|
Prof. Dr. Sinsi
|
Bursa'nın Doğal Güzellikleri - Bursa'nın Tarihi Yerleri
Cumalıkızık Köyü Camisi (Yıldırım)
Cumalıkızık Köyü Camisi’nin kitabesi günümüze ulaşamadığından ne zaman yapıldığı bilinmemektedir Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde, Cumalıkızık Köyü’nde ismi belirtilmeyen bir cami olduğuna işaret eden bir kayıt bulunmaktadır Yörede yaşayanların söylediğine göre bu cami, 1916 yılında onarılmış, 1950-1955 yıllarında yapılan bir başka onarımla doğu yönüne doğru genişletilmiş, ahşap tavanı da tamamen yenilenmiştir Bu onarım sırasında da caminin ilk yapısına ait güney duvarında mihrap nişi bulunmuş ancak üzeri kapatılmıştır
Cami, doğu batı doğrultusunda dikdörtgen planlı üzeri çatı ile örtülü bir yapıdır Güney duvarında dışarıya çıkıntılı yarım yuvarlak bir mihrap nişi bulunmaktadır Caminin iki giriş kapısı vardır Bunlardan biri doğu, diğeri de batı duvarının kuzeyindedir Bu girişlerin önüne de revaklar eklenmiştir Yol seviyesinden ötürü merdivenle bu girişlere çıkılmaktadır Batı yönündeki minaresi 1972-1973 yıllarında yapılmıştır
İbadet mekanı ahşap bir tavanla örtülü olup, kuzey-güney eksenindeki bir paye üzerine oturan kemer burasını ikiye ayırmaktadır Mimari yönden herhangi bir özelliği bulunmamaktadır
Bursa İmaretleri
Sultan IMurad (Hüdavendigâr) İmareti (Osmangazi)
Bursa, Çekirge’de Sultan IMurad, Hüdavendigâr Camisi’ni 1365-1366 yıllarında yaptırmıştır İmareti de bu külliyeye eklenmiştir Ancak bu yapı daha sonra yıkılmış, Sultan IIAbdülhamid tarafından 1904 yılında temelinden itibaren yeniden yapılmıştır Bu onarımla ilgili kitabe sülüs yazı ile giriş kapısı üzerine yerleştirilmiştir:
Emirü’l-Mü’minin imâmü’l-Müslimin Halifet-i Resûl’ül-alemin Şevketlû
Kudretlû Gazi Sultan Abd’ül-Hamid Han-ı Sâni halledallahü Hilâtehu
Ve saltanatahû Efendimiz Hazretleri acd3ad-ı me’âliniyad-ı Hümayanlardan
Cennetmekân Hüdavendigâr-ı Gazi Hazretlerinin cümle-i müberrât-ı
Senniyelerinden olan bu imareti tecdiden inşa buyurmuşlardır
Fi 12 Recep 1324 Fi 19 Ağustos 1322 (1904)
İmaret Hüdavendigâr Camisi’nin kuzey-güney uzantısında olup, Sultan IIAbdülhamid’in yaptırdığı onarımla orijinalinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır Yeni yapı büyük salonlara ayrılmış, üzeri de ahşap bir çatı ile örtülmüştür İçerisinde beş tane ocak yeri olup, bunların tuğla bacalarından üçü günümüze kadar gelebilmiştir Ocak yerlerinin üzeri açık avlu şeklindedir
İmaret üç sıra tuğla bir sıra moloz taş ile yapılmış olup, pencere ve kapıları köfeki taşındandır Kemerler tuğla ile örülmüştür İmaretin girişi doğu yönündedir
Vakıflar Genel Müdürlüğü 1976 yılında imareti onarmıştır
Sultan IIMurad (Muradiye) İmareti (Osmangazi)
Bursa, Muradiye Mahallesi’nde Sultan IIMurad, 1425-1426 yılında yaptırdığı caminin yanına bir de imaret eklemiştir
Muradiye Camisi’nin güneybatısında yer alan imaret 13x40 m ölçüsünde dikdörtgen bir alan üzerindedir Yapımında üç sıra tuğla, bir sıra da moloz taş kullanılmıştır Giriş kapısında baklava ve yıldız motiflerinin bulunduğu süslemeler dikkati çekmektedir Giriş oldukça geniş olup, burada beş yuvarlak kemerli pencere bulunmaktadır İmaretin dikdörtgen salonu, fırını, ocağı ve su kaynakları bulunmaktadır Özellikle doğu yönünde yedi ayrı fırını vardır Bunlara bitişik olan yemek yenilen küçük salonun üzeri de stalaktitli, sekizgen kasnaklı küçük bir kubbe ile örtülmüştür
Yeşil İmareti (Osmangazi)
Çelebi Sultan Mehmet’in Hacı İvaz Paşa’ya 1415-1419 yıllarında yaptırmış olduğu Yeşil Külliye’nin bir bölümünü imaret oluşturmaktadır Bu imaret yıkılmış ve yakın tarihlere kadar yalnızca yemekhane kısımlarına ait duvar kalıntısı gelebilmiştir
İmaretin 940x430 ölçüsünde mutbak kısmı iki kubbeli idi Bunun dışında bütünüyle imaret 4243x1780 m ölçüsünde idi İmaretin bölümleri çevredeki yapılanmaların altında kalmıştır
Nilüfer Hatun İmareti (İznik)
Sultan Orhan Gazi’nin eşi Nilüfer Hatun İznik’te 1388 yılında bir zaviye- imaret yaptırmıştır Yeşil Cami’nin kuzeybatısında, Müze, Türbe ve Lefke sokaklarının bulunduğu yerde olan imaret günümüzde İznik Müzesidir
İmaretin doğu cephesindeki giriş kapısı üzerinde üç satırlık, 48x151 cm ölçüsünde bir kitabesi bulunmaktadır Bu kitabede Sultan Murad’ın (1362-1389) annesi Nilüfer Hatun için 1388’de bu imaretin yapılmasını emrettiği belirtilmiştir
Kitabenin Türkçe’si:
Bu mamur olarak sürecek olan mübârek ve şerefli imaretin yapılmasını büyük hükümdar, kerem sahibi Hakan
Sultan oğlu Sultan, Orhan’ın oğlu Murad emretti Annesi merhume ve makfure
Nilüfer Hatun için yedi yüz doksan senesinin Cumade’l-evvelinin başında
İmaret doğu-batı doğrultusunda peş peşe uzanan giriş ve ibadet mekanı ile buna bitişik kuzey yönündeki iki yan kanat ve önündeki son cemaat yerinden meydana gelmiştir Yapı bir bakıma yan mekanlı, ters T planlı yapılar grubundandır Kare mekanlı giriş pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür Bu kubbenin ortasında yuvarlak bir aydınlık feneri vardır Buradaki giriş kapısının iki yanında da iki pencere bulunmaktadır Giriş mekanından sonra 063 m yüksekliğinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı bölüm kemerle ikiye ayrılmıştır Bunlardan doğudaki bölümün ortasında sekiz dilimli, batısında da yuvarlak kubbeler bulunmaktadır Büyük kubbeli kısımdan sonraki bölüm mescit bölümüdür Burası bir kemerle ayrılmış ve üzeri iki küçük kubbe ile örtülmüştür Mihrap girişin karşısında olmayıp, kıbleye yönelik sol duvarın ortasındadır Ancak yapının son onarımı sırasında imaretin bu özelliği dikkate alınmamış, duvar sıvanmış ve mihrap ortadan kalkmıştır İmaretin kuzey ve güney doğrultusundaki dikdörtgen yan kanatlar, kemerlerle kareye dönüştürülmüş ve üzerleri Türk üçgenleri ile geçişi sağlanan kubbe ile örtülmüştür Aynı zamanda bu kubbeli ve ocaklı bölümler zaviyenin misafir odaları olarak da nitelenebilir Batı ve yan duvarlarında altlık ve üstlük olmak üzere birer pencere bulunmaktadır Doğu duvarında ise ocak nişi ile mazgal pencereler vardır
İmaretin önünde, kuzey-güney doğrultusundaki dikdörtgen son cemaat yeri, iki taraftan yan kanatların bir bölümünü açıkta bırakmıştır Cephelerde tuğla ve taşlardan oluşturulmuş çeşitli motifler dikkati çekmektedir Ayrıca giriş cephesindeki pencerelerin kemerleri testere dişi şeklinde frizlerle çevrilmiştir Bunların alınlıkları kesme taş ve tuğladan motifler içermektedir İçlerinden bir tanesi de dama taşı şeklindedir Ayrıca zengin biçimde alçı kabartmalara da rastlanmaktadır
XIXyüzyıl sonlarına kadar imaret işlevini sürdüren bu yapı, İznik’i Yunan işgali sırasında büyük ölçüde tahrip olmuştur Cumhuriyet döneminde bir süre depo olarak kullanılmış, bu arada onarılmış, binanın çevresini kuşatan ekler ortadan kaldırılmış ve bugünkü görünümünü almıştır Kültür Bakanlığı’nca 1955 yılında müze olarak ziyarete açılmıştır
Orhan Gazi İmareti (İznik)
Yenişehir Kapısı dışında, Orhan Gazi’nin 1334-1335 yıllarında yaptırdığı imaret günümüze gelememiştir Orhan Gazi imareti yaptırdıktan sonra, burada kendi eliyle ilk aşı halka dağıtmıştır
İmaretin temelleri ve bugün İznik Müzesinde bulunan kitabe parçaları 1963 yılında yapılan kazı sırasında ortaya çıkarılmıştır Bu kalıntılara dayanılarak imaretin duvarlarının çini ile kaplı olduğu, üzerinin de kubbe ile örtülü olduğu anlaşılmıştır İmaretin üzeri kubbe ile kaplı bir avlusu, bunun ardında bir mescidi, iki yanında da misafirhane olarak da kullanılan mekanlar bulunuyordu
İznik’te Çandarlı Hayreddin Paşa, İbrahim Paşa ve Halil Paşa buradan geçenlerin misafir edilmeleri ve doyurulmaları için bir takım zaviye-imaretler yaptırmıştır Ayrıca bunlar için de vakıflar hazırlamışlardır Bu imarethanelerin kitabeleri İznik Müzesinde bulunmalarına rağmen onlarla ilgili hiçbir iz günümüze gelememiştir
Karacabey İmareti (Karacabey)
Karacabey İmareti Fatih Sultan Mehmet döneminde Abdullah oğlu Dayı Karaca Beg’in emri ile 1456-1457 yılında yapılmıştır Giriş kapısının kemeri üzerinde 265x072 m ölçüsünde üç satırlık mermer bir kitabe bulunmaktadır Bu kitabede:
Bu imaretin yapılmasını sekiz yüz altmış bir hicri tarihinde Murat Han oğlu Sultan Mehmet’in devleti günlerinde, Allah’ın rahmetine muhtaç, merhum, mağfur, saadetli ve şehit, büyük emir, hatırlı komutan Abdullah oğlu Dayı Karaca Beg emretmiştir Yazılıdır
Ekrem Hakkı Ayverdi 1455 tarihli Vakıf Defterine göre, bu imaretin kitabesinde belirtilen tarihten önce yapıldığını ileri sürmektedir İmaret 1853 depreminde harap olmuş, daha sonra Yunanlılar tarafından tahrip edilmiş, 1971-1972 yıllarında Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce onarılmıştır Yapı halen cami olarak kullanılmaktadır
İmaret Erken Osmanlı döneminde uygulanan ters T zaviyeli plan düzenindedir Ön kısmında altı sütunun birbirleri ile ve duvarlarla bağlantısını sağlayan kemerlerle beş bölüme ayrılmıştır Bunların üzerleri küçük pandantifli kubbelerle örtülmüştür Girişte kubbeli iki kare mekan bulunmaktadır Bunlardan öndeki daha geniş olup, bir kemerle arkadaki ibadete ayrılan bölümden ayrılmıştır Girişin hemen sağ ve soluna da imaretin yan kanatları eklenmiştir Bunların üzerleri pandantifli birer kubbe ile örtülmüştür Son cemaat yeri ile bu bölümler arasındaki holün sağ tarafına da sonradan yapılan bir minare eklenmiştir
Sinan Paşa İmareti (Yenişehir)
Osmanlı Sadrazamı ve Yemen Fatihi Sinan Paşa Yenişehir’de cami ve medreseye 1572-1573 yıllarında bir imaret eklemiştir
Sinan Paşa Medresenin kuzeydoğusunda yer alan imaret L planı şeklindedir Biri eğri, diğer ikisi dikdörtgen olan mekanlardan meydana gelmiştir Bunlardan kuzeydeki bölüm dikdörtgen planlı olup, kemerlerle kareye dönüştürülmüş ve üzerleri kubbe ile örtülmüştür Güney duvarındaki bir kapı, kuzey duvarında da birer mazgal penceresi bulunmaktadır İmaretin duvarları dışa kapalıdır Ayrıca doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı diğer mekan yine bir kemerle ikiye bölünmüştür Her iki bölümün de üzeri birer kubbe ile örtülüdür İmaretin üçüncü bölümü doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır İki kemerle de birbirine eşit, üzerleri kubbeli üç bölüme ayrılmıştır İmaretin doğu kanadındaki mekan ise, yine dikdörtgen planlı olup, burası da bir kemerle ikiye ayrılmış ve üzeri kubbe ile örtülmüştür
İmaret yanındaki medrese duvarları gibi moloz taş ve tuğla ile yapılmıştır Duvar örgüsü düzenli olmayıp, 1-2 moloz taş ve yine aynı şekilde tuğladandır İmaretin kapı ve pencere kemerleri, aydınlık fenerleri, testere dişi tuğla frizlerle hareketlendirilmiştir Yalnızca kapı ve pencere söveleri, lentoları taştandır
Bursa Hamamları 1
Armutlu Hamamı (Osmangazi)
Bursa Çekirge Caddesinin altında yer alan Armutlu Hamamı Eski Kaplıca ismi ile de tanınmıştır
Bursa’nın en büyük hamamlarından biri olup Sultan IMurad döneminde 1394 yılında yapılmış, Sultan Yıldırım Bayezid döneminde de hamama bir soğukluk eklenmiştir
Hamamın giriş kapısı üzerine mermerden onarım kitabesi yerleştirilmiştir:
Kaplucenin binası ve cümle yer yapıldı
Sn gülab tyneti oldu miskile tağmir
Feyyaz zulmenend-in feyz-i iyanet erdir
İt’mame dendi tarih kapluca oldu tamir 917 h(1511)
Hamam taş ve tuğla dizilerinden yapılmış olup yer yen Bizans devşirme parçalarından da yararlanılmıştır Soyunmalık bölümünün ortasına büyük bir şadırvan yerleştirilmiş olup üzeri iki kubbe ve iki yarım kubbe ile örtülmüştürBuradan geçilen sıcaklık yine kubbelidir ve sekiz sütuna oturan yuvarlak kemerlerin taşıdığı kubbeli bir mekana geçilmektedir Sıcaklık 700 m çapında havuz çevresinde çokgen bir plan geliştirilmiş,çevresine de tonozlu nişler yerleştirilmiştir Bu bölüme aslan ağzı başlıklardan sıcak sular akmaktadırBu bölüme1675 tarihli Farsça bir kitabe yerleştiriliş kitabe günümüze kadar gelebilmiştir:
“Hamamın tarihini cevat dinle Ya Rab daima su ve kuvvet ver”
Hamamın üst örtüsü ilk yapılışında kurşun kaplı iken 1612 yılında bunlar sökülmüş yerini kiremit örtü almıştır XIXyüzyıldan sonra hamamın çevresine yapılan eklerle dış görünüşü orijinal şeklinden uzaklaşmış ve etrafındaki yapıların arasında kaybolmuştur
At Pazarı (Dayıoğlu) Hamamı (Osmangazi)
Bursa , Ahmet Dai Mahallesinde, Cumhuriyet Caddesi ile Ahmed Dai Sokağının kesiştiği yerde bulunan At Pazarı Hamamının kimin tarafından yaptırıldığı kesinlik kazanamamakla beraber vakfiyesinden 1604 yılında yaptırıldığı ve Emir Sultan’a vakfedildiği öğrenilmiştir Hamam 1664 ve 1758 yıllarında onarım görmüş ve orijinalliğinden kısmen de olsa uzaklaşmıştır
Hamam soyunmalık, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır Ortasında asıl yıkanma yeri ve buradan geçilen sıcaklık yer almaktadır Aynı zamanda ılıklığa üzeri tonoz örtülü helalar eklenmiştir Hamamın tümü kubbelerle örtülüdür Soğukluk kare planlı olup üzeri pandantiflerin taşıdığı sekiz köşeli bir kasnağın taşıdığı kubbe ile örtülüdür Soğukluktan kubbeli ve tek eyvanlı sıcaklığa oradan da halvet odalarına geçilmektedir
Başcı İbrahim Hamamı (Osmangazi)
Bursa, Maksem semti yakınında, Başcı İbrahim Camisi’nin yanındadır XVyüzyılda Başcı İbrahim Bey tarafından tek hamam olarak yaptırılmıştır
Osmanlı hamam tipleri arasında tek hamam gurubundan olup soğukluk kare planıdır, üzeri sekizgen bir kasnağın taşıdığı bir kubbe ile örtülüdürSoğukluk kısmı sıcaklık bölümünden daha büyük ölçüdedir Buradan dikdörtgen planlı sıcaklığa ve iki kubbeli halvete geçilmektedir Ilıklığın her iki yanına üzerleri kubbeli helalar yerleştirilmiştir Sıcaklık 655 X 1060 m ölçüsünde olup bununda üzeri pandantifli kubbe ile örtülmüştür Sıcaklıktan sonra iki halvet hücresi bulunmaktadır
Hamam tuğla ve moloz taş duvarlıdırBunların arlarına yer yer tuğla hatıllar yerleştirilmiştir Bu örgü sistemi yerden 200 m yüksekliğe kadar olup üzeri tamamen tuğla örgülüdür
Hamam uzun süre kendi haline terkedilmiş,bir ara dokuma atölyesi olarak kullanılmıştır
Gırçık (Cıkcık) Hamamı (Osmangazi)
Bursa, Çekirge semtinde, Hüdavendiğar Camisi’nin doğusundadır Hamamın kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Büyük olasılıkla Hüdavendiğar Camisi ile birlikte yaptırılmış olup XIV yüzyıla ait bir hamamdır
Hamamın önündeki giriş bölümü yıkılmış, günümüze sıcaklık ile helalar ve güneydeki iki küçük bölüm gelebilmiştir Hamam 660 X 660 m ölçüsünde olup üzeri oldukça büyük tek bir kubbe ile örtülmüştür Pandantiflerin taşıdığı, dıştan kiremit kaplı kubbe onikigen kasnağa oturmaktadır Kubbe eteğinde biri ince diğeri daha kalın iki şerit halinde frizler bulunmaktadır
Hamamın güneyindeki tonoz örtülü iki hücre bulunmaktadır Bunlardan kapıya daha yakın olanı 135X 1200 m ölçüsünde olup içerisindeki devamlı akan sıcak su ile halk ücretsiz yıkanabilmektedir
Çakır Ağa Hamamı (Osmangazi)
Bursa, Tophaneye çıkan yolun solunda, Timurtaş Paşa Türbesi yakınında, kalenin de eteğinde bulunan Çakır ağa hamamını Sultan II Murad döneminde Sekban Başa ve aynı zamanda Çakırcı başı görevlerini yapmış olan Çakır Ağa yaptırmıştır
XVyüzyılın ilk yarısına tarihlenen hamam çifte hamamlar plan düzenindedirOldukça geniş olan kadınlar ve erkekler kısmının sıcaklığının sonunda iki halvet hücresi eklenmiştir Soyunmalık bölümleri kare planlar halinde olup, üzerleri kubbelerle örtülüdür Kubbelerin oturduğu kasnakların üzerine ikinci bir kasnak oturtulmuş ve böylece oldukça yüksek bir kasnak elde edilmiştir Sıcaklığın ortasında oldukça geniş bir göbek taşı bulunmaktadır Hamamın erkekler kısmı kadınlar kısmına göre çok daha geniştir Ayrıca hamam gelir sağlamak amacıyla kuzey v batısına dükkanlar eklenmiştir
Hamamın yapı malzemesi taş ve tuğladandır Çakır Ağa hamamı1962 yılında orijinal durumuna uygun biçimde onarılmıştırGünümüzde hamam işlevini sürdürmektedir
Çekirge Hamamı (Osmangazi)
Bursa Çekirge Semtinde IMurad Caddesi’nin yol seviyesinin altında kalan Çekirge Hamamı XIVyüzyılda yapılmıştır
Bursalı kadınlarca şifalı ve kutsal bilinen bu hamam başlangıçta halka açık, ücretsiz olarak yapılmıştır Yolun birkaç basamak altında girişi bulunan hamamın kapısı üzerinde tuğla ile deniz dalgalarına benzeyen bir motif işlenmiştir Girişten sonra oldukça uzun bir koridordan soğukluk bölümüne ulaşılmaktadır Soğukluk, trompların yardımı ile tek bir kubbe ile örtülmüştür Soğukluktan dikdörtgen planlı bir başka koridorda sıcaklık ve helalar bulunmaktadır Sıcaklığın üzeri de kasnaklı bir kubbe ile örtülmüştür
Çekirge Hamamı kesme taş ve tuğladan yapılmış olup, örgü sıraları arasına iki sıra, bazen de üç sıra tuğlalar yerleştirilmiştir Bunun yanı sıra taşların arasında dikey olarak tek tuğlalar da görülmektedir Hamamın yan duvarları diğerlerinden farklı olup, kesme taş yerine kaba ve oldukça iri taşlardan yapılmıştır
Günümüzde hamamın kubbeleri beton ile kaplanmıştır
Davut Paşa Hamamı (Osmangazi)
Bit Pazarının bulunduğu yerde olan Davut Paşa Hamamını 1485 yılında Sultan IIBeyazıt’ın sadrazamı Davut Paşa yaptırmıştır
Osmanlı hamam mimarisi içerisinde tek hamam plan düzeninde olup, soğukluk bölümü sekizgen planlı ve üzeri kubbelidir Beden duvarlarından kubbeye geçiş baklavalı bir kuşakla sağlanmış, dıştan da iki katlı bir kasnak üzerinde kubbe oturtulmuştur
Hamamın ılıklık kısmına bir merdivenle çıkılmaktadır Ortasında iki duvar üzerine oturtulmuş kubbeli bir bölüm ve bununla bağlantılı, üzeri kubbeli üç ayrı bölüm daha bulunmaktadır Bu bölümler aynı zamanda hela görevini de yapmaktadır Ilıklık bölümünün ortasındaki bir geçitten sekizgen plan düzenindeki sıcaklığa geçilmektedir Sıcaklık iki eyvan ve beş küçük hücre ile dört ayrı halvetten oluşmaktadır
Osmanlı kaynaklarından öğrenildiğine göre bu hamam, 1544, 1570, 1571, 1785 ve 1903 yıllarında onarılmıştır Bu onarımlar sonunda da özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir
Demirtaş (Timurtaş) Hamamı (Osmangazi)
Bursa Gazcılar Mevkiinde yer alan bu hamam, Yıldırım Beyazıt döneminde Demirtaş Paşa’nın oğlu Oruç Bey tarafından yaptırılmıştır XIVyüzyıla ait tek hamamlar grubundandır
Osmanlı kaynakları bu hamamın XVIyüzyılın ilk yarısında harap olduğunu, Rüstem Paşa’nın hamam taşlarını satın alarak yeni kaplıcanın yapımında kullandığını belirtmektedir Sonraki yıllarda Molla Çelebi bu hamamı satın almış ve 1567 yılından önce de onarmıştır XXyüzyılın ikinci yarısında bu hamam Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Bursa Eski Eserleri sevenler Derneği tarafından onarılmıştır
Kuzey yönündeki giriş kapısı üzerinde yedi sıra stalaktitli bir kapısı bulunmaktadır Soğukluk 1575x1785 m ölçüsünde olup, üzeri kubbe ile örtülüdür Kubbeye geçiş Türk üçgenleri ile sağlanmıştır Soğukluğun doğusundaki bir kapıdan girilen ılıklığın üzeri tonoz ve kubbe ile örtülüdür Buna bağlı olarak halvet ve helalar da ayrı bir kubbe ile örtülmüştür Buradaki kemerli bir geçitten içerisinde göbek taşının da bulunduğu sıcaklığa geçilmektedir Sıcaklıkta iki büyük halvet vardır ve bunun üzeri de kubbe ile örtülüdür
Hamamın külhan kısmı doğusunda yer almaktadır Yapı malzemesini bir sıra tuğla ve bir sıra moloz taş oluşturmaktadır
Emir Sultan Hamamı (Yıldırım)
Bursa Emir Sultan semtinde, Emir Sultan Camisi’nin güneyinde bulunan bu hamamı Yıldırım Beyazıt’ın kızı, Emir Sultan’ın eşi Hundi Sultan 1426’da yaptırmıştır
Hamam 1235x3475 m ölçüsünde dikdörtgen planlı olup, soğukluğu kare planlıdır İlk yapılışında üzeri kubbeli olan bu bölüm, sonradan düz çatılı bir konuma getirilmiştir Soğukluktan kare planlı üzeri kubbeli bir bölümden ılıklığa geçilmektedir Ilıklığın çevresinde iki halvet hücresi ve hela bulunmaktadır Buradan da üç eyvanlı ve iki halvetli sıcaklık bölümüne geçilmektedir Göbek taşının bulunduğu sıcaklığın üzeri de kıvrımlı bir kuşağın bulunduğu bir kasnak ve kubbe ile örtülmüştür
Emir Sultan Hamamı 1622, 1670 ve 1712 yıllarında onarılmıştır
İbrahim Paşa Hamamı (Eski Hamam) (Osmangazi)
Bursa Kale içerisinde, Devlet Hastanesi yanında yer alan bu hamamı, Sadrazam Çandarlı Halil Paşa’nın oğlu Sadrazam İbrahim Paşa eşi Hatice Hatun için XVyüzyılın ikinci yarısında yaptırmıştır
Osmanlı mimarisinde tek hamamlar grubu içerisinde yer alan bu hamam, bir sıra kesme taş ve üç sıra tuğladan yapılmıştır Hamamın girişi oldukça yüksek olup, iç içe iki kemer halindedir Soğukluk bölümünün iki duvarı ile kubbesi yıkılmıştır Bugün ılıklığa köşeye yakın bir kapıdan girilmektedir Ilıklığın üzeri bir tam ve iki yarım kubbeden meydana gelmiştir Üzerini örten kubbede dört sıra halinde stalaktitler bulunmaktadır Buradaki sivri kemerlerin arasında kalem işlerinin bulunduğu izlerden anlaşılmaktadır
Hamamın sonundaki halvet kısmı iki bölümlü olup, bunlara çapraz iki kapıdan girilmektedir Halvetlerin üzeri küçük birer kubbe ile örtülüdür Kubbelerde aydınlık fenerleri bulunmaktadır
Eski Yeni Hamam (Ördekli Hamam) (Osmangazi)
Bursa Abdal Mehmet Mahallesi, Güzel Kız Sokağı’nda bulunan bu hamamın yapımına Yıldırım Beyazıt döneminde başlanmış, ancak Timur’un istilası sırasında yarım kalmıştır Sonradan Çelebi Sultan Mehmet döneminde tamamlanmıştır
Osmanlı mimarisinde çifte hamamlar grubu içerisinde bulunan hamam, tuğla ve taştan yapılmıştır Duvarlarında üç sıra tuğla ve bir sıra da kesme taş kullanılmıştır
Hamamın kadınlar bölümünün soyunmalığı 1050 m çapında sekizgen bir kasnağa oturan, 7 m çapında tek bir kubbe ile örtülüdür Soyunmalıktan sıcaklık bölümüne geçilmekte olup, sıcaklık dikdörtgen planlıdır Buradan da iki yanında birer eyvan bulunan dar bir kapı ile halvetlere geçilmektedir Halvetlerin üzeri kubbe ile örtülüdür
Erkekler bölümü de kadınlar bölümü ile aynı plan düzenindedir Hamam günümüzde harap durumdadır
Eyne Hamamı (Osmangazi)
Eyne Bey Medresesi’nin bitişiğinde yer alan bu hamamı Eyne Bey subaşılığı sırasında, 1674 yılında medrese ile birlikte yaptırmıştır
Osmanlı mimarisindeki tek hamamlar plan düzeninde olup, küçük ölçüdedir Cephesi ahşapla kaplı soyunmalık bölümünden ılıklığa geçilmektedir Ilıklığın üzeri altı köşeli bir kasnağa oturan bir kubbe ile örtülüdür Sıcaklık da Türk üçgenleri üzerine oturtulmuş kubbe ile örtülü olup, dıştan kasnaklıdır
Hamam günümüzde işlevini sürdürmektedir
Hanzade Hamamı (Hançerli Hamam) (Osmangazi)
Bursa Pir Emir Mahallesi’nde bulunan bu hamamı Sultan IIBeyazıt’ın oğlu Şehzade Mahmut’un kızı Hançerli Fatma Sultan 1524 yılında yaptırmıştır
Günümüze harap ve kısmen yıkılmış olarak gelebilen bu hamamın duvar izlerine dayanılarak planı çıkarılmıştır Buna göre; 912x1390 m ölçüsündeki bir soyunmalıktan ılıklığa geçilmektedir Ilıklık 225x225 m ölçüsünde kare planlı olup, üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülüdür Bu bölümde hücreler ve helaların bulunduğu anlaşılmaktadır Üzeri pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür Kubbe üzerinde de on iki adet aydınlık delikleri bulunmaktadır Sıcaklık 560x670 m ölçüsünde olup bunun da üzeri pandantifli dıştan sekizgen kasnaklı kubbe ile örtülüdür Bu kubbenin ortasında altıgen aydınlık pencereleri yer almıştır Kubbe eteğindeki stalaktitli kuşağın orijinal izleri görülmekle beraber büyük bir bölümü dökülmüştür
Hamamın güney duvarı boyunca kemerli nişler sıralanmıştır Sıcaklığın kuzeybatı yönünde de 215x220 m ölçüsünde hücreler bulunmaktadır Bu bölümlerin üzeri de kubbelidir Hamamın güneyine su deposu yerleştirilmiş, üzeri de tonozla örtülmüştür
Haydarhane Hamamı (Osmangazi)
Bursa Haydarhane Mahallesi’ndeki bu hamamı, XVyüzyılda Fenari Ahmet Paşa yaptırmıştır Bu hamam aynı zamanda İstanbul’daki Fenari İsa Camisi’nin vakfıdır
Moloz taş ve tuğladan yapılan hamamın soğukluk bölümü diğer bölümlere göre çok daha fazla büyük tutulmuş olup, 1020x1020 m ölçüsünde kare planlıdır Üzeri pandantifli tek bir kubbe ile örtülmüştür Buradan ılıklığa geçilmektedir Ilıklığın yanında helalar bulunmaktadır Ilıklıktan da kare planlı, ortasında göbek taşı bulunan kubbeli sıcaklığa geçilir Sıcaklığın iki yanında, ana bölümden kemerlerle ayrılmış iki eyvan bulunmaktadır
Horhor Hamamı (Osmangazi)
B ursa Çekirge’de, Havuzlu Parkın içerisinde yer alan bu hamam kadın ve erkekler olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir Kitabesi günümüze ulaşmamış, kaynaklarda da onunla ilgili bir bilgiye rastlanmamıştır Bu nedenle de ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı kesinlik kazanamamıştır Değişik dönemlerde yapılan onarımlarla da orijinalliğinden uzaklaşmıştır
İncirli Hamam (Osmangazi)
Bursa İncirli Caddesi üzerindeki bu hamamı Fenari Ahmet Paşa’nın kardeşi Alaaddin Ali Bey XVyüzyılın sonlarında yaptırmıştır
Taş ve tuğladan yapılan bu hamam tek hamamlar grubundandır Değişik zamanlarda yapılan onarımlar nedeni ile özelliğini yitirmiştir
Kayan Hamamı (Kaygan-Dölger Hamamı) (Osmangazi)
Kayan Camisi’nin batısında yer alan bu hamamı, XVyüzyılın başlarında Vezir Koca Mehmet Paşa yaptırmıştır
Osmanlı hamam mimarisinde çifte hamamlar grubundan olan bu hamamın, erkekler bölümünün soğukluğu diğerinden daha geniş olup, 13x13 m ölçüsünde kare planlıdır Üzeri baklavalı bir kuşağa oturan bir kubbe ile örtülmüştür Buradan 740x520 m ölçüsünde kubbeli ılıklığa geçilmektedir Sıcaklık sekiz köşeli bir kasnağın taşıdığı kubbe ile örtülüdür İçerisinde kare planlı iki halvet bulunmaktadır
Hamamın kadınlar kısmının soğukluğu 980x1285 m ölçüsündedir Bunun üzeri Türk üçgenlerinden oluşmuş bir kuşağın taşıdığı kubbe ile örtülüdür Soğukluktan iki ayrı kapı ile ılıklık ve sıcaklık bölümlerine geçilmektedir Yedi bölümden oluşan bu mekanın üzeri yine kubbe ile örtülmüştür Hamamın yapı malzemesini taş ve tuğla oluşturmuş, üzeri de sıvanmıştır
Keçeli Hamam (Osmangazi)
Bursa Çekirge semtinde, IMurad Caddesi ile Selvi Sokağı’nın kesiştiği köşede yer alan bu hamamın kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Yapının mimari üslubundan Fatih döneminden önce, XIVyüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır
Kare planlı olan hamam, kubbe ve kiremit çatı ile örtülmüştür Çatı ile örtülü soyunmalık bölümü 640x990 m ölçüsünde dikdörtgen planlıdır Ilıklık kare planlı olup, kubbelidir Sıcaklık da dikdörtgen planlı olup, üzeri kubbe ile örtülüdür
İbrahim Paşa Hamamı (Mahkeme Hamamı) (Osmangazi)
Bursa Başak Caddesi üzerinde, İbrahim Paşa Camisi’nin de yanında yer alan bu hamam vakfiyesinden öğrenildiğine göre; Çandarlı İbrahim Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa tarafından 1421 tarihinde yaptırılmıştır İbrahim Paşa İznik’teki imaretine bu hamamı ile birlikte yedi köyü de vakfetmiştir
Hamam Osmanlı mimarisindeki çifte hamam grubundan olup, kubbeli mekanlarının yanı sıra iç içe eyvanlar da uygulanmıştır Hamamın ılıklık bölümü olmayıp, doğrudan doğruya sıcaklığa geçilmektedir
Hamam taş ve tuğladan yapılmıştır Hamamın erkekler kısmına sivri kemer içerisine yerleştirilmiş stalaktitli bir nişten girilmektedir Soyunmalık 1100x1100 m ölçüsünde kare planlıdır Üzeri yarım kubbelerin desteklediği bir kubbe ile örtülmüştür Sıcaklık bölümü de sekiz köşeli bir kaide üzerindedir İçerisinde renkli mermerlerden yapılmış göbek taşı ile fıskiyeli bir havuzu bulunmaktadır Buradaki dilimli kemerli iki eyvandan kubbeli üç halvete geçilmektedir
Hamamın kadınlar bölümü de erkekler kısmına benzer bir plan göstermektedir Ancak buradaki eyvanlar diğerinden farklı yerlere yerleştirilmiş olup, üzerleri tonozla örtülmüştür
Vakıf kayıtlarından öğrenildiğine göre bu hamam 1490, 1593 yıllarında onarılmıştır
Muallimzade Hamamı (Osmangazi)
Bursa Davutkadı semtinde, Davutkadı Camisi’nin karşısında yer alan bu hamamı, Muallimzade Ahmet Efendi 1572 yılında yaptırmıştır Muallimzade Ahmet Efendi bu hamamı Zeyniddin Hafi Mahallesi ile Aksu’daki cami, sıbyan mektebi ve zaviyesine gelir getirmek amacıyla yaptırmıştır
Osmanlı hamam mimarisinde tek kubbeli hamamlar grubuna dahil olan bu hamam, kesme taş ve tuğladan yapılmıştır Ancak yapılan onarımlar sonucunda orijinalliğini yitirmiştir
Muradiye Hamamı (Osmangazi)
Bursa Muradiye semtinde, Muradiye Medresesi’nin batısında yer alan bu hamamı Sultan IIMurad 1426 yılında yaptırmıştır Hamam soğukluk, ılıklık, iki halvet ve külhan bölümlerinden meydana gelmiş olup, günümüzde oldukça harap bir durumdadır
Hamama sivri kemerli anıtsal bir kapı ile girilmektedir Soğukluk kısmı 995x995 m ölçüsünde kare planlıdır, üzeri sekizgen iki ayrı kasnağa oturmuş kubbe ile örtülüdür Dıştan kubbelerin üzeri kiremitle kaplanmıştır Soğukluktan ılıklık bölümüne geçilir Ilıklığın iki yanında üzerleri kubbeli eyvanlar sıralanmıştır Buradan da halvete geçilmektedir
Hamam 050 m kalınlığında duvarları olan üç sıra moloz taş, üç sıra tuğla hatıllardan yapılmıştır Kemerler ve kasnaklar kesme taştandır
Kaynaklardan öğrenildiğine göre, 1523, 1634 ve 1742 yıllarında onarılmıştır Uzun süre depo olarak kullanılmıştır
Nalıncılar Hamamı (Osmangazi)
Bursa Tuz Pazarı Çarşısında bulunan hamam, Hüdavendigâr, Galle Pazarı, Postacılar ve Tahıl Pazarı isimleri ile de tanınmıştır Depo ve imalathane olarak kullanılmış, bu nedenle de özelliğini yitirmiştir Kitabesi bulunmadığından ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Yapı üslubundan XIVyüzyılın sonlarında veya XVyüzyılın başlarında yapıldığı sanılmaktadır
Osmanlı mimarisinde çifte hamam plan düzeninde yapılan bu hamam, taş ve tuğla duvarlı olup, 2800x5000 m ölçüsündeki bir arsa üzerindedir Kadınlar kısmının soyunmalık ve ılıklık bölümleri tamamen yıkılmıştır Sıcaklığın kubbeli bölümü ile iki yanındaki eyvanları ve kubbeli halvetleri günümüze gelebilmiştir Erkekler bölümünün de soyunmalık kubbesi çökmüştür Ilıklık 830 m çapında 22 dilimli bir kubbe ile örtülmüştür Burada helalar bulunmaktadır Sıcaklık bölümü haçı andıran bir plan düzeninde olup, dört yanına eyvanlar yerleştirilmiştir Ayrıca haçın kolları arasında da dört halvet hücresi yerleştirilmiştir
Hamam, belgelerden anlaşıldığına göre 1572, 1631 ve 1791 yıllarında onarılmıştır
Nasuh Paşa Hamamı (Yıldırım)
Bursa Setbaşı’ndaki köprünün yakınında yer alan bu hamamı Sultan IIBeyazıt’ın sadrazamı Mesih Mehmet Paşa XVyüzyılın sonlarında yaptırmıştır Mesih Paşa tarafından yaptırılan bu hamama Nasuh Paşa denilmesinin nedeni de buraya uzun süre mütevellilik yapan Mevlâna Nasuh ve oğlu Mehmet’ten kaynaklanmaktadır
Hamam ilk yapılışında çifte hamam olarak yapılmış, daha sonra kadınlar kısmı yıkılarak satılmıştır Günümüze yalnızca erkekler kısmı gelmiştir Kesme taş ve tuğladan yapılmış olan hamamın üzeri kiremit örtülü kubbelidir Bu bölüm soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden meydana gelmiştir Soğukluk bölümü 1070x1070 ölçüsünde, kare planlıdır Üzeri de tromplu bir kubbe ile örtülmüştür Bu tromplar stalaktitlerle bezenmiştir Kubbe dıştan kasnaklı bir görünüme sahiptir Soğukluk bölümü altlı, üstlü pencerelerle aydınlatılmış olup, buradan ılıklığa geçilmektedir Kubbeli olan bu bölüm aydınlık feneri ve tepe camları ile aydınlatılmıştır Sıcaklık bölümü altıgen planlı ve beş eyvanlıdır Bunun da üzeri kubbelidir Buradaki yan eyvanlar tonozlu olup, tepe camlı kubbeciklerle örtülmüştür Yanlardaki iki halvete geçiş XVyüzyıl çinileri ve mermerlerle kaplıdır
Eski kaynaklardan öğrenildiğine göre hamam, 1555, 1568 ve 1588 yıllarında onarılmıştır Günümüzde hamam işlevini sürdürmektedir
Omur Bey (Umur Bey) Hamamı (Osmangazi)
Bursa Umur Bey Mahallesi’nde, Umur Bey Camisi’nin yakınında bulunan Omur Bey Hamamını Kara Timurtaş Paşa’nın oğlu Omur Bey 1430 yılında yaptırmıştır
Osmanlı mimarisi hamamları arasında tek hamam gurubundan olan hamam dikdörtgen bir plan düzenindedir Duvarları üç ve iki sıra tuğla,iki sıra kesme taşlarla örülmüştür Bunların aralarına da birer dikey tuğla yerleştirilmiştir Soğukluk bölümü 1075 X 1100 m ölçüsünde olup üzeri sekizgen bir kasnağın taşıdığı tek kubbe ile örtülmüştür Soğukluk kısmından 337 X 382 m ölçüsündeki ılıklık bölümüne yedi basamaklı bir merdivenle çıkılmaktadır Buradan da iki eyvanlı, dört halvetli sıcaklığa geçilmektedir Halvetlerin üzeri küçük kubbelerle örtülüdür
|