Tefsir Dersleri...

Üçüncü Hüküm: İddet Bekleyen Bir Kadın Evinden Çıkabilir Mi?



«Onları evlerinden çıkarmayın Kendileri de cıkmasınlar Meğer ki apa*çık bir kötülük (meydana) getirmiş olsunlar» âyeti, boşanan bir kadının Iddeti devam ettiği müddetçe kocası İle yaşadığı evden çıkmamasına de*lalet eder Kocasının onu çıkarması caiz olmadığı gibi, kadının kendi ba*şına çıkması — zaruret olmadığı takdirde— caiz değildir Şayet çıkarsa günah kazanmış olur Evden çıkmaması hususunda talak-ı rlcî (bir veya iki talak) ile talak-ı bain (üç talak) arasında bir fark yoktur


Fakihler İddetini bekleyen bir kadının ihtiyaçlarını karştiamak İçin ev*den çıkmasının caiz olup olmadığı hususunda birkaç görüşe ayrılmışlardır


İmam Malik (ra) ve Hanbel [ra)'e göre iddetini bekleyeı bir kadın ih- tiyaçlarını karşılamak üzere yalnız gündüzleri evinden çıkabilir


İmam Şafii (ra)'ye göre talak-ı rlcî ile boşanan bir kadın ne gündüz, ne de gece evinden dışarıya çıkabilir Talak-ı bain İle boşanan kadın ise yalnız gündüzleri evinden çıkabilir


İmam Ebu Hanife (ra)'ye göre boşanan kadın ne'gündüz, ne de gece evinden dışarı çıkabilir Yalnız kocası ölen bir kadın —ki bu da İddet bekleyecektir— gece değil, gündüz evinden çıkabilir


Maliki ve Honbelilerin delilleri:


Maliki ve Hanbeliler, Cabir 'bin Abdullah (ra)'tan rivayet edilen, «Tey*zem kocasından boşanmış ve İddet bekliyordu Bu esnada hurma bahçe*sinde çalışmak istedi Birisi onun evinden çıkmasına mani oldu O da Re-suluflah (sav)'a giderek durumu anlattı Resulullah (sav), «Git, bahçende çalış Çünkü hurmaların çoğaldığı takdirde sadaka verebilir, iyilik yapa*bilirsin» buyurdu» hadisine Istinad ederek boşanan bir kadının gündüz*leri İhtiyacı için dışarı çıkabileceğine hükmetmişlerdir


Şafillerin delilleri:


İmam Şafii (ra), «Onları evlerinden çıkarmayın» âyeti İle İstidlal ede*rek ricî talakla boşanan bir kadının ne gündüz, ne de gece dışarıya çıka*mayacağına hükmetmiştir


Talak-ı boinle boşanan kadına gelince, Fatıma binti Kays (r anha) hakkında rivayet edilen hadise dayanarak bunun gündüzleri çıkabilece*ğine hükmetmiştir Müslim'in rivayetine göre Fatıma binti Kays (r anha) Resulullah (sav)'a gelerek, «Kocam beni üc talakla boşadı Kocamın ya-nfma girmesinden korkuyorum» dedi Resulullah (sav) da onun gündüz-leıi çıkmasına müsaade etti


Buharı de Hz Ayşe'den şöyle rivayet eder; «Kocasından boşanan Fatıma bintl Kays (r anha), iddetinl beklerken korkunç bir evde kalıyor*du Bundan ötürü Resulullah (sav) onun gündüzleri evden çıkmasına mü*saade etti»


Hanelilerin delilleri:


İmam-i Azam (ra), «Onları evlerinden çıkarmayın» âyetinin umumi ifadesine istinad ederek boşanan kadın ister talak-ı rici ile, İster talak-ı bainle boşansın, ne gündüz, ne de gece evinden çıkamayacağına hükmet*miştir


Ölen kocasının iddetini bekleyen kadına gelince, bu gündüzleri İh*tiyacını karşılamak için çıkar, fakat geceleri çıkamaz Çünkü bunun İçin bir zaruret yoktur


Eğer koca boşadığı kadının evden çıkmasına izin verirse, imam-ı Azam (ra)'a göre, o kadın yine evden çıkamaz Çünkü o evde durmak şer'an onun hakkıdır ve kocanın izni ile bu hak sakıt olmaz Hatta kadın, hulu' yo*luyla kocasından talakını satın almış olsa ve sonra da kocasını boşasa, koca ona İddet müddetince ev vermek zorunda olmadığı halde, kadın ko*casının evini kiralayarak oradan çıkmaz Oradan çıkması ona helal de*ğildir


Şafiilere göre İse, iddet müddetinde kadın İle onu boşayan kocası, oturdukları evden başka bir eve taşınmak İçin anlaşırlarsa o zaman ka*dın o evden çıkabilir Çünkü, «Kendileri de çıkmasmlar» âyetinin mana*sı, «Onlar zorla çıkmasınlar» demektir [16]


Fahreddln Razı de şöyle der: «Kocası evden çıkmasına razı olsa ve*ya kadın kocasının kendisini çıkarmasına razı olsa bile zaruret olmadık*ça çıkamaz» [17]




Dördüncü Hüküm : İddet Bekleyen Kadının Evden Çıkarılmasına Sebeb Olan «Kötülük»ten Maksat Nedir?



Selef, «Meğer ki apaçık bir kötülük (meydana) getirmiş olsunlar» âyetindeki «kötülük»ten maksadın ne olduğu hususunda ihtilaf etmişler*dir Fakİhler de yine onlar gibi görüş ayrılığına düşmüşlerdir


İmam Ebu Hanlfe (ra), Abdullah bin Ömer (ra)'in sözü İle hükmede*rek âyetteki «kötülük»ten maksadın iddet bekleyen kadının iddetf dolma*dan evden çıkmasıdır demiştir Bu görüşe göre âyetin manası, «Meğer ki evlerinden haksız olarak çıkmış olsunlar» demektir Yani onlara hiçbir surette dışarı çıkmalarına müsaade edilemez


İbni Hümam'a göre âyetin manası, «Onlar evlerinden çıkmasınlar Şayet çıkarlarsa kötülük işlemiş olurlar» demektir [18]


İbni Abbas (ra)'tan yapılan rivayete göre âyetteki «kotülük»ten mak*sat kadının kocasına dil uzatmasıdır Eğer iddet beyleyen kadın kocasına karşı terbiyesizce konuşursa onu evden çıkarması helal olur


İmam Ebu Yusuf (ra) İse Hasan ve Zeyd bin Eslem'İn tefsirlerine uya*rak âyetteki «kötülüksten maksadın zina olduğunu söylemiştir Bu görüşe göre âyetin manası, «Kocaları onları evlerinden çıkarmasınlar Meğer ki zina işlemiş olsunlar» olur


Yine İbnl Abbas (ra)'tan âyetteki «kötülük»ten maksadın zina, zina iftirası, hırsızlık gibi günahlar olduğu şeklinde bir rivayet vardır Bu gü*nahlardan birini işleyen kadın evden çıkarılır Taberî de bu görüşü ihtiyar etmiştir


Dahhak'a göre âyetteki a kötülük» ten maksat, kadının kocasına karşı hırçınlaşması, huysuzlaşmasıdır


Cessas : «Âyetteki «kötülük» kelimesi yukarıda sayılan manaların hep*sini içine alır Bunlardan birini işleyen kadının evden çıkarılması caizdir Mesela zina İşlerse, zaten had İçin dışarı çıkarılacaktır Kocasına karşı dayanılmayacak şekilde dil uzatırsa, İsyan edip huysuzlaşırsa evden çı*karılması caizdir Fakat bu sayılanlardan başka bir şekildeki isyanı evden çıkarılmasına sebeb olamaz,» demektedir


İbnü'l-Arabt de şöyle der; «Kötülük»ten maksadın zina olduğunu söy*leyenlerin görüşlerinin hiçbir delili yoktur Zira zina için çıkış, idam için çıkıştır Bu sebebi e bu, haram olan çıkıştan istisna edilemez «Kötülük» ten maksadın terbiyesizlik ve dil uzunluğu olduğunu söyleyen görüş ise Hz Fatıma binti Kays (r anhaj'ın hadisinde açıklanmıştır [19] «Kötülük» ten maksadın bütün günahlar olduğunu söyleyen görüş ise hayali bir gö*rüştür Mesela, gıybet de bir günahtır Kadının gıybet etmesi ne çıkarılmayı, ne de çıkmayı mubah kılamaz Fakat «kötüKikuten maksadın kadı*nın evden sebebslz yere ckması olduğu söylenirse bu doğrudur O zaman âyetteki cümle şöyle anlaşılabilir: «Onları evlerinden çıkarmayın Onlar da şer'an evlerinden çıkamazlar Meğer ki zorla evden çıkmış olalar» [20]


Beşine) hüküm: Karısını bir veya İki talakla boşoyan kişinin data sonra tamamen boşamasında veya geri atmasında şohîd bulundurmasının hükmü nedir?


Imam-ı Azam (ra)'a göre böyle bir durumdan sonra şahld bulundur*ma İster ayrılıkta, İster yeniden birleşmede olsun, mendubtur Zira Allahu teala, «Alış veriş ettiğiniz vakit de sahtd tutun» (Bakara: 282) buyurmuş*tur Görülüyor ki alış verişte de şahkj tutmak do voclb değil mendubtur Evlilik de alış veriş gibi bir akid olduğundan onda da şahld bulundurmak mendubtur imam Malik (ra)'İn görüşü de budur İmam Şafii (ra) ve İmam Hanbel {raj'in iki görüşlerinden birisi de budur


İmam Şafii (ra) ve İmam Hanbel (ra)'in diğer görüşüne göre zevce*sini tekrar atmak isterse şahit tutmak vacip, tamamen boşarsa şahit bu*lundurmak da mendubtur '


Birinci görüşün delilleri:


1- Allahu taala âyette erkeğe, bir veya iki talakla karısını boşodık-tan sonra, onu tekrar yanına alma veya tamamen ayrılma hakkı tanımış*tır Bundan sonra da şahit bulundurmayı zikretmiştir Bundan anlaşılıyor ki, evvela ricat edecek, sonra şahld tutacaktır Bu da kesin olarak gös*teriyor ki ricatta şahid göstermek vaclb değildir Vacib hükmü kalkınca elbetteki mendub hükmü kalacaktır


2- Ayetteki, «Güzellikle kendilerinden aynim» ifadesinden maksat, erkeğin Iddeti bitene kadar terketmesi ile ayrılık meydana gelir Bu hu*susta faklhler arasında herhangi bir görüş ayrılığı da yoktur, öyleyse ay*rılık şahid olmasa da sahih olmaktadır Âyetteki «kendilerinden ayrılın» ifadesinden sonra, «iki kişiyi de şahld yapını İfadesi gelmiştir Ayetin bu akışı, ayrılığın sahih olması için şahidin şart olmadığına delalet etmek* tedir Ayrılıkta şahld nasıl şort değilse, ricatın sıhhatinde de şart değildir O zaman şahidsiz ricat da sahih olmaktadır


3- Ayrılma kocanın hakkıdır ve bunun şahid tutulmadan da yapıl*ması caizdir Koca ayrılmada kimsenin rızasını almak zorunda do değil-dir Ayrılık nasıl kocanın hakkı İse ricat da kocanın hakkidir Öyleyse ka*rısını yeniden yanma alması da gahldslz- olarak caizdir


4- Allahu taala ayrılma veya ricat etme hususlarında onları hal*kın İthamlarından korumak için şahid tutmayı ihtiyaten emretmiştir Çün*kü talak bilinir, fakat ricat bilinme? Bu sebebte İhtiyaten şahld tutulması emredilmiştir İhtiyaten emredilen şeyler de fıkıh usulünden de bilineceği gibi farz veya vacibi değil, mendubu ifade eder [21]




Ayetlerden Alınacak Dersler



1- Sünni talak, ''admla münasebette bulunulmayan temizlik hclin-de yapılan talaktır


2- Bld'i talak, oybaşı halinde veya münasebette bulunulmuş emlz-lik halinde yapılmış talaktır


3- İddetini bekleyen kadına İddet sonuna kadar ev verme' koca*nın vazifesidir O evden koca tarafından çıkarılmadı da ca> değildir


4- Kadın, kocasının verdiği evden iddetı dolmadan çıkarsa Allah (cc)'a isyan etmiş olur


5- Allah (cc)'ın çizmiş olduğu hududları aşmamak müslümanlar üzerine vaclbtlr


6- Allahu toalamn «şahkf yapın» emri, zulmü bertaraf etmek içindir


7- Allah (cc)'o dayanmak, O'na güvenmek herşeyin başı ve nefsin rahatıdır




Ayetlerdeki Teşrii Hikmetler



Aile, İslam toplumunun temel taşıdır Cemiyet, aile İle ayakta durur Çünkü fertlerin birbirlerine karşı sevgi, şefkat ve dayanışmaları ailede başlar Çocuk ailede yetişir Terbiyesini aileden alır


Tabiatıyla bazan iki kişi arasında Öyle haller zuhur eder ki, o holler*de evlilik hayatını sürdürmek mümkün olmaz Bundan ötürü Allahu taala bu gibi haller için talakı mubah kılmıştır Çünkü böyle hallerde aile içindeki huzursuzluğu giderecek talaktan başka çare kalmamıştır Bunun içi Aflahu taala en sevmediği helal olan talakı erkeğe mubah kılmıştır Şu kadarı var ki, insanın her istediği vakit ailesinden ayrılması sünnet deği dir Mesela bu vakitlerden birisi, kadının aybaşı hali vaktidir İşte bunu için Allahu taala aybaşı halinde talakı yasak etmiş ve evlilik bağını kc parmak için acele edilmemesini emretmiştir Buna karşılık kadını bir vey İki talakla boşamaya müsaade etmiştir Umulur k1, ileride erkek karışır dan nefret ediyorsa o nefretinden vazgeçer ve tekrar ailesini yanına alıı


Talak ne zaman yapılırsa yapılsın vaki olur Zira aile bağının kopuş cemiyetin direğinin yıkılmasıdır Bu da çocuk oyuncağı değildir Ciddiye ister Ağzından talak çıkan adam bunun sonuçlarına katlanmak zorun dadır Talak Allah (cc)'ın tayin etmediği vakitlerde yapılırsa Allah'a isya, edilmiş olur Çünkü Allah (cc)'ın çizmiş olduğu sınırlarda durulmam^ Allah (cc)'ın talim buyurduğu emirlere uyulmamıştır


Herşeyi hakkıyla bilen Allahu taala, dikkatsizlikten dolayı boşanaı kadına zarar verilmemesi için İddet beklemeyi emretmişştir İddette kadı nın rahminin temiz olup olmadığı bilineceği İçin talaktan iki tarafın di zarar görmesi önlenmiş olmaktadır