12-03-2010
|
#5
|
Şengül Şirin
|
Cevap : Sanat Ansiklopedisi - Sanat Sözlüğü
Dakik: Buğday değirmende öğütülürken havaya karışan ve değirmenin duvarlarına çok ince zerreler hâlinde yapışan un Bir çeşit ahar yapımında nişasta yerine kullanılırdı
Dal: Tezhip motifi Levhaların köşelerine yapılan çiçek demetine verilen ad
Dalgalanma: Tezhip de ve resimde dalga gibi eğri çizgiler meydana geldiğinde verilen ad,
Damar mühresi: Bk Mühre
Darü'l-kütüp: Kütüphane, kitaplık
Defe: Yüz adetlik altın varak paketi
Deffe: Kitap cildinin iki kapağından her biri
Deffeteyn: Bir kitap kabı gibi ortasından menteşeli ve açılıp kapanır iki kanat şeklinde çift sayfalara verilen ad Üzerlerine dinî ve sembolik resimler yapılır, bazıları büyük kitaplara kap olarak kullanılırdı Fildişinden olanları da vardır Sanatkârlar arasında deffeteyn, doğrudan doğruya kitap cildine denir
Defne dalı: Süsleme motifi Defne ağacının yapraklarına benzer
Defter: Eskiden cilt yerine kullanılan bir terim Birçok kâğıdın birbirine bağlı olarak bulunduğu mecmua demektir
Dendan: 1- Farsça'da «dişÂ» demektir Eski yazıda sin harfinin dişlerine ve yazıda buna benzer bir, iki ve üç harfin yan yana gelmesiyle meydana gelen dişlere verilen isim,
2- Tezhip terimi olarak, başlıklarda, giriş çıkış ve dönüş yerlerinde, kendine mahsus yapılan ve dişe benzeyen şekillere de dendan adı verilir
Deri : Eski Türk ciltleri genellikle deridendir Bu iş için, üzerine kabartma bezemeler işlemeye en uygun olan ve meşin denilen koyun, derisi, sahtiyan denilen keçi derisi ve rak adı verilen ceylan derisi kullanılmıştır
Bu derilerin çeşitli kısımlarına şu isimler verilir : Hayvanın baş tarafına gelen deri kısmına kafa, baştan kuyruğa kadar olan kısma sırt, kenara gelen kısma etek denir Derilerde kurt yeniklerinden meydana gelen izlere de okra denilir
Deri ciltler: Deri üzerine kalıpla kabartma, gömme veya elle yapılan, çizme, oyma teknikleri ile hazırlanan cildi erdir
Deri kaplı: Üzerine deri veya ak deri kaplanmış kitaplar hakkında kullanılır
Deri tıraşlamak: Ciltçilikte kullanılan derinin, tıraş bıçağı ile istenildiği kadar inceltilmesi işlemine denir
Derkenar: Yazma kitaplarda, sayfa kenarındaki beyit veya yazılar
Deste: Tezhip terimi olarak, on yaprak altın varaktan ibaret pakete denir
Destesenk: Ezme işleminde kullanılan, billur veya mermerden yapılmış âlet Somaki, porselen ve diğer sert taşlardan da yapılır ve özellikle tezhipte kullanılan boyaları ezmekte kullanılırdı
Destezenk: Bk Destesenk
Destisenk: Bk Destesenk
Deşti: Eski bir yazı çeşidi
Devat: Hokka ve kalem mahfazası işini aynı zamanda gören divit'in Arapça ismi Türkçe'de divit olarak isimleşmiştir Bk Divit
Devletâbâdî: İpekten yapılan kâğıtların bir çeşidi Buna âbâdî de denir Hindistan'ın Devlet-âbâd şehrinde yapıldığından bu adı almıştır
Devrim Erakalın: Ahşap yontma sanatçımızdırBakınız geleneksel sanatlar/ahşap yontma/sanatçılar
Dış pervaz: Levhaların dış tarafına veya boya ile çekilen pervaza verilen ad
Dimişkî: Şam (Dimeşk)'da yapılan ve eskiden kullanılan düşük kaliteli kâğıtlardan birinin adı Âlî'ye göre, zamanında kullanılan kâğıtların en âdisi idi
Dişi oyma: Bk Katı'
Dip: Bk Sırt
Dip kösteği: Şirazeler örüldükten sonra kitabın sırtına yapıştırılan ince meşin Şirazeler de buna yapışır ve dikişlerle kolonlar bu deri altında yapışmış olarak kalır Modern ciltlerde bu deri yerine bez veya kâğıt yapıştırılmaktadır Bu işe dip tutmak denir
Dip taşı: Altın varakçıların üstünde altın dövdükleri mermer taş
Dip tutmak: Şiraze örüldükten sonra, kitabın sırtına deri, bez veya kâğıt yapıştırmak Bk Dip kösteği
Divâni: Türklere özgü, hareketli ve girift bir yazıdır Bu yazıda harf ve kelimeler birbirine kaynaşmıştır, birbirlerine ulaşa ulaşa gider, sona yaklaşınca yükselmeğe başlar Bu hat, ferman, berat ve menşur yazmak için kullanılmıştır
Divâni celisi: Asıl divanîden daha gelişmiş ve teferruatlıdır
Divâni kırması: Divanî île rik'anın birleşmesinden meydana gelen bir yazı çeşididir
Divit: Aslı devat'tır "Devat" kelimesi Türkçe'de divit olarak isimleşmiştir Kalemleri koyacak bir kutu yanında kapaklı hokkasıyla, beldeki kuşağa çaprazlamasına sokularak taşınan ufak bir yazı takımıdır
Divitşor: Bk Milhez
Dolama dal: Tezhipte, helezon şeklinde kıvrılmış dal ve yapraklardan meydana gelen süslemenin birbiri içine düşen yuvarlak kısımlarına verilen addır
Dönbaba: Süslemede kullanılan bir çiçek biçiminin adıdır Turna gagası da denilir
Dövme altın: Yaprak (varak) hâlinde altın
Dudak: Sayfaların ön kenarlarının bozulmaması için sertâbın iki yanında alt kapak ve mıklep boyunca bırakılan fazlalığa denir
Dûde: Mürekkep yapımında kullanılan is «Halis beziryağı birkaç tane toprak çanağa doldurulup rüzgârsız yerde toprağa ağız hizasına kadar gömülür, serçe parmağı kadar fitil ile yakılıp üstlerine başka çanaklar kapanır Bir miktar sonra kuş kanadı ile üstteki çanak bir kâğıda sıyrılır Ekmek hamuru içinde pişirilip mürekkep yapılacak hâle gelir”
Durak: Müzehhep çiçeklere verilen ad Bunlar kitap süslemesinde genellikle âyetlerin söz başlarına veya sonlarına konulduğu için bu adı almışlardır Vakfede denir
Düz levha: Bk Kubbe levha
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|
|
|
|