Konu: Dünya Ülkelerinin Tanıtımı
Yalnız Mesajı Göster

Dünya Ülkelerinin Tanıtımı
Eski 10-06-2012   #6
Prof. Dr. Sinsi
Varsayılan

Dünya Ülkelerinin Tanıtımı

República de Chil


Osorno Volkanı, Los Lagos Bölgesi

Nehirler ve göller

Ülkenin özel coğrafi yapısı sebebiyle, uzun nehirleri yoktur En uzun nehir olan Rio Loa'nın uzunluğu 443 km'dir Ülkenin kuzeyinde Atacama Çölü'ndeki ekstrem kuraklık, büyük su birikimlerinin oluşmasını engeller Kuzeydeki az sayıda nehir And Dağları'ndaki karlardan beslenirler Güneye indikçe artan yağışlar, beraberinde bu bölgelerdeki nehirlere daha fazla su hacmi getirir Nehirler, Şili ekonomisinde, özellikle enerji sağlanmasında önemli rol oynar Bununla birlikte somon balıkçılığı ve rafting gibi macera turizmi içinde fırsatlar sunar Kuzeyden güneye önemli nehirleri aşağıda sıralanmıştır Gölleri arasında kuzeydeki tuz gölleri sayılabilir ki bunların en ünlüsü olarak Salar de Atacama'yı söyleyebiliriz Bununla birlikte en kuzeyde, yeryüzünün en yüksek konumdaki göllerinden biri olan Lago Chungará gölü bulunur Gölün alanı 21,5 km² olup, 4500 m yükseklikte bulunur

Lago Chungará ve Volkan Parinacota

Bir grup büyük ve güzel göller Temuco şehrinin güneyinden başlayıp Puerto Montt'a kadar uzanır Bunlar sırasıyla şöyledir Ayrıca güneyde 970 km² alanı ile Şili'nin en büyük gölü Lago General Carrera bulunur ki bu göl Arjantin'deki Lago Buenos Aires gölünün batı kanadını oluşturur

Demografi

Nüfus

Nüfusun en sık olarak bulunduğu yer, başkent Santiago ve çevresidir Toplam nüfusun neredeyse yarısı bu bölgede yaşar Sadece şehirde 55 milyon insan yaşar ki bu ülkenin 1/3'üne tekabül eder Kuzeyde ve güneyde tarımın yapılabildiği And'ların arasında kalan ovalar yine yoğun yaşanan yerlerdir Santiago'nun 100 km batısında liman şehri Valparaiso'da 1 milyon insan yaşar
Ülkenin kuzey ve güney uç noktalarına gidildikçe, yerleşim yoğunluğu, elverişsiz yaşam koşulları sebebiyle seyrekleşir Zira kuzey çölü ve güneyin soğuk, rüzgarlı iklimi buralarda yaşamayı zorlaştırır

Etnik yapı

Şili halkının % 90'ını ataları Avrupalı olanlarla, Avrupalı ve Kızılderili karışımı olan melezler oluşturur Ülkedeki melezlerin oranı % 50, Mapuçelerin oranı % 7, Aymara oranı % 05 ve Polonezyalı oranı ise % 002 dir Ülkeye özellikle 19 yüzyılda Avrupa'dan İngiliz, İrlandalı, Alman göçmen gelmiş sonraları ise Hırvatistan, Filistin, İtalya'dan göçmen almıştır
Ülkenin ilk sahipleri olan yerli halk Mapucheler kendi aralarında da Piçunçe, Araucan ve Huilliçe olmak üzere 3 alt gruba ayrılır Bu gruplar kendi özgün dillerini okullarda halen ilave ders olarak almakla beraber, bazı yerel TV kanallarına da sahiptirler Bütün bunlara rağmen Mapucheler'in geleneksel yaşam tarzları, bugünkü ekenomik düzende pek mümkün olmamaktadır
Ülkenin kuzeyinde ise başta Quechua ve Aymara olmak üzere birkaç tane daha küçük etnik grup mevcuttur

Bitki örtüsü ve hayvanlar

Bitkiler


Şili arokaryası

Şili, kuzeyden güneye uzanan uzun bir ülke olması münasebetiyle çok geniş ve değişik bitki örtüsüne sahiptir Atacama Çölü'nde pratikte hiçbir şey yetişmez Burada daha çok kaktüs çeştlerinin yanı sıra, Andlar'a doğru ve sahil kesimlerinde bitkilere rastlanabilir Bununla birlikte bazı yıllarda yağan yağışların ardından, çöl birkaç günlüğüne de olsa milyonlarca çiçek ile bezenir
Çölüm güneyi step ve bozkırdır ve Andlar'da And yastığı da denilen taş sertliğinde yareta (Azorella yareta) yetişir Kuru bölgelerde Boldo (Peumus boldus) denen bir çalı türü hakimdir Kıyı bölgelerdeki sıradağlarda ve Andlar'da sisli ormanlar mevcuttur
Şarap bağları Rio Elqui nehir bölgesindedir Nehir vadisinin dışında sadece dikenli çalı ve kaktüsler vardır
Ülkenin orta bölgesinde Jubaea cinsi bir palmiye ağacı ve şili arokaryasına çokça rastlanır Arokarya Mapuçeler için kutsal bir ağaçtır, zira belenmelerinde onun iri tohumlarından yararlanırlar Ayrıca yine merkezi Şili'de okaliptus ağaçları ile kaplı alanlar görülebilir
Güney Şili'de yağmur ormanları kategorisine giren büyük ormanlar mevcuttur Bu ormanlarda ağırlıklı olarak servi, çam, ve melez gibi ağaçlar bir arada bulunur Ayrıca Antarktika yalancı kayını (Nothofagus antarctica) ve kavak gibi ağaçlar da çok geniş alanlara yayılmışlardır
Patagonya bölgesinde büyük otluk stepler ve tundralar hakimdir Magellan ve Asyen bölgelerinde çok büyük alanlar buzullarla kaplı olduğundan buralarda çok fazla bitki örtüsüne rastlanmaz

Hayvanlar


Lamalar


Guanakolar

Steplerle kaplı alanlarda devegiller familyasından lamalar, guanakolar, alpakalar ve vikunyalar çok yaygın bir şekilde yaşarlar And Dağları'nda yaşayan buraya özgü geyikler ve kondorlar aşağı yukarı ülkenin bütün armalarında resmedilmişlerdir
Dağlık steplerde pumalar, kemirgenler yaşarken ormanlar da tilki, kodkod, geyik ve kolibri gibi canlılara yaşam alanı sunar
Humboldt pengueni, macellan pengueni, deniz aslanı, pelikan türü canlılar ise kuzey Şili'nin soğuk sularında ve güney Şili'nin buzluk alanlarında rastlanan hayvanlardır
Yaklaşık Şili'nin tüm And dağları kısımlarında And kondoru ve büyük tuz göllerinde flamingolar yaygın olarak yaşarlar
Güneyde, nandu, magellan tilkisi ve Ateş Toprakları'nda baykuş yörede görülen canlılardandır

Ülke tarihi

Prekolombiyano ve koloni dönemi


Santiago, Pedro de Valdivia tarafınfdan kurulurken 1541

MÖ yaklaşık 13000 yıllarında, bugünkü ülke sınırlarında insanların yaşadığı bilinmektedir Kuzey Şili İspanyollar tarafından fethedilmeden kısa süre öncesine kadar İnka Krallığı'na aitti 1520 yılında dünyanın çevresini dolaşmak için yelken açan Ferdinand Magellan, kendi adıyla anılan Magellan Boğazı'nı geçerken ülkenin güney ucunu keşfetmiş oldu Daha sonra Şili'ye ulaşan ilk Avrupalılar altın aramak amacıyla 1535 yılında Peru'dan gelen Diego de Almagro ve mahiyetindekilerdi Ancak bu kişiler yerel halk grupları tarafından geri püskürtüldü Avrupalılar'ın ilk tam manasıyla yaptıkları yerleşim, 1541 yılında Pedro de Valdivia'nın 1541 de Santiago'yu kurması olmuştur 1542 den itibaren de Şili, İspanyol Peru Valiliği'nın bir parçası haline gelmiştir
Şili'de İspanyollar çok az altın ve gümüş bulduğu ve ülkenin ücra konumu sebebiyle Şili İspanyol Krallığı için daha ziyade fazla önem verilmeyen bir koloni durumundaydı Ayrıca Atacama Çölü, Peru'ya direkt ulaşıma engel teşkil ettiğinden, ülke çok daha sonra, diğer tarım ürünleri ve minerallerinin devreye girmesiyle, İspanyollar tarafından önemli bir tedarik bölgesi haline gelmiştir

Bağımsızlık savaşı ve Cumhuriyet'in oluşumu


Bernardo O'Higgins

Bağımsızlık talepleri ilk, 1808 yılında, İspanyaNapolyon'un kardeşi Joseph tarafından yönetilirken başladı 18 Eylül1810 yılında başa geçen bir cunta İspanya Krallığı'na bağlı bir otonomi ilan etti İspanyollar'ın Napolyon'a karşı yürüttüğü bağımsızlık savaşından sonra, sınırsız bir güçle tekrar Şili'yi almaya kalkıştı Ancak İspanyollar Chacabuco'daki muharebede Şili ve Arjantinli birliklere yenildiler 5 Nisan1818'deki Maipu muharebesinden sonraysa İspanyol direnişi sona erdi Muharebelerin başındaki komutan Jose de San Martin, Bernardo O'Higgins yararına başkanlıktan feragat edince O'Higgins ilk Şili Devlet yöneticisi oldu
O'Higgins 1823 yılında düşürüldü ve Peru'ya sürgüne gitmek zorunda kaldı Akabindeki yıllarda çeşitli devlet adamları başa geçti 1830 yılında başa geçen Diego Portales Palazuelos ülkeyi diktatör tarzda yönetirken 1833 yılında çok sıkı bir anayasa hazırlattı Bu merkezî anayasa ile 1833-1891 yılları arasında Şili uzunca süre istikrar kazandı Zamanla ülke, Güney Amerika'nın ekonomik olarak en güçlü bölgesi haline geldi Yürüttüğü birçok savaşla, özellikle 1836-1839Peru-Bolivya konfedarasyon savaşını kazanmasıyla Şili gücünü pekiştirdi
İspanya, Peru'daki eski kolonileri tekrar ele geçirmeye çalışınca Şili İspanya'ya 1865 yılında savaş ilan etti Papudo ve Chiloe adaları önünde deniz muhrebeleri meydana geldi Peru'da ortak düşmana karşı Şili'ye katıldı Savaş pratikte 1866 yılında sona erdiyse de, İspanya ile problemler 1871 ve 1883 yıllarındaki antlaşmalarla çözüldü

Sınır anlaşmazlıkları

19 Yüzyılda İspanya dışından Avrupalılar da Şili'ye göç ettiler Bugün bu kişileri etkileri ve izleri ülkenin güney bölgelerinde görülmektedir
Şili, 1879 ile 1883 yılları arasında Peru ve Bolivya ile yapılan savaşta, o güne kadar bu ülkelerin elinde olan Atacama Çölü bölgesini fethetti Böylelikle Bolivya, Büyük Okyanus kıyılarını kaybetmiş oldu Bu bölgelerde daha sonra çok zengin bakır yatakları bulundu Dünyanın en büyük bakır madeni Chuquicamata bu bölge sınırlarındadır
1891 yılında Şili deniz kuvvetleri Başkan José Manuel Balmaceda'ya karşı ayaklandılar Bir iç savaş bu yüzden patlak vermiş oldu Bu savaşta 6000 insan öldü Balmaceda muharebeyi kaybedince Eylül 1891 de intihar etti
1893 yılında bu kez Arjantin'le sınır sorunları yaşanmaya başladı 1902 yılında İngiltere Kralı VII Edward bu probleme arabuluculuk ederek Patagonya ve Ateş Toprakları iki ülke arasında pay edildi Bu şekilde Şili 54000 km², Arjantin 40000 km² pay aldı

Yakın tarih ve Allende


Allende için yürüyüş


Salvador Allende

1969 yılında ülkede sol güçler Unidad Popular(UP) adlı bir seçim birliği oluşturdular Bu birlik komünist ve sosyalist parti gibi partilerin yanında birkaç tane daha solcu, hümanist küçük partilerden oluşuyordu UP kendisini sosyalist bir çizgiye oturtarak, endüstrinin devletleştirilmesi ve büyük arazi sahiplerinin arzilerini istimlak edilmesi gibi vaatlerde bulundu Bu birlik 1970 yılında Salvador Allende'yi başkanlık için aday gösterdi
1970 seçimlerinde seçim birliği UP oyların % 37 sini alarak seçimlerin en güçlüsü olarak çıktı ve Allende Devlet Başlanlığı'na seçildi Muhafazakar rakibi Jorge Alessandri oyların % 35,3 ünü ve Hristiyan Demokrat Radomiro Tomic % 281'ni aldı Allende'nin azınlık hükümeti ekonominin başlıca dallarını peşpeşe devletleştirmeye başladı (Bankacılık, tarım, bakır madenleri, haberleşme) Böylece muhalefetle gitgide büyüyen çekişmeler oluştu Ayrıca ABD'de de Allende'nin seçim zaferine karşı rahatsızlık oluşmuştu Zira Şili'de marksist etkilere sahip halk cephesi, Küba'dan sonra ikinci Amerika devleti olarak yönetimdeydi Bu endişe, 1954 yılındaki ABD başkanı Eisenhower'in domino teorisinden tetiklenmiş oluyordu Bu teoriye göre yanyana dizilmiş domino taşlarından birincisinin devrilmesinin zincirleme bir şekilde diğerlerinin de devrilmesi gibi Şili'den sonra diğer Güney Amerika ülkeleri de teker teker komünizm altına girecekti 1973 yılında UP oy sayısını daha da arttırmayı başardı
Alıntı Yaparak Cevapla