Cevap : Beypazarı’nın Geleneksel Evlerinde Kapılar

**Şengül Şirin** · 06-30-2010

I- KAPININ BÖLÜMLERİ

Kapının bölümlerine Türkiye’nin değişik bölgelerinde farklı isimler verilmiştir

Kapının kenarlarına seren, alt ve üst kenarlarına alt ve üst başlık, veya kenarlarına pervaz, kenarları birleştiren yatay elemanlara kayıt ya da kuşak, kapının ön yüzeyinde oluşan bölümlere ise ayna veya tabla denilmektedir

Beypazarı’nda kapının yan, alt ve üst kenarlarına pervaz, ara bölmelere de iç pervaz ismi verilmiştir

İç pervazlarla bölünen yüzeyde, üst ve alttaki büyük parçalar üst ve alt göbek, bu iki büyük parçanın arasında kalan yatay dikdörtgen küçük parça ise göğüstür (1

Çizim )

Biz de çalışmamızda bu terimleri tercih ettik

II- MALZEME

Kapıların hemen hepsinde çam, daha çok da sarı çam tercih edilmiştir

III- TEKNİKLER VE KAPININ YAPIM AŞAMALARI

Beypazarı kapılarında esas olarak 2 teknik kullanılmıştır : çakma ve geçme

A- Çakma Tekniği :

1- Pervazsız Kapılar : Bu teknikte, kapının tek veya çift kanat olmasına ve büyüklüğüne göre değişen sayıda, genellikle 20 - 30 cm

eninde, 2 - 3 cm

kalınlığında tahtalar yan yana getirilir

Bunların arkasına, kapının büyüklüğüne göre 2 - 4 tane 5 x 10 cm ölçülerinde tahta yerleştirilir

Bunlara kapının ön yüzünden, her bir tahtaya 2 - 4 tane olmak üzere kalın dövme demir çivi çakılır

Arkada kaç tane tahta varsa önden de o kadar sıra çivi görülür

Çivilerin baş kısımları kabara gibi iri yapıldığından çiviler aynı zamanda kapının bezemesini oluştururlar

Bu işleme kuşaklama da denilir

Bu türde kapının bir dış çerçevesi olmaz (2

Çizim 1

ve 2

aşamalar)

Beypazarı evlerinde hem ev hem avlu kapısı olarak kullanılmıştır

Bölüntüsüz olarak yapılan bütün kapılar bu teknikte yapılmışlardır

Yapımı basit ve ölçüleri büyük olduğu için Türkiye genelinde avlu kapılarında daha fazla görülür

2- Pervazlı Kapılar : Beypazarı’nda yalnız bir örneğine rastladığımız bu tipin birincisinden tek farkı, kapının alt, üst ve yan yüzlerine birer pervaz çakılmasıdır (3

Çizim A 2 tipi )

3- Taklit Pervazlı Çakma Kapılar : Fazla kullanılan bir tekniktir

Kapı ön yüz düzenlemesi itibarıyla tek ve iki bölmeli bütün kapılar bu teknikle oluşturulmuştur

Birinci tipte olduğu gibi, kapının ölçüsüne göre tahtalar yan yana getirilir, arkadan iki veya üç tahtayla kuşaklanır

Kapının ön yüzüne, alt, üst, yan ve iç pervazlar yerine 15- 20 cm eninde, 1 - 2 cm

kalınlığında tahtalar çakılır

Bu tahtalar kapıda sadece ön görünüşte pervaz gibi görünürler

Taşıyıcı bir çerçeve nitelikleri yoktur ( 2

Çizim 1-3

aşamalar )

B- Geçme Tekniği : Bu teknikte bütün pervazlar, kapı göbekleri ve kapı göğüsleri erkekli dişili yapılıp birbirine geçmeli olarak kurulurlar

Demir çivi yoktur

Yalnızca pervazların geçme yerlerinde ahşap çiviler kullanılmıştır

Üç,dört ve beş bölmeli kapıların hepsi geçme tekniklidir

Taklit pervazlı çakma kapılar için verilen ikinci çizim aşamalarında, alttaki tahtalar yok sayılırsa, aynı zamanda geçme tekniğini ifade eder

Bu durumda pervazlar taşıyıcı hale gelir

IV- KAPILARDAKİ CEPHE DÜZENLEMELERİ

Kapıların ön yüz düzenlemeleri, alt, üst ve yan pervazlar ile ara pervazların böldüğü alanların değişik biçimler oluşturmasına dayanır

Yapılan gruplama kapının ön yüzünde, pervazlar arasında, düşey eksende kaç bölüm olduğuna bakılarak yapılmıştır

Kapılarda yatay eksenlerde de birden fazla bölüm olabilmektedir

Kapılarda 5 tür uygulama görülür :

06-30-2010	#2
Şengül Şirin	Cevap : Beypazarı’nın Geleneksel Evlerinde Kapılar I- KAPININ BÖLÜMLERİ Kapının bölümlerine Türkiye’nin değişik bölgelerinde farklı isimler verilmiştir Kapının kenarlarına seren, alt ve üst kenarlarına alt ve üst başlık, veya kenarlarına pervaz, kenarları birleştiren yatay elemanlara kayıt ya da kuşak, kapının ön yüzeyinde oluşan bölümlere ise ayna veya tabla denilmektedir Beypazarı’nda kapının yan, alt ve üst kenarlarına pervaz, ara bölmelere de iç pervaz ismi verilmiştir İç pervazlarla bölünen yüzeyde, üst ve alttaki büyük parçalar üst ve alt göbek, bu iki büyük parçanın arasında kalan yatay dikdörtgen küçük parça ise göğüstür (1 Çizim ) Biz de çalışmamızda bu terimleri tercih ettik II- MALZEME Kapıların hemen hepsinde çam, daha çok da sarı çam tercih edilmiştir III- TEKNİKLER VE KAPININ YAPIM AŞAMALARI Beypazarı kapılarında esas olarak 2 teknik kullanılmıştır : çakma ve geçme A- Çakma Tekniği : 1- Pervazsız Kapılar : Bu teknikte, kapının tek veya çift kanat olmasına ve büyüklüğüne göre değişen sayıda, genellikle 20 - 30 cm eninde, 2 - 3 cm kalınlığında tahtalar yan yana getirilir Bunların arkasına, kapının büyüklüğüne göre 2 - 4 tane 5 x 10 cm ölçülerinde tahta yerleştirilir Bunlara kapının ön yüzünden, her bir tahtaya 2 - 4 tane olmak üzere kalın dövme demir çivi çakılır Arkada kaç tane tahta varsa önden de o kadar sıra çivi görülür Çivilerin baş kısımları kabara gibi iri yapıldığından çiviler aynı zamanda kapının bezemesini oluştururlar Bu işleme kuşaklama da denilir Bu türde kapının bir dış çerçevesi olmaz (2 Çizim 1ve 2 aşamalar) Beypazarı evlerinde hem ev hem avlu kapısı olarak kullanılmıştır Bölüntüsüz olarak yapılan bütün kapılar bu teknikte yapılmışlardır Yapımı basit ve ölçüleri büyük olduğu için Türkiye genelinde avlu kapılarında daha fazla görülür 2- Pervazlı Kapılar : Beypazarı’nda yalnız bir örneğine rastladığımız bu tipin birincisinden tek farkı, kapının alt, üst ve yan yüzlerine birer pervaz çakılmasıdır (3 Çizim A 2 tipi ) 3- Taklit Pervazlı Çakma Kapılar : Fazla kullanılan bir tekniktir Kapı ön yüz düzenlemesi itibarıyla tek ve iki bölmeli bütün kapılar bu teknikle oluşturulmuştur Birinci tipte olduğu gibi, kapının ölçüsüne göre tahtalar yan yana getirilir, arkadan iki veya üç tahtayla kuşaklanır Kapının ön yüzüne, alt, üst, yan ve iç pervazlar yerine 15- 20 cm eninde, 1 - 2 cm kalınlığında tahtalar çakılır Bu tahtalar kapıda sadece ön görünüşte pervaz gibi görünürler Taşıyıcı bir çerçeve nitelikleri yoktur ( 2 Çizim 1-3 aşamalar ) B- Geçme Tekniği : Bu teknikte bütün pervazlar, kapı göbekleri ve kapı göğüsleri erkekli dişili yapılıp birbirine geçmeli olarak kurulurlar Demir çivi yoktur Yalnızca pervazların geçme yerlerinde ahşap çiviler kullanılmıştır Üç,dört ve beş bölmeli kapıların hepsi geçme tekniklidir Taklit pervazlı çakma kapılar için verilen ikinci çizim aşamalarında, alttaki tahtalar yok sayılırsa, aynı zamanda geçme tekniğini ifade eder Bu durumda pervazlar taşıyıcı hale gelir IV- KAPILARDAKİ CEPHE DÜZENLEMELERİ Kapıların ön yüz düzenlemeleri, alt, üst ve yan pervazlar ile ara pervazların böldüğü alanların değişik biçimler oluşturmasına dayanır Yapılan gruplama kapının ön yüzünde, pervazlar arasında, düşey eksende kaç bölüm olduğuna bakılarak yapılmıştır Kapılarda yatay eksenlerde de birden fazla bölüm olabilmektedir Kapılarda 5 tür uygulama görülür : __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır