Tefsir Dersleri...

68 DERS TALAK’IN HÜKÜMLERİ 2


Ayetlerin Lafzı Tahlili 2


Ayetlerin İcmali Manaları 2


Âyetlerin Nüzul Sebebleri 2


Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler 3


Âyetlerdeki Şer’i Hükümler 4


Birinci Hüküm: Talak Mubah Mıdır, Mahzurlu Mudur? 4


İkinci Hüküm: Talak-ı Sünni Hangisidir Ve Şartları Nelerdir? 4


Üçüncü Hüküm: İddet Bekleyen Bir Kadın Evinden Çıkabilir Mi? 5


Dördüncü Hüküm : İddet Bekleyen Kadının Evden Çıkarılmasına Sebeb Olan «Kötülük»ten Maksat Nedir? 6


Ayetlerden Alınacak Dersler 7


Ayetlerdeki Teşrii Hikmetler 7


69 DERS İDDETIN HÜKÜMLERİ 7


Âyetlerin Lafzî Tahlili 8


Ayetlerin İcmâlî Manaları 8


Ayetlerin Nüzul Sebebleri 8


Ayetlerin Tefsırindeki İncelikler 8


Âyetlerdeki Şer'ı Hükümler 9


Birinci Hüküm: Ayhali Görmeyen Kadının İddeti Nedir? 9


İkinci Hüküm: «Kadınlarınız İçkiden Artık Adetten Kesilmiş Olanlarla Henüz Adetini Görmemfs Bulunanfar(İn (Ddetterfn)De Şüphe Ederseniz, Onların İddeti Üç Aydır» Âyetinden Maksat Nedir? 9


Üçüncü Hüküm: Hamile Kadının İddeti Ne Kadardır? 10


Dördüncü Hüküm: Boşanan Her Kadına Ev Ve Nafaka Verilecek Midir? 10


Beşinci Hüküm: Boşanan Kadının Doğurduğu Çocuğu Emzirmesi Farz Mıdır? 11


Ayetlerden Alınacak Dersler 11


Âyetlerdeki Teşri' Hikmetler 11



68 DERS TALAK’IN HÜKÜMLERİ



1 — Ey peygamber, kadınları boşayacağınız vakit Iddetlerln» doğru boşayın O iddeti de sayın Rcfcbiniz olan Allah'tan korkun Onları evle*rinden çıkarmayın Kendileri de tıkmasınlar Meğer ki apaçık bir kötülük (meydana) getirmiş olsunlar Bunlar Allanın hudududur Kim Allanın hu* dudunu (çiğneyip) ararsa muhakkak ki, kendisine yazık etmiş olur Bil*mezsin, olur ki Allah bunun arkasından bir iş peyda ediverir


2 — Sonra (o kadınlar) müddetleri doldurtmaya yaklaştıkları zaman ya güzellikle tutun, yahut güzellikle kendilerinden ayrılın ve içinizden ada*let sahibi İki kişiyi de şah» yapın (Ey şah idi er siz de) şahitliği Allah için eda edin işte bu (yok mu?) Altaha ve ahiret gününe İman etmekte olan*lara onunla öğüt verilir Kim Rabbinden korkarsa (Allah) ona bir (kurtu*luş) çıkış yeri ihsan eder


3 — Onu hatır ve hayatine gelmeyecek bir cihetten de rızıklandınr Kim Allaha güvenip dayanırsa O, kendisine yetişir Şüphesiz ki Allah em*rini yerine getirendir Allah herşey için bir ölçü tayin etmiştir




Ayetlerin Lafzı Tahlili



(Li iddetihinne): İddetierinln başlangıcında


(Ahsû) İddeterinin gününü sayın ve ulutmayın


(İttekullahe): Allah (cc)'tân sakının Emirlerini yerine getirin, yasaklarından kaçının


(Fahişetin): Fahişe, fuhş ve fahşa çirkin söz ve işe denir Bunun için zinaya fuhuş denilmektedir


(Hududullahi): Allah (ccj'ın hududlan Yani, yasakların aşılmaması için konulan engeller


(Zaleme nefsehu): Zulüm, birşeyi yerinden başka biryere koymaktır


(Ecelehünne): Ecel, vaktin sonu demektir


(Bi ma'ruf): Herşeyin güreline ma'ruf denir


(Zevev adlin): Adaleti açık olan İki kişi


(Yetevekkel): Allah (cc) a teslim olmak Ve işlerinde Allah (cc)'a güvenmek


(Hasbühü): Kafi gelmek


(Baliğü): Emri geçerli olmak


(Kadren): Ölçü




Ayetlerin İcmali Manaları



Allahu taaia, ümmetini hayra götüren, doğru yola İleten seçkin pey*gamberine tazim ve ümmetini uyandırmak ve öğretmek için hitap ederek şöyle buyurmaktadır: Bir müslüman karısından ayrılmayı arzu ederse ay*rılabilir Yalnız ayrılacağı vakti seçmesi lazımdır Kadın aybaşı adetinden temizlendikten sonra; onunla hiç münasebette bulunmadan boşanmalıdır Evlilik iddet müddetinin bitimiyle sona erer Bu sebeble iddet müddeti sa*yılmalıdır Müminlerin her işte takva sahibi olmaları, yapacakları her işte Allahu taaladan korkmaları lazımdır Takİ amelleri sahih ve selim olabilsin


Kocasından ayrılan bir kadın İddetinl kocasının evinde beklemelidir Kocanın onu evden çıkarması caiz olmadığı gibi, kadının da — kocası İzin vermiş olsa bile— kendi başına evden çıkması caiz değildir Ancak kötü bir fiilde bulunursa o zaman kocasının evinde bulunması zor olduğundan çıkarılması caizdir İşte bu Allah (cc)'ın emri ve hükmüdür Allah (cc)'ın kendi taatı İçin çizmiş olduğu bir sınırdır Her kim bu sının aşarsa haki*katen Ailahu taalanın yasakladığı bir işi irtikab etmiş ve kendisine şerri çekmiş olur O, bu yüzden ateşe düşecektir Zira o, sayılacak iddet İçin*de Aliahu taala onun kalbinden zevcesine karşı olan nefreti çıkarabile*ceğini, tekrar zevcesi İle beraber yaşamayı arzu edebiicceğini bilemez


Eğer o kimse, Allahu taalanın mukaddes kitabında irşad ettiği yola uyarak zevcesine böyle bir mühlet tanırsa, Allahu taala onun arzu ettiğini irade eder Eğer Allah (cc)'ın dediğini yapmazsa pişman olur


Sayılan iddetin sonunda ihtiyar kocanındır Üç talakla boşamadığı takdirde dilerse onu yanına qlır ve ona İyilikle muamele yapaı Dilerse de, ondan iyilikle ayrılır, bütün haklarını ona teslim eder


Karısını boşayan kişi, ister onunla tekrar birleşmeyi arzu etsin, ister ayrılmayı, her iki durumda da yapacağına din ahlak ve yollarında adil olan iki kişiyi şahit tutsun Şahitlere düşen de hiçbir şeyi ketmetmeyerek, sırf Allah rızası için şehadet etmektir, işte bunlar Allah (cc)'ın emridir Her müminin bu emirlere boyun eğmesi lazımdır Mümin bilmelidir ki, ge*lecekte -bir gün vardır ki, o gün, yaptığı ve yapacağı herşeyden sorumlu olacaktır Allahu taola muttaki kullarına mgddl ve manevi bütün sıkıntı*lardan bir çıkış yolu gösterir ve ummadığı, beklemediği yerden rızkını verir Her kim işlerinde Allah (cc)'a döner, Allah (cc)'a tevekkül ederse Allahu taala ona kafidir Allah (cc)'ın emir ve yasakları şüphesiz hatket-tikleri üzerinde geçerlidir Şüphesiz Allah (cc) dilediğini ve seçtiğini yap*maya kadirdir Herşeyin bir sonu, tayin edilmiş bir ölçüsü vardır




Âyetlerin Nüzul Sebebleri



1- İbni Mace, Sünen'inde Said bin Cübeyr (ra)'den, o da Abdullah bin Abbas (ra)'tan, o da Ömer bin Hattab (ra)'tan şöyle rivayet eder: «Re-sululiah (sav), zevcesi Hafsa {r anhaj'yı boşomış sonra da ricat ederek geri almıştır»


2- Katade, Enes bin Malik (ra)'ten şöyle rivayet eder: iResutullah (sav) Hafsa (r anhaj'yı boşadı O da babasının evine gitti Bunun üzerine fEy peygamber, kadınları boşayacağınız vakit» âyeti nazil oldu, Resu*lullah (sav)'a da şöyle denildi: «Hafsa'yı geri al Çünkü o, çok namaz kı*lar ve çok oruç tutar O, senin cennetteki zevcelerindendlr»


3- Kelbî bu âyetin nüzul sebebinde şöyle der: «Resululloh (sav) Hafsa (r an ha)'ya kızmışlardı Zira ona bir sır vermiş o da bu sırrı Ayşe (r anha)'ya açıklamıştı Resulullah (sav) bunun üzerine Hafsa {r an ha)'yi bir talakla boşadı ve âyet nazil oldu»


4- Süddi de şöyle rivayet eder: «Abdullah bin Ömer (ra), zevce*sini aybaşı halinde iken bir talakla boşadı Ömer bin Hattab {ra} bunun hükmünü sorunca, Resuiullah (sav) ona, talaktan ricat etmesini ve karı*sını aybaşı halinden temizlenip sonra tekrar adet görerek temizleninceye kadar yanında tutmasını, İkinci adetinden temizlendikten sonra diterse âlle hayatını devam ettirmesini, dilerse onunla münasebette bulunmadan ay*rılmasını emretti, işte bu Allahu taalanın kadınları boşamak İsteyenler İçin emrettiği iddettir»[1]




Ayetlerin Tefsirindeki İncelikler



Birinci İncelik: Âyetteki «Ey peygamber» hitabı, Resulullah (sav)'ın şerefini göstermek ve ümmetini uyarmak içindir Ayette hitabın peygam*bere yapılmasında birçok yön vardır:


Birincisi, ümmeti biliyordu ki, Resulullah (sav)'a yapılan hitap kendl-lerinedir Çünkü ümmete peygambere uymalon emredilmiştir Yi İn iz pey-gamber'e has olan hükümler istisnadır


İkincisi, «Ey peygamber» hitabından sonra, ede ki» tabiri mukadder*dir Bu, görünüşte yoksa da kelamın akışında düşünülmek İcabeder


Üçüncüsü, buradaki hitap, bir kavmin veya milletin reisine yapılan hitap adeti üzere yapılmıştır Reise yapılan hitap, onun halkına da yapıl*mış demektir Peygamber de ümmetinin imamı ve reisidir Herşeyde ol*duğu gibi hitapta da Resulullah (sav)'ın şahsî- reisliği nazar-ı itibara alın*mıştır ki, onun Allah (cc) katındaki mevkiinin yüksekliği ve büyüklüğü gösterilsin Bunun için de buradaki hitap İsmiyle değil, peygamberlik vas*fıyla vaki olmuştur


Dördüncüsü Allahu taala âyetin başında peygambere h'tap ettiği halde, âyetin ifade ettiği hükümde ümmetini muhatat) almaktadır Talak çirkin bir iş olduğu için burada muhatap olarak peygamberin şahsı değil,


ümmeti alınmıştır


Kurtubî şöyle der: «Allahu taala müminlere hitap etmek İstediği za*man, «Ey peygamber» diyerek Resulullah (sav)'ı taltif ve ümmete hitap et*mektedir» [2]


İkinci incelik: Kur'on-ı Kerîm'de yalnız «talak»ton söz edildiği haHe, daha sonra neden «talak-ı bld'î» ve «talak-ı sünni» diye iki ayrı isimlen*dirme yapılmıştır? İmam Razî'nin de dediği gibi bu sorunun cevabı şu*dur : Talaka «tolak-ı bid'İ» denilmesi, talakın kadının adette İken vuku bulmasındandır Çünkü kadının ayhali günleri onun idde t İnden sayılmaz Ancak temizlendiği gün iddet sayılmaya başlanır Bu bakımdan iddeti adet gördüğü gün kadar uzar Aybaşı adetinde İken boşanan kadına ne evli denilebilinlr, ne de iddet bekleyen kadın denilebilinlr Kadının böyle askı*da kalmash çirkin bir haldir Her çirkin şeye de bld'ad denilir Ayrıca er*keğin karısını ayhalinde iken ayırması kodma yapılmış bir haksızlık olur Kadın, ayhalinden temizlendikten sonra münasebette bulunulur ve sonra boşanırsa bu defa da kadının hamile olması ihtimalinden dolayı kocaya haksızlık olur Çünkü doğacak çocuk annesiz olarak büyümek zorunda kalacaktır Bu sebeble bu şekildeki boşamalara bid'ad denir


Şayet kadın, aybaşı halinden temizlendikten ve münasebette bulu*nulmadan boşanırsa yukarıdaki ikt zarardan da emin olunur Ne erkeğe ne de kadına bir zarar gelmez Çünkü o kadın, talakın hemen arkasından İddet İn I saymaya başlar Koca da karısının hamile olmadığından emindir Bundan Ötürü bu talaka da talak-ı sünni denilmiştir [3]


Üçüncü İncelik: Rebl' bin Haysem: «Allahu taala, kendisine tevek*kül edene kafi geleceğine, iman edeni hidayete getireceğine, yolunda har-ctyanı mükafatlandıracağına, kendisine güvenenin kurtulacağına, İsteyene istediğini vereceğine hükmetmiştir Bunları Allahu taala âyetleriyle şöyle tasdik etmiştir: «Kim Alla ha İman ederse (Allah) onun kalbini doğruya götürür» (Teğabün: 11), «Kim AJlaha güvenip dayanırsa O, kendisin» ye*tişir» (Talak: 3), «Eğer Allaha gönül hoşluğuyla ödünç verirseniz onu sizin İçin kat kat artırır» (Teğabün: 17), «Kim Allaha sımsıkı tutunursa muhakkak ki, doğru yola iletilmiştir o» (Al-i İmran : 101), «Bana dua «din*ce ben o dua edenin davetine İcabet ederim» (Bakara: 186))» [4]


Dördüncü İncelik: Allahu taala âyette, «Kim Allah'tan korkarsa» de*ğil, «Kim Rabbinden korkarsa» buyurmuştur Fahreddin Razî bu hususta şöyle der: «Bu tabirde bir uyarı vordır ki bu, «Allah» kelimesi ile yapıla*mazdı Şöyle ki: «Rab» denilince çeşitli yönleriyle Allahu taalanın nimet ve İkramları hatırlatılmış olmaktadır Bu nimetlerden başlıca sı da İnsanın yaratılmasıdır İşte, «Kim Rabbinden korkarsa» ifadesiyle insanların o ni*metleri kaçırmamak için daha muttaki olmaları hatırlatılmaktadır» [5]


Beşinci incelik: Fahreddin Razî: «Kim Rabbinden korkarsa» âyetin*de şöyle bir İncelik vardır: Kadınların hallerine riayet etmek için mala İhtiyaç vardır İşte bunun için Allahu taala âyetin hemen devamında, «(Al*lah) ona bir (kurtuluş) çıkış yeri İhsan eder» buyurmuştur Yine kadınla*rın halleri hususunda, «Eğer fakir İseler Allah onları (evlenmeleri saye*sinde) faz) (ve kerem)tyle zengin yapar» (Nur: 32) buyurmuştur İşte bu âyetler kadınlar hakkında takva olmanın mala bağlı olduğunu bildirmek*tedir Malı İse Allahu taafa, âyetlerde belirtildiği gibi muttaki olanlara mut*laka ihsan eder» [6] der


Altıncı incelik: «O iddeti da sayın» âyetinde emredilen iddet birkaç şey için sayılır:


1- İddet ricatiçin sayılır Zevcesine dönmek İsteyen insan İddet bitmeden önce tekrar alabilir veya iddet bittikten sonra iyilikle ayrılır


2- İddet, boşanan kadının yerine bir başkasının alınabilmesi İçin sayılır


3- Karısını üç talakla boşamak isteyen adamın her adet temizliğin*de bir talakla boşaması için sayılır [7]


Yedinci İncelik: «Silemezsin, olur ki Allah bunun arkasından bir iş peyda ediverir» âyetindedir Koca, bir talakla boşadıktan sonra pişman olarak geri dönebilir Zaten bu âyetten maksat da boşanacak kadının tek talakla boşanmasıdır Bu âyet, bir defada üç talakla boşamanın yasak olduğuna işaret eder Çünkü karısını bir defada üç talakj boşayan koca, pişman olarak dönmek isterse bu mümkün olmadığı için kendisine zarar vermiş olur [8]




Âyetlerdeki Şer’i Hükümler


Birinci Hüküm: Talak Mubah Mıdır, Mahzurlu Mudur?



Allahu taala, «Mümin kadınları boşayacağınız vakit iddetlerlns doğru boşayın» âyetiyle talakı mubah kılmıştır Resululfah (sav) da talak hususunda, «Allah {cc)'ın mubah kıldıklarından en kızdığı şey talaktır» ve «Allah fcc)Jın helallerden en sevmediği şey talaktır» buyurmuştur [9]


Hanefi ve Hanbelilere göre talak mahzurludur Çünkü talak ile bir ni*met olan nikaha nankörlük edilmiş olmaktadır Nitekim Resulullah (sav) da, «Bir kadından zevkini aldıktan sonra boşayan kimseyi Allah (cc) la*netler» buyurmuştur Talak ancak zaruri olduğu zoman mubahtır Bu zaruret birkaç halde kendini gösterir:


Talak hususundaki haller ve hükümleri hakkında İbni Hacer'den şöy*le rivayet edilmiştir:


1- Kadını boşamak vactbtir


a) Zevcesine kızarak dört ay yaklaş*mayacağına yemin eden —kî buna ila denir— kimse, dört ayın bitimin*den sonra zevcesiyle anlaşamayacağına kanaat getirirse boşaması lazım*dır,


b) Karı - koca arasında geçimsizliği gidermek için birisi kadın, diğeri erkek tarafından iki hakem tayin edilir Hakemler ıjrı - kocanın arasını bulamazlarsa ayrılmaları vacib olur


c) Kadın iffetli olmaz, kocasına iha*net ederse talak vactbtir


2- Talak mendubtur Koca karısının haklarını yerine getiremiyor veya sevmiyorsa boşaması mendubtur


3- Talak haramdır Buna da talak-ı bid'î denilir (Bunun tafsilatını yukarıda vermiştik)


«Eğer bu saydığımız hallerin hiçbirisi yoksa o zaman kadını boşa*mak mekruhtur» [10]




İkinci Hüküm: Talak-ı Sünni Hangisidir Ve Şartları Nelerdir?



Rivayete göre Abdullah bin Ömer (ra) zevcesini aybaşı halinde İken bir talakla boşadı Babası Hz Ömer bunun hükmünü sorunca Resulullah (sav) ona, talaktan ricat etmesini ve karısı aybaşı halinden temizlenip sonra adet görerek yeniden temizleninceye kadar yanında tutmasını, ikin*ci adetinden temizlendikten sonra dilerse aile hayatını devam ettirmesini, dilerse onunla münasebette bulunmadan ayrılmasını emretti [11] İşte bu hadise istinad edilerek kadının aybaşı halinde iken boşanamayacağına ve adetten temizlendikten sonra münasebette bulunmadan talakın mubah ol*duğuna icma edilmiştir


Cumhur, sünnetin hilafına olarak aybaşı halinde İken kadının boşan*masında talakın vaki olacağına hükmetmiştir Ancak o adam günahkar olmuştur Zira Resulullah (sav), «Üç şeyin ciddisi de ciddi, şakası da cid*didir: Nikah, talak ve ricat» buyurmuştur [12]


Fakihler hangi hallerde talakın sünnl olacağı hususunda ihtilaf et*mişlerdir


Hanelilere göre talakın sünnİ olması İçin iki şartın tahakkuk etmesi lazımdır Birincisi vakittir Kocanın karısıyla münasebette bulunmadığı te*mizlik vaktinde veya kadının hamile olduğu ortaya çıktığı zaman talak yapılmalıdır, İkincisi sayı şartıdır Bir temizlik halinde yalnız bir talak ya*pılmalıdır


Malikilere göre ise talakın sünnİ olması için yedi şart lazımdır: Adet gören kadın bir talakla boşanmazdır Talak yapıldığı zaman kadın temiz olmalı ve koca kadınla münasebette bulunmamış olmalıdır Daha önce aybaşı halinde iken talak verilmemiş olmalıdır Talak karşılıksız yapıl*malıdır


Bu husustaki diğer tafsilat tein fıkıh kitaplarına bakılmalıdır


Şafii ve Han bel ilere göre talakın Sünni olması İçin aybaşı halinden temizlenen kadını münasebette bulunmadan bir talakla boşamak lazımdır


Talakın münasebette bulunulmayan temizlik hafinde yapılması gerek*tiği hususunda İttifak olduğu görülmektedir


Hamileliğin ortaya çıkmasından sonra yapılan talakın sünnİ sayılması dq bir başka rivayette Resulullah (sav)'ın zevcesini boşayan İbni Ömer (rd) için Hz Ömer'e, «Oğluna söyle ricat etsin Adetten temizlendikten sonra veya gebeliği ortaya çıktıktan sonra dilerse boşasın» [13] buyur*masına istinadendir


Talakın saytsı hakkındaki ihtilaf da, «Talak İki defadır (Ondan son*rası) ya iyilikle tutmak, ya güzellikte salmaktirit (Bakara : 229) âyetinin tefsirinden çıkmaktadır


Bazı alimler «Talak iki defadır» cümlesini kadının bir defada iki ta*lakla boşanabileceği" şeklinde anlamışlardır


Diğer bazı alimlere göre «Talak iki defadır» âyetinden maksat ayrı ayrı jki talaktır


Fahreddin Razi şöyle der: «Sünni talak ancak münasebette bulunul*muş, adetten kesilmemiş baliğe kadın hakkında tasavvur edilebilir Kü-Cük yaştaki, hiç münasebette bulunulmayan ve adetten kesilen kadınlar hakkında sünni veya bid'i talak diye birşey yoktur Çünkü bu saydıkları*mız îddetferini üç aybaşı temizliği İle değil, ancak ay hesabı ile bekler*ler» [14]


Cessas da şöyle der: «Sünni talakın şartı olan vakit, iddetini aybaşı temizliği ile değil, ay hesobıyla bekleyenler içindir Mesela hic münase*bette bulunulmayan bir kadın aybaşı halinde de boşanabilir» [15] ,


Diğer İhtilaflı şartlar için fıkıh kitaplarına bakılmalıdır