını genlerimiz belirler

B

BAC (bakteriyel yapay kromozom): DNA parçacıklarını kopyalamakta kullanılan ve bir cins bakteride bulunan bir madde

Bağışıklık: Bir organizmada, mikroorganizmalara ve bunların oluşturduğu maddelere karşı oluşturulan normal olmayan şartlara karşı koymayı sağlayan, doğal yada sonradan kazanılmış direnç

Bakteri: Monera aleminde yer alan zarla çevrili gerçek ve belirgin çekirdeği ve organelleri bulunmayan prokaryotik yapıdaki en ilkel tek hücreli canlı

Bal özü:Çiçekler tarafından salgılanan tatlı ve genellikle kokulu bir sıvı

Başkalaşım: Bazı böcek ve kurbağa gibi canlıların, yumurtadan çıktıktan sonraki gelişme evrelerinde yapısal değişikliğe uğrayarak atalarına benzer hale gelmeleri

Bazal metabolizma: Hayatın devamı için şart olan asgari metabolizma faaliyeti

Bazal metabolizma hızı: Besin alınması ve hareketsiz durumda vücudu canlı tutmak için gerekli enerji tüketimi

Beyin: Omurgalılarda kafatası içindeki merkezi sinir sisteminin bir bölümü

Bistüri: Laboratuarda kullanılan keskin bıçak

Biyogenez: Canlıların kendilerine benzeyen canlılardan oluştuğunu açıklayan görüş

Biyokütle: Belirli bir alan ve hacimde bulunan canlı ağırlığa biyokütle denir

Biyosfer: Dünyadaki bütün canlıların yaşadığı 16-20 km kalınlığında tabaka Biyosferin deniz seviyesinden 8-10 km’si atmofere, 8-10 km’si okyanusların dibine doğru uzanır

Blastula: Döllenmiş yumurtanın bölünmeler sonucu, ortası sıvıyla dolu olan bir hücre tabakasından oluşan yapı

Bowman kapsülü: Nefronun ucunda, glomerulusu saran yarım küre şeklindeki bölüm

Bronş: Soluk borusundan ayrılan akciğerlere giden iki boru

Bronşit: Bronşlarda bakterilerin yerleşip üreyerek iltihaplanması

Biyoteknoloji: Özellikle DNA ve hücreyle ilgili konularda kullanılan biyolojik tekniklere verilen ad

C

Cenin: Gelişmenin erken dönemindeki embriyoya verilen ad

Covper bezi: Seminal sıvının oluşturduğu bezlerden biri

Crossing-over: Eşey ana hücrelerinde gerçekleşen mayoz bölünmenin profaz I safhasında oluşan tetratların kromatitleri arasındaki parça değişimi

Çenek: Tohum yaprağı Tohumun yapısındaki bitki taslağında bulunan yapraklardanherbiri

Çift çenekli bitki (Dikotiledon): Embriyolarında iki çenek yaprak (kotiledon) bulunan bitkiler İletim demetleri gövdede belirli bir düzende yerleşmiştir

CDNA: Tamamlayıcı DNA Haberci RNA şablonundan sentezlenerek elde edilen DNA şeklinde de tanımlanabilir

D

Dendrit: Sinir hücresinin kısa olan uzantısı

Deoksiribonukleik asit (DNA): Canlılardaki yönetici molekül Genetik bilgileri içeren ve hücre çekirdeğinde yer alan ikili sarmal molekül

Deoksiribonukleotid: DNA’nın yapıtaşı olan molekül

Deoksiriboz: C5H10O4 bileşiminde olan ve DNA’nın yapı birimlerinden biri olan şeker Genel adı pentoz olan monosakkarit

Deplazmoliz: Plazmolize uğramış hücrenin tekrar su alarak eski haline dönmesi

Dermis: Hayvanlarda derinin alt tabakasına verilen ad

Difüzyon: Moleküllerin hareket enerjileriyle çok yoğun ortamdan az yoğun ortama hareket etmesi

Dihibrit: İki karakter bakımından melez olan bireylere verilen ad

Dikotiledon: Embriyosunda iki çenek yaprağı bulunan bitki

Diploid: 2n kromozom takımı taşıyan hücre

Disakkarit: İki mol monosakkaritin dehidrasyonu sonucu oluşan çift şeker Maltoz, sakkaroz, laktoz gibi

Diyabet: Şeker hastalığı

Doğalgaz: Yer kabuğunun içinde metan, etan gibi çeşitli hidrokarbonlardan oluşan yanıcı gaz

Doku: Belirli bir işi yapmak üzere özelleşmiş hücreler topluluğu

Dominant: Baskın gen

Döllenme: Yumurta ve spermin birleşmesi

Döllenme borusu: Spermlerin yumurtayla birleştiği ve zigotu oluşturduğu tüp

Döl yatağı: Uterus Dişi üreme sisteminde, fetusu doğuma kadar beslemek ve barındırmakla görevli kas yapısında bir organdır

Domain: Bir protein içerisinde bulunan ve kendine ait bir fonksiyona sahip bölüm Tek bir protein içindeki domain bölümleri, hep birlikte proteinin total fonksiyonunu belirler

E

Efektör: Bir organizmanın uyarıya karşı reaksiyon gösteren vücut kısmı, örneğin kas

Ekdoderm: Embriyo gelişimi sırasında meydana gelen dış tabaka

Eklem: İskelet sistemini oluşturan, iki yada daha fazla kemiğin birbirne eklendiği kısım

Ekoloji: Canlıların birbirlriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalı

Ekosistem: Bir çevredeki canlı ve cansızların tümü

Embriyo: Yumurtanın döllenmesinden sonra, oluşan canlı taslağı

Emülgatör: Besinlere katılan ve onların kararlı emülsüyon haline gelmesini sağlayan katkı maddesi

Endoderm: Embriyo gelişimi sırasında meydana gelen iç tabaka

Endokard: Kalbin içini örten bir sıra yassı epitel dokudan oluşan zar

Endokrin bez: İç salgı (hormon) bezi

Endosperm: 3n kromozomlu besi doku

Enzim: Hücre içinde üretilen ve bütün hayat olatlarını başlatan, hızlandıran, protein yapısındaki Katalizör proteinlere verilen ad Biyokimyasal tepkimelerin gerçekleşme sürecini hızlandırır, ancak sürecin oluş biçimini etkilemezler

Epididimis: Erkek üreme sisteminde, testislerin üzerinde bulunan spermlerin olgunlaştığı ve kısa bir süre depolandığı yer

Epitel: Vücut dış yüzeyini, organların iç yüzeyini örten hayvansal doku

Erepsin: Proteinlere etki eden ince bağırsak özsularında bulunan enzim

Ergotin: Çavdar mahmuzu özütü İlaç yapımında kullanılır

Eşey: Cinsiyet

Eşeyli üreme: Farklı iki eşey hücresinin birleşmesiyle bir canlı oluşması

Eşeysiz üreme: Bir canlının özelleşmiş üreme hücrelerini meydana getirmeden tıpatıp atasına benzer canlıların oluşmasını sağlayan üreme şeklidir

Etoloji: Canlıların davranışlarını inceleyen bilim dalı

Ecoli: Küçük boyutlu gen yapısı dolayısıyla genetik hastalık göstermeyen ve laboratuarda kolaylıkla üretilen bir cins bakteri Bu sebeplerden dolayı genetik çalışmalarda yaygın biçimde kullanılır

Elektroforesis: DNA parçacılkları ya da proteinler gibi iri molekülleri, benzeri moleküllerle birarada bulunduğu karışımlarından ayrıştırmakta kullanılan bir yöntem

__________________