Şengül Şirin
|
Arap Müziği'nde Kullanılan Ritimler
Arap Müziği'nde Kullanılan Ritimler Arap Müziği'nde Kullanılan Ritimler
Arap şiirinin vezni (ölçü kalıpları), VIII yüzyılda yaşamış bir filozof, şāir ve müzikolog olan El-Halil ibn Ahmed tarafından tanımlanmıştır Bunlar 3 grupta toplanabilir; aralarında birleşerek aşağıdaki ritimleri meydana getirirler:
1-Birinci grupta Fāûlun ve Fāilun kalıpları bulunur; bunlar 5/8 ölçüsüne denk gelirler:
a)Faûlun: Bir sekizlik ve iki dörtlük notayla gösterilebilen bu ritim, El-Mutakarrib veznini temsil eder
b)Fāilun Bir dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlükle gösterilebilir ve El-Mutadarik veznini temsil eder
2-İkinci grup Muttailun kalıbını içerir; bir dörtlük, iki sekizlik ve bir dörtlükle gösterilen bu kalıp, 6/8 veya 8/4 ölçülerden oluşur
3-Üçüncü grup en büyükleri olup, Mafâîlun, Fāîlâtun, Mustafilun Mafûlâtu, Mufâalatun ve Mutafâilun kalıplarını kapsar
a)Bir sekizlik ve üç dörtlükle gösterilen Mafâîlun, "El-Hazac" adıyla bilinen ölçüyü verir:
b)Bir dörtlük, bir sekizlik ve iki dörtlükle gösterilen Fâilâtun, "El-Ramel" ölçüsünü verir:
c)İki dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlükle gösterilen Mustafilun, "El-Racez" ölçüsünü verir:
d)Mafûlâtu üç dörtlük ve bir sekizlikle gösterilir
e)Bir sekizlik, bir dörtlük, iki sekizlik ve bir dörtlükle gösterilen Mufâalatun, "El-Vafir" denilen ölçüyü verir:
f)Mutafailun iki sekizlik, bir dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlükle gösterilir ve "El-Kâmil" denilen ölçüyü verir:
1- Tavil (feûlün-mefaîlün): 5/8 lik feûlin'e (bir sekizlik ve iki dörtlük) 7/8 lik mefaîlün (bir sekizlik ve üç dörtlük) eklenerek 12/8 lik ritim elde edilir:
2- Madid (fâilâtün-fâilâtün): 7/8'lik fâilâtün (bir dörtlük, bir sekizlik ve iki dörtlük) ve 5/8'lik fâilün (bir dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlük) birlikte bir başka 12/8'lik ritim verirler:
3-Basit (müstâfilün-fâilün): 7/8'lik Müstâfilün'e (iki dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlük) 5/8 lik fâilün (bir dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlük) eklenince 12/8'lik ritmin bir üçüncü türü elde edilir:
4-Saray (müstâfilün-müstâfilün-mef'ûlâtu): 7/8'lik iki müstâfilün'e (ikişer dörtlük, birer sekizlik ve birer dörtlük) üç dörtlük ve bir sekizlikle gösterilen mef'ûlâtu eklenir; böylece 21/8 lik bir ritim elde edilir:
5- Munsane (müstâfilün-mef'ülâtu-müstâfilün): Bölümlerinin her biri 7/8'lik olduğundan 21/8'lik bir ritim verir:
6- Hafîf (fâilâtün-müstâfilün-fâilâtün): Bu da 21/8'lik ölçünün bir başka türünü verir: fâilâtün 7/8'likdir (bin dörtlük, bir sekizlik ve iki dörtlük); sonra yine aynı değerde Müstâfilün (iki dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlük) gelir; sonuna bir Fāilâtün daha eklenir:
Bunun 18/8'lik bir başka versiyonu da vardır: iki sekizlik, iki dörtlük, bir sekizlik, bir dörtlük, bir sekizlik, bir dörtlük, iki sekizlik ve iki dörtlük:
7- Mudharaâ (mefâiîlün-fâilâtün): Bir sekizlik ve üç dörtlükle gösterilen 7/8'lik mefâîlün ve gene aynı değerdeki fâilâtün birlikte 14/8 lik bir ritim oluştururlar:
8- Muktadheb'in iki ayrı bileşimi vardır:
a) mef'ûlâtu-müftailun: Üç dörtlük ve bir sekizlikten oluşan 7/8'lik mef'ûlâtu ile bir dörtlük, iki sekizlik ve bir dörtlükten oluşan (6/8'lik tek ritim) müftailun birlikte 13/8'lik bir ritim verirler:
b) mef'ûlâtu-müstâfilun: İki 7/8'lik ritimden oluşur; yani, üç dörtlük, bir sekizlik, iki dörtlük, bir sekizlik ve bir dörtlük; bunların toplamı 14/8'lik ritmin bir türünü verir:
9- Muctath (müstâfilun-fâilâtun): 7/8'lik iki bölümden oluşur: İki dörtlük, bir sekizlik, iki dörtlük, bir sekizlik ve iki dörtlük:
10- Muhalaâ el-Basit (müstâfilun-fâilün-feûlun): Bir 7/8'lik ve iki 5/8'lik bölümden oluşan bu bileşim toplam olarak 17/8'lik bir ritim verir
Araplar, Arap Uygarlığı'nın etkisinde kalan bütün halkların müzik ritimlerinin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur Özünde müzikal bir yapı taşıyan olan Arap Ritmi, Doğu Sanatının çoktan beri ve haklı olarak sanatçıların merak ve ilgisini çeken bir dalı olsa da, aslında Arapça konuşan halklara özgü tipik bir ritim sistemidir Arap Şarkıları'nın ritmi başlangıçta ve uzun zaman şiir veznine sıkı sıkıya bağlı kalmış, sonra yavaş yavaş ayrılmaya başlamıştır
Arap Müziği'nde kullanılan ritimlere yer veren ilk eser; hālen Berlin Kütüphanesi'nde No5530 olarak kayıtlı bulunan, MS847'de ölen filozof Ebu Yusuf el-Kindî'ye ait el yazmasıdır Söz konusu eserde anlatılan ritimler şunlardır:
1- Thakîl (Sakîl / Sakıyl): Üç sekizlik ve bir dörtlükle gösterilen 5/8 lik bir ritim:
2- İkinci Thakîl: Üç sekizlik, bir dörtlük ve bir sekizlikle gösterilen 6/8 lik bir ritim
3- Makhûrî: İki sekizlik ve bir ikilikle gösterilen ¾ lük bir ritim:
4- Hafîf el-Thakîl: İki sekizlik ve bir dörtlükle gösterilen, yürüyüş temposunu temel alan 2/4 lük ikili bir ritim:
5- Ramel (Remel): İki dörtlük ve bir noktalı dörtlükle gösterilen 7/8'lik bir ritim:
6- Hafîf el-Ramel: "Vals" ritmine denk düşer Doğuda "Aarac", Kuzey Afrika'da ise "Ayeb" (veya "Topal") adıyla bilinir
7- Hafîf el-Hafîf: Bir sekizlik ve bir dörtlükle, ya da üç sekizlikle gösterilen 3/8'lik bir ritimdir Doğuda "Tayer (Uçan)", Tunus'ta ise "H'rub (Kaçan)" adını taşır
8- Hazec: Bu sekizlik ve bir noktalı dörtlükle gösterilen 2/4'lük bir ritimdir
__________________
Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır
|