August Von Hayek

August von Hayek ve Liberal Devletin Anayasası

Yasa özgür insanlardan oluşan bir toplulukta ortaya çıkmaktadır Yasa neyin doğru neyin yanlış olduğu konusundaki genel kanaate dayanan geniş ölçüde bir mutabakatı gerektirir

Hayek'e göre adalet kuralları kral tarafından yapılmış olmayıp yargıçlar tarafından keşfedilmiştir Hakimin amacı özel bir sonuca ulaşmak veya toplumun kaynaklarını özel bir amaca yöneltmek değil, düzeni korumaktır

Yasa diye adlandırılan bir çok şey bu gün, adaleti korumak için değil, idari mekanizmayı çalıştırmaya matuf olarak dizayn edilmiş, bu tipte idari yasama faaliyetidir

Hayek yasaları seçimle gelen yöneticilerin eline bırakmak, krema kavanozunu kedinin sorumluluğuna bırakmaya benzer Kısa süre sonra hiç bir yasa -en azından hükümetin keyfi iktidarını sınırlaması anlamında bir yasa- kalmayacağının aşikar olacağını söyler

Hayek'in de kendini dahil ettiği liberal gelenek, çoğunluk yönetiminin bir tiranlığa sapması önlensin diye, çoğunluğun kendilerine oy verdiği iktidarlara sıkı sınırlar koyar

Yasama kesin olarak yürütmeden ayrılmalıdır Yoksa yürütme hiç bir zaman kendi aleyhine kendini sınırlayıcı yasa yapmayacağı açıktır

Hayek'in Demokrasi Eleştirisi

Demokrasi, esas itibariyle iç barışı ve bireysel özgürlüğü korumaya matuf fayda gayesi güden bir aygıt, bir usuldür Bu bakımdan hatadan salim veya mutlak değildir

Hayek demokrasinin gerçekten takdire şayan bir kurum olduğunu, fakat en ateşli demokratlar bile onun sınırsız genişlemesinden yana olmayacağını ifade eder Çocuklara, diğer ülkede mukimlere, delilere ve diğer bir çok gruplara oyu yaygınlaştırma yararlı olmaktan uzaktır Aynı şekilde, demokrasiyi genişletmenin diğer yolu olarak üzerine oy kullanılan konuların kapsamını genişletme, her zaman hayırlı olacağa benzemez

Genellikle çoğunluk kararları bireysel kararlardan daha az akıllıca olacaktır Çoğunluk kararları, hadiseleri daha kaba taslak nazarı dikkate almak ve neticeler hakkında daha az düşünmekle yetinir(1)

Bir demokraside politikacının görevi uzak bir gelecekte çoğunluğun görüşü olabilecek yeni kanaatlere revaç buldurmak değil, geniş kitlenin sahip olduğu kanaatleri ortaya koymaktır(2)

İktidarın bir şekilde sınırlandırılması esastır O da hukuk ve yasaların olması ve yasama ve yürütmenin ayrılmasıdır Ancak Hayek güçlerin ayrılmasını da yeterli görmemektedir Hayek'e göre önemli olan, güçlerin (yasama-yürütme) zapt-ü rapt altına alınmasıdır Bu açıdan en büyük felaket sınırsız hükümettir ve hiç kimse, sınırsız iktidara sahip olma ve hükmetme vasfıyla mücehhez değildir(3)

Hukukun üstünlüğü ilkesi, hükümetin zorlayıcı gücünün genel kurallara uygunluk dışında kullanılmamasını kuralların bilinmesinin ve kesin olmasını insanlara eşit muamele edilmesini yani yasaların kişileri dikkate alarak uygulanmaması gerektiği üzerinde durur Hayek

KAYNAKLAR

(1) Hayek tarafında demokrasinin en ayrıntılı ele alınışı The Constitution of Liberty nin 7 bölümünde bulunabilir)
(2) Hayek,The Contitution of Liberty, sh 112 1944, (Zikr Butler; Age, sh 163)
(3) Hayek, Friedrich A Von; Hukuk, Yasama ve Özgürlük, Kurallar ve Düzen, (Çev Atilla Yayla), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1993sh 207