Saldırgan modeller, bilişsel öğrenme yoluyla yeni davranış kalıplarının
öğrenilmesini sağlar Modelin saldırgan davranışlarının
7
ödüllendirilmesi halinde de dolaylı pekiştirme yoluyla bu tür
davranışların taklit edilme olasılığı artar Böyle durumlarda
saldırganlık oldukça yerleşik bir davranış kalıbı haline gelerek
söndürülmesi güçleşir Davranışçılara göre, insanlar iyi, akıllı olarak
doğmakta, kötü eğitim, kötü çevre ve kötü örneklerle davranışlar
bozulmaktadır İnsan davranışlarını yalnızca doğuştan gelen eğilimler
değil, çevrenin davranışları da biçimlendirmektedir Bu yaklaşıma göre
çocuk saldırgan davrandığında annesinin veya diğer kişilerin ona
istedikleri şeyi vereceklerini anlarsa, saldırgan biçimde davranmaya
eğilimli olur Aynı durum uysal, atak ya da sevecenlik için de
geçerlidir Öteki bütün davranışlarda olduğu gibi saldırganlık da kişinin
çıkarına uygun düşecek biçimde hareketlerin yapılmasıyla öğrenilir
Kişi istediği şeyi elde etmede başarılı bir yöntem olduğu kanıtlanan bir
biçimde hareket eder
Saldırgan davranışların oluşmasında taklit önemli bir süreçtir Bir
çocuk yada genç öfke ve saldırganlık düzeyini kontrol edemeyen ve
bunu sağlıksız şekilde ifade eden ana babasını gözlediğinde, sözle
saldırmayı ve katı bir şekilde eleştirmeyi öğrenir Ana babanın
uyguladığı otoriteye dayalı katı disiplinin çocukta saldırganlık ve
başkaldırma gibi olumsuz özelliklerin ortaya çıkarttığını görülmektedir
Araştırmalarda ana babanın kısıtlayıcı ve çocuğa özgürlük tanımayan,
8
kendi düşüncelerini empoze eden onun adına kararlar alıp
uygulamaya çalışan katı tutumlarının isyankarlığa ve saldırganlığa
neden olduklarını göstermektedir Çocuğa karşı yargılayıcı olan,
fiziksel şiddet kullanan, çocuğu dinleyip anlamaya çalışmayan
annelerin çocuklarının güvensiz, tedirgin ve saldırgan davranışlar
gösterdiği bulunmuştur Ayrıca çocuğa karşı dayakla terbiyenin olduğu
kadar, aşırı koruyuculuğunda çocuğu saldırganlaştırdığı görülmüştür
--------------------------------------------------------------------------------

Toplum da aile gibi suç oranın gelişmesini teşvik etmektedir Suç
oranın yüksek olduğu bir topluluk çocuğun saldırgan aktivitelerde
bulunan pek çok modeli gözlemlemesine fırsat verir Çocuk aynı
zamanda bu davranışlarından ötürü bu modellerin ödüllendirildiğine
de tanık olur Göç sebebiyle başta büyük kentler olmak üzere çeşitli
yerleşim birimlerinde oluşan, kontrolsüz yapılaşma, nüfus artışı,
kültürel yozlaşma ve yabancılaşma, gelir adaletsizliğinin ve
yoksullaşma oranının artması, işsizliğin yol açtığı güvensizlik,
gelecekten umudunu kesme ve amaçsızlık, haksızlığa uğradığında
hakkını resmi yollardan alamaması, sosyal problemlerin çözümünde
şiddete başvurulması saldırganlığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır

Psikologların büyük çoğunluğunun TV’de şiddetin çocuklarda
saldırganlık eğilimini artırdığına inandığı kesindir Hatta sokaktaki
insanında genelde bu inancı paylaştığı söylenebilir Eğer

televizyondan bir şeyler öğreniliyorsa ki bunda kuşku yoktur
Saldırgan davranışlarda öğrenilebilir Bu öğrenme, TV’de gözlenen
saldırgan kahramanın gösterdiği saldırgan davranışın taklidi ya da
böyle davranışların ilişkili olduğu başka saldırgan davranışları
çağrıştırıp etkinleştirmesi biçiminde olabilir Bununla birlikte,
çocukların TV’de gözledikleri ve sonuçta kendileri için zararlı
olabilecek saldırgan davranışlara daha fazla başvuracaklarını
düşünmek biraz insanı küçümsemek ve onu ayırt etmeksizin her
davranışı taklit eden robotumsu bir yaratığa indirgemek olur İnsan
yavrusu eğer ruhsal olarak bir özrü yoksa bebek denebilecek yaşlarda
bile gerçek ile filmi, filmde yapılabilecekle gerçekte yapılabileceği ayırt
edebilecek kapasitededir Nitekim gözden geçirdiğimiz sonuçlarda bu
görüşü destekler niteliktedir Bulgular TV’ de saldırganlığın,
çocuklarda saldırganlığı büyük ölçüde arttırdığı yargısına varmamızı
sağlayacak denli kesin ve tutarlı değildir Eğer gerçek yaşamda
saldırgan davranışlar ödüllendirilip özendiriliyorsa, çevre gerçek
saldırgan modeller açısından zenginse ya da koşullar saldırgan
duyguları denetim altında tutulamaz ölçülere çıkarıyorsa, o zaman
saldırgan davranışların öğrenilmesinin ayıbı büyük ölçüde TV’ye
çıkarılmamalıdır
Başlı başına okul ve eğitim sistemi bile pek çok çocuk ve ergende
öfke yaratan ve saldırganlığa yol açan ortamlar olabilmektedirEğitimöğretim
alanındaki eşitsizlikler ve haksız uygulamalar, öğretmenlerin
öğrenciler arasında ayrım yapmaları, öğrencilerin kendi içinde değil
sürekli birbirleriyle kıyaslandığı yarışmacı, kalitesiz ve ezberci eğitim,
başarının düşmesine yolaçan sürekli değişen eğitim programları
çocukları saldırganlaştırmaktadır

• Kalabalık sınıflar, yetersiz fiziki koşullar, fazla ders saati ve yoğun
ders programının getirdiği sıkıntılara ders dışı etkinliklerin ve sosyal
faaliyetlerin yetersiz olması, öğrencinin rahatlayabileceği, enerjisini
kullanabileceği alanların sınırlılığı eklenir Bu yüzden sınıflar can
sıkıntısı için mükemmel mekanlardır ve bu kadar yapay bir ortamda
çocuklardan doğal olması beklenmektedir Bu hayvanat bahçesinde
kafese kapatılan vahşi hayvanları niçin doğal davranmıyorlar yada
niye huzursuzlar diye suçlamak gibidir
• Disiplin yönetmeliğinin katı, yasakçı kuralları ve tek tipleştirme
uygulamaları sonucu farklı, orijinal ve yaratıcı kişilik özelliklerinin
törpülenmesi çocuklarda öfke tepkilerine yol açmaktadır