|
Prof. Dr. Sinsi
|
Osmanlıca Sözlük (İ Harfi)-Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İle İlgili Kelimeler...
RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İSTİCDAD Yenileme Yeniden yapma
İSTİCHAL (Cehl den) Câhil sayma
İSTİCLAB (Celb den) Çekme, celbetme Çekmeye vaya getirmeğe sebep olma * Fls: Uyandırma
İSTİCNAS (Cins den) Cinsine benzetme
İSTİCVAB Cevab istemek Sorguya çekmek * Mahkemede şahidlerin ifadelerini almak Söyletmek
İSTİCVABNAME f Şahidlerin ve maznunun ifadelerinin yazılı olduğu kâğıt
İSTİDA' (Vedâ' dan) Bakılmak üzere emaneten bir kimseye bir şey bırakmak Bir malı emaneten bir yere bırakmak
İSTİD'A Rica ile istemek Davet etmek * Bir işi için resmî bir daireye verilen ve istek bildiren kâğıt Dilekçe
İSTİDA' El uzatma
İSTİ'DA Medet, yardım istemek
İSTİ'DAD Bir şeyin kabulüne ve kazanılmasına olan fıtrî meyil * Kabiliyet Akıllılık Anlayışlılık Allah Teâlâ Hazretlerinin (CC) insanlara ve sâir mahluklara tevdi buyurduğu kabiliyet kuvveleri
İSTİDAD Alışma, ünsiyet etme * Doğrulma
İSTİDAD-I YED Elin alışması
İSTİ'DADAT (İsti'dad C) İstidadlar, kabiliyetler, yetenekler
İSTİ'DAD-ŞURE f Verimsiz istidad Çorak yerin kabiliyeti
İSTİDAME (Devam dan) Bir halin devamını isteme Bir şeyin devamını arzu etme
İSTİD'A-NAME f Resmî bir makama dilekçe olarak yazılan pullu, damgalı yazı
İSTİDANE (Deyn den) Borç alma, alınma Ödünç alma
İSTİDARE (Devr den) Dönme, dolaşma * Daire biçimine girme, yuvarlak olma
İSTİDARÎ Dönerek ve bir daire meydana getirecek olan
İSTİDBAR (İdbar dan) Yüz çevirmek Arka dönmek * Geri geri gitmek * Bir kimsenin peşinden gitmek
İSTİDHAK (Dıhk den) Alaya alma, eğlenme
İSTİDKAK İncelemek, dakik olmak
İSTİDLAL (Dalâl den) İman ve İslâmiyet yolundan çıkarmağa, dalâlete düşürmeğe çalışmak
İSTİDLAL Delil getirmek Bir delile dayanarak netice çıkartmak Delile nazar etmek Muhakeme Mülahaza ve anlama kudreti Delil ile anlamak Zihnin eserden müessire veya müessirden esere intikali(Ateşin dumana olan delâleti gibi müessirden esere yapılan istidlâle "bürhan-ı limmî" denildiği gibi, dumanın ateşe olan delâleti gibi eserden müessire olan istidlale de "bürhan-ı innî" denir Bürhan-ı innî, şüphelerden daha salimdir İİ)(Kur'anda delâil-i akliyeye ve fennin keşfiyatına muhalif bazı âyetler vardır dedikleri üçüncü şüphelerine cevap: Kur'an-ı Kerim'de takib edilen maksad-ı aslî; isbat-ı Sâni', nübüvvet, haşir, adalet ile ibadet esaslarına cumhur-u nâsı irşad ve îsal etmektir Binaenaleyh, Kur'an-ı Kerim'in kâinattan yaptığı bahis tebeidir; kasdi değildir Yani ligayrihidir, lizatihi değildir Yani Kur'an-ı Kerim, Cenab-ı Hakk'ın vücud, vahdet ve azametine istidlal suretiyle kâinattan bahsetmiştir Yoksa, kâinatın bizzat keyfiyetini izah etmek için değildir Çünkü Kur'an-ı Kerim; coğrafya, kozmoğrafya gibi kasden kâinatın keyfiyetinden mânâ-yı ismiyle bahseden bir fen, bir kitab değildir Ancak, kâinat sahifesinde yazılan san'at-ı İlâhiyyenin nakışları ve yaratılan kudretin mu'cizeleri ve kozmoğrafyacıları hayrette bırakan nizam ve intizamla, mânâ-yı harfiyle Sâni ve Nazzam-ı Hakikî'ye istidlal keyfiyetini öğretmek için nâzil olan bir kitabdır Binaenaleyh san'at, kasd, nizam; kâinatın her zerresinde bulunur, matlub hâsıl olur; teşekkülü nasıl olursa olsun bizim matlubumuza taalluku yoktur Febinaen alâ zâlik, madem ki Kur'anın kâinattan bahsi istidlal içindir ve delilin de müddeadan evvel ma'lum olması şarttır ve delilin muhatablarca vuzuhu müstahsendir; bazı âyetlerin onların hissiyatına ve edebî ma'lumatlarına imale etmesi ve benzetmesi, mukteza-yı belâgat ve irşad olmaz mı? Fakat bu âyetlerin, hissiyatlarına imale etmesi mes'elesi o hissiyata kasden delâlet etmek için değildir Ancak, kinaye kabilinden o hissiyatı okşamak içindir Maahaza, hakikata ehl-i tahkiki îsal için, karine ve emareler vaz'edilmiştir Meselâ: Eğer Kur'an-ı Kerim, makam-ı istidlalde şöylece demiş olsa idi ki: "Ey insanlar! Güneşin zâhirî hareketiyle hakikî sükûnuna ve Arzın zâhirî sükûnuyla hakikî hareketine ve yıldızlar arasında câzibe-i umumiyenin garibelerine ve elektriğin acibelerine ve yetmiş unsur arasında hâsıl olan imtizacata ve bir avuç su içinde binler mikrobun bulunmasına dikkat ediniz ki, bu gibi hârika şeylerden Cenab-ı Hakk'ın herşeye kadir olduğunu anlayasınız" deseydi, delil müddeâdan binlerce derece daha hafî, daha müşkül olurdu Halbuki delilin müddeâdan daha hafî olması, makam-ı istidlale uymaz İİ)
İSTİDLALAT (İstidlal C) İstidlaller Muhakemeler
İSTİDLALEN İstidlal suretiyle, delil ile
İSTİDRAC Derece derece yükselmeyi isteyiş * Ist: Hakkı ve hakiki değeri olmadığı halde ve kabiliyetsizliğine rağmen bir kimsenin kesret-i nimete mazhar olması ve bu sebeple küfür ve isyana devam etmesi ile azab ve gazab-ı İlâhiyeye yaklaşması(Neuzü billah, bu öyle bir işdir ki: Hikmet-i İlâhiye ile bazı kâfirlerin muradı zuhur eder, istediği hârika bir surette olur Ve bunların küfürleri, Allah'a isyanları da böylece ziyadeleşir)( Keramet ile müşerref olan bir şahıs, bilerek harika bir emre mazhar olursa, o halde eğer nefs-i emmaresi baki ise, kendine güvenmek ve nefsine ve keşfine itimat etmek ve gurura düşmek cihetinde istidrac olabilir M)(Keramet ile istidrac manen birbirine mübayindir Zira keramet, mu'cize gibi Allah'ın fiilidir Ve o keramet sâhibi de kerametin Allah'tan olduğunu bilir ve Allah'ın kendisine hâmi ve rakib olduğunu da bilir Tevekkül ü yakîni de fazlalaşır Lâkin, bazan Allah'ın izniyle kerametilerine şuuru olur, bazan olmaz Evlâ ve eslemi de bu kısımdırİstidrac ise, gaflet içinde iken eşya-yı gaybiyenin inkişafından ve garip fiilleri izhar etmekten ibarettir Fakat, bu istidrac sahibi, nefsine istinad ve iktidarına isnad etmekle enaniyeti, gururu öyle fazlalaşır ki okumaya başlar Lâkin o inkişaf, tasfiye-i nefs ve tenevvür-ü kalb neticesi olduğu takdirde, ehl-i istidrac ile ehl-i keramet arasında tabaka-i ulada fark yoktur Tam mânasiyle fenaya mazhar olanlar ise, onlara da Allahın izniyle eşya-yı gaybiye inkişaf eder Ve onlar da, o eşyayı Fenâfillâh olan havaslariyle görürler Bunun istidracdan farkı pek zâhirdir Zira, zâhire çıkan bâtınlarının nuraniyeti, mürâilerin zulümatiyle iltibas olmaz MN)
|