|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkiye'nin Yetiştirdiği İnsan Tipi
Demokrasi eğitimini ve demokratik tutum ve davranışları özümsemiş yeni nesli yetiştirecek olan öğretmenlerdir Bu anlamda bunu gerçekleştirecek öğretmenlerin demokratik tutum ve davranışları kendisinin özümsemiş olması gerekmektedir
Yeterlilik Alanlarının Rolü: Demokrasi eğitimi verecek öğretmenlerin alan, meslek bilgisi (formasyon) ve genel kültür boyutlarında yeterli olması gerekmektedir Bunların yanı sıra kişiliğinde de demokratik tutum ve davranışları benimsemiş ve bunu davranışlarıyla gösteriyor olması gerekmektedir
Alanda yeterlilik ve demokrasi eğitimi: Öğretmenin alanına ilişkin temel bilgileri (kavram olgu, ilke, genelleme, yasa, model, kuram vb) ve bu bilgileri ele alma yollarını (işlem yolu, teknik yöntem) anlaması, alanındaki bilgilerini üst düzeylere çıkarması alanıyla ilgili müfredat programları hakkında bilgi sahibi olmasıdır Alanında yeterli olan öğretmenin kendine olan güveni sınıf ortamına yansıyacak ve demokratik olmayan tutum ve davranışlardan sakınacaktır Alanında yeterli olan öğretmen demokrasi eğitiminde de uygun teknik ve yöntemleri kullanacaktır Alanında yeterli olmayan öğretmenlerin sınıfta demokratik olmayan tutum ve davranışlara bürünmesi daha kolaydır
Formasyonda yeterlilik ve demokrasi eğitimi: Mesleki yeterlilikte özellikle öğrenci psikolojisini bilmesi, iletişim kurabilme becerisi ve sınıf yönetimi konusunda yetişmiş olması gerekmektedir Öğrenci psikolojisini bilen bir öğretmen;
1) Öğrencinin kendini ifade etmesine olanak ve ortam sağlayacaktır
2) Öğrenciyi derse katacak ve sınıfta tartışmaya yer verecektir Ayrıca öğrencilerin soru sormalarına olanak verdiği gibi öğrencileri soru sormasından rahatsız olmayacak ve bundan memnunluk duyacaktır Tüm bunları yerine getirdiği için öğrencilere kendini ve dersi sevdireceğinden dolayı dersle ilgili olanlar başta olmak üzere demokrasi eğitimiyle amaçlanan başkalarının görüşlerini dinleme, onların görüşlerine saygı duyma, kendi düşüncelerini çekinmeden ifade etme gibi becerileri de oluş01turacaktır Leyla Küçükahmet'in araştırmasında mesleki yeterlilik açısından "demokratik öğretmen" "derste öğrenciye konuşma hakkı veren" dir İletişim kurabilme becerisine sahip olan öğretmen, sözel ve beden dilini etkili bir biçimde kullanabilen ve öğrencilerin de sözel ve bedensel dilini anlayan öğretmendir Bu anlamda:
1) Açık ve kolayca anlaşılabilen açıklamalar yapar,
2) Zamanında ve etkili bir biçimde konuşur,
3) Bireysel ayrılıkları iletişim kurmada dikkate alır,
4) İfadelerinde doğrudan öğrenciyi değil davranışı temel alır Örneğin öğrencileri yargılamaz, öğrencilerin iç dünyalarını tanıyarak ona göre iletişimde bulunur
Sınıf yönetiminde yeterli olan öğretmen;
1) Ceza ve övgüyü uygun ve etkili bir biçimde kullanır
2) Kesinti ve müdahaleler karşısında uygun önlemler alır
3) Sınıfta öğrencilerin kendilerini ifade edebilmelerine olanak sağlayacak demokratik bir ortam oluşturur Küçükahmet'in araştırmasına göre sınıf yönetiminde demokratik öğretmen "sınıfta tatlı sert olan, öğrenciye dayak atmayan ve öğrenciyi notla tehdit etmeyen" dir
Genel kültürde yeterlilik ve demokrasi eğitimi: Genel kültür alanında yeterli olan öğretmen;
1) Güncel konuları sınıfta tartışır
2) Bu tartışmalarda her türlü düşünce ve fikirlere karşı hoşgörülüdür Küçükahmet'in araştırmasında genel kültürde demokratik öğretmen " kendi fikir ve düşüncelerini öğrenciye dayatmayan" dır
Kişisel Özelliklerin Rolü: Demokrasi eğitiminde öğretmenin kişisel özelliklerinin de büyük bir önemi vardır Kişisel olarak tarafsız, önyargılı olmayan, güler yüzlü, eleştiriye açık, hoşgörülü, adil, dürüst, samimi, çağdaş olan öğretmenler Küçükahmet'in araştırmasına göre kişisel olarak fiziksel özellikler (ses kıyafet) demokratikliğin özelliği değildir Buna karşın mesleğini sevme, tarafsızlık, yardımseverlik, dürüstlük, güler yüzlülük, eleştiriye açıklık, espirili ve hoşgörülü olma demokratik öğretmenin kişisel özellikleri olarak göze çarpmaktadır
Etkili Demokrasi Eğitimi
Öğretmen, demokrasi eğitiminde öğrencileri girişim, girişkenlik, özgüven ve sebat gibi nitelikleri kazanmaları için model olmalıdır Bu amaçla sınıfta demokratik bir hava yaratarak öğrencilerin kendini ifade edebilmeleri için ortam yaratmalıdır Bunu gerçekleştirecek öğretmenlerin öğretmenliğin alan, mesleki ve genel kültür alanlarında yeterli olmaları büyük önem taşımaktadır Öğretmenin kişisel özellikleri de demokrasi eğitiminde yeterlilik alanları kadar etkili ve önemlidir Demokrasi eğitiminde öğretmenin etkililiğini artırmak için şu önerilerde bulunulabilir:
1) Öğretmen adaylarına verilen hizmet öncesi eğitimle genel kültür, alan ve formasyon alanlarında yeterli olmaları için eğitimin niteliği yükseltilmelidir
2) Öğretmen adaylarını hizmet öncesi eğitimde yetiştiren öğretim elemanları demokratik tutum ve davranışlar içerisinde olmalıdırlar
3) Hizmet yapan öğretmenler "demokrasi eğitimi" konusunda hizmet içi eğitime tabi tutulmalıdırlar
4) Öğretmenler görev yaptıkları okullarda demokratik uygulamalarla öğrenciye ve çevreye örnek olmalıdır Ayrıca anne ve babalarda iletişim araçlarıyla demokrasi eğitimine tabi tutulmalıdır
III- Sonuç
Önerilen insan tipinin yetiştirilebilmesi için uyulması gereken ilkeler, politikalar ve dönüt alınarak tekrar işe koşulması gereken eğitim stratejileri vardır
31- İlkeler ve Politikalar
Tartışmaya açılan ve önerilen insan tipinin yetiştirilmesinde uyulacak ilkeler şunlardır:
1) Her alanda insana değer verme,
2) Demokratik ve nitelikli bilimsel eğitim,
3) Demokratik yaşam tarzı,
4) Araştırma ve geliştirmeye önem verme,
5) Toplumsal hoşgörü ve uzlaşmanın yaşatılması Tartışmaya açılan ve önerilen insan tipinin yetiştirilebilmesi için çeşitli alanlarda ona uygun politikaların oluşturulması ve uygulanması esastır
- Sosyal Alanda
Demokrasinin tüm kurum, kural ve kuruluşlarıyla yaşatılması esastır Eğitimde önerilen insan tipinin yetiştirebilmesi için eğitimdeki teori ve uygulamalarla, toplum hayatı arasında ikilem olmaması gerekmektedir
- Ekonomik Alanda
Eğitim - sanayi işbirliğinin sağlanması esastır Bu amaçla arz-talep dengesi kurulmalıdır Her insanının ekonomide geçerli olan mesleklerden ilgi, istidat ve yetenekleri doğrultusunda birini kazanması, üretken hale getirilmesi sağlanmalıdır Bireylerin kendi sahalarında iş kurabilmeleri için devlet tarafından "destek" verilmesi bu alandaki politikanın temelini oluşturmalıdır
- Nüfus Alanında
Ayrılan kaynakların rasyonel kullanılabilmesi, eğitimde niceliğin makul bir düzeye çekilerek eğitimde niteliğin artması, eğitim planlamasının uygulanabilir ve gerçekçi olabilmesi için önce nüfus artış hızının makul bir düzey olan %10, sonra %05 seviyelerine çekilmesi esastır Bunun gerçekleştirilebilmesi için eğitim etkin bir araç olarak devreye sokulmalıdır Eğitimin çocuk sahibi olmadaki olumlu etkisinden, zorunlu eğitimin süresini ve niteliğini artırarak azami derecede yararlanma yoluna gidilmesi politikanın temel direği olmalıdır Ayrıca ekonomik ve sosyal teşvikler devreye sokulmalıdır
- Hukuk Alanında
Adalet sisteminin odak noktası, eğitimde olduğu gibi "insan" olmalıdır Adalet sistemi, suçun işlenmesini önleyici ortamın oluşturulmasının yanı sıra verdiği cezalarla suçun işlenmesini caydırma ve suçlunun tekrar topluma kazandırılması esasına oturtulmalıdır Adalet sisteminde amaç suçun oluşmasını önleyici ortamların oluşturulmasını sağlamak ve suça verilen cezalarla toplumda adalet duygusunu gerçekleştirmek olmalıdır
- Siyasi Alanda
"Katılımlı demokrasi" ve "şeffaf yönetim" esas olmalıdır Yetiştirilmek istenen insan tipi ile bunların gerçekleştirilmesi arasında sıkı bir bağ vardır Böylece siyasi uygulamalarla eğitimdeki uygulamalar arasında ikilem olmayacaktır Sivil toplum örgütlerinin toplum hayatındaki rolü daha etkin hale getirilmelidir Bu amaçla sivil toplum örgütlerinin önündeki engeller kaldırılmalıdır Bireylerin tepkilerini örgütlü olarak, insan haklarına uygun bir biçimde dile getirmesine engel konulmamalıdır Yönetenlerle-yönetilenler arasında haklar yönünden bir ayrıcalık olmamalıdır
- Bilim ve Teknoloji Alanında
Sürekli araştırma ve geliştirme esas olmalıdır Araştırmaya gereken önem ve kaynak verilmelidir Araştırma özendirilmelidir Bilimsel bilgiler ve buluşlar halka mal edilmelidir Bilimsel araştırmanın sonuçları teknolojiye dönüştürülerek toplumda kullanılması sağlanmalıdır
32- Eğitim Stratejileri
Strateji uzun süreli seçimlerle ilgilidir Plan ise amaçlara ulaşmak için neyin yapılacağının saptanmasıdır Plan kavramı strateji, politika, yöntem ve program kavramlarını kapsamaktadır Planda strateji olduğu gibi, risk ve belirsizlikte vardır
Eğitim Stratejilerini Belirleyen Faktörler
Eğitimde uygulanacak stratejileri belirlemede rol oynayan faktörler eğitimdeki "geleceğe yönelik gereksinmeler" dir Eğitimde uygulanacak stratejilerde başarı sağlanabilmesi için geleceğe yönelik gereksinmelerin karşılanması esas olmalıdır Eğitim sistemi temel felsefe, kapsam, müfredat ve alt yapı olanakları açısından "geleceğe yönelik gereksinmeleri" karşılamak üzere belirlenecek stratejilere göre yeniden gözden geçirilmelidir
Türk Eğitim Sisteminde Yeni Bir Anlayış Gereği
Bir ülkenin eğitim sistemi o ülkenin geleceğini oluşturmaktadır Eğitimde sık sık, gelişigüzel birtakım değişikliklerin sistem bütünlüğü dikkate alınmadan yapılması, o eğitim sisteminin stratejilerinin belirgin olmadığını göstermektedir Dünya bilgi toplumuna doğru yönelirken insan kaynaklarına yönelik faktörler giderek önem kazanmaktadır İnsan kaynaklarının geliştirilmesinde en önemli araç olan eğitim ve eğitime yön veren eğitim stratejileri o ülkenin geleceğini belirlemektedir
Oluşturulacak yeni eğitim stratejileri şunlar olabilir:
1) Eğitim sisteminin genel amacı değişme ve gelişmelerin takipçisi değil, başlatıcısı insan gücü yetiştirmek olmak olmalıdır Değişme ve gelişmelere ayak uyduran insan yerine değişme ve gelişmelerin başlatıcısı insan tipinin yetiştirilmesi hedeflenmelidir
2) Eğitim sürekli öğrenme ve beceri geliştirme temeline dayanmalıdır
3) Ülkenin geleceğine yapılan en büyük yatırım, o ülkenin insanına dolayısıyla eğitimine yapılan yatırım olmalıdır
4) Eğitim sistemi "sorun çözme gücü" gelişmiş bireyler yetiştirmeye yönelik olmalıdır
5) Aşırı nüfus artış hızının eğitim üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirgemek ve eğitimin nüfus artış hızını engellemedeki olumlu etkisinden yararlanmak için zorunlu eğitim süresi 12 yıla çıkarılmalıdır
6) Anaokulu zorunlu eğitime dâhil edilerek çocuk gelişiminin en hızlı olduğu devredeki eğitim tesadüflere bırakılmamalıdır
7) Çalışabilir nüfusun ortalama eğitim süresiyle, büyüme oranı ve verimlilik arasında pozitif bir ilişki olduğundan eğitim harcamaları ve ortalama eğitim süresi artırılmalıdır
8) Eğitimde "araştırma-geliştirme" sürekli olmalıdır Gelecek bilgiyi elinde bulunduranların olacağından bilgiyi "üretmek" ve "teknolojiye dönüştürmek" esas olmalıdır
9) Eğitimin felsefesi (amaçları) ve muhtevası, değişme ve gelişmelere göre sürekli gözden geçirilmelidir
10) En az bir yabancı dili ortaöğretim ve yükseköğretim kademelerinde birer yıllık hazırlık sınıfları ile ana dili gibi kazandırmak hedeflenmelidir Burada amaç "yabancı dille öğretim" yapmak değil", "yabancı dil öğretimi" vermek olmalıdır
11) Eğitim-sanayi işbirliği ve planlaması esas noktalardan biri olmalıdır
12) İlköğretimden itibaren bireyler "girişimci" olarak yetiştirilmelidir
- Alıntıdır / genbilimcom -
|