Tekstil Mühendisliğinde Yapılan Bazı Deneyler Ve Deney Raporları..

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ DENEYİ

1

AMAÇ

Hammadde, teçhizat, işçilik, makine, çalışma metodu, dolayısıyla iplik üretilirken iplikte meydana gelen, gözle görülüp değerlendirilebilen görünümü bozan kısımların incelenmesi

2

GENEL BİLGİLER

İplikte düzgünsüzlük kaliteyi etkileyen en önemli faktördür

İplikte düzgünsüzlük; işlenme, kullanım, ve diğer özellikleri etkiler

Düzgünsüzlük; gerek incelik ve numara, gerekse diğer yapısal özellikler açısından iplik boyunca meydana gelen değer sapmalarını tanımlar

İplikte düzgünsüzlük üretilen ipliğin üniformitesini gösterir

İplik üretimi sırasında meydana gelen hatalar düzgünsüzlüğü arttırır

iplik eğirilirken oluşan ve makineden kaynaklanan kaynaklanan mekanik (kam, dişli, silindir gibi makine elemanlarından doğan) çekim (ince ve kalın yerler, neps) ve hammaddeden kaynaklanan hatalar dolayısıyla iplikte düzgünsüzlük oluşturur

Uster istatistiklerinden çıkarılan, ince pamuklu kumaş üzerinde rahatsız edici hataların dağılımı aşağıdaki gibidir

Kalın iplik % 4 Kalın yer hataları % 46
İplik ekleme % 14 İnce yer hataları % 40
Bobin aktarma % 2 Yabancı madde %11

Bunlar ipliğin görünümünü, kalitesini, mukavemetini olumsuz etkiler

İplik düzgünsüzlüğüne neden olan mekanik hatalar; aşınmış teller, makine ayarlarındaki bozukluklar, hasara uğramış dişliler, makine vibrasyonu, çekim hataları gibi hatalardır

Büküm değişimi,numara değişimi, iplik tüylülüğü, mukavemet kaybı ve değişimi gibi ipliğin bütünü ile ilgili hataların yanında uzunlukla sınırlanan iplik hataları vardır

Çok rastlanan ve karakteristik uzunlukta olan hatalar; nope düğüm, kötü ekleme yerleri, boğum, balık, hav uçuntuları, uzun balık, takıntı, burgu, kalın iplik, çift iplik, çift eğrilmiş ve bükülmüş ipliktir

Az rastlanan ve değişik boyutta olan hatalar ise; kıvrım, takıntı iplik, bukle, halka, tüylü iplik ve iplik üzerindeki bitkisel-hayvansal artıklardır

Düzgünsüz ipliklerin makinelerde kullanımı düşük dayanım sebebi ile kopmalara sebep olur

Buda makine duruşlarını arttırır, verimliliği azaltır ve fire artar

düzgünsüz ipliklerle elde edilmiş kumaşlarda düzgünsüz yüzey oluşur

İplik incelik ve numara düzgünsüzlüğünün kumaş üzerinde oluşturduğu düzgünsüzlük özellikle boyamadan sonra ortaya çıkar ve iplik abrajı olarak isimlendirilir

İplikte numara ve incelik düzgünsüzlüklerini en aza indirmek için ipliğin üretiminden itibaren bazı işlemler gerçekleştirilir

Örneğin kesikli (stapel) elyaftan eğirilmiş ipliklerin üretiminde tarama işlemi düzgünsüzlüğü arttırıcı en önemli etkendir

Ayrıca dikiş ipliklerinde katlama işlemide üniform bir düzgünlük ve yapı oluşumu sağlar

Sonuç olarak tam düzgün bir iplikte;

• İpliğin enine kesitinin her birinde aynı sayıda lif bulunmalı
• Lifler eşit ve üniform doğrusal yoğunlukta olmalıdır

Bu özellikler henüz sağlanamamıştır

Bütün ipliklerde giderilemeyen bir düzgünsüzlük vardır

Minimum düzgünsüzlük içeren iplik en düzgün ipliktir

Genel olarak düzgünsüzlük ölçme metotları;
A-) Sübjektif metotlar B-) Objektif metotlar
Olmak üzere ikiye ayrılır

A-) Sübjektif metotlar

Düzgünsüzlüğün rakamsal ifadesi mümkün değildir

Görsel inceleme yapılır, iki metodu vardır

1-) Levhaya sarım yolu
2-) Dokuyup örerek kıyaslama

B-) Objektif metotlar

Düzgünsüzlükte rakamsal ifade kullanıla bilir

Metotları şunlardır;
1-) Kesip tartma
2-) Mukavemet değişimi
3-) Büküm değişimi
4-) Basınç altındaki incelik değişimi
5-) Projeksiyon mikroskobu metodu
6-) Elektronik sistemler

Buradaki sübjektif metotlardan, levha üzerine sarım metoduna değinilecektir

4

DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR

Düzgünsüzlüğü incelenecek olan iplik ve buna zıt renkte konik levha

Koyu renk iplik için açık renk levha, açık renk iplik için koyu renk levha kullanılır

5

DENEY NUMUNESİ

Deneyde kullanılan numuneler gri melanj iplik, lacivert iplik ve yün fitilidir

6

DENEYİ YAPILIŞI

Düzgünsüzlüğünü ölçmek için lacivert renkli iplik seçildiğinden dolayı beyaz konik levhaya düzgün ve paralel olarak sarılmıştır

İpliğin düzgünsüzlük kontrolü için levhaya sarımı sırasında bazı noktalara dikkat etmek gerekir

Örneğin iplik sarım aralıkları eşit olmalıdır

hatalar daha belirgin görüldüğünden levhalar tercihen konik olmalıdır

Kontroller uygun gün ışığı altında veya suni ışıkta ışık arkadan gelecek şekilde yapılmalıdır

Sarıcı alet yardımıyla iplik konik levha üzerine sarıldıktan sonra iplik koparılarak levha aletten çıkarılmıştır

Gün ışığı altında Amerika Standart Enstitüsünün hazırladığı PSTM denilen standart fotoğraflarla karşılaştırma yapılmıştır

Bu fotoğraflar A,B,C,D değerlerini alıp, “A” en iyisi, “D” en kötüsü değerini ifade eder

Gri melanj iplik ve yün fitili içinde aynı işlemler yapılmış, toplam üç farklı numune için A,B,C,D gibi bir değer belirlenmiştir

7

SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

CİNSİ ASTM CETVELİNE GÖRE DEĞERİ
LACİVER İPLİK C
GRİ MELANJ İPLİK B
YÜN FİTİLİ C

YORUM:

Lacivert renkli ipliğin birinci kalitede kullanılması uygun değildir

İkinci ve üçüncü kalitede ürünlerin oluşumu için kullanıla bilir

Gri melanj renkli iplik birinci kalite ürün oluşumu için kullanıla bilir

Hassas müşterilerimiz için ikinci kalite ürün oluşumunda önerile bilir

Yün fitilimizin ise birinci kalite ürün oluşumu için kullanılması uygun değildir

İkinci ve üçüncü kalitede ürün oluşumu için uygundur

10-10-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Tekstil Mühendisliğinde Yapılan Bazı Deneyler Ve Deney Raporları.. İPLİK DÜZGÜNSÜZLÜĞÜ DENEYİ 1AMAÇ Hammadde, teçhizat, işçilik, makine, çalışma metodu, dolayısıyla iplik üretilirken iplikte meydana gelen, gözle görülüp değerlendirilebilen görünümü bozan kısımların incelenmesi 2GENEL BİLGİLER İplikte düzgünsüzlük kaliteyi etkileyen en önemli faktördür İplikte düzgünsüzlük; işlenme, kullanım, ve diğer özellikleri etkiler Düzgünsüzlük; gerek incelik ve numara, gerekse diğer yapısal özellikler açısından iplik boyunca meydana gelen değer sapmalarını tanımlar İplikte düzgünsüzlük üretilen ipliğin üniformitesini gösterir İplik üretimi sırasında meydana gelen hatalar düzgünsüzlüğü arttırıriplik eğirilirken oluşan ve makineden kaynaklanan kaynaklanan mekanik (kam, dişli, silindir gibi makine elemanlarından doğan) çekim (ince ve kalın yerler, neps) ve hammaddeden kaynaklanan hatalar dolayısıyla iplikte düzgünsüzlük oluşturur Uster istatistiklerinden çıkarılan, ince pamuklu kumaş üzerinde rahatsız edici hataların dağılımı aşağıdaki gibidir Kalın iplik % 4 Kalın yer hataları % 46 İplik ekleme % 14 İnce yer hataları % 40 Bobin aktarma % 2 Yabancı madde %11 Bunlar ipliğin görünümünü, kalitesini, mukavemetini olumsuz etkiler İplik düzgünsüzlüğüne neden olan mekanik hatalar; aşınmış teller, makine ayarlarındaki bozukluklar, hasara uğramış dişliler, makine vibrasyonu, çekim hataları gibi hatalardır Büküm değişimi,numara değişimi, iplik tüylülüğü, mukavemet kaybı ve değişimi gibi ipliğin bütünü ile ilgili hataların yanında uzunlukla sınırlanan iplik hataları vardır Çok rastlanan ve karakteristik uzunlukta olan hatalar; nope düğüm, kötü ekleme yerleri, boğum, balık, hav uçuntuları, uzun balık, takıntı, burgu, kalın iplik, çift iplik, çift eğrilmiş ve bükülmüş ipliktir Az rastlanan ve değişik boyutta olan hatalar ise; kıvrım, takıntı iplik, bukle, halka, tüylü iplik ve iplik üzerindeki bitkisel-hayvansal artıklardır Düzgünsüz ipliklerin makinelerde kullanımı düşük dayanım sebebi ile kopmalara sebep olur Buda makine duruşlarını arttırır, verimliliği azaltır ve fire artardüzgünsüz ipliklerle elde edilmiş kumaşlarda düzgünsüz yüzey oluşurİplik incelik ve numara düzgünsüzlüğünün kumaş üzerinde oluşturduğu düzgünsüzlük özellikle boyamadan sonra ortaya çıkar ve iplik abrajı olarak isimlendirilir İplikte numara ve incelik düzgünsüzlüklerini en aza indirmek için ipliğin üretiminden itibaren bazı işlemler gerçekleştirilir Örneğin kesikli (stapel) elyaftan eğirilmiş ipliklerin üretiminde tarama işlemi düzgünsüzlüğü arttırıcı en önemli etkendir Ayrıca dikiş ipliklerinde katlama işlemide üniform bir düzgünlük ve yapı oluşumu sağlar Sonuç olarak tam düzgün bir iplikte; • İpliğin enine kesitinin her birinde aynı sayıda lif bulunmalı • Lifler eşit ve üniform doğrusal yoğunlukta olmalıdır Bu özellikler henüz sağlanamamıştır Bütün ipliklerde giderilemeyen bir düzgünsüzlük vardır Minimum düzgünsüzlük içeren iplik en düzgün ipliktir Genel olarak düzgünsüzlük ölçme metotları; A-) Sübjektif metotlar B-) Objektif metotlar Olmak üzere ikiye ayrılır A-) Sübjektif metotlar Düzgünsüzlüğün rakamsal ifadesi mümkün değildir Görsel inceleme yapılır, iki metodu vardır 1-) Levhaya sarım yolu 2-) Dokuyup örerek kıyaslama B-) Objektif metotlar Düzgünsüzlükte rakamsal ifade kullanıla bilir Metotları şunlardır; 1-) Kesip tartma 2-) Mukavemet değişimi 3-) Büküm değişimi 4-) Basınç altındaki incelik değişimi 5-) Projeksiyon mikroskobu metodu 6-) Elektronik sistemler Buradaki sübjektif metotlardan, levha üzerine sarım metoduna değinilecektir 4 DENEYDE KULLANILAN CİHAZLAR Düzgünsüzlüğü incelenecek olan iplik ve buna zıt renkte konik levha Koyu renk iplik için açık renk levha, açık renk iplik için koyu renk levha kullanılır 5 DENEY NUMUNESİ Deneyde kullanılan numuneler gri melanj iplik, lacivert iplik ve yün fitilidir 6 DENEYİ YAPILIŞI Düzgünsüzlüğünü ölçmek için lacivert renkli iplik seçildiğinden dolayı beyaz konik levhaya düzgün ve paralel olarak sarılmıştır İpliğin düzgünsüzlük kontrolü için levhaya sarımı sırasında bazı noktalara dikkat etmek gerekir Örneğin iplik sarım aralıkları eşit olmalıdırhatalar daha belirgin görüldüğünden levhalar tercihen konik olmalıdırKontroller uygun gün ışığı altında veya suni ışıkta ışık arkadan gelecek şekilde yapılmalıdır Sarıcı alet yardımıyla iplik konik levha üzerine sarıldıktan sonra iplik koparılarak levha aletten çıkarılmıştır Gün ışığı altında Amerika Standart Enstitüsünün hazırladığı PSTM denilen standart fotoğraflarla karşılaştırma yapılmıştır Bu fotoğraflar A,B,C,D değerlerini alıp, “A” en iyisi, “D” en kötüsü değerini ifade eder Gri melanj iplik ve yün fitili içinde aynı işlemler yapılmış, toplam üç farklı numune için A,B,C,D gibi bir değer belirlenmiştir 7 SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ CİNSİ ASTM CETVELİNE GÖRE DEĞERİ LACİVER İPLİK C GRİ MELANJ İPLİK B YÜN FİTİLİ C YORUM: Lacivert renkli ipliğin birinci kalitede kullanılması uygun değildir İkinci ve üçüncü kalitede ürünlerin oluşumu için kullanıla bilir Gri melanj renkli iplik birinci kalite ürün oluşumu için kullanıla bilir Hassas müşterilerimiz için ikinci kalite ürün oluşumunda önerile bilir Yün fitilimizin ise birinci kalite ürün oluşumu için kullanılması uygun değildir İkinci ve üçüncü kalitede ürün oluşumu için uygundur