Küba Tanitimi

KübaFidel Castro'nun yönettiği, kurucuları arasında ünlü devrimci Che Guevara'nın da olduğu ülke Başkenti Havana'dır Puroları ile de tanınır Küba'da amerikan doları döviz olarak kabul edilmez IMF'ye borcu olmayan nadir ülkelerden biridir Eğitim ilkokuldan üniversiteye kadar her yerde ücretsizdir

Tarih

Küba yerlileri; Küba'nın ilk sakinleri Güney Amerika'dan adaya gelen Guanahatabey ve Kiboni YerlileriydiAdaya daha sonra yerleşen Taynolar (Antil Aravakları) çömlek ve alet yapımında belirli bir düzeye ulaşmış tarımcı ve barışçıl bir halktıİspanyolların adada ilk koloniyi kurduğu sırada çoğunluğunu Taynoların oluşturduğu Yerlilerin sayısı 80-100 bin dolayındaydı

Kolonyal Küba
Kristof Kolomb'un birinci yolculuğunda keşfederek (Ekim 1492) ispanyol toprağı ilan ettiği Küba'da ilk kalıcı yerleşim 1511'de kurulduKolonicilerin baskı ve sömürüsü, salgın hastalıklar, açlık ve göçler Yerli nüfusunu 5 bine kadar düşürdü18 yy' a girilirken bölgede sağlanan barış ve düzenle birlikte koloninin nüfusu 50 bine ulaştıİspanya'dan düzenli gemi seferlerinin başlaması Havana'nın ticari ve stratejik önemini artırdıBu arada hayvancılığın,tütün ve şekerkamışı üretiminin artırılması ve işgücü için Afrika'dan çok sayıda köle getirilmesi adada köklü bir değişim yarattı1865'te köle ticaretinin sona ermesiyle ortaya çıkan işgücü açığını kapatmak için adaya sözleşmeli işçi olarak Meksika Yerlileri ve Çinliler getirilmeye başladı

Bağımsızlık ve sonrası 1901 - 1958
19 yy'ın sonlarından itibaren İspanya'nın şeker üretimi ve ihracatı için gerekli işgücü, sermaye, makine, teknik beceri, ve pazarları sağlamada yetersiz kalması Küba'yla olan siyasi ve iktisadi bağlarının giderek zayıflamasına yol açtıBu ortamda ABD'li işadamları şeker üretiminde ve ticaretinde güç kazanmaya başladı İspanyolların adada gelişen özerklik talebine ödün vermemesi ve vergileri daha da artırması, On Yıl Savaşı'nın (1868 - 1878) başlamasına neden olduSonunda İspanya Zanjon Sözleşmesi'yle (1878) siyasal ve ekonomik reformlar yapmaya söz verdiAdada sağlanan barış ortamı ekonomik bunalımın derinleşmesi yüzünden uzun süreli olamadı1895'te sürgündeki Kübalı şair ve gazeteci Jose Marti'nin sürgündeki siyasi örgütleri biraraya getirmesiyle gerilla taktiklerine dayanan bir bağımsızlık savaşı başladıBuna karşı İspanya adaya 200 bin asker çıkardıSavaş ortamının adadaki şeker üretimini durma noktasına getirmesi üzerine ada ekonomisinde etkin durumda olan Amerika Birleşik Devletleri'nin Havana limanında demirli Maine Gemisi'nin batırılmasını bahane ederek İspanya'ya savaş açmasına neden oldu

İspanya'nın İspanyol - Amerikan Savaşı (1898) sonunda yenilmesinin ardından imzalanan Paris Antlaşması çerçevesinde öngörülen Küba'nın bağımsızlığı 1 Ocak 1899'da Amerika Birleşik Devletleri işgali altında yürürlüğe girdiKüba Devleti'nin siyasal ve ekonomik çerçevesini belirleyici önlemler alan Amerika Birleşik Devletleri, Küba'nın iç ve dış ilişkilerinde söz sahibi olma ve Guantanamo Koyu'nda bir deniz üssü kurma hakkını aldıktan sonra birliklerini adadan çekti(1901) İkinci Amerika Birleşik Devletleri müdahalesinden (1909) sonra seçimleri kazanan liberallerin adayı Jose Miguel Gomez döneminde rüşvet, yolsuzluk ve sosyal adaletsizlik üzerine kurulu bir yönetim biçiminin yolunu açtıÖzellikle Afrika kökenli kübalıların siyasal haklar ve daha iyi iş olanakları için giriştiği eylemler sert biçimde bastırıldıGomez'le birlikte örtülü bir diktatörlüğe dönüşen cumhurbaşkanlığı çoğu kez hileli seçimler ve askeri baskı yoluyla ele geçirilen bir makam durumuna geldi1933'te Amerika Birleşik Devletleri'nin desteğiyle Gerardo Machado'yu deviren Fulgencio Batista, en ünlü diktatör olarak uzun yıllar Küba yönetimine damgasını vurduBatista zamanında tarım ve hayvacılığın yanı sıra turizm ve kumarhane işletmeciliği de önemli bir gelir kaynağı haline geldiBuna karşı işsizlik oranın yükselmesi, nüfusun büyük çoğunluğunun yoksulluk içinde kalması ve ekonominin giderek daha da dışa bağlanması Batista yönetimine karşı etkin bir muhalefetin doğmasına yol açtı

Devrim ve Sonrası Küba
1950'lerde diktatörlüğü hedef alan gruplardan birine liderlik eden Fidel Castro, Moncada Kışlası'na düzenlediği başarısız bir baskından (1953) dolayı bir süre hapis yattı Daha sonra Meksika'ya giden Castro 1955'te 26 Temmuz Hareketi'ni başlattıArjantinli devrimci Che Guevara'nın da yer aldığı örgütün Aralık 1956'da Küba'da başlattığı gerilla hareketi, zamanla öteki gruplardan da destek alarak Batista'ya bağlı birliklere önemli darbeler indirdi1 Ocak 1959'da diktatör Fulgencio Batista'nın Küba'yı terketmesinin ardından Castro'ya bağlı bin kişilik bir kuvvetin Havana'ya girmesiyle yeni bir yönetim başladı (Küba Devrimi)

Marksist-Leninist Küba
İktidara geldikten sonra köklü toprak reformu gibi adımlarla geniş bir kesimin desteğini kazanan Fidel Castro, ittifak kurduğu Küba Sosyalist Halk Partisi ile birlikte yönetime ağırlığını koyduToprak kamulaştırmalarından zarar gören Amerika Birleşik Devletleri şirketlerinin baskısıyla Amerika Birleşik Devletleri yönetiminin uygulamaya başladığı iktisadi ambargo ve bunu izleyen Domuzlar Körfezi Çıkartması, Castro'nun SSCB ile yakın bir ilişkiye girerek sosyalist bir çizgiye yönelmesini hızlandırdıErtesi yıl Küba'ya yerleştirilen Sovyet füzeleri yüzünden patlak veren Ekim Füzeleri Bunalımı'nda Sovyet lideri Nikita Kruşçev'in geri adım atması Küba'nın SSCB ile olan ilişkilerini bir ölçüde bozdu1960'larda Amerika Birleşik Devletleri baskısı yüzünden artan askeri harcamalar ekonomide sarsıntıya yol açtıAynı dönemde Küba, Latin Amerika'daki devrimci hareketlere verdiği destekten dolayı diplomatik yalnızlığa itildi

1970'lerde ekonomide başlayan düzelme ile birlikte parti ve devlet istikrarlı bir yapıya kavuşturulduBu arada Castro'nun yönetimdeki etkinliğide pekiştirildi1979 - 1982 arasında Bağlantısızlar Hareketi'nın dönem başkanlığını yürüten Küba'nın SSCB ile olan ilişkileri doğrultusunda Angola ve Etiyopya'ya asker göndermesi, bağlantısız bir ülke olan Afganistan'ın SSCB tarafından işgal edilmesine tepkisiz kalması Üçüncü Dünya'da bazı tepkilerle karşılaşmasına yol açtı 1980'de Kübalı rejim muhaliflerine Amerika Birleşik Devletleri'ye gitme izninin verilmesinden sonra göç eden 120 bin Kübalı arasında adi suçluların ve akıl hastalarının bulunması ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Grenada'ya müdahalesi iki ülke arasındaki ilişkileri daha da gerginleştirdi1990'da Doğu Bloku'nu saran değişim dalgası siyasi olarak Küba'yı etkilemedi

Soğuk Savaş Sonrası
Soğuk Savaş sonrasında kesilen Sovyet yardımı yüzünden iktisadi bir açmaza sürüklenen Küba, turizm yatırımlarına yöneldi ve kısıtlı da özel yatırımlara izin verildiGene bu dönemde Amerika Birleşik Devletleri ile olan ilişkilerde kısıtlı bir iyileşme görüldü1990'ların sonlarından itibaren Çin Halk Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği'ne yakınlaşan Küba, Latin Amerika'da da (özellikle Venezuela ve Bolivya) yeni müttefikler buldu31 Temmuz 2006'da Fidel Castro başkanlik görevlerini geçici olarak kardeşi Raul Castro'ya devretti

Kültür

Küba kültürü köken bakımından İspanyol ve Afrika etkisinin belirgin izlerini taşırAmerika Birleşik Devletleri ile olan tarihi bağları nedeniyle Kuzey Amerika sporları halk arasında yoğun ilgi görmektedirBaşta beyzbol olmak üzere basketbol,voleybol,atletizm ve boks Küba'da yaygın olarak oynanan ve uluslararası müsabakalarda başarılı olunan sporlardandır

Küba mutfağı; genel olarak ispanyol-karayip karışımıdırDomuz eti,deniz mahsulleri,mısır ve siyah fasulye çok tüketilir

Küba edebiyatının özellikle şiir alanında zengin ve nitelikli bir mirası vardır19 yy'da yaşamış şair Jose Marti ile 20 yy'da yaşamış olan Nicolás Guillén önemli kübalı edebiyatçılardandırÜnlü şarkı Guantanamera Küba'nın devrimci kahramanı Jose Marti'nin eseridirAynı zamanda Bolivya ordusuna ve Che'ye yazılan ünlü Soldatido Boliviano(Bolivyalı Küçük asker) şarkısı Nicholas Guillen'in dir

Yönetsel Koşullar

Küba'nın tek parti egemenliğine dayalı sosyalist bir devlet yapısı vardırKüba Komünist Partisi'nin (PCC) devlet yönetimindeki ağırlığı 1976 Anayasası'nda açıkça belli edilmiştir1965'te hazırlanmaya başlanan ve 1976'da halkoyuna sunularak yürürlüğe giren anayasaya göre yasama yetkisini Halk İktidarı Ulusal Meclisi (Asamblea Nacional de Poder Popular) kullanırDevlet ve hükümet başkanı konumunda olan Devlet Konseyi başkanı Bakanlar Kurulu'na başkanlık eder

Coğrafya

Yengeç Dönencesi'nin hemen başında ve Meksika Körfezi'nin girişinde yer alırAynı adı taşıyan asıl büyük adanın yanı sıra 3,715'ten fazla ada ve adacığı kapsarÖnce doğuya, daha sonra güneye yönelerek bir yay biçiminde Antil Denizi'ni çevreleyen Antiller ada zincirinin önemli bir parçasını oluştururEn yakın komşusu olan Haiti'ye 77, Bahamalar'a 140, Jamaika'ya 146, Amerika Birleşik Devletleri'ne 180, Meksika'ya 210 ve Cayman Adaları'na 240 km uzaklıktadırÜlkenin ikinci büyük adası Juventud adasıdırEn yüksek noktası Turquino Doruğu'dur (2005 m)Toplam kara yüzölçümü 110,861 km²'dirYıllık ortalama sıcaklık 26 C'dirİki mevsimle belirlenen yarı tropikal bir iklime sahiptirEylül - Ekim ayları arasında görülen kasırgalar bazen büyük yıkımlara yol açmaktadırKıyılarının toplam uzunluğu 3735 km olup, Guantanamo Koyu'ndaki Amerika Birleşik Devletleri deniz üssüyle 29 km'lik kara sınırı vardır

Nüfus

Küba'nın oldukça karmaşık bir yapı gösteren nüfusu, geçmiş yüzyıllarda adaya değişik etnik toplulukların yerleşmesinin ürünüdürKolomb öncesi dönemde sayıları 80-100 bin arası olan ada yerlilerinden, günümüzde yalnızca adanın doğu ucunda yaşayan birkaç aile kalmıştırKüba nüfusunun % 51'i mulattolar (avrupalı ve afrikalıların karışımı), % 37'si beyazlar, % 11'i siyahlar ve % 1'i de çinlilerden oluşurÇinli nüfus 19 yy'da demiryolu ve maden işleri için adaya getirilen çinlilerin torunlarıdırDoğum oranı 116/1000'dir

Nüfus: 11,382,820 (Temmuz 2006 verileri)

Nüfus artış oranı: %031 (2006 verileri)

Doğum oranı 116 doğum/1000 kişi (2006 verileri)

Ölüm oranı 722 ölüm/1,000 kişi (2006 verileri)

Mülteci oranı: - 157 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)

Bebek ölüm oranı: 622 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)

Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 7741 yıl

Erkeklerde: 7511 yıl

Kadınlarda: 7985 yıl (2006 verileri)

Ortalama çocuk sayısı: 166 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)

HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %010 (2003 verileri)

HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 200 den az (2003 verileri)

Ulus: Kübalı

Ekonomi

Küba ekonomisi büyük ölçüde sosyalist ilkelere dayanan devlet kontrollü bir planlı ekonomidirSon yıllarda özel sektör yatırımları artmakla beraber üretim araçlarının büyük bir kısmı devlet tarafından işletilir1992'de dış ticaretinin % 80'ini gerçekleştirdiği ve tarım üretimi için gereken sübvansiyonların sağlandığı SSCB'nin çöküşünden sonra oluşan depresif dönemde Amerika Birleşik Devletleri ambargosu yumuşatılmıştırFakat Sovyet yardımı yok olunca ve ticaret ilişkileri bozulunca ekonomi bir süre bozulmuş,sonra tarımdan sanayiiye geçmiştirAynı zamanda (özellikle Pinar del Rio'dan)iç göçler başlamıştır İşgücünün % 21'inin çalıştığı tarım sektöründe şekerkamışı,tütün,turunçgil,kahve ve pirinç önemli üretim ve ihracat kalemlerindendirSosyalist rejimde özellikle önem verilen balıkçılık ve hayvancılık gene önemli üretim kalemlerinden biridirTurizm son yıllarda yeniden eski canlılığını kazanmıştırÖzellikle Kanada ve Avrupa Birliği'nden gelen turistler sayesinde turizm Küba ekonomisinin itici gücü haline gelmiştirÇin Halk Cumhuriyeti,Kanada, İspanya ve Hollanda Küba'nın en büyük dış ticaret partnerleridirMadencliliğin temelini ihracat kalemleri içinde önemli bir payı olan nikel oluşturur(Dünya üretiminin % 64'ü)Kişi başına düşen GSMH yaklaşık 3,500 $'dır ve yaşam standartı hala 1990 öncesindeki seviyeye getirilememiştirPetrol konusunda en büyük destekçisi Çin'dirMühendis ve makina yardımı yapmaktadırlar