Felsefe-Toplum Sözleşmesi Kuramının Değeri,J.J.Rousseau Kritiği/Ahmet Gürbüz

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-24-2012

İkinci olarak, egemenlik “bölünmez”dir; egemenlik genel istekten oluştuğuna göre, genel istek te halkın bütününün isteğini yansıttığına göre, bölünen egemenlik genelliğini yitirecek, özel istek olacaktır Üçüncü olarak, egemenlik “yanılmaz”dır: Rousseau burada, genel istencin doğrulunu ve şaşmazlığını, ayrıca halkın yararına yönelmişliğini kabul eder; ancak bu, halkın yargılarında yanılmazlığını göstermez, halkın yanılmazlığı onun aydınlanması koşuluyla gerçekleşebilir Aydınlanmanın gerçekleşebilmesi için ise, her yurttaşa kendi düşüncelerini belirtebilme olanağı sağlanmalıdır

Son olarak, egemenliğin bir diğer özelliği ise onun “salt” oluşudur; ancak egemenliğin salt oluşu ona, halkın çıkar ve istemlerine aykırı işlemlerde bulunma hak ve yetkisini hiç bir zaman veremez Burada dikkat edilmesi gereken, yazarın bu saltlığı bir kişiye veya sınıfa değil, bütün halkın kendisine tanıması durumudur

Toplum sözleşmesinin ortaya çıkardığı toplumsal yapı, genel istencin yansıması olan yasalar aracılığıyla olur Yazar, adaletin tanrıdan geleceğine inanırsa da insanların bu kadar yüce bir varlıktan esinleneceklerini de aklı almaz pek Toplum düzeninde tanrının yerini artık, egemen varlık olan genel istenç almıştır Bu varlık, kendine amaç olarak toplumun ortak çıkarlarını kabul ettiğine göre, işlemleriyle adaletsizliğin doğmasına yol açmayacaktır Yasanın ilk özelliği genelliğidir; yasalar bütün insanlar tarafından, bütün insanlara uygulanmak üzere çıkarılmalıdır, aksi halde, yani yasaların bu genellik niteliklerini yitirmesi halinde gerçek anlamda yasadan söz edilemeyecektir Yasa koyma hak ve yetkisi ise halkın kendisindedir; bir yasa tasarısının toplumca oylanması, bu tasarının genel istence uygunluğunu belirtmek içindir Yasalardan amaç özgürlüğün ve eşitliğin sağlanmasıdır (24)

Ayrıca yazara göre, yasaların bir kutsal yanı da vardır, çünkü tanrının değişmez yasalarına uymak olanağını verirler insana

Rousseau sonuçta “doğal durum”a artık dönülemeyeceğini de iyice kavramıştır O’nca, kültür bütün sonuçlarıyla bir olgudur; doğa durumu bir daha geri dönmemek üzere ortadan çekilmiştir Ancak insanların doğa durumundan çıkmış olmaları, onların bir daha bu doğa durumundaki mutluluğa erişemeyeceklerini göstermez Doğa durumundan çıkan insanlık, bu hedefe, kültür yaşamını yeniden doğa durumuna yaklaştırmakla ulaşabilir Şimdiye kadar ki eğitim, insanın kişiliğini hem vücudu hem de ruhu bakımından engellemiştir; yapmacık bir sistemle, doğal hareket gereksinmelerini baskı altında bulundurmakla vücudu yozlaştırmış, otoriteye dayanan bir öğrenme ve tek yanlı teorik bir yetiştirme ile ruhu bozmuştur

Ruh eğitiminin ağırlık merkezi ise, ruhun etkinliklerinin ‘doğal’ temeli olan duygu olmalıdır (25)

Yazar, düşüncesinde insanın duygu yönüne gereken önemi vermiş, çağının ve de çağımızın ‘insanın kendisinin yarattığı nesnelerin uydusu olma durumu’nu ayrımsamıştır Onun isteği, soğuk ve yavan entellektualizm’den kurtulmaktır; bunun da çözümünü, kuru akılcılık yerine canlı duyguyu koymada, duygunun hakkını ve değerini korumada bulur (26)

Kaynaklar:
(1) J J Rousseau: İtiraflar, ICilt (çev Reşat Nuri Güntekin), İstanbul, 1991, s 3; Niyazi Öktem: Sosyolojinin ve Felsefenin Verileriyle Devlet ve Hukuk Felsefesi Akımları, İstanbul, 1993, s179
(2) Friedrich A Hayek: Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük, II Cilt (çev Mustafa Erdoğan), İstanbul, 1995; Macit Gökberk: Felsefe Tarihi, İstanbul, 1980, s383
(3) Giorgio Del Vecchio: Hukuk Felsefesi Dersleri (çev Suut Kemal Yetkin), Mârif Vekilliği Yayını,1940, s 77
(4) J J Rousseau : Toplum Sözleşmesi (çev Vedat Günyol), İstanbul, 1990 s14
(5) J J Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 20
(6) J J Rousseau : İtiraflar, II Cilt ( çev Arif Obay), İstanbul, 1991, s 5
(7) J J Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı (çev Rasih Nuri İleri), İstanbul, 1990, s79
(8) Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s135
(9) Rousseau; İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s 135
(10) Öktem, s 180
(11) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 48-49
(12) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 35
(13) Öktem, s 181-182
(14) Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s 128
(15) Macit Gökberk : Felsefenin Evrimi, İstanbul, 1979, s 73
(16) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 18
(17) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 25
(18) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 29
(19) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 39
(20) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s, 69
(21) İlhan Akın: Kamu Hukuku, İstanbul, 1979, s 168
(22) Akın, s 161
(23) Akın, s 161
(24) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 63
(25) Gökberk: Felsefe Tarihi, s 385
(26) Gökberk: Felsefe Tarihi s 385

10-24-2012	#3
Prof. Dr. Sinsi	Felsefe-Toplum Sözleşmesi Kuramının Değeri,J.J.Rousseau Kritiği/Ahmet Gürbüz İkinci olarak, egemenlik “bölünmez”dir; egemenlik genel istekten oluştuğuna göre, genel istek te halkın bütününün isteğini yansıttığına göre, bölünen egemenlik genelliğini yitirecek, özel istek olacaktır Üçüncü olarak, egemenlik “yanılmaz”dır: Rousseau burada, genel istencin doğrulunu ve şaşmazlığını, ayrıca halkın yararına yönelmişliğini kabul eder; ancak bu, halkın yargılarında yanılmazlığını göstermez, halkın yanılmazlığı onun aydınlanması koşuluyla gerçekleşebilir Aydınlanmanın gerçekleşebilmesi için ise, her yurttaşa kendi düşüncelerini belirtebilme olanağı sağlanmalıdır Son olarak, egemenliğin bir diğer özelliği ise onun “salt” oluşudur; ancak egemenliğin salt oluşu ona, halkın çıkar ve istemlerine aykırı işlemlerde bulunma hak ve yetkisini hiç bir zaman veremez Burada dikkat edilmesi gereken, yazarın bu saltlığı bir kişiye veya sınıfa değil, bütün halkın kendisine tanıması durumudur Toplum sözleşmesinin ortaya çıkardığı toplumsal yapı, genel istencin yansıması olan yasalar aracılığıyla olur Yazar, adaletin tanrıdan geleceğine inanırsa da insanların bu kadar yüce bir varlıktan esinleneceklerini de aklı almaz pek Toplum düzeninde tanrının yerini artık, egemen varlık olan genel istenç almıştır Bu varlık, kendine amaç olarak toplumun ortak çıkarlarını kabul ettiğine göre, işlemleriyle adaletsizliğin doğmasına yol açmayacaktır Yasanın ilk özelliği genelliğidir; yasalar bütün insanlar tarafından, bütün insanlara uygulanmak üzere çıkarılmalıdır, aksi halde, yani yasaların bu genellik niteliklerini yitirmesi halinde gerçek anlamda yasadan söz edilemeyecektir Yasa koyma hak ve yetkisi ise halkın kendisindedir; bir yasa tasarısının toplumca oylanması, bu tasarının genel istence uygunluğunu belirtmek içindir Yasalardan amaç özgürlüğün ve eşitliğin sağlanmasıdır (24) Ayrıca yazara göre, yasaların bir kutsal yanı da vardır, çünkü tanrının değişmez yasalarına uymak olanağını verirler insana Rousseau sonuçta “doğal durum”a artık dönülemeyeceğini de iyice kavramıştır O’nca, kültür bütün sonuçlarıyla bir olgudur; doğa durumu bir daha geri dönmemek üzere ortadan çekilmiştir Ancak insanların doğa durumundan çıkmış olmaları, onların bir daha bu doğa durumundaki mutluluğa erişemeyeceklerini göstermez Doğa durumundan çıkan insanlık, bu hedefe, kültür yaşamını yeniden doğa durumuna yaklaştırmakla ulaşabilir Şimdiye kadar ki eğitim, insanın kişiliğini hem vücudu hem de ruhu bakımından engellemiştir; yapmacık bir sistemle, doğal hareket gereksinmelerini baskı altında bulundurmakla vücudu yozlaştırmış, otoriteye dayanan bir öğrenme ve tek yanlı teorik bir yetiştirme ile ruhu bozmuştur Ruh eğitiminin ağırlık merkezi ise, ruhun etkinliklerinin ‘doğal’ temeli olan duygu olmalıdır (25) Yazar, düşüncesinde insanın duygu yönüne gereken önemi vermiş, çağının ve de çağımızın ‘insanın kendisinin yarattığı nesnelerin uydusu olma durumu’nu ayrımsamıştır Onun isteği, soğuk ve yavan entellektualizm’den kurtulmaktır; bunun da çözümünü, kuru akılcılık yerine canlı duyguyu koymada, duygunun hakkını ve değerini korumada bulur (26) Kaynaklar: (1) J J Rousseau: İtiraflar, ICilt (çev Reşat Nuri Güntekin), İstanbul, 1991, s 3; Niyazi Öktem: Sosyolojinin ve Felsefenin Verileriyle Devlet ve Hukuk Felsefesi Akımları, İstanbul, 1993, s179 (2) Friedrich A Hayek: Kanun, Yasama Faaliyeti ve Özgürlük, II Cilt (çev Mustafa Erdoğan), İstanbul, 1995; Macit Gökberk: Felsefe Tarihi, İstanbul, 1980, s383 (3) Giorgio Del Vecchio: Hukuk Felsefesi Dersleri (çev Suut Kemal Yetkin), Mârif Vekilliği Yayını,1940, s 77 (4) J J Rousseau : Toplum Sözleşmesi (çev Vedat Günyol), İstanbul, 1990 s14 (5) J J Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 20 (6) J J Rousseau : İtiraflar, II Cilt ( çev Arif Obay), İstanbul, 1991, s 5 (7) J J Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı (çev Rasih Nuri İleri), İstanbul, 1990, s79 (8) Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s135 (9) Rousseau; İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s 135 (10) Öktem, s 180 (11) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 48-49 (12) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 35 (13) Öktem, s 181-182 (14) Rousseau : İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, s 128 (15) Macit Gökberk : Felsefenin Evrimi, İstanbul, 1979, s 73 (16) Rousseau : Toplum Sözleşmesi, s 18 (17) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 25 (18) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 29 (19) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 39 (20) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s, 69 (21) İlhan Akın: Kamu Hukuku, İstanbul, 1979, s 168 (22) Akın, s 161 (23) Akın, s 161 (24) Rousseau: Toplum Sözleşmesi, s 63 (25) Gökberk: Felsefe Tarihi, s 385 (26) Gökberk: Felsefe Tarihi s 385