Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi

M Harfi

MA´K (C: Emâık-Emâik) Derinlik * Sahradan bir taraf
MAK (C: Amâk-Emâık) Göz pınarı
MA´K Ovmak * Tehir etmek, sonraya bırakmak
MAK´ Atmak * Emmek
MAKA Hıyarşenber denilen nebat
MAKABİH (Makbaha C) Çirkin ve yakışıksız davranışlar
MAKABİR (Kabr C) Kabirler Mezarlar
MA-KABL Öndeki Üstteki Geçmişteki
MA´KAD Ahidnâme yapılan, anlaşma akdedilen yer
MAK´AD Oturulacak yer Minder * Oturulduğunda bedene temel olan âzâ Kıç
MAKADE Davar yedmek
MAK´ADE Kurbağa
MAKADİM (Makdem C) Geri gelmeler Dönüp gelmeler
MAKADİR (Ka, uzun okunur) Kuvvetler Kudretler
MAKADİR Mikdarlar Kısımlar Ölçüler * Muayyen ve mâlum olan kısımlar
MAKAL Söz Lâkırdı Kavl Söyleyiş
MA´KAL (C: Meâkıl) Sığınacak ve saklanacak yer * Kale
MAKALAT (Makale C) Makaleler Söz ve yazılar Bahisler
MAKALE Söylenen söz Söyleme Söyleyiş Kelâm Nutuk * Bir bahsin kaleme alınışı
MAKALİD (Ka, uzun okunur) Hazineler * Kilitler Anahtarlar
MAKALİD-İ İNKIYAD İnkıyad, bağlılık kilitleri
MAKALİM (Maklem C) Ucu budanmış ve sivrilmiş şeyler
MAKAM Durulacak yer * Rütbeli yer * Câh Mesned Mansab * Musikide usul Tempo
MAKAM-I ÂLÎ Yüce ve âli makam Eskiden bu tabir, bakanlıklar hakkında kullanılırdı
MAKAM-I CİFRÎ Cifir hesabına göre olan netice, sayı değeri
MAKAM-I HİTABÎ Zanni delil ile iktifa edilen makam
MAKAM-I HİZMET Hizmet makamı İş görme yeri
MAKAM-I İBRAHİM (Bak: Kâbe)
MAKAM-I MAHMUD (Şefaat-ı Uzmâ) En yüksek şefaat makamı Peygamberimizin (ASM) kavuşacağı, Allah tarafından vaad edilen makam $ Cenab-ı Hak va´dettiği halde, her ezan ve kametten sonra edilen mervî duada $ deniliyor; bütün ümmet o va´di ifa etmek için dua ederler Bunun sırr-ı hikmeti nedir Bu kadar tekrar ile kat´i verilecek olan bir şeyin vermesini istemesinin sırr-ı hikmeti şudur: İstenilen şey, meselâ Makam-ı Mahmud bir uçtur Pek büyük ve binler Makam-ı Mahmud gibi mühim hakikatları ihtiva eden bir hakikat-ı âzamın bir dalıdır Ve hilkat-ı kâinatın en büyük neticesinin bir meyvesidir Ve ucu ve dalı ve o meyveyi duâ ile istemek ise; dolayısiyle o hakikat-ı umumiye-i uzmanın tahakkukunu ve vücud bulmasını ve o şecere-i hilkatın en büyük dalı olan âlem-i bâkinin gelmesini ve tahakkukunu ve kâinatın en büyük neticesi olan haşir ve kıyametin tahakkukunu ve dâr-ı saadetin açılmasını istemektir Ve o istemekle, dâr-ı saadetin ve Cennet´in en mühim bir sebeb-i vücudu olan ubudiyet-i beşeriyeye ve daavât-ı insaniyyeye kendisi dahi iştirak etmektir Ve bu kadar hadsiz derecede azim bir maksad için, bu hadsiz duâlar dahi azdır Hem Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´a Makam-ı Mahmud verilmesi, umum ümmete şefaat-ı kübrasına işarettir Hem o, bütün ümmetinin saadetiyle alâkadardır Onun için hadsiz salâvat ve rahmet duâlarını bütün ümmetten istemesi ayn-i hikmettir ş)
MAKAMAT (Makam ve makame C) Makamlar, mertebeler * Cemaatler, cemiyetler, kalabalıklar, topluluklar
MAKAMAT-I ÂLİYE Yüksek şerefli mevkiler, makamlar Yüce makamlar
MAKAME (C: Makamât) Meclis * Topluluk, cemaat, cemiyet, kalabalık * Nutuk tarzında söylenen sözler
MAKAMİ´ (Mikmaa C) Gürzler, topuzlar
MAKANİ´ (Mıkna´ ve Mıknaa C) Başörtüleri, eşarplar
MAKARİZ (Mikrâz C) Makaslar, kesecek âletler
MAKARR (Karar dan) Karar yeri Karargâh Kararlı yer Merkez Pâyitaht
MAKARR-I HÜKÜMET Hükümet merkezi Pâyitaht
MAKARR-I İDARE İdare merkezi Pâyitaht Hükümet merkezi
MAKARR-I SALTANAT Saltanat merkezi Hükümetin idare edildiği baş şehir
MAKASID Maksadlar, istekler, gayeler Niyetler
MAKASID-I AKSÂ En uzak, en son ve en büyük maksadlar
MAKASID-I İNSÂNİYET İnsanlık maksadları İnsanlığın gayeleri
MAKASİM (Maksim C) Su taksim edilen yer
MAKASİR (Maksure C) Bir hânedeki en mahrem taraflar Bir evin en mahrem tarafları * Câmilerde etrâfı parmaklıklarla çevrili yüksek yer
MAKASS Makas
MAKATI´ (Ka, uzun okunur) Kesmeler Kesişmeler Kesişen yerler * (Kat´ C) Sözdeki veya nazımdaki durak yerleri Heceler
MAKATİL (Maktel C) Katlin yapıldığı yerler, öldürme fiilinin geçtiği yerler, makteller
MAKATİR (Maktar C) Damlalar, katreler
MAKAVİD (Mekud C) Yularlar
MAKAVİL Sözler Kaviller Lisânlar Diller
MAKAZZ Başın arka tarafından iki kulağın arası
MAKBAH (C: Mekâbih) Çirkin olmak Çirkin olacak yer
MAKBAHA (C: Makabih) Kabih, yakışıksız ve çirkin hareket
MAKBER(E) (C: Mekabir) Mezar Kabir
MAKBERE-İ ŞÜHEDÂ Şehidlerin mezarı Şehidlik
MAKBIZ Kılıcın ve yayın kabzası
MAKBUH Beğenilmeyen Çirkin ve kabih görülen
MAKBUHA Kabih olan ve hoşa gitmeyip beğenilmeyen hâl veya iş
MAKBUL (Makbule) Kabul olunan Beğenilen Sevablı
MAKBUL-ÜŞ ŞAHÂDE Şahâdeti kabul edilen Şahidliği kabul edilmiş olan
MAKBULİYET Beğenilmişlik, makbullük
MAKBUL Ayağı bağlı olan
MAKBUR (Kabr den) Gömülmüş, defnedilmiş, kabre konulmuş
MAKBUZ (Kabz dan) Alınmış, kabzolunmuş Alınan * Daraltılmış, sıkılmış * Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt
MAKBUZAT (Makbuz C) Alınan paralar Satıştan veya borçlulardan toplanan paralar
MAKDEM (C: Makadim) (Kudum dan) Dönüp gelme Gelme
MAKDEM-İ BEHÂR Baharın gelmesi
MAKDERET (Kudret den) Kuvvet, kudret, güç, zor
MAKDİS Mukaddes yer
MAKDUD Uzun boylu kişi
MAKDUH(E) (Kadh den) Beğenilmemiş, ayıp
MAKDUNİS Maydanoz
MAKDUR Güç Kuvvet Kudret * Takdir olunmuş Allah´ın takdiri Daha evvelden takdir olunmuş
MAKDUR-İ BEŞER İnsanın yapabileceği şey
MAKDUR-ÜT TESLİM Ele geçirilmesi mümkün olan
MAKDURAT (Makdur C) Takdir-i İlâhi olanlar Güç ve kuvvet Elden gelenler Takdir edilenler
MA´KED (C: Meâkıd) Akdedecek yer
MA´KES Akis yeri Akseden yer (Ayna güneşin ma´kesi olduğu gibi)
MAKET Fr Bina, şehir gibi eserlerin, belirli bir ölçüde küçültülmüş modeli
MAKH Sür´at, hız
MAKHUR (Kahır dan) Kahredilmiş Mahvedilmiş Bozguna uğratılmış Mağlub Mahkum Allah´ın (CC) gazabına uğramış Yenilmiş Hakaret görmüş
MAKHUR-U KAHR-İ İLÂHÎ Allah´ın gazabına uğramış Allah´ın kahrıyla kahrolmuş
MAKHURANE Kahr ve gazaba uğramış hâlde Gazaba uğramış olanlara benzer şekilde
MAKHURİYET Kahrolmuşluk, ezilmişlik, bitkinlik Allah´ın kahr ve gazabına uğrama
MA´KIL Melce´ Sığınacak yer
MAKIT Dar yer
MAKİ Coğ: Çalı ve küçük ağaçlarla kaplı arazi
MAKİD Kesilmeyen ve daimi olan
MA´KİD Düğüm yeri Bağ Akdedilecek yer
MAKÎL Öğle uykusuna yatılacak yer Kaylule yeri Rahat edecek yer Kuşluk uykusu
MAKİNİST Makine ustası Makineyi çalıştırmakla vazifeli kişi
MAKİR Hile yapan Mekreden
MAKİS (Mâkise) Durup dinlenen, duraklayıp eğlenen
MAKÎS (Kıyas dan) Kıyas edilebilen Benzetilebilen
MAKİS Öşür ve vergi toplayan kimse
MAKÎT Buğz edilmiş Mebğuz Nefret edilmiş, sevilmemiş, menfur
MAKİYAN f Tavuk
MAKK Yarmak
MAKL Suya batırmak * Nazar etmek, bakmak
MAKLEB Kalbetme Bir şeyin altını üstüne çevirme * Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer
MAKLETE Helâk olacak yer
MAKLU´ Sökülmüş, kökünden çıkarılmış, kal´ olunmuş
MAKLUAN Sökülerek, kökünden çıkarılmış olarak
MAKLUB (Kalb den) Altı üstüne çevrilmiş, kalbolunmuş Ters döndürülmüş Başka şekle sokulmuş * Harfleri tersinden okunduğu zaman yine aynı olan kelime veya cümle (Anastas mum satsana cümlesi gibi)
MAKLUBİYET Ters döndürülmüşlük, altı üstüne getirilmişlik Maklub olma hâli
MAKLUD Fitil gibi bükülmüş olan
MAKLUM Yontulmuş ve kesilmiş olan
MAKLUV (MAKLİYY) Pişirilmiş kebap
MAKMAKA Sözü boğazı içinden söylemek
MAKMENE Lâyık ve münâsip olacak yer
MAKNA´ Kanaat edip râzı olacak yer * Şâhid, adâlet şâhidi
MAKNAT Ümit kesecek yer
MAKNEE (MAKNEUT) Güneş görmeyen yer
MAKR Çok acı olmak
MAKREBE Hısımlık, yakınlık Karâbet
MAKREME (Bak: Mikrame)
MAKRU´ Okunan Okunmuş olan
MAKRUF Töhmetli kimse * Yabana atılmış nesne
MAKRUH Yaralanmış, kahredilmiş Mecruh
MAKRUN (Karn dan) Ulaşmış Kavuşmuş Yakın * Müsaadeye mazhar * Çatık kaşlı olmak
MAKRUN-U MÜSÂADE İzin almış, izne kavuşmuş
MAKRUN-U SIHHAT Sıhhat ve hakikata yakın Doğruluk derecesi fazla
MAKRUNİYET Yaklaşma Yakınlık
MAKRUT Selem ağacının yaprağıyla dibâgat olan gön ve sahtiyan
MAKRUZ (Karz dan) Ödünç verilmiş İkraz edilmiş Borç olarak verilmiş
MAKS Suya dalmak Daldırmak
MAKSAD (C: Makasıd) (Kasd den) Kasdolunan ve istenilen şey Merâm, gâye
MAKSAD VE MÜSTEKARRIN TEMEYYÜZÜ Kelâmın maksadının ve karar kıldığı yerin açık olarak belli olması
MAKSAL Mahsul ekilen yer
MAKSAR Nihâyet, son, netice
MAKSARA (C: Mekâsır-Mekâsir) Köşk, kasr
MAKSEBE Sazlık, kamışlık
MAKSEE Hıyar tarlası
MAKSİM (C: Makasim) Taksim edilecek, dağıtılacak yer * Suyun kollara ayrılma yeri Masluk, savak
MAKSUD Kasdedilmiş Kasdedilen * İstenilen şey İstek Arzu Gâye
MAKSUM Taksim edilmiş, ayrılmış, bölünmüş * Kısmet, nasib
MAKSUR Zoraki, cebren Elinde ve ihtiyarında olmadan
MAKSUR (Kasr dan) Kasrolunmuş, kısaltılmış, kasılmış, alıkonulmuş * Mahbus * Kasrolunmuş nesne * Gelinin üzerine tutulan duvak * Gr: Bir kısım arapça kelimelerin sonunda yâ şeklinde yazılan, fakat elif gibi okunan harf ( : Dâ´vâ) kelimesinde olduğu gibi Buna, "Elif-i maksura" denir
MAKSURE (C: Makasir) Câmilerde etrafı parmaklıkla çevrilmiş biraz yüksekçe yer
MAKSUS Kesilmiş, kırpılmış
MAKSUV (MAKSIYY) Kulağının ucu kesilmiş deve veya koyun
MAKSÜE Hıyar tarlası
MAKŞUR Soyulmuş, kabuğu çıkarılmış
MAKŞUVV Men´ ve kahrolmuş Tab´ından çıkarılmış
MAKT Kin, hiddet İğrençlik Şiddetli buğz
MAKT Vurmak
MAKTA´ Kesilen yer, kat´edilen yer, kesinti yeri * Uzun bir cismin enliğine kesildiği yerin görünüşü * Edb: Her manzumenin, hususen gazellerin ve kasidelerin ilk beytine matla´, son beytine makta´ denir; makta´da şâirin ismi bulunur
MAKTAA Eskiden üzerinde kamış kalemin ucu kesilerek düzeltilen kemikten veyâ mâdenden yapılmış âlet
MAKTANE Pamuk tarlası
MAKTAR Damla, katre
MAKTEL Birinin öldürüldüğü yer Bir katlin yapıldığı yer
MAKTEM Tozlu yer
MAKTU´ (Maktua) (C: Makati´) Kesilmiş, kat olunmuş * Pazarlıksız, değeri ve pahası biçilmiş * Götürü
MAKTUAN Götürü olarak, toptan
MAKTUL Öldürülmüş, katledilmiş olan
MAKTULEN Öldürülerek, katledilerek
MAKTULÎN (Maktul C) Öldürülmüş insanlar Vurulmuş veya katledilmiş kimseler
MAKTUR Katranlı Katran sürülmüş
MA´KUD (U, uzun okunur) Akdolunmuş, bağlanmış, düğümlü, bağlı
MAKUL (Kavl den) Denilmiş, söylenilmiş * Söylenilen söz
MA´KUL Akla yakın, aklın kabul edeceği
MA´KUL-ÜL-MA´NA Bir sebebe, illete ve maslahata dayanan şer´i mesele (Fakat, hakiki sebeb ise emr-i İlâhidir) Bir hikmete ve bir maslahata binâen tercih edilmiş veya o hükmün teşriine müreccih olmuş olan şer´i mes´ele (Bak: Taabbüdi)
MAKULAT (Makule C) Çeşitler, takımlar Kategoriler
MA´KULAT (Ma´kul C) Aklın uygun bulduğu, ancak akıl ile bilinir ve nakle müstenid olmayan meseleler ve ilimler (Bak: Akliyat)
MAKULE Takım, çeşit Kategori
MA´KULE Diyet
MA´KULİYET Akla uygunluk, mantıki oluş * Menkul olmayış
MA´KUM Kapalı
MA´KUS(E) Tersine dönmüş, aksetmiş, başaşağı çevrilmiş, zıddı * Uğursuz
MA´KUSEN Ters olarak, aksine, zıddına olarak
MA´KUSEN MÜTENASİB Mat: Tersine olan müvâzene Yâni, birbirine nisbet edilen iki şeyden, biri çoğaldığı oranda diğerinin eksilmesi veya birinin azaldığı nisbetinde diğerinin çoğalması Ters orantılı
MA´KUSİYET Terslik, zıdlık, aksilik
MAKV Cilâ yapmak * Yıkamak * Saklamak
MAKYA Kusmak * Kusma yeri
MAKYE Duracak yer, konak yeri
MAKZABA Yonca ekilen yer
MAKZÎ Kaza olunmuş, ödenmiş, te´diye olunmuş olan Ümid edildiği üzere tamam ve ikmâl edici olan Ödeyici Sâhib-i mucib ve muris * Fık: Kendi irade ve kesbimizin neticesi olmak üzere Cenab-ı Hakk´ın (CC) yaratıp vücuda getirdiği bazı şeyler vardır ki, bunlar Allah´ın rızasına muhalif olduğundan, bunları irtikâb etmesi caiz değildir Bu usul-ü kaideye, "makzî" denilmektedir
MAKZUF (Kazf den) İftira edilmiş Namusu hakkında lâf edilmiş * Hazfolunmuş Atılmış