Bursa Ve Güzellikleri

Bursa Hanları

Koza Hanı (Osmangazi)



Bursa Ulu Camisi ile Orhan Camisi arasında bulunan Koza Hanını, Sultan IIBeyazıtın İstanbulda yaptırdığı Beyazıt Külliyesine akar olarak 1490-1491 tarihleri arasında yaptırılmıştır Mimarı Abdul-ûlâ bin Pulad Şah, inşaat emini de Sücca bin Karacadır

Koza Hanı çeşitli dönemlerde Han-ı Cedid Evvel, Şimşek Hanı, Sırmakeş Hanı, Beylik Kervansaray, Beylik Han-ı Cedidi Amire, Beylik Yeni Kervansaray isimleri ile de anılmıştır

Han dikdörtgen bir avlunun çevresinde iki katlı olarak yapılmıştır Doğusunda ise ahır ve depoların bulunduğu ikinci bir avlu bulunmaktadır Hanın kuzeyindeki giriş kapısı taş kabarma bezeli abidevi bir görünümdedir Girişin iki yanında dükkanların sıralandığı bir üst yapıya sahiptir Üst kattan güneye, avluda depolara ve Orhan Camisi yönüne açılan üç kapısı daha bulunmaktadır Üst katta 50, alt katta 45 odası olan hanın avlusunun ortasına bir mescit yapılmıştır Sekiz yüzlü olan mescit, köşelerindeki sekiz ve arkadaki bir ayak üzerindedir Alt kısmında şadırvan vardır

Orijinal durumunda hanın üzeri kubbe ile örtülü iken, yapılan onarımlarla üst örtüsü çatıya dönüştürülmüştür

Fidan (Mahmut Paşa) Hanı (Osmangazi)

Bursanın en güzel hanlarından biri olan Fidan Hanı, Sadrazam Mehmet Ağanın oğlu İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır

XVyüzyıl yapısı olan han iki avluludur Ahırlar ve diğer yan bölümlerin bulunduğu kısım bugünkü dükkanların olduğu yerdedir Hana güneydeki çarşıdan girilmektedir İç avlu 4600x4200 m ölçüsünde kareye yakın dikdörtgen planlı olup, iki katlı revakların ayakları ve kemer yüzleri tuğla ve moloz taşla işlenmiştir Ortasında bir havuz ve mescidi vardır Birinci avlu üzerindeki hanın altta 48, üstte 50 olmak üzere 98 odası vardır Alt kattaki odalar ve revaklar tonozlarla, üst katta revaklar kubbeli, odalar ise tonozla örtülmüştür Çarşı tarafındaki alt kat odaları dışında kalan odalar birer pencere ile aydınlatılmıştır

Fidan Hanı 1561, 1603, 1656, 1760 yıllarında onarılmış, yapılan bir çok eklerle orijinalliğinden kısmen de olsa uzaklaşmıştır

Geyve (Lonca) Hanı (Osmangazi)

Demirkapı Çarşısında olan bu han eskiden Lonca Hanı olarak anılıyordu XVyüzyılda İvaz Paşa tarafından Yeşil Camiye gelir sağlamak amacıyla yapılmış ve Çelebi Sultan Mehmete hediye edilmiştir

Tuğla ve moloz taştan inşa edilen han, iki katlı olup, alt katta yirmi altı, üst katta da otuz odası bulunmaktadır Dört cephesinde de giriş kapısı vardır Batıdaki giriş kapısı iki tarafı kemerli beşik tonozludur

Han 1647, 1669, 1742 ve 1775 yıllarında onarım geçirmiştir Orijinalinde çatı örtüsünün kurşunları sökülmüş, yerine kiremitle örtülmüştür

Pirinç Hanı (Osmangazi)

Bursa Ulu Camiden aşağıya inen yolun sonunda, İvaz Paşa Camisinin karşısındadır Sultan IIBeyazıt, Koza Hanında olduğu gibi bu hanı da İstanbulda yaptırdığı Beyazıt Külliyesine gelir sağlamak amacıyla 1508de yaptırmıştır Mimarı Yakupşah bin Sultanşah ve Ali bin Abdullahtır Bina emini ise Ecebey bin Abdullah ve Nazır Muhiddindir

Pirinç Hanı büyük bir avlu etrafında iki katlı olarak yapılmıştır Hanın doğu yönünde taş kabartma motifleriyle bezeli muhteşem bir kapısı vardır Ancak depremlerde büyük hasara uğramıştır Orijinalinde alt katta otuz sekiz, üstte de kırk odası bulunuyordu Hanın önünde doğuya doğru uzanan iki sıra dükkan 1519 yılında yanmış ve bunlar sonradan onarılmıştır Avlu ortasındaki mescit de harap durumdadır Odalar tonozludur Üst örtüsündeki kurşunlar sökülüp XVIIyüzyılda yerine kiremitle kaplanmıştır

Han 1519, 1630, 1644, 1670 ve 1677 yıllarında onarılmıştır

İpek Hanı (Arabacılar Hanı) (Osmangazi)

İvaz Paşa Camisinin yanında olup, Bursanın en büyük hanlarındandır Arabacılar, Sultan ve Eski İpek Han olarak da isimlendirilen hanı, Çelebi Sultan Mehmet Mimar İvaz Paşaya, Yeşil Külliyesine gelir sağlamak amacı ile yaptırmıştır

Yontma taş ve tek sıra tuğladan inşa edilen ve kaynaklardan bu hanın avlu etrafında iki katlı olup, alt katında otuz dokuz, üst katında da kırk iki odası olduğu öğrenilmektedir Son yıllarda yapılan restorasyonlar sırasında han ilk yapımından oldukça uzaklaşmış, yalnızca batı bölümü ayakta kalabilmiştir Yine kaynaklardan öğrenildiğine göre avlu ortasında 12 köşeli, kaba yontma taş ve tuğladan yapılmış bir mescit bulunuyordu

Han, 1557, 1632, 1742 ve 1775 yıllarında onarım geçirmiştir

Emir (Bey) Hanı (Osmangazi)

Ulu Caminin kuzey doğusunda, Orhan gazi tarafından yaptırılmıştır 1522 yılına kadar Eski Bezâzıstan olarak bilinen han, daha sonra Emir (Bey) Hanı ismini almıştır

Bu han Osmanlı hanlarının ilk örneklerinden biri olup, şehir içi ticaretine uygun olarak yapılmıştır 4800x5000 m ölçüsünde kareye yakın dikdörtgen planlı, iç avlunun çevresinde iki katlı revaklar ve bunlara açılan odalardan oluşuyordu Ayrıca hanın arkasında küçük bir de ahırı bulunuyordu

Han yapıldığı tarihten günümüze kadar bir çok yangın ve deprem geçirdiğinden büyük hasara uğramıştır Yapı kesme taş ve tuğla ile örülmüştür Fil ayaklara oturan, tonozla örtülü iki katlı revak ve revaklara açılan tonozlu odalardan meydana gelmiştir Alt kattaki revaklı, penceresiz eşya depolarının üzerine, üst kata pencereli, ocaklı odalar yerleştirilmiştir Alt katta otuz altı, üst katta da otuz yedi odası vardır

Han, 1544, 1634, 1674, 1788, 1962-1963 yıllarında onarılmıştır

Çukur (Kütahya) Han (Osmangazi)

Çukur Han Tüzpazarı Caddesinde bulunmaktadır Sultan IIMurad döneminde Yıldırım Beyazıtın damadı Buharalı Emir Efendi tarafından yaptırılmıştır

Kesme taş ve tuğladan yapılan bu han da diğer hanlar gibi bir avlu çevresinde, iki katlı olup revak ve odalardan oluşuyordu Günümüze bu handan yalnızca güney tarafındaki zemin kat odalarından üçü ile batıdaki kapı kemeri, merdivenleri ve birkaç odası gelebilmiştir

Eski Yeni Han (Tahıl Hanı) (Osmangazi)

Cumhuriyet Caddesi üzerinde bulunan bu hanı XVIyüzyılda Kanuni Sultan Süleymanın Sadrazamı Semiz Ali Paşa yaptırmıştır Cumhuriyet Caddesinin açılması nedeni ile bu han ikiye bölünmüş ve orijinalliğinden uzaklaşmıştır

Handan günümüze gelen kalıntılardan öğrenildiğine göre, dikdörtgen planlı, iki katlı olup revakların arkasında odalar sıralanmıştır Kesme taş ve tuğladan yapılmış odaların üzerleri tonozlarla örtülmüştür Günümüze gelebilen kalıntıları bugün zahire deposu olarak kullanılmaktadır

Bu han 1690 ve 1844 yıllarında onarım geçirmiştir

Kapan Hanı (Osmnagazi)

Kapan hanı Atatürk Caddesi üzerinde olup, XIVyüzyılın ikinci yarısında Sultan IMurad Hüdavendigâr tarafından yaptırılmıştır

Bu han da dikdörtgen büyük bir avlunun çevresinde iki katlı revaklar ve bunların arkasındaki odalardan meydana gelmiştir Atatürk Caddesinin genişletilmesi nedeniyle de hanın güney tarafı tamamen yıkılmıştır Günümüze tonoz örtülü birkaç odası gelebilmiştir

Günümüze Gelemeyen Bursa Hanları

Bursada günümüze gelemeyen diğer hanlar hakkındaki bilgiler eski kaynaklardan edinilmekte olup, bunların başında; Bali Bey Hanı, Bezir Hanı, Doğan Gözü Hanı, İvaz Paşa Hanı, Hacı İvaz Paşa Çarşısı, Kamberler Hanı, Karacabey Hanı, Katır Hanı, Molla Hüsrev hanı, Nalbur Hanı, Yeşil Hanı ve Yoğurt Hanı gelmektedir

Beylik Han (Cafer Paşa) Hanı (İnegöl)

Akarsu, Güven Çarşısı veya Cafer Paşa Hanı isimleri ile bilinen Beylik Hanı, Vakıflar Genel Müdürlüğündeki bir kayda göre 1827-1828 yıllarında Cafer Paşa tarafından yaptırılmıştır

Kuzeybatı-güneydoğu yönünde dikdörtgen planlı, açık avlulu hanın dikey kenarlarında birer kapısı bulunmaktadır Hanın avlusu 3570x965 m ölçüsünde olup, kesme taştan yapılmıştır Saçak altındaki üç sıra testere dişi motiften başka handa başka bir bezemeye rastlanmamaktadır

Beylik hanı 1950li yıllarda onarılmış, eski özelliğini yitirmiştir Yalnızca güneybatıdaki giriş kapılarından birisi orijinalliğini korumaktadır

Rüstem Paşa Hanı (Eski Han) (İznik)

İznik Atatürk Caddesi, Karahan ve İskele sokakları arasındaki 106 m2lik bir alanı kaplayan bu han ile ilgili kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır Yalnızca Evliya çelebi İznikteki hanlardan söz ederken “Tımar Hanı olarak Rüstem Paşa Kervansarayı vardır ki Mimar Sinan yapısıdır” demektedir Bu konuda CTexier ile ProfDrSemavi Eyicenin bu konudaki tanımları birbirini tutmamaktadır

Bu han kesin olmamakla beraber Kanuni Sultan Süleyman zamanında, XVIyüzyılda yapılmıştır

Rüstem Paşa Hanının günümüze yalnızca kuzey ve batı duvarlarının kalıntıları gelebilmiştir Buna dayanılarak hanın 30x60 m ölçüsünde olduğu sanılmaktadır Kuzey duvarında bir mazgal penceresi, batı duvarında ise sonradan açılan bir giriş yeri bulunmaktadır Hanın duvarları moloz taş ve tuğladan örülmüştür Bunların arasında yer yer bir ve iki sıra halinde tuğlalar da görülmektedir

Issız Han (Karacabey)



Karacabey, Seyran Köyündeki Issız Hanın güney cephesindeki giriş kapısı üzerindeki iki satırlık mermer kitabeden 1394-1395 yılında Celalüddin Eyne Bey Bin Felek Meliküddin tarafından yaptırıldığı öğrenilmektedir

Vakıflar Genel Müdürlüğünün Subaşı İne Bey Bin-i Mehmed Feleküddin adına 1402 tarihinde düzenlenen vakfiyesinde bu handan söz edilmemektedir Ancak, XVIyüzyıldan itibaren buraya gelen gezginlerden ADSestini, SGerlach bu handan söz etmişlerdir

Issız Han kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olup, güneyde giriş eyvanı bulunmaktadır Bu eyvan doğu ve batı duvarları eksenindeki nişlerle genişletilmiştir Giriş kapısından sonra hanın içerisinde iki sıra halinde üçerli paye dizisi hanı üç bölüme ayırmıştır Ayrıca girişin iki yanında da tonoz örtülü dikdörtgen iki mekan daha bulunmaktadır Hanın avlusunu çevreleyen odalar beşik tonozlu olup, bunların iç mekana açılan kapıları kuzey duvarındadır Ayrıca bu bölümler birer mazgal penceresi ile dışa açılırlar Hanın yan bölümleri altta ikişer, üstte altışar mazgal pencere ile dışa açılmışlardır Yapının güney bölümü ve kuzeyi çatı ile örtülmüştür Yan duvarlardaki sivri kemerli nişler yatay ve dikey tuğla dizileri ile bezenmiştir Hanın basık kemerli giriş kapısı sivri bir kemer içerisine alınmış, üzerine de küçük dikdörtgen bir pencere yerleştirilmiştir

İç mekanda yolculara ayrılan bölüme üç basamaklı bir merdivenle çıkılmaktadır Ortadaki iki ocak dörder granit sütunla çevrelenmiştir Bu sütunlar basık kemerlerle birbirlerine bağlanmış olup, bunların üzeri kademeli tuğladan bir baca şeklindedir

Hanın cephesi iki sıra kesme taş, dört sıra tuğla ile örülmüştür Üst örtü sistemleri, kemerler, bacalar, nişler tuğladan yapılmıştır Giriş kapısının kemeri mermer, onu çevreleyen kemer ise çift renkli kesme taştan yapılmıştır

Bali Bey Hanı (Yenişehir)

Bali Bey Hanı günümüze gelememiştir Ancak bu hanın Bali Bey vakfiyesine göre 1825-1826 yıllarında yapıldığına dair bir not bulunmaktadır Yenişehirde araştırma yapan Tülay Reyhanlı bu hanın yalnızca bir temel kalıntısının bulunduğunu, bunun dışında herhangi bir ize rastlanmadığını ileri sürmektedir Ekrem hakkı Ayverdi ise handan günümüze hiçbir izin gelemediğini belirtmektedir

Bali Bey Hanından günümüze gelebilen kapı, çarşı içerisindeki Kasaplar Sokağındadır Bu kapının kemeri 315 m genişliğinde, 265 m yüksekliğindedir Çevresindeki duvar kalıntıları dükkanlar arasında kalmıştır Buna dayanılarak, bu hanın 37 m uzunluğunda olduğu sanılmaktadır Mevcut izlere göre de bir sıra kesme taş, iki sıra tuğladan örülmüştür

Çatalağıl Köyü Hanı ( Nilüfer)

Nilüfer İlçesi Çatalağıl Köyündeki hanın ne zaman ve kimin tarafından yapıldığını belgeleyecek bir bilgiye kaynaklarda rastlanılmamıştırGünümüze bu hanın yalnızca temelleri gelebilmiş , yakın tarihlerde üzerine başka bir yapı yapılmıştır

Temel kalıntılarına göre güney-kuzey doğrultusunda dikdörtgen planlı olduğu anlaşılmaktadırBunun dışında bilgi verebilecek kalıntılara rastlanılmamıştır

Hoca Tursun Hanı (Kestel)

Kestel ilçesi, Aksu Köyünde bulunan bu hanın giriş kapısı üzerindeki üç satırlık kitabeden Hoca Tursun bin Muhammed isimli bir tüccar tarafından 1498 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır

Kitabe:

Ne saadet o kişiye ki alemde adını
Buhayır sahibi, tacirlmerin iftiharı Hoca Tursun bir
Muhammedin binasıdır Konstantaniyye şehrinde tamamlanması dokuzyüzdört yılının Muharrem ayındadır

Hanın kuzey yönündeki giriş kapısı,kapı kemeri ve üzerindeki kitabesi yakın tarihlere kadar ayakta kalabilmiştir Bugün çevresine evler yapılmıştır Hanın iç mekanına ait duvar kalıntıları ayakta kalabilmiştir

Han kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı olarak uzanmaktadır Büyük olasılıkla 1685 x 3482 m ölçüsündedir Kalıntılara dayanılarak hanın iki yanında iki yan mekan olduğu sanılmaktadır Hanın duvarları düzenli sıralar halında kaba yontma taşlardan yapılmıştır Kemerleri tuğladandır

Aksu Köyü Hanı (Kestel)

Kestel Aksu Köyünde bulunan bu hanın ne zaman ve kimin tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir Kaynaklarda da bununla ilgili bir nota rastlanılmamıştır

Han kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda dikdörtgen planladır İç mekanı 1890 x 3660 m ölçüsündedir Hanın kuzeydoğu,güneybatı duvarlara kısmen ayaktadır Güneybatı duvarında, altta üç dikdörtgen, üstte de bir yuvarlak niş ve dışa doğru daralan iki mazgal penceresi bulunmaktadır