Open-End İplikçilk Sistemi

Open-End eğirme, en önemli iplik eğirme metotların dan biridir Ring eğirme yönteminde üretim hızının sınırlı kalmasından dolayı alternatif olarak ortaya çıkan bir eğirme yöntemidir

Open-End makinelerinin otomasyona çok uygun olmaları ve yüksek üretim hızları nedeni ile kullanımları sürekli olarak artış göstermiş ve bugün için dünyada yaklaşık %30 civarında bir pay sahibi olmuştur Teknolojik gelişmelere paralel olarak rotor iplerinin kullanım alanları da gittikçe genişleme göstermiştir İplik yapısı olarak ring ipliklerine göre çok daha farklı özellikler göstermesine rağmen artık ring ipliklerinin kullanım alanlarında da kullanılabilmektedir Hatta bazı alanlarda ring ipliklerine göre önemli üstünlükler sağladığı da söylenebilir

Türkiye bilindiği gibi büyük bir iplik eğirme kapasitesine sahip olup 1998 yılı yatırımları da dahil olmak üzere bu kapasitenin 5800000 ring iği ve 407452 rotordan oluştuğunu görmekteyiz Bu kapasitenin %53,9’u open-end’ de, % 86,3’ü 1990 yılından sonra yapılan yatırımlardan oluşmaktadır Dolayısı ile özellikle open-end eğirme makinelerimizin oldukça genç ve yeni jenerasyon makinelerden meydana geldiğini rahatlıkla söyleyebiliriz

Rotor eğirme, ring eğirmeden sonra, ipliğin yapısını büküm ve çekim parametreleri ile belirleme olanağı sunan bir iplik üretme yöntemidir Bunun yanı sıra open-end rotor eğirme, çok yönlü olarak kullanılabilen eğirme yöntemidir Çünkü sadece rotor, düze ve açılı silindir gibi eğirme elemanlarını değiştirmek suretiyle, kısa ştapel iplikhanesinin bütün materyallerini, 12tex’den 150 tex’ e (Nm 85’e, Ne 4’ten Ne 50’ye) kadar numara alanında eğirilebilmektedir Bu hem teknolojik hem de ekonomik açıdan geçerlidir (7)

Open-End İplik Eğirmenin Prensibi

Open-End eğirme sistemi genel olarak elyaf bandından (tarak bandı veya cer bandı) iplik eğirmeye yönelik bir yöntemdir Bu sistemde ring eğirme sistemindeki fitil aşaması yoktur ve ayrıca elde edilen iplik masuralara değil bobinlere sarılır

Rotor eğirme makinesi genel olarak şu organlardan oluşur;

Bir açma silindiri; Lifleri birbirinden ayırır Ayırma işlemi garnitür teli, iğneli valon veya çekim sistemi ile gerçekleşir
Bir elyafı rotora yönelten kanal; Elyaf burada oryante olur
Bir rotor; elyafı bir araya toplayıp döndürmeye yarar
Bir çekim düzesi; Yalancı büküm vermeye yarar
Bu ipliği çekme organı ve bobin tutucu kafesi; çapraz bobin elde etmeye yarar (7)

Besleme materyali olarak makineye verilen elyaf bandı uygun bir açma organı vasıtası ile tek elyaf halinde açılır Açma işlemi, çekim sistemi ve açma silindirleri ile gerçekleştirilir

Açma işleminden geçen elyafların birbiri ile teması kesilir Yani elyaflar tek tek açılmış şekildedir Açıldıktan sonra elyaf büküm elemanına beslenir Open-End sisteminde eğirme ve büküm elemanı olarak en çok rotor kullanılır Bu yüzden open-end sistemi denince genelde rotor sistemi akla gelmektedir

Oysa rotor sistemi yanında hava jet, elektrostatik ve firiksiyon eğirme ve büküm sistemleri de vardır Örneğin; rotor sisteminde elyaf bandı rotora beslenir, rotor yüksek hızla dönerken, elyaf rotor içinde kenara doğru kayar (merkez kaç kuvveti etkisiyle) ve iplik oluşumu için gerekli miktardaki elyaf istif edilir

Büküm tüpü (büküm hunisi) ile rotor çeperi arasıdaki iplik sonu aracılığı ile büküm elyaflara iletilir Elyafla bükülürken ipliğin ucunca eklenir Bu şekilde bir araya getirilip bükülen elyaflar kesintisiz olarak çekilir

Aynı zamanda iplik ucu rotor çeperi üzerinde çekim hızı oranında kendi etrafında döner İplik rotor dönüş yönüne nispeten bir miktar daha önde gider Bu şekilde iplik çekilir ve sabit bir hızla bobinlere sarılır

Kısaca belirtmek gerekirse ; open-end eğirme sisteminde bantlar open-end eğirme ünitesine beslenir, burada açma silindirinde elyaflar iyice açılır, eğirilmiş ipliği oluşturmak üzere bükülür, daha sonra da bobinlere sarılır

Bu yolla imal edilen iplikler; open-end iplik, açık-uç iplik, rotor ipliği yada türbin ipliği olarak isimlendirilir

Open-End İplik Üretiminde İşlem Kademeleri

Open-End iplikçiliğinde en önemli hususlar, elyaf bandından iplik oluşturulması ve daha çok kısa elyaflara yönelik bir eğirme sistemi olmasıdır

Pamuk iplikçiliğinin tam yakını yeni özel birkaç sistem ihmal edilirse open-end ve ring sistemlerine dayanır Open-End ve ring sistemleri işlem kademeleri arasındaki en önemli fark open-end sisteminde fitil işleminin olmamasıdır Bununla birlikte diğer bir farkta; ring iplik eğirme sisteminde elde edilen ipliğin kopslara sarılması karşılığında open-end sisteminde bobinlere sarılmasıdır

Penye open-end iplik üretiminde eğirme öncesi penye makineleri da üretime dahildir Fakat penye open-end iplikler pek üretilmez Özellikle Türkiye’de penye open-end ipliklerin üretimi ve kullanımı yoktur Bunun sebepleri şu şekilde özetlenebilir

Open-end iplikçiliğinin en önemli avantajı makine sayısını ve işlem kademelerini azaltarak en ekonomik şartlarda iplik üretmektedir Penye makinelerinin işlem kademelerine dahil edilmesi maliyeti arttırır

Open-end sistemi kısa elyaftan iplik üretimine uygundur Penye makinelerinde kısa elyaflar atılmakta ve uzun elyaf oranı yüksek, tarama bantları elde edilmektedir Penye makinesinin tek olumlu yanı open-end iplikçiliğinde önemli olan temizlik derecesinin yükseltilmesine yöneliktir

Open-end iplikçiliğinde, özellikle rotor eğirme sisteminin özelliğinden dolayı uzun elyaflar iplik kalitesine çok fazla etki edememektedir İplikte belirli bir kalite artışı sağlansa bile, bütün işlem fazlalığı vs göz önünde bulundurulduğunda ekonomik olamamaktadır Şunu da belirtmek gerekir ki open-end sistemlerinde özellikle rotorda elyaf uzunluğu belirli sınıra kadar iplik kalitesini etkilemese dahi, belirli elyaf uzunluğundan sonra kaliteyi olumsuz yönde etkiliyedilmektedir Bu sebepler yüzünden penye open-end ipliğinin üretimi pek yapılmaz Eldeki hammaddeye ve üretilecek iplik kalitesine göre işlem hammaddelerinde küçük değişiklikler yapılabilir

Open-end iplik üretim kademelerinde 2 pasaj cer çoğunlukla gereksizdir Bazı hallerde birinci pasaj cer işlemine bile gerek kalmamaktadır Hammadde özelliklerine, özellikle elyaf uzunluğu ve homojenliğine bağlı olarak cer pasaj sayısı değişir Tarakta reğüle tertibatının olması da cer pasajlarını ortadan kaldırmak için bir sebeptir

Pamuğun iki pasaj cerden geçmesi elbetteki open-end makinelerinin randımanını yükseltmektedir Ayrıca, cer pasaj sayısı makinedeki kg başına kopuşları da doğrudan etkilemektedir İkinci pasaj cerle kopuş sayısı çok aşağılara çekilmektedir Reğüle bir tarak sonrası ise, tek pasaj cer karde open-end iplik için yeterli olabilmektedir

Open-End İplik Eğirmenin Avantajları

Open-End eğirmenin avantajları ring eğirme sistemiyle karşılaştırılarak genel hatlarıyla şu şekilde sıralanabilirler;

a) Üretim hızı ring eğirme sistemlerine nazaran daha yüksektir Bu da üretimi arttırır Ring eğirme sistemine göre eğirme verimi yüksektir

b) Ring eğirme sistemindeki fitil safhasını ortadan kaldırır Elyaf bandından iplik üretilir

c) İplik bobine doğrudan sarılır Ring sistemindeki gibi sınırlı büyüklükte kopsların yerine bunların 15-25 katı daha fazla iplik alabilen bobinlere iplik sarılır

d) Open-end sisteminde üretilen iplik ring ipliğinden, daha hacimli, daha elastik, daha emicidir ve tüylülük azdır

e) Open-end sisteminde üretilen ipliğin bütününde özellikler ring ipliğe daha az değişkendir İncelik, düzgünsüzlük, dayanıklılık vs iplik boyunca çok az değişir ve iplik daha üniform bir yapıdadır