Şengül Şirin
|
K Harfi İle Başlayan Deyimler Ve Anlamları
Keçileri kaçırmak: Düşünme yeteneğini kaybetmek, aklını oynatmak, delirmek, bunalım içinde olmak,”Doktor, keçileri kaçırmış diyorlar!”
Kedi ciğere bakar gibi (bakmak): İmrenerek, iştahla, ele geçirme isteği ile bakmak
Kedi gibi dört ayak üstüne düşmek: En zor, en tehlikeli durumdan zarar görmeden kurtulmak
Kedi olalı bir fare tuttu: İlk defa, neden sonra kendisinden beklenen bir iş yapabildi”Temsilcimiz, nihayet kedi olalı bir fare tuttu, yüklü bir iş yakaladı”
Kefeni yırtmak: Ağır bir hasta ölüm tehlikesini atlamak”Üzülmeyin, kefeni yırttı büyük anneniz”
Kel başa şimşir tarak: Pek çok ihtiyaç giderilmeyi beklerken gereksiz özenti ve gösterişi belirtmek için kullanılır
Keli görünmek: Bir kabahati, kusuru ortaya çıkmak”Kelinin görünmeyeceğini sanıyordu şapşal!”
Kel kâhya: Bilgisi olsun olmasın her işe karışan, burnunu sokan
Kelle götürür gibi: Gerekli olmayan bir acelecilikle, bir şey ulaştıracakmış gibi çok hızlı koşarak
Kelleyi koltuğuna almak: Ölümü göze alarak bir işe kalkışmak”Kelleyi koltuğuna alıp düşman karşısına çıkmak her babayiğidin harcı değil”
Kemerleri sıkmak: Tutumlu davranmak, açlığa ve susuzluğa katlanmak”Kemerleri sıktıra sıktıra millette hâl bırakmadılar”
Kem küm etmek: Anlatmak istediğini açık seçik ifade edememek, bir soru karşısında bocalayıp cevap bulamayarak anlamsız sözler söylemek”Kem küm etme de ne söyleyeceksen söyle çabuk!”
Kendi hâlinde: Sessiz, hiçbir şeye karışmayan, karışmak istemeyen, sakin (kimse)”Yazık olmuş, kendi hâlinde biriydi, kimsenin etlisine sütlüsüne karışmazdı”
Kendi göbeğini kendi kesmek: İstediği yardım gelmeyince kendi işini kendi yapmak durumunda kalmak”O her zaman kendi göbeğini kendisi kesmiş, kimseden yardım beklememiştir”
Kendi kendine gelin güvey olmak: Başkalarının ne diyeceğini hesaba katmadan, bir işi sadece kendi başına tasarlayıp olmuş sayarak sevinmek”Kendi kendine gelin güvey olmayı bırak, bakalım kız ne diyecek bu işe”
Kendi kendini yemek: İstediği iş olmadı diye gizli gizli üzülmek, kaygı duymak”Kendi kendimi yedim bitirdim bu iş yüzünden”
Kendinden geçmek: 1 Kendini kaybetmek, bayılmak, bilinci işlemez olmak 2 Sevindirici bir olay karşısında coşkuya kapılmak, duygulanmak”Dün gece bizim adam yine kendinden geçti, hastaneye zor yetiştirdik”
Kendinden pay (paha) biçmek: Bir durumu kendi durumu ile ölçüştürmek
Kendine gelmek: 1 Sarhoşluktan, bayıldıktan sonra ayılmak 2 Aklı başına gelmek 3 Bozuk olan durumu düzelmek”Oh, nihayet kendine geldi bizim adam!”
Kendine yedirememek: Yapılan bir işi onur kırıcı görüp, kişiliğine dokunmuş sayarak tepki göstermek; kendisinin başkasına yapması söz konusu olan işi, kişiliği için uygun görmeyip yapmamak
Kendine yontmak: Ortaya çıkan fırsattan yararlanıp başkalarını düşünmeyerek hep kendi çıkarını sağlayacak yönde hareket etmek”Hep kendine yontma, biraz da bizi düşün, biz de insanız!”
Kendini ağır satmak: Kendisinden yapılması istenen işi, birçok ricadan, birçok ısrardan sonra yapmayı kabul etmek”Kendini ağır satmakla adam olduğunu mu kanıtlayacak?”
Kendini alamamak: İstemeyerek bir işi yapmak durumunda kalmak, yapmamayı edememek, kendini tutamayıp yapmak”Ona bir tokat atmaktan kendimi alamadım işte!”
Kendini ateşe atmak: Bilerek zor ve tehlikeli bir işe girişmek”Kendisini ateşe atmasına izin mi vereceksiniz?”
Kendini bulmak: 1 İyi bir duruma kavuşmak 2 Kişilik kazanıp olgunluğa erişmek 3 Farkında olmadan bir yere ulaşmış olmak”Nihayet kendimi buldum, bundan böyle ekonomik sıkıntı çekmeyeceğim”
Kendini dev aynasında görmek: Kendisini olduğundan büyük bir adam sanmak; üstün, yetenekli, güçlü görmek”Kendini dev aynasında görmekten ne zaman vaz geçeceksin ha!”
Kendini dinlemek: 1 Önemsiz, küçük rahatsızlıkları büyütmek; hastalık kuruntusu içinde bulunmak 2 Yalnız, sakin kalmak”Uzun bir süre kendimi dinledim, olup biteni tekrar tekrar gözden geçirdim”
Kendini göstermek: 1 Ortaya çıkmak, belirmek 2 Beğenilecek, takdir edilecek niteliklerini ortaya koymak; gücünü göstermek”Uzun bir aradan sonra sergi açmaya, kendini göstermeye karar verdi”
Kendini kaptırmak: Bir şeyin etkisinden kendini kurtaramamak”Bu yaştan sonra kendimi sigaraya kaptıracağım hiç aklıma gelmezdi doğrusu”
Kendini kaybetmek: 1 Düşüp bayılmak 2 Kızgınlık, öfke yüzünden ne yaptığını bilmeyecek hâle gelmek”Bir iki söz söyledikten sonra kendini kaybetti, oraya yığılıverdi”
Kendini toplamak: 1 Kötü, bozuk olan durumunu düzeltmek 2 Bir konu üzerinde dikkatini yoğunlaştırmak 3 Şişmanlamak”Bizim oğlan kendini iyice toparladı, şimdi ev almayı düşünüyor”
Kendini tutamamak: Bir durum karşısında sessiz ve heyecana kapılmadan durmayı başaramamak, kendine hâkim olamamak”Kendimi tutamadım, ben de ağlamaya başladım”
Kendini vermek: Bir şeye bütün varlığıyla bağlanmak, başka şeylerle ilgisini kesip yalnızca onunla ilgilenmek, bir şeyi tüm gücüyle yapmaya çalışmak”İşe henüz kendini vermiş sayılmaz”
Kendi payıma: “Bana gelince, bana kalırsa, fikrime göre, bana sorarsanız” anlamlarında kullanılır
Kendi yağıyla kavrulmak: Elindekiyle yetinmeye, kimseye muhtaç olmadan yaşamaya çalışmak; ihtiyaçlarını kendi karşılayarak kimseden yardım istememek”Nasıl olalım, kendi yağımızla kavrulup gidiyoruz işte…”
Kene gibi yapışmak: Yakasını bir türlü bırakmamak; istenmediği hâlde, çıkar sağladığı için birinin peşini bırakmamak”Kene gibi yapışmıştı adamın yakasına, peşini bir türlü bırakmıyordu”
Kesenin ağzını açmak: Bol para harcamaya başlamak”Babam kesenin ağzını açtı nihayet”
Keyfinin kâhyası (olmamak): Birisine karışmaya hakkı olmamak, istediği gibi yaşamasına engel olmamak”O benim keyfimin kâhyası olamaz, ben dilediğim gibi yaşarım, karışamaz bana!”
Keyif çatmak: Neşeli olmak, hoş ve eğlenceli zaman geçirmek”İşi nihayet bitirmiştik, sıra şimdi keyif çatmaya gelmişti”
Keyif ehli: Rahatına düşkün kimse, zevkinden bol bol yararlanan”Oldukça rahat, keyif ehli bir insandı”
Kılı kırk yarmak: Titizlenmek, çok dikkat ederek en ince ayrıntılarına kadar incelemek, önemle üstünde durmak”Bir malı almadan önce kılı kırk yararcasına evirir çevirir ve öyle alırdı”
Kılına dokunmamak: Bir kimseye, zarar verebilecek en ufak davranıştan bile kaçınmak”İnan anne, kılına bile dokunmadım kardeşimin!”
Kılını bile kıpırdatmamak (veya oynatmamak): Bir durum karşısında en küçük bir tepki bile göstermemek, ilgisiz kalmak, harekete geçmemek”Onca insan üstüme yürüdü ama o kılını bile kıpırdatmadı”
Kıl payı (kalmak): Çok az, az bir fark (kalmak)”Araba o hızla virajı alamadı, uçuruma yuvarlanmasına kıl payı kalmıştı”
Kıran girmek: 1 Daha önce bulunan şey bulunmaz olmak 2 Hayvanlar ya da insanlar arasında öldürücü bir hastalık yayılmak”Kıran girdi, bütün koyunlar telef oldu”
Kırık dökük: 1 Eski çürük, sağlam olmayan, değersiz (şey) 2 Düzgün olmayan, parça parça, dağınık (söz)”Şu kırık dökük eşyaları ortadan kaldırın hemen!”
Kırıp geçirmek: 1 Yakıp yıkarak, baskı yaparak, öldürerek büyük zarar vermek 2 Çok sert davranarak darıltmak 3 Garip olan söz ve davranışlarıyla herkesi güldürmekten katıltmak
Kırk dereden su getirmek: Birini kandırmak için çok dolambaçlı gerekçeler ileri sürmek, ikna edebilmek için çok uğraşmak”Ne inatçı adammış, bir evet demek için kırk dereden su getirtti bana”
Kırklara kırışmak: Bir kimse artık ortalıkta görünmez olmak
Kırk tarakta bezi bulunmak: Birbirinden farklı birçok işle uğraşmak, birçok ilişkisi bulunmak, gizli ilişkileri olmak”Ne iş yaptığı belli değil, kırk tarakta bezi var adamın”
Kısmeti açılmak: 1 Kazancı artıp bolluğa erişmek 2 Bir kızı isteyenlerin çoğalması”Bu miras kızın kısmetini de açtı hani!”
Kısmetini (nimetini) ayağıyla tepmek: Kavuşacağı iyi bir durumu, kıymetini bilmeyerek reddetmek; istememek, değerlendirememek
Kıssadan hisse almak: Bir olaydan, anlatılan bir hikâyeden ders almak
Kıt kanaat (geçinmek): Yoksulluk içinde, zar zor ve güçlükle (geçinmek)”Bir zamanlar biz de kıt kanaat geçiniyorduk”
Kıvamına gelmek (bulmak): En uygun zamanında olmak, gerekli ve istenilen şartlar yerine gelmek, istenilen duruma gelmek
Kıyamet kopmak: 1 Kıyamet günü gelmek 2 Bir yerde çok gürültü ve patırtı kavga, telâş olmak”Kıyamet günü gelecek ve insanlar sonunda hesaba çekilecekler”
Kızarıp bozarmak: Utanarak renkten renge girmek, kimi duyguların etkisiyle yüzünün rengi değişmek”Pot kırdığını anlayınca ne yapacağını şaşırdı, kızarıp bozaran yüzünü kapatmaya çalıştı”
Kızıl (kızılca) kıyamet kopmak: Bir meselede büyük, aşırı, gürültülü bir kavgaya yol açmak; yüksek sesli tartışma başlatmak”Sizin bostanlara su vermeyeceğim deyince kızılca kıyamet koptu”
Kilit noktası: Bütün işlerin çözümlenmesi ona bağlı olan önemli unsur, üzerinde durulması gereken en önemli nokta, makam veya yer
Kimseye eyvallah etmemek: Kimseden yardım ve iyilik beklememek, kimsenin minneti altına girmemek”Bu yaşa kadar kimseye eyvallah etmedim, bundan sonra da edecek değilim”
Kim vurduya gitmek: Bir kargaşa anında ve kalabalık arasında kimin tarafından vurulduğu veya dövüldüğü belli olmamak
Kirişi kırmak: Kaçıp gitmek, bulunduğu yerden gizlice ve çabucak ayrılmak”Kavga başlayınca kirişi kırarım diye düşündü”
Kirli çamaşırlarını ortaya dökmek: Ayıp, suç ve kusurlarını, gizli kalmış yolsuzluklarını açığa çıkarmak; açıklamak, söylemek”Kirli çamaşırları ortaya dökülünce ne yapacağını şaşırdı”
Kitaba el basmak: Elini kutsal kitap olan Kur`ân-ı Kerim üzerine koyarak yemin etmek
Kitabına uydurmak: Kanunî olmayan bir işi kimi boşluklardan yararlanarak kanunî imiş gibi göstermek”İşi kitabına uydurmuşlar, çok zengin olmuşlardı”
Kof çıkmak: İşe yaramadığı, sanıldığı gibi olmadığı, boş ve değersiz bir kişi olduğu anlaşılmak
Kokusu çıkmak: Gizli yapılmış bir iş, daha sonra herkes tarafından bilinir olmaya başlamak”Bu işin kokusu çıkar diye korkuyorum”
Kolaçan etmek: Çevresini ya da kendisinden istenilen yeri dolaşıp ne var ne yok diye bakmak, olup biteni anlamak amacıyla dolaşmak”Bir kişi etrafı şöyle bir kolaçan etsin de gelsin”
Kol kanat olmak: Yardım etmek, gözetmek, bir kimseyi koruyuculuğu altına almak
Koltukları kabarmak: Kendisine ya da yakınlarına yapılan övgüden ötürü kıvanç duyup büyüklenmek, böbürlenmek”Oğlun oldukça becerikli dedikleri zaman koltuklarım kabardı doğrusu”
Kolu kanadı kırılmak: Çaresiz duruma düşmek, bir şey yapamaz hâle gelmek”Kolu kanadı kırılmış bir vaziyette dolaşıyordu”
Korktuğu başına gelmek: Endişe duyduğu, kaygılandığı, olmasını istemediği şeyle karşı karşıya gelmek”Korktuğum başıma geldi, ne yapacağım şimdi ben!”
Koyun kaval dinler gibi: Düşünmeden, hiçbir şeyi anlamadan, ne denildiğini kavramadan dinlemek”Beni koyun dinler gibi dinleyip çekip gittiler”
Kozunu paylaşmak: Aradaki anlaşmazlığı zora başvurarak, üstün olan güce dayandırarak çözümlemek, sona erdirmek”Onunla kozunu paylaşmaya can atıyordu”
Kök salmak: 1 Bir yere iyice, ayrılmamacasına yerleşmek 2 İyice tutunmak, köklenmek, sağlamlaşmak, yayılmak”Onun sevgisi, içine iyice kök salmıştı”
Kök söktürmek: Uğraştırmak, güçlük çıkarmak, engel olmak”O takıma kök söktürmeye yemin ettik”
Köküne kibrit suyu dökmek: Bir daha belirmeyecek, ortaya çıkmayacak biçimde yok etmek, ortadan kaldırmak
Köprüleri atmak: Girişilen, başlanılan bir işten vazgeçmeye ya da geri dönmeye imkânı kalmayacak şekilde kesin bir davranış göstermek; ilişkileri bir daha kurulamayacak biçimde bozmak
Kör değneğini beller gibi: Bir değişiklik, yenilik düşünmeden, hep aynı biçimde davrananların durumunu anlatmak için kullanılır
Kör dövüşü: Sonuç alınamayacak ve birbirini engelleyecek biçimde, bir birinden habersiz düzensiz ve uyumsuz çabalama
Kör kadı: Sözünü esirgemeyen; doğru bildiğini hatır gönül dinlemeden her yerde, herkesin yüzüne karşı söyleyen
Köstek olmak: Engel olmak”Sen köstek olma yeter”
Körü körüne: Düşünüp taşınmadan, nasıl sonuçlanacağını hesaplamadan, dikkat etmeden”Bu işe öyle körü körüne giremem, anladın mı?”
Köşe bucak: Göze çarpmayan, önemsiz yer
Kötüye kullanmak: Suiistimal etmek, yetkisini yanlış bir yolda kullanmak, istenilmeyen yolda yararlanmak”Benim yumuşaklığımı kötüye kullandı”
Kraldan çok kralcı olmak: Birinin davasını ondan daha çok savunur olmak
Kucak açmak: İhtiyaç sahibi birine sığınacak yer vermek, onu korumak”Muhtaçlara kucak açmak insanlık görevidir”
Kumkumav gibi: Yapayalnız, tek başına
Kulağı delik: Olup bitenleri çabuk haber alan, hemen her şeyden haberi olan”Hasan mı, ne kulağı delik adamdır o, ne öğreneceksen ona sor”
Kulağı kirişte (olmak): Söylenecek sözü, gelecek haberi dikkatlice (beklemek)”Kulağınız kirişte olsun, ne duyarsanız iletin hemen”
Kulağına çalınmak: Bir söz, bir haber başkasına söylenirken kendisi de şöyle böyle duymak o”Senin şehre gideceğin kulağıma çalındı, ne diyorsun?”
Kulağına kar suyu kaçmak: Rahatını bozan bir haber işitmek, sıkışık bir duruma düşmek
Kulağına küpe olmak: Başına gelen bir işten, gördüğü olaydan ders alıp hiç unutmamak”Umarım bu iş senin kulağına küpe olur da aynı hataya bir daha düşmezsin”
Kulağını açmak: Bütün dikkatini vererek dinlemek, söylenenlere dikkat etmek”Kulağını aç da beni iyi dinle!”
Kulağını bükmek: Dikkatli olması için uyarıda bulanmak
Kulağını çekmek: 1 Uyarmak için hafif bir ceza vermek 2 Ceza olarak kulağını büküp çekmek”Şimdi bana kulağınızı çektireceksiniz!”
Kulak asmamak: Aldırıp önemsememek, dinlememek”Kulak asma sen onun söylediklerine”
Kulak dolgunluğu: Duya duya elde edinilen yarı buçuk bilgi
Kulak kabartmak: Çaktırmadan, belli etmemeye çalışarak dinlemek”Dayanamayıp yanındakilerin konuşmalarına kulak kabarttı”
Kulak kesilmek: Çok iyi, bütün dikkatini vererek dinlemek; dikkatini toplayarak duymaya çalışmak”Ne konuştuklarını merak ediyordum, yanlarına yaklaşarak kulak kesildim”
Kulaklarını çınlatmak: Birini iyi duygularla anmak
Kul hakkı: İslâm dinine göre, insanların birbirleri üzerindeki hakları”Öte dünyaya kul hakkıyla gitmem inşallah”
Kul köle (veya kurban) olmak: Tam bir doğruluk içinde gönülden bağlanmak, bağlılığın gerektirdiği fedakârlığı yapmaya hazır olmak
Kulp takmak: Bir kusur, bir bahane bulmak
Kumpas kurmak: Birini aldatmak için tuzak kurmak, gizli bir iş düzenlemek
Kundak sokmak: 1 Yangın çıkarmak için bir yere tutuşmuş yağlı bez parçası koymak 2 Ara bozacak bir söz ya da davranışta bulunmak
Kurban olayım: 1 Aşırı sevgi ve hayranlık anlatmak için kullanılır 2 Yalvarmak için söylenir”Kurban olayım yavruma dokunmayın!”
Kurşuna dizmek: Ölüm cezasını askerî bir birliğin attığı kurşunlarla yerine getirmek, sıkılan kurşunlarla öldürmek”Bütün köy halkını kurşuna dizdiler!”
Kurtlarını dökmek: Öteden beri yapmak istediği şeyi bol bol yapıp hevesini almak”Bu akşam biraz kurtlarımızı dökelim, ne dersin?”
Kurt masalı okumak: İnandırıcı, gereksiz, asılsız sözler (söylemek)
Kuru iftira: Hiçbir kanıtı olmayan suçlama”Allah kuru iftiradan korusun hepimizi!”
Kuru kalabalık: 1 Yararsız kırık dökük eşya 2 Hiçbir işe yaramayan insan
topluluğu”Bu kuru kalabalığa güvenip de sakın yola çıkma”
Kuru kuruya: Boşuna, boş yere
Kuru sıkı: 1 Korkutmak amacıyla söylenen sözler, blöf 2 Yalnız barutla sıkılanmış tüfek veya fişek dolgusu
Kuş beyinli: Akılsız, aptal, ahmak
Kuş kadar canı olmak: Küçük, cılız, zayıf, çelimsiz bir vücuda sahip olmak
Kuş sütüyle beslemek: En pahalı, değerli az bulunur besinlerle yiyip içirmek
Kuş uçmaz, kervan geçmez: Çok ıssız, sapa, kır, insanın uğramadığı yer”Başını alıp kuş uçmaz kervan geçmez bir diyara gitti”
Kuş uçurmamak: Hiç kimsenin geçmesine, kaçmasına izin vermemek; imkân tanımamak, bunun için çok dikkatli davranmak”Sıkı gözcülerdir, kuş uçurtmazlar, merak etme!”
Kuvvetten düşmek (kesilmek): Gücü iyice azalmak
Kuyruğuna basmak: Birini tahrik etmek, incitip saldırmasına yol açmak
Kuyruklu yalan: İnsanın kanması için süslenmiş büyük yalan”İnanmayın ona, söyledikleri kuyruklu yalandan başka bir şey değil!”
Kuyruk sallamak: Yaltaklanmak, birisine yaranmak için yapmacık davranışlarda bulunup şirin görünmeye çalışmak”Bütün gece boyunca şirket müdürüne kuyruk sallayıp durdu”
Kuyusunu kazmak: Birinin kötü duruma düşmesi, felâkete uğraması, zarar görmesini sağlamak için zemin hazırlamak, tuzak kurmak”Adamın kuyusunu kazıp da elinize ne geçecek”
Küçük dilini yutmak: Çok şaşmak, hayrete düşmek, donakalmak, hiçbir şey söyleyemez hâle gelmek”Ne o dostum, küçük dilini mi yuttun?”
Küçük düşürmek: Onurunu kırmak, birilerinin yanında itibarını sarsmak ve değerini düşürmek”Dikkatli ol, bir pot kırıp da kendini küçük düşürme sakın”
Küçük görmek: Önemsememek, değer vermemek”Hasmınızı sakın küçük görmeyin çocuklar!”
Külâhıma anlat: “Söylediklerin hiç de inandırıcı değil, sana inanmıyorum” anlamında kullanılır
Külâhını ters giydirmek: Çok kurnaz olmak; oyuna getirmek, kendisine iyi davranmayanları bir hile ile yaptıklarına pişman etmek
Külâhları değişmek: “Araları bozulmak, bozuşmak” anlamında tehdit olarak kullanılır”Hareketlerini düzeltmezsen külâhları değişiriz, ona göre!”
Kül kedisi: 1 Çok üşüyen, ateşin yanından ayrılmayan (kimse) 2 Uyuşuk, miskin, rahatına düşkün, tembel
Kül kesilmek: Heyecan ve korkudan yüzünün rengi atmak, solmak”Katili karşısında görünce yüzü kül kesildi”
Kül olmak: 1 Bir şey bütünüyle yanmak 2 Varını yoğunu yitirmek, elinde bulunanlar yok olmak 3 Büyük bir felâkete uğrayıp çok üzülmek
Külünü (göğe) savurmak: Bir şeyi tamamiyle bitirip yok etmek, harcayıp tüketmek, telef edip bir şey bırakmamak
Kül yutmamak: Oyuna gelmemek, tuzağa düşmemek, kurnazca yapılan bir hileye aldanmamak”Bana kül yutturamazsınız diyemem ama yeterince dikkatli olduğumu söyleyebilirim”
Künyesi bozuk: Eskiden kötü durumları görülmüş olan, kötü işlere girmiş bulunan”Künyesi bozuk diye, bu adama hiç kimse iş vermeyecek mi?”
Küplere binmek: Haddinden fazla öfkelenme, kızmak, sağa sola ateş saçmak”Yeni saatimi kırdığımı öğrenen annem küplere bindi”
Küpünü doldurmak: Eline geçen fırsatları değerlendirerek çok para biriktirmek”Küpünü doldurmayı becerebilenlerden olamadım hiç”
Kürek kadar (pabuç kadar) dili olmak: Hemen her söze cevap yetiştirmek, büyüklerine karşı saygısızca karşılıklar verir olmak
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|