|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlıca Sözlük (İ Harfi)-Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İle İlgili Kelimeler...
RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İLLE-İ GAİYE Elde edilmesi için çalışılan gaye, maksad ve netice Vazifeye terettüb eden maslahat, fayda, semere, iş
İLLE-İ IZTIRARÎ Kabul edilmesi mecburi görülen sebeb
İLLET-İ TÂMME Herhangi bir şeyin var olması için lâzım gelen sebeblerin tamamı Bu sebebler var olunca neticesinin vücuda gelmesi bizzarure ve bilvücub iktiza eder
İLLÎ Sebebe ait Neden ve sebeple alâkalı
İLLİYET Sebeb ile alâkalı Esas sebeble alâkadarlık Sebeb arayış
İLLİYYE (Ulliyye) En şerefli, yüksek
İLLİYYUN (İlliyyîn) (Aliyyu C) Cennetin en yüksek tabakası Ahirete giden tam kâmil mü'minlerin yeri Hafaza meleklerinin divanları ismidir ki, salihlerin amelleri oraya yükseltilir Ahirette yüksek dereceye, dergâh-ı rızâya en yakın olan derecedir
İLLİZYON Lât Cisimleri yanlış idrak etme Meselâ su borusunu yılan gibi görme
İLM (İlim) Okumakla veya görmek ve dinlemekle veya ihsan-ı Hak'la elde edilen malumat Bilmek İdrak etmek(İlim, hakikatı bilmekten ibarettir İlim, marifetten daha umumidir Marifet, tefekkürle bilmek mânasına olmakla beraber, Cenab-ı Hakk'a nisbeti câiz olmaz Gerek huzurî olsun (ilm-i İlâhî gibi) ve gerek husulî olsun (ilm-i ibad gibi) ve vech-i dikkat üzere bilmeye de denir Şuur, fıtnat gibi İlmin zıddı "cehil"dir Marifetin zıddı ise "inkâr"dır) * İlm-i Kelâm'da: İlim; bilmek, idrak etmek sıfatıdır Cenab-ı Hak ilim sıfatı ile de muttasıftır O'nun ilmi, mahlukatın ilmi gibi basit ve mahdut olmayıp, bütün kâinatı muhittir Hiç bir şey onun ilminden gizlenemez ve haricinde kalamaz Allah'ın ilmi mutlaktır Allah, Alîm-i Mutlak'tırİlim mâluma tâbidir Yani: İlim sıfatı varlıkları icad etmez ve hâdiseleri meydana getirmez Belki, varlıkları ve hâdiseleri bilmekle ilim olurCenab-ı Hak ilmi ile, olmuş ve olacak herşeyi ezelî ve ebedî olarak bilir Böylece o eşya, ilm-i İlâhîde bilinmesiyle vücud-u ilmîye mazhardır Fakat maddî vücutlarının icadı, kudret-i İlâhiyeye istinad eder Yani mahlukatın maddî vücudunu ilim icad etmez, kudret icad eder Bu itibarla malumun yani mahlukun icadı, ilme değil, kudrete tâbidir (Bak: İrfan, Ulum)
İLM-İ ÂDÂB Yemek, içmek, yatıp kalkmak, giyinmek, sefer gibi hâllere dair hadisler için, ilm-i hadis istılâhında kullanılan tâbirdir
İLM-İ AHBÂR (Bak: İlm-i hadis)
İLM-İ AHLÂK Ahlâk bilgisi
İLM-İ AHVÂL-İ CEVV Meteoroloji
İLM-İ ARZ (İlm-ül arz) Yer bilimi Jeoloji
İLM-İ ÂSÂR (Bak: İlm-i hadis)
İLM-İ BEDEN (İlm-ül ebdân) Hekimlik bilgisi, tabâbet
İLM-İ BEDİ' İlm-i beyânın üç bölümünden üçüncü bölümüdür ki, bediiyat da denir Muktezâ-yı hâle uygun bir kelâmın lâfız ve mânâ bakımından daha da güzelleştirilmesinin kaidelerinden bahseder Bu kaidelere Edebî San'atlar da denirHer şeyin güzellik cihetlerinden bilhassa Arabi terkiblerden bahseder, kelâmın güzelliğini ve muktezâ-yı hâle mutabakatını ve vuzuh-u delâletini işitmeğe ve ruha mülâyim ve hoş gelecek surette intisak, insicam, tertib ve intizamını bildiren usul ve kaidelerin ilmidir Cemi olarak hepsine ulum-u bedi'a dendiği gibi, İlm-i bedi' diye de söylenir İki kısma ayrılır1- Muhassınât-ı mâneviye : Kelâmın mânâsına ait san'atlar Tevriye, hüsn-ü ta'lil, üslub-u hakimgibi2- Muhassınât-ı lâfziyye : Kelâmın lâfzına ait san'atlar Seci', cinas gibi (Bak: Bedi')
İLM-İ BELÂGAT Edb: Güzel söz söyleme veya yazmayı öğreten ilim Edebiyatın bir şubesi
İLM-İ BEYAN Belâgat ilminin, yâni edebiyatın, hakikat, teşbih, istiâre, mecaz, kinaye kısımlarından bahseden ilim dalıdır
İLM-İ CİFİR Harflerin sayı değerlerinden mânâ çıkararak elde edilen ilim (Bak: Ebced)
İLM-İ FİTEN Asr-ı saadetten sonra zuhur eden hâdiselere, fitnelere dâir olan hadis-i şeriflere, ehl-i hadis ıstılahında İlm-i Fiten denilmektedir
İLM-İ HADİS (İlm-i Rivayet - İlm-i Ahbâr - İlm-i Âsâr) Resulüllah'ın (ASM) akvâli (sözleri), ef'ali ve hallerine dâir ilimdir Ehl-i hadis ıstılahında; tarihe ve siyere dâir hadis-i şeriflere bazan İlm-i Hadis-ül Halk, bazan da Sîre (Sîret) tabir edilir (Bak: Hadis)
İLM-İ HÂL İbadet usullerini, din kaidelerini bildiren kitap
İLM-İ HESAB Hesap bilgisi, aritmetik, matematik
İLM-İ HEY'ET Gökler ve yıldızlar ilmi Astronomi
İLM-İ HURUF Gr: Harflerden mâna çıkarıp tefsir etmek ilmi (Ebced hesabında olduğu gibi)
İLM-İ İCTİMAÎ İçtimaî hayat ilmi Toplu yaşayış ve cemiyet bilgisi Sosyoloji
İLM-İ KELÂM Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarından ve nübüvvet ve itikada ait mes'elelerinden İslâmî esaslar dairesinde bahseden ilim Usul-üd din de denir Bu hususlara çalışan İslâm allâmelerine "Mütekellimîn" denir
İLM-İ KIRAAT Usul ve kaidesine uygun olarak Kur'an-ı Kerimin okunması ilmi Bak: (Kıraat) ve (Kıraat-ı seb'a) ve (Fenn-i kıraat)
İLM-İ LEDÜN (Bak: Ledün)
İLM-İ MEVALİD Tabiat, eşya ilmi Hayvanat, nebatât ve maddelerine ait ilim
İLM-İ NÜCUM (İLM-İ TENCİM) İlm-i Ahkâm-ı Nücum da denir Yıldızların ahvalinden, hareketlerinden mâna çıkarmağa çalışmak ve araştırmak ilmidir
İLM-İ RİVAYET (Bak: İlm-i Hadis)
İLM-İ RUH Ruh ilmi Psikoloji
|