Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi

MÂ f. Biz mânasınadır. (Bak: Şahıs zamiri) * Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ". Arabçada muhtelif isimleri vardır. Ve çeşitli mânalara gelir. Cansız şeylere işaret eder. "Şu nesne, o şey ki..." mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir. Meselâ: (Mâ-ba´d: Sondaki, alttaki.)
MÂ-İ İSTİFHAMİYYE Sual için kullanılan kelimenin başında gelir. (Mâhâzâ: Bu nedir Mâindek: Yanındaki nedir ) suallerinde olduğu gibi.
MÂ-İ MASDARİYE Başında bulunduğu cümleyi masdar mânasına ve hükmüne sokar.
MÂ-İ MEVSUFE Şey mânasında nekre olup bir sıfattan evvel kullanılır. $ (Nazartu ilâ mâ mu´cebin leke: Sana hoş gelen şeye baktım) cümlesindeki gibi...Bazan da sıfatsız olur. $(Ni´me-mâ: Ne güzeldir) $ (Meselen-mâ: Bir misâl olarak) kelimelerinde gördüğümüz gibi.
MÂ-İ MEVSULE Buna ism-i mevsul de denir. Kendinden sonra gelecek küçük cümleyi daha önce geçen cümleye bağlar. $ (Ketebtu mâ kultü: Söylediğimi yazdım, ne söyledimse yazdım) cümlesinde olduğu gibi.
MÂ-İ NÂFİYYE $(Ben kâmil değilim) misâlinde olduğu gibi mânayı nefyeder.
MÂ-İ ŞARTİYE İki muzariyi cezmeder, şart ve cezâ mânasını ifade eder. $(Ne yazarsan, yazarım) misalinde olduğu gibi.
MÂ-İ ZÂİDE Bazı edat ve fiillerin sonuna fazladan olarak gelir. $ kelimelerinde olduğu gibi.
M´ Su. Ab.
MÂ-İ CÂRİ Akarsu. (Çay ve ırmak suları gibi.)
MÂ-İ LEZİZ Lezzetli ve tatlı su.
MÂ-İ MAGSUL (Mâ-i müsta´mel) Kullanılmış su.
MÂ-İ MUKATTAR İnbikten geçirilmiş (damıtılmış), saf su.
MÂ-İ MUTLAK Yaratıldığı vasıf üzere duran su. (Yağmur, kar, deniz, göl, ırmak, pınar, kuyu sularıdır).
MÂ-İ MUKAYYED Herhangi bir maddenin karışması ile yaratılmış oldukları hâlden çıkmış ve hususi bir ad almış sulardır. (Gül, çiçek, üzüm, asma, et suları gibi.)
MÂ-İ MÜKEDDER Bulanık su.
MÂ-İ MÜNHEMİR Akıp giden su.
MÂ-İ MÜSTAMEL Temiz olduğu halde temizleyici olmayan, kullanılmış olan sulardır.
MÂ-İ RÂKİD Durgun su.
MÂ-İ ZERRİN Altun suyu.
MÂ-ÜL BAHR Deniz suyu.
MÂ-ÜL HAYAT Hayat suyu. (Bak: Ab-ı hayat)
MA´ Yer yüzüne yayılıp döşenmek.
MAA (Beraber) mânasında bir kelime olup, iki türlü kullanılır:1- İzafetle (tamlama hâlinde):a) Zarf olarak: (Celestü maa zeydin: Zeyd ile beraber oturdum)b) Sıla (cümlecik) olarak: (Musaddıkan lima maaküm: Sizdekini tasdik ederek)c) Haber olarak: (Vehüve maahüm: O, onlarla beraberdir.)2- İzafetsiz: Bu takdirde tenvinlenir ve hâl olarak bulunur: (Caû maan: Beraber geldiler.)
MAAB Ayıp, eksiklik. * Ayıp şey, utanılacak nesne, ayıp yeri.
MAABİD (Meâbid) (Mabed. C.) İbadet edilen yerler. Mâbetler. * (Abd. C.) Hizmetçiler. Kullar.
MAABİD-İ İSLÂMİYE İslâm mâbetleri. Mescid ve câmiler.
MAABÎD (Ma´bud. C.) Ma´budlar.
MAABİR (Ma´ber. C.) Köprüler, geçitler, kemerler.
MAACİL (Ma´cel. C.) Yollar,
MAACÎN (Ma´cun. C.) Macunlar. Hamur kıvamındaki yoğurulmuş şeyler.
MAAD (Meâd) (Avdet. den) Âhiret. Dönülüp gidilecek yer. * Dönüş. * Ahiret işleri. Uhrevi işler.
MAADA Başka. Fazla. Bundan gayrı. (Bak: Adâ) (İstisnâ kelimesidir)
MAADİN (Maden. C.) Madenler.
MAAFİR Hemedan´da bir kabilenin adı.
MAA-HAZA Bununla beraber. Bununla birlikte.
MAAHİD (Ma´hed. C.) Buluşma yerleri. Anlaşma yapılan ve sözleşilen yerler.
MAAHU Onunla beraber. Onunla.
MAAK Meslek, mezheb. * Sığınacak yer.
MAAKAT Derinlik.
MAAKID (Ma´kad. C.) Ma´kadlar, akdedilecek yerler. Toplantı yerleri. * Düğümler. Düğüm yerleri veya noktaları.
MAAKIL (Ma´kıl, Ma´kale ve Ma´kule. C.) Sığınacak yerler. * Kan pahaları.
MAAKIM (Ma´kım. C.) Eklemler, eklemeler.
MAAKKA Çocuğun, anababaya isyan etmesi. Veledin valideyne itaatsizliği.
MAAL Yükseklik. İlerilik. Şereflilik.
MAALCEMAA (Maa-l-cemâe) Cemaatle beraber, cemaatle birlikte.
MAALEM İz. Eser. Nişân. * Dinî mes´ele.
MAAL-ESEF Yazık ki. Maalesef.
MAAL-FARZ Farzedilerek. Doğruluğu kabul edilmekle. Kabul edilmiş sayılmakla.
MAAL-FARIK Yanlış olarak. Farklı olarak. Farklı olmakla beraber.
MAAL-GAYR Başkası ile birlikte. Gayrısı ile.
MAALÎ şerefler. Yükseklikler. * Yüksek fikirler. * şerefli vazifeler.
MAALİF (Ma´lef. C.) Ot, saman gibi yem konan yerler. Samanlıklar.
MAAL-İFTİHAR İftiharla. Sevinerek. Kemal-i şevk ile.
MAALİM (Ma´lem. C.) Dinî inançlara, itikadlara dair mes´eleler. * İzler. Nişanlar. Eserler.
MAALİYAT İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikir ve derin bilgiler.
MAAL-KERAHE Kerih, çirkin, kötü olmakla beraber. Kerahetle beraber. Mekruh olarak.
MAAL-KİFAYE Kâfi olmakla, yetmekle beraber.
MAAL-MEMNUNİYYE Memnun olmak suretiyle. İsteyerek. Gönül rızası ile. Memnuniyetle.
MAAMİ´ (Ma´maa. C.) Ateş çatırtıları.
MAAN Birlikte. Beraber.
MAAN Menzil, mekân.
MAANÎ (Mâna. C.) Mânalar. * Belâgatın üç şubesinden biri. Lafzın muktezâ-yı hâl ve makama uygunluğuna mahsus bir ilim adı. (Bak: Belâgat)
MAANÎ-İ KUDSİYYE Kudsi mânâlar.
MAANÎ-İ MEDLULE Anlaşılan mânâlar.
MAANÎ-İ MUKADDESE Mukaddes mânâlar.
MAANÎ-İ MÜTEZAHİME Bir kelimenin çok mânaya gelip birbiri ile yarışma hâli.
MAANÎ-İ SÂNEVİ İkinci derecedeki mânâlar. İşarî, mecazî, remzî mânâlar gibi.
MAANÎ-İ ÛLÂ Evvelki mânâlar, vesileler.
MAAR Ar ve hayâya sebep olacak şeyler.
MAARIZ (MEÂRİZ) (Muarraz. C.) Bir sözü söyleyip başka bir şey murad etme ve cem´ olmak, toplamak itibariyle ma´razlar, ta´rizler, adem-i tasrihler, sarahatsizlikler.
MAARÎ İnsanın daima çıplak kalan organ veya azası.
MAARÎC (Mi´rac. C.) Merdivenler.
MAARİF Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi. * Meharet. Üstadlık. Hüner. * Marifetler. Mâruflar. Kültürler. * Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri. * Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te´mine çalışan bakanlık.
MAARİF-İ MÜTENEVVİA Çeşit çeşit bilgiler.
MAARİF-İ UMUMİYE NEZARETİ Maarif vekâleti. Milli Eğitim Bakanlığı.
MAARİF-MEND (C.: Maarifmendân) f. Bilgili, bilgi sahibi. Kültürlü.
MAARİF-MENDÂN (Maarifmend. C.) Bilgi sahibi kimseler, bilgililer.
MAARİF-PERVER f. Maarifin yayılıp intişar etmesine çalışan. Maârife ait şeyleri muhafaza eden.
MAARİK (Ma´rek ve Ma´reke. C.) Savaş meydanları, muharebe alanları. Harp sahaları.
MAARÎZ (Mi´raz. C.) Kapalı mânâlar. * Edb: Birden fazla mânası olan bir kelimenin, en uzak mânasını kasdetmeler.
MAARÎZ-ÜL KELÂM Kelâmda irad olunan kapalı mânâlar. Bir sözün asıl mânâsından başka mânâyı istemeler.
MAAS Ayağın siniri çekilip büzülmek. * Ayağın eğri olması.
MAASIR (Ma´sara. C.) Üzüm, susam gibi şeylerin sıkıldığı yerler.
MAASÎ (Ma´siyyet. C.) Günahlar. * İsyanlar.
MAAŞ Geçinilecek şey. Yaşayış. Aylık para.
MAAŞAT (Maâş. C.) Maaşlar. Memur, emekli, dul, yetim vs. gibi kimselere verilen aylıklar.
MAAŞEN Yaşayış bakımından.
MAAŞİR (Ma´şer. C.) (Bak: Ma´şer - İlticâ - Melce´).
MAATIF (Ma´tıf ve Mı´taf. C.) Gözlenilecek veya bakılacak yerler.
MAATÎR (Mı´târ. C.) Devamlı güzel koku sürünenler.
MAA-T-TEESSÜF Yazık ki. Esefle. Teessüfle beraber.
MAAVİL (Mi´vel. C.) Taş, kaya parçalamakta kullanılan sivri kazmalar.
MAAVİN (Maunet. C.) Yardımlar, muâvenetler. * Yol yiyecekleri. Azıklar.
MAAYİB Ayıplar. Lekeler. Kusurlar.
MAAYİR Ayıplanmış.
MAAYİŞ (Maişet. C.) Geçinmek için gerekli şeyler.
MAAZ Sığınacak yer. Penah.
MAAZ Şiddetle gadap etmek, çok fazlasıyla hiddetlenmek. * Bir nesne güç gelmek, zor gelmek.
MAAZALİK Şu var ki. Bununla berâber.
MAAZALLAH Allaha sığındık. Allah korusun.
MAAZIM (Mu´zam. C.) Bir şeyde en büyük kısımlar.
MAAZİR (Bak: Meâzir)
MAAZİYADETİN Fazlasıyla, ziyadesiyle, çok miktarda, bol bol.
MA-BA´D Sonra. Gelecekteki.
MA-BA´DETTABİA (Mâba´de-t tabia) Metafizik. Beş duygu ile bilinmeyen varlıklar hakkında fikrî araştırma yapan felsefe kolu. Bu felsefe ile alâkalı olan.
MABA´Dİ (Mâbadi) Sonrası. Bundan sonrası.
MABAKİ Geri kalan, kalan, artan.
MA´BED (Mâbet) (İsm-i mekân) İbadet edilen yer. (Mescid, câmi gibi)
MA´BED-İ FERSUDE f. Eskimiş, yıpranmış mâbed.
MA-BEKA Arta kalan, bâkiye, geri kalan.
MA´BER (C.: Maâbir) (Ubur. dan) Geçit, kemer, köprü. * Geçilecek yer.
MABEYN Ara. Aradaki şey. İki şeyin arası. * Haremle selâmlık arasındaki oda. * Padişah yakınlarının bulunduğu oda.
MABGUZ (Bugz. dan) Nefret ve buğzedilmiş. Sevilmemiş.
MA-BİHİ-L-HAYAT Yaşamaya sebep olan, hayata vesile olan.
MA-BİHİ-L-İFTİHAR Kendi ile ve onunla iftihar edilecek şey.
MA-BİHİ-L-İMTİYAZ Kendisi ile imtiyaz kazanılan şey.
MA-BİHİ-L-İSTİHKAK Hak etme sebebi.
MA-BİHİ-L-İ´TİMAD İtimada vesile ve sebep olan şey.
MABSARA Bedihî ve zâhir olan hususlar. Açık ve meydanda olan hususlar.
MA´BUD (Mâbud) Kendine ibadet edilen Allah (C.C.)
MA´BUD-U Bİ-L HAK Hak olan ma´bud. Hakkıyla ibadete lâyık olan Allah (C.C.)
MA´BUD-U HAKİKÎ Hakiki ma´bud olan Cenab-ı Hak (C.C.)
MA´BUDE Şirk, evham ve putperestlikten doğan kadın heykeli ve emsali put.
MA´BUDİYYET Mâbud oluş. Kendine ibâdet edilmeğe lâyık olan, ki bu sıfat ancak Allah´a mahsustur. Uluhiyyet.(İşte şu vaziyette bir insana hakiki ma´bud olacak; yalnız, her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazinesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hâzır, mekândan münezzeh, aczden müberra, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ bir Kadir-i Zülcelâl, bir Rahim-i Zülcemâl, bir Hakîm-i Zülkemâl olabilir. Çünkü, nihayetsiz hâcat-ı insaniyyeyi ifa edecek ancak nihayetsiz bir kudret ve muhit bir ilim sâhibi olabilir. Öyle ise mabudiyete lâyık yalnız Odur. S.) (Bak: Taabbüd)
MA´C Süratle gitmek, hızlı gitmek. * Yürürken dolaşmak.
MAC Tuzlu su.
MACC Ağzından sular akan yaşlı deve.
MA´CEL (C.: Maâcil) Yol. Menzile ulaştıran yol.
MA´CEME Sabırlı, tahammüllü kimse.
MACERA Olup geçen şey. Baştan geçen hadise.
MACERAPEREST f. Maceracı. Macera meraklısı.
MA´CES Yay kabzası.
MA´CEZ Çalışmaktan ve maişetten âciz oldukları yer.
MACİD Çok âli. Şerif. Yüce. Kerim. * Hoş. Nâzik meşreb.
MACİN (C: Micân) Her dileğini yapan kimse. * Hile yolunu öğreten.
MACUN Hamur kıvamındaki ilâç. * Hamur gibi yoğurulmuş şey.
MACUŞUN Gemi, sefine. * Boyanmış elbise.
MAÇ f. Öpüş.
MAÇİN Çin´e tâbi, Doğu Türkistan tarafındaki çöllerde ve Târim nehrinin güneybatısındaki dağlarda oturan Türk milletinden bir kavimdir ve simaca Moğol ile Aryâ cinslerinden mürekkeb oldukları anlaşılıyor. İçlerinde sarı saçlı ve mavi gözlü adamlar dahi bulunuyorsa da lisan bakımından Doğu Türkistan´ın ahalisinden farkları yoktur. Çağatay dili konuşurlar. Kendileri çok tembel; ve zevk ve eğlenceye çok düşkündürler. Ziraat vs. işleri kadınları tarafından yapılır. Tamamı müslüman ve sünnîdirler.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MAD Yumuşak taze ot.
MA´D Taze hurma. * Taze ot. * Yumuşak. * Yoğunluk, gılzat. * Gitmek. * Çekmek.
MADAHİK (Madhek. C.) Güldürücü ve komik kimseler. Soytarılar.
MADAK Sıkıntı, darlık.
MADALLE Yolun kaybolduğu yer.
MADALYA İtl. Büyük işlerde muvaffak olanlara veya büyük fedakârlık ve kahramanlık gösterenlere hediye ve hatıra olarak verilen ve çok defa yuvarlak biçimde, göğüse takılacak şekilde olan kıymetli madeni parça.
MÂ-DÂM Çünkü. Mâdem. Böylece olunca. Dâim ve bâki oldukça.
MÂ-DÂM-EL MELEVAN Gece gündüzün devamı müddetince.
MADARİB (Madrab. C.) Darbedilecek, dövülecek yerler.
MADCA´ Yatılan yer. * Kabir. Mezar.
MADDE Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan. * Asıl, esas, cevher, mâye. * Bend, fıkra, kısım. * İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey. * Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan yara.
MADDE-İ ACİNİYE Hamur gibi yoğurulmuş cisim.
MADDE-İ MUSAVVİRE Tıb: Kanın küreciklerinden başka gıda maddesinden olup, azot ve sair maddeleri içine alan sulu cisim. Canlı hücrelerin vücudunu teşkil eden ve içinde çoğunun çekirdek bulunan albüminli madde. Protoplazma.
MADDE-İ ULYÂ Kıymetli cevher maddesi, yüksek madde. Çok kıymetli şey.
MADDETEN Cismen. Madde ve cisim olarak. * İş olarak, iş ile. * Gözle görülür ve elle tutulur şekilde.
MADDÎ (Maddiye) Cismâni. Madde ile alâkalı olan. Maddeye ait. * Paraca ve malca. * Paraya ve mala fazlaca ehemmiyet veren. * Dokunma, koklama, görme, işitme, tatma ile hissedilip duyulan şeyler.
MADDİYAT (Maddiyet. C.) Maddi ve cismâni şeyler. Gözle görülüp elle tutulur cinsten şeyler.
MADDİYET (C.: Maddiyât) Gözle görülüp elle tutulan şey. Cismâni.
MADDİYYUN (Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.(Maddiyyun denilen bir kısım ehl-i dalâlet, zerrattaki tahavvülât-ı muntazama içinde Hallâkiyet-i İlâhiyyenin ve kudret-i Rabbâniyenin bir cilve-i âzamını hissettiklerinden ve o cilvenin nereden geldiğini bilemediklerinden ve o kudret-i Samedâniyenin cilvesinden gelen umumi kuvvetin nereden idare edildiğini anlıyamadıklarından, madde ve kuvveti ezeli tevehhüm ederek, zerrelere ve hareketlerine âsâr-ı İlâhiyyeyi isnad etmeye başlamışlar. Fesübhanallah! İnsanlarda bu derece hadsiz cehalet olabilir mi ki, mekândan münezzeh olmakla beraber herbir yerde herbir şeyin icadında herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir tarzda bulunur bir vaziyetle yaptığı fiilleri ve eserleri; câmid, kör, şuursuz, iradesiz, mizansız ve tesadüf fırtınaları içinden çalkanan zerrâta ve harekâtına vermek, ne kadar câhilâne ve hurafetkârâne bir fikir olduğunu, zerre kadar aklı bulunanların bilmesi gerektir. Evet bu herifler vahdet-i mutlakadan vazgeçtikleri için, hadsiz ve nihayetsiz bir kesret-i mutlakaya düşmüşler; yâni; bir tek İlâhı kabul etmedikleri için, nihayetsiz İlâhları kabul etmeye mecbur oluyorlar. Yâni; bir tek Zât-ı Akdesin hassası ve lâzım-ı zâtisi olan Ezeliyeti ve Hâlikıyeti, bozulmuş akıllarına sığıştıramadıklarından; o hadsiz, nihayetsiz câmid zerrelerin ezeliyetlerini, belki Uluhiyetlerini kabul etmeye mesleklerince mecbur oluyorlar... L.)
MADDİYUNLUK Maddiyunların mesleği. Maddecilik. Hiçbir müsbet delile dayanmıyan ve sadece maddeye istinad eden ve ruhâniyatı ve mâneviyatı inkâr edenlerin bâtıl akideleri.(Maddiyunluk, mânevi tâundur ki, beşere müthiş sıtmayı tutturdu; gazab-ı İlâhiye çarptırdı. Telkin ve tenkid kabiliyeti tevessü´ ettikçe o tâun da tevessü´ eder. M.)(Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir, göz ise, mâneviyatta kördür. M.)
MADE f. Dişi. Erkeğin zıddı.
MA´DELE(T) (Ma´dilet) Adalet eylemek. Hak ile hükmeylemek. * Adalet yeri.
MA´DELE-İ ULYÂ Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer. Huzur-u İlâhiyedeki adâlet.
MA´DELETGÜSTER f. İnsaflı, adaletli, vicdanlı ve doğru kimse.
MA´DELETKÂR f. Âdil, adaletli.
MA´DELETPERVER f. Doğru, insaflı, adaletli ve vicdanlı kimse.
MA´DEN Maden. * Bir haslet veya hususiyetin kaynağı. * Herşeyin aslî mekânı, menbâ ve me´hazı olan yer. * Toprak, taş, kum gibi maddelerle karışık demir vesairelerin vaziyetlerine de maden denir.
MA´DENÎ Madenden yapılmış. * Madenle alâkalı.
MA´DENİYAT Madenî oluşlar. Madenler. Madenden çıkan şeyler. Maden ilmi.
MÂDER f. Ana. Çocuğu doğuran. Ümm.
MÂDERANE f. Annece. Anaya yakışır surette.
MÂDERENDER f. Üvey ana.
MÂDERÎ f. Analık. Annelik.
MÂDERZÂD f. Anadan doğma. Anadan doğduğu gibi.
MADG Çiğneme. Ağızda çiğneyiş.
MADGARE Mukabil iki tarafın şiddetli hücumları ile meydanda gelen savaş.
MADHEK Maskara. Gülünecek şey. Soytarı. Komik.
MADİH (Medh. den) Öven, medheden.
MADİH Keskin.
MA´DİL Sapılacak yer. Ma´dul.
MA´DİN (C: Meâdin) Hak Teâlâ´nın yerde halk ettiği. * İkamet ettikleri mevzi.
MADİYAN f. Dişi at. Kısrak.
MADREB (MADRIB) (C.: Madarib) Darb edilecek, vurulacak yer. * Kakma, çakma yeri.
MADREBE Kılıncın ağzı.
MADRUB Vurulmuş. Döğülmüş. Çarpılmış. Darbolunmuş. * Damgalanmış. * Mat: Darbedilen (çarpılan) sayı.
MADRUBEYN Mat: Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri.
MADRUS Örülerek yapılmış. Örülmüş şey.
MA´DUD Hesabedilen. Sayılan. Addedilen. * Muayyen. Belli.
MA´DUDAT Yumurta gibi sayı ile satılıp alınan şeyler.
MA´DUM Mevcut olmayan. Yok olan. Yok.
MA´DUM-ÜL CİSİM Cismi olmayan.
MA´DUMAT Yok olanlar. Yokluklar.
MA´DUMAT-I HÂRİCİYYE İlm-i İlâhide olup, maddi vücudu olmayan şeyler.
MA´DUMAT-I MÜMKİNE Var olacağı ilm-i İlâhîde mâlum olup, henüz mevcud olmayan hâdisat.
MA´DUMİYET Yokluk, ma´dumluk, yok olma.
MA-DUN Aşağı. Alt. Alt derece.
MA-FAT Kaybolan. Fevt olan. Elden çıkan şey. Kaybedilen.
MA-FEVK Üstünü. Üstün olanı. * Bir şeyin üstü, üst tarafı. Baş.
MA-Fİ-HA İçindekiler. O şeyin içinde olanlar.
MA-Fİ-L-BAB Kapı içinde. Bir kitabın içindeki bölümde (babda) olan şey.
MA-Fİ-L BAL Gönülde olan maksad ve meram. (Mâ-fi-z zamir de denilir.)
MA-Fİ-L YED Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları.
MA-Fİ-Z ZAMİR Kalbde ve gönülde olan.
MAFSAL Tıb: Vücuddaki kemiklerin ekli olan oynak yerleri. Eklem.
MAFSAL-I MÜTEHARRİK Tıb: Oynar eklem.
MAFTUR (Fıtrat. dan) Yaradılışta olan. Fıtratta bulunan. * Yaradılmış.
MA´FUC Dübürüne vurulmuş.
MA´FUN Bozulmuş ve çürümüş şey. * Kokmuş et.
MA´FÜVV Suçu afvedilmiş. Bağışlanmış. * İstisnâ edilmiş, müstesnâ kılınmış, ayrı tutulmuş.
MAGABBE Akıbet, son, netice.
MAGABIT İmrenilme. Gıpta edilme.
MAGABİN (Magben. C.) Kasıklar, uyluk kemikleri.
MAGAFİR (Miğfer. C.) Çelik başlıklar, miğferler.
MAGAFİR Çirkin kokulu bir zamk.
MAGAK f. Çukur.
MAGAKÇE f. Küçük çukur. Çukurcuk.
MAGALE şer, kötü.
MAGALIK (Mağlak. C.) Kilitler, sürmeler.
MAGALIB Üstün gelen, galebe eden.
MAGAMİZ (Magmaz. C.) Karanlık yerler. Karanlık ve çukur yerler.
MAGAMİZ Ayıplı, ayıplanmış.
MAGANİ (Magni. C.) Evler, hâneler, menziller.
MAGANİM (Magnem. C.) Ganimetler. Düşmandan ele geçirilen mallar.
MAGARAT (Magare. C.) Mağaralar.
MAGARE (C.: Magarât) Mağara.
MAGARİB (Magrib. C.) Batılar, magribler, garplar. * Akşamlar.
MAGARİM (Magrem. C.) Diyetler. * Ödenecek borçlar.
MAGARİS (Magris. C.) Fidanlıklar, fidan bahçeleri.
MAGAS (C: Emgâs) Kıymetli iyi deve.
MAGASİL (Magsel ve Magsil. C.) Gusülhâneler, yıkanılacak yerler.
MAGAVİR (Mugâvir. C.) Kıtal eden, harbeden, çarpışan.
MAGAZİ Muharebeye âit hikâyeler. Gazâ hikâyeleri. * Savaşlar, muharebeler, gazalar.
MAGAZİN Çeşitli mevzulardan bahseden resimli mecmua.
MAGBAT (C.: Magabit) Gıpta edilecek ve imrenilecek yer.
MAGBEN (C.: Magabin) Uyluk kemiği. Kasık.
MAGBUN (Gabn. dan) Alışverişte aldanmış olan. * Şaşkın. Şaşırmış.
MAGBUNİYET Şaşkınlık.
MAGBUT (C.: Magabit) İmrenilmiş, gıpta edilmiş.
MAGD Kurutan otu. * Yerüç otu.
MAGDUB Hiddet ve gadaba uğramış. Doğru ve hak dini tanıyamamış ve rahmetten mahrum kalmış. Lütf-u İlâhîden mahrum olmuş. * Fık: Gasbolan mal.
MAGDUBEN (Gadab. dan) Öfke ve hiddet ile. Gadap ile.
MAGDUBUN MİNH Fık: Malı gasbolan kimse.
MAGDUR (Mağdur) Gadre, haksızlığa uğramış ve gadir görmüş.
MAGDURE Mağdur kadın. Haksızlığa uğramış ve gadir görmüş kadın veya kız.
MAGDURİYYET Mağdurluk. Gadre uğramış kimsenin hali.
MAGFELE Dudak altında biten kılların çevresi.
MAGFİRET (Mağfiret) Cenab-ı Hakk´ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu.
MAGFİRET-İ İLÂHİYE Allah´ın mağfireti, affetmesi.
MAGFUR (Mağfur) Rahmetlik olmuş. Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan. Allah´ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse.
MAGİB Kaybolma.
MAGİN Mazaryon otu.
MAGİZ İçinde ağaç bitmiş olan su birikintisi.
MAGL Yürek ağrısı, kalp ağrısı.
MAGLAK Kilitlenecek yer.
MAGLATA Mugalata. Boş ve mânasız söz. Zihin yanıltmak için söylenen saçma sapan söz.
MAGLATA-İ ŞEYTANİYE İnsanları aldatmak ve yoldan çıkarmak için söylenen karıştırıcı sözler. Şeytanın insan kalbine vesvese vermesi.
MAGLATA-İ VEHMİYYE Vehmin, insanı yanıltmak için yanlışı doğru göstermesi.
MAGLE Yılda iki kez doğuran koyun ve keçi.
MAGLUB (Mağlub) Yenilmiş. Kendisine galib gelinmiş. Yenilen kimse.
MAGLUBANE f. Mağlub olana yakışır surette. Yenilmiş bir kimseye uygun şekilde.
MAGLUBİYYET Yenilme. Bir kuvvetlinin idaresi altında bulunuş.
MAGLUK Kapalı. Kilitli.
MAGLUL Susuz kalmış. Su sıkıntısında bulunan. * Eli bağlı. Zincirle bağlanmış kimse. * Hapsedilmiş olan.
MAGLUL-ÜL YED Eli bağlı.
MAGMA yun. Jeo: Yanardağlardan çıkan hamur kıvamındaki yoğun madde.
MAGMAG Boğaz düdüğü. * Yemeği yağlı yapmak.
MAGMAGA Karışmak, ihtilat.
MAGMAS (C: Megâmıs) Çok fazla çukur olan yer.
MAGMUM Gamlı. Kederli. Tasalı. Sıkıntılı. * Bulutlu. Kapalı.
MAGMUMÂNE Kederlice. Gamlı olarak. * Mübhem olarak.
MAGMUMİYET Kederli, gamlı olma. * Hava bulutlu ve kapalı olma.
MAGMUR Şöhretsiz. Adı sanı silinmiş olan. * Harap. Yıkık.
MAGMURİYET Mağmurluk, viranlık, haraplık. * Adı sanı kaybolmuş.
MAGMUZ Kabâhatli, suçlu.
MAGN (C: Megân) Menzil.
MAGNA Durmak.
MAGNATIS Mıknatıs.
MAGNEM (C.: Maganim) Ganimet. Harpte düşmandan ele geçirilen mal.
MAGNETİK yun. (Manyetik) Mıknatıs gibi çekici kuvveti olan.
MAGRE (C: Migrât) Aşı dedikleri kırmızı balçık.
MAGREFE Geniş yer.
MAGREM Bir şeye çok düşkün, haris kimse. Tutkun. Aşık. * Borçlu. * Zarar, ziyan. * Cürüm, cinayet.
MAGRES Fidan bahçesi. Fidanlık.
MAGRİB (Mağrib) Batı taraf. Garb. Güneşin battığı cihet. Akşam vakti. Afrikanın şimâl tarafı. Türkiye´ye nisbetle garbda bulunan Fas, Tunus, Cezayir ve İspanya tarafı.
MAGRUK Gark olmuş. Suda batmış olan.
MAGRUKÎN (Mağruk. C.) Suda Boğulanlar.
MAGRUR (Mağrur) Gururlu. Boş bir şeye güvenen. Fâni ve faydasız şeylere güvenip kendini aldatan. Mütekebbir. Kibirli kimse. Müteazzım.
MAGRURANE f. Gururlanarak. Kendini beğenircesine. Kibirlenerek. Güvenilmesi boş olan şeye güvenip kendini aldatırcasına. (Sen ey mağrur nefsim! Üzüm ağacına benzersin, fahirlenme; salkımları o ağaç kendi takmamış, başkası onları ona takmış. S.)
MAGRUREN Gururlanarak. Güvenerek, itimad ederek. * Aldanarak.
MAGRURİYET Gururluluk, kibirlilik. * Bir şeye itimad edip, güvenip aldanma. * Kibirlenme, gurulanma, övünme, tefahhur, tekebbür.
MAGRUS(E) (Gars. dan) Toprağa dikilmiş.
MAGRUZ Taze. Bayatlamamış ve bozulmamış.
MAGS Bağırsak ağrısı.
MAGSEL (C.: Magasil) (Gasl. den) Gusülhâne. Ölü yıkanan yer.
MAGSUB(E) (Gasb. dan) Zorla ve cebren alınmış. Gasbolunmuş.
MAGSUL Gaslolmuş. Yıkanmış. Gusletmiş.
MAGŞİ (Gaşy. den) Baygın. Gaşyolmuş. Kendinden geçmiş.
MAGŞİYANE f. Bayılmış gibi, baygıncasına.
MAGŞİYY Aklı gitmiş hayran kimse.
MAGŞİYYEN Bayılmış olarak, baygın bir halde.
MAGŞİYYÜN ALEYH Bayılmış, baygın.
MAGŞUŞ Katışık. Karışık. Saf olmayan.
MAGŞUŞE Gümüş ve bakır karışığı akçe.
MAGŞUŞİYYET Halis ve saf olmayış. Karışıklık.
MAGT Çekmek.
MAGTUS Su, gaz veya hava gibi şeylerin içine batırılmış.
MAGTUŞ Karanlık yer.
MAGUSE Medet gelmek, yardım gelmek.
MAGV Kedi miyavlaması.
MAGZ Beyin. * Öz. İç. Lüb. İlik. * Dimağ.
MAGZA Maksad, gaye, meram, istek, arzu. * (C.: Magazi) Harb hikâyeleri. Muharebe ve gazaya ait hikayeler. * Savaş, muharebe, gaza, harb.
MAGZAB Gazap edecek yer.
MAGZEBE Hiddetlenme, öfkelenme, kızma. * Hiddet ve gazabı icâb ettiren şey.
MAGZUB (Bak: Magdub)

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MAH Mahveden. * Resul-i Ekrem´in (A.S.M.) bazı kitablarda geçen bir ismidir. Nübüvvet ve risaletinin nuru, küfür karanlıklarını mahvettiğinden bu isim verilmiştir.
MAH (Meh) f. Senenin onikide birisi. Yirmisekiz, yirmidokuz, otuz veya otuzbir günlük zaman. * Gökteki ay. Kamer.
MAH-İ TÂBÂN (Meh-i tâbân) Parlayan ay. Parlak ay.
MAHABİB (Mahbub. C.) Sevilen ve muhabbet edilenler. Mahbublar.
MAHABİR (Mahber. C.) Mürekkep hokkaları.
MAHABİS (Mahbes. C.) Ceza evleri, zindanlar. Hapishaneler.
MAHABİS (Mahbus. C.) Hapsedilmişler, mahbuslar. Bir yere kapatılmış olanlar.
MAHABİZ (Mahbeze. C.) Ekmekçi fırınları.
MAHACİR (Mahcer. C.) Göz çukurları.
MAHACCE Geniş yol.
MAHADİM (Mahdum. C.) Mahdumlar, oğullar.
MAHAFET Korku. Korkmak.
MAHAFETULLAH Allah korkusu.
MAHAFFE Mahfe. Deve veya katır üzerine konan ve içinde iki kişi oturabilecek yeri olan kapalı mahmil.
MAHAFİL (Mahfil. C.) Mahfiller. * Toplantı yerleri. Oturulup görüşülecek yerler. * Büyük câmilerde eskiden hükümdarlara veya müezzinlere ayrılmış ve etrafı parmaklıklarla çevrilmiş olan yerler.
MAHAFİR (Mihfer. C.) Beller, kazmalar.
MAHAK Her arabî ayın son üç gecesi.
MAHAKİM Mahkemeler.
MAHAKİM-İ ADLİYE Adliye mahkemeleri.
MAHAKİM-İ ASKERİYE Askerî mahkemeler.
MAHAKİM-İ ŞER´İYE şer´î mahkemeler. şeriat mahkemeleri.
MAHAKK Mehenk. Ayar taşı.
MA-HALA (Bir istisnâ edatıdır) Mâadâ mânasına gelir, kendinden sonraki kelimeyi nasb eder. $ (Allah´tan başka herşey fânidir) cümlesinde olduğu gibi.
MA-HALAKALLAH Allah´ın (C.C.) yarattığı ve halkettiği her şey. * Kalabalık, izdiham.
MAHALE Çare, tedbir. * Hile.
MAHALİB (Mahleb. C.) Yırtıcı hayvanların tırnakları, çengelli pençeleri.
MAHALL Yer. Mekân. Cây.
MAHALL-İ SADAKA Sadaka olarak verilen mal veya parayı şer´an almağa ehil olan kimse.
MAHALL-İ TEVARÜD Vâsıl olunan yer. * Birisine yetişilen mahal.
MAHÂLL (Mahall. C.) Yerler. Mekânlar.
MAHALLE (C.: Mahallât) Şehir ve kasabaların bölündüğü parçalardan herbiri.
MAHALLETAN Çömlek ve değirmen.
MAHALLÎ Bir yere mahsus. Yerli.
MAHAMİD (Mahmedet. C.) İyi ve güzel huylar. İyi hasletler. * Şükürler, senâlar, medihler. Şükür edilmeğe değer davranışlar.
MAHAMİL Deve üzerine konan oturulacak sepetler. Mahmiller. * Kılınç bağ askıları. * İhtimâller.
MAHANE f. Aylık maaş.
MAHARET (Bak: Mehâret)
MAHARİB (Mihrâb. C.) Mihrâblar.
MAHARİC Çıkacak yerler. Huruc edecek yerler.
MAHARİC-İ HURUF Gr: Ağızda harflerin çıktığı yerler.
MAHARİM (Mahrem. C.) Mahrem olanlar. Haram olan şeyler.
MAHARİT (Mahrut. C.) Mahruti şekilller. Koniler.
MAHAS Udul etmek, dönmek.
MÂHASAL Hâsıl olan, meydana gelen. * Netice, sonuç.
MÂHASAL-I ÖMR Evlât. Çocuk. * Hayat boyunca çalışılarak vücuda getirilen eser veya elde edilen şey.
MAHASİN (Mehâsin) İyilikler. İyi ahlâklar. * İnsanın vücudunda hüsün ve cemal yerleri. * Güzel tavırlar. * İnsanın yüzüne güzellik veren bıyık ve sakal.(İşte şu kâinat hadsiz mehasin-i maddiyesiyle bir ma´nevî ve ilmî mehasinin tereşşuhâtıdır. Ve o ilmî ve ma´nevî mehasin ve kemalât, elbette hadsiz bir sermedî hüsn ü cemalin ve kemalin cilveleridir. S.)
MAHASİN-İ AHLÂK Ahlâk ve huy güzelliği.
MAHAŞŞE Kıç, dübür, makad.
MAHATİM (Mahtum. C.) Bağlanmış ve kilitlenmiş şeyler. * Mühürlenmiş şeyler.
MAHATT Konak, menzil. Yolculuk esnâsında inilip durulacak yer.
MAHATTA İstasyon.
MAHAVİF (Mahuf. C.) Tehlikeli ve korkulu yerler.
MAHAVİR (Mihver. C.) Mihverler, eksenler.
MAHAYİL Alâmet, işaret. * (Mahile. C.) Hayâl eserleri.
MAHAZ Su akacak yer. * Tıb: Doğum ağrısı. Doğum esnalarında gelen sancı.
MÂHÂZÂ Bu nedir * Bu değil.
MÂHÂZÂ KELÂM-ÜL-BEŞER Bu, insan sözü, beşer kelâmı değildir.
MÂHAZAR Daha evvelden hazır olan. Hazır olarak ne varsa.
MAHAZIR (Mahzar. C.) Mahzarlar, mürâcaatlar. Umumi istidatlar.
MAHAZİ Rezalet ve kepazelik sebebi olan kötü huylar.
MAHAZİL (Mahzul. C.) Rezil ve kepaze olmuş kimseler.
MAHAZİN (Mahzen. C.) Mahzenler, sığınaklar, bodrumlar.
MAHAZİR (Mahzur. C.) Korkulacak ve sakınılacak şeyler. Maniler, engeller.
MAHAZZ Kat´edecek, kesecek yer.
MAHBA (C: Mehâbi) Elbise saklayacak mevzi. Kiler.
MAHBEL Hayvanın gebelik zamanı.
MAH BE MAH Aydan aya.
MAHBER (Mahbere) Mürekkep hokkası. Divit.
MAHBES Hapishane. Hapsedilen yer. Cezaevi.
MAHBEZ (C.: Mahâbiz) Ekmekçi dükkânı. Ekmekçi fırını.
MAHBUB Muhabbet edilen. Sevilen.
MAHBUB-U HÜDÂ Allah´ın sevgilisi. Hz. Muhammed Mustafa (A.S.M.)
MAHBUB-U LİGAYRİHÎ Faydalarından veya başkası sebebi ile sevilen. Dolayısı ile sevilen.
MAHBUBAT Sevilenler. Sevgililer.
MAHBUBE (Hubb. dan) Sevilmiş veya sevilen kadın. Muhabbet edilen kadın veya kız. * Vaktiyle çok kıymetli ve pahalı olan lâle cinsinden bir çiçek.
MAHBUBETÜN Lİ-ZÂTİHÂ Zâtı için sevilen. Kendi zâtında sevgili olan.
MAHBUBİYYET Sevilen olmak. Mahbub olmaklık. Sevilecek hâlde bulunuş. (Cenab-ı Hakk´ın kullarını her çeşit nimetler ile besleyip yetiştirmesi ve ihtiyaçlarına cevap vermesi; onları sevdiğini ve mahbubiyyetini gösteriyor.)
MAHBUK Katı, şiddetli, şedid.
MAHBUN Kıtlık için saklanan şey. * Edb: İkinci harfi düşürülmüş vezin.
MAHBUS Hapsedilmiş olan.
MAHBUSHANE f. Cezaevi, hapishâne, zindan.
MAHBUSÎN (Mahbus. C.) Hapsolunmuş kimseler. Bir yere kapatılmış olanlar.
MAHBUSİYET Hapislik, mahbusluk. Hapis kalınan müddet.
MAHC Soymak. * Yontmak.
MAHC Cima etmek. * Kovayı azıcık çekip yine dolsun diye suya vurmak.
MAHCAH Lâyık olacak mevzi.
MAHCER Ev, hane. Hususi yer. * Göz çukuru.
MAHCİR (C: Mehâcir) Göz çukuru. * Gözün çevre yanı. Yüzde perde varken gözden ve etrafından görünen yerler. * Bahçe.
MAHCUB Utanan. Utangaç. * Perdeli, örtülü. Kapalı. * A´ma. * Yaşmak veya perde ile mestur olan.
MAHCUBÂNE f. Utanarak, utanmış bir hâlde. Sıkılganlıkla.
MAHCUBE Namuslu ve utangaç kadın veya kız. Sıkılgan kadın. * Kapı ardına konulan ağaç.
MAHCUBİYET Utangaçlık, sıkılganlık, mahcubluk.
MAHCUC Kasdolunmuş olan. * Çok gidilip gelinen. * Delil ve bürhanla isbat edilmiş olan. * Mekke-i Mükerreme´nin bir adı. * Kendi yerine hacca gidilmiş olan.
MAHCUCUN ANH (Bak: İhcac)
MAHCUR (Hacr. den) Huk: Hacir altına alınmış, malını kullanmaktan men´ edilmiş, hacredilmiş.
MAHCUZ (Hacz. den) Huk: Hacz edilmiş. Mahkeme kararıyla rehin altına alınmış.
MAHÇE f. Minare, kubbe, sancak gibi şeylerin başına konulan hilâl.
MAHÇEHRE f. Ay yüzlü. (Aslı: Mâhçihre´dir.)
MAHDEM Baldırın köstek takacak yeri.
MAHDU´ Hileye aldanmış olan. Kandırılmış kimse. * Boyun damarı kesilmiş kişi.
MAHDUD Sınırlanmış, çevrilmiş. Az sayılı. Hududlanmış.
MAHDUDİYET Sınırlılık. Darlık.
MAHDUD Dikeni kesilmiş ağaç.
MAHDUD Tesviye edilmiş. Silinmiş, düzgün. * Meyvesi çok olup da dalları eğilmiş.
MAHDUM Oğul. Evlâd. * Kendisine hizmet olunan. Efendi.
MAHDUMİYET Mahdumluk, oğulluk, evlâtlık. * Efendilik.
MAHDURE Örtülü ve kapalı kadın veya kız.
MAHDUŞ Vesveselendirilmiş, kuşkulandırılmış. * Tırmalanmış.
MAHE f. Matkap, burgu.
MA´HED (C.: Maâhid) Sözleşilen ve antlaşma yapılan yer. Buluşma yeri.
MAHFAS Yuva.
MAHFAZA (Hıfz. dan) Küçük kutu, kap. Zarf.
MAHFED (C: Mehâfid) İkamet yeri. Oturulan yer. * Bir renk cinsi.
MAHFEL (C: Mehâfil) Dernek yeri.
MAHFÎ Gizli, saklı.
MAHFİL (C.: Mahâfil) Toplanılacak yer. Toplantı ve görüşme yeri. * Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer.
MAHFİYYEN Gizlice. Gizli ve saklı olarak.
MAHFUF Zarar gelmesin diye etrafı çevrili, kuşatılmış.
MAHFUK Hafakanlı, ikide bir yüreği oynıyan.
MAHFUR Kazılmış toprak. Hafriyat olunmuş.
MAHFUZ Alçalmış veya alçatılmış.
MAHFUZ (Hıfz. dan) Hıfzolunmuş, saklanılmış. * Ezberlenmiş. Hafızaya alınmış. * Korunup gözetilmiş. * Gizlenmiş, saklanmış.
MAHFUZAT (Mahfuz. C.) Mahfuz olunmuş, gizlenilmiş şeyler. * Hıfzedilip ezberlenmiş şeyler.
MAHFUZEN Polis veya jandarma gibi resmi bir muhafaza altında olarak.
MAHFUZ LİMAN Bütün rüzgarlara kapalı olan ve her türlü hâllerde emniyet ile barınmağa müsâit bulunan limanlar.
MAHH Yumurtanın akı.
MAHICİYY Palan vurdukları at.
MAHIK (Mahk. dan) Yok eden. Silen. Ortadan kaldıran.
MAHIZ (C: Muhaz) Ağrısı tutmuş hâmile kadın.
MAHİ f. Balık. Semek.
MAHİ (Mahv. den) Yok eden, mahveden, perişan eden.
MAHİ-İ EMRAZ Hastalıkları yok eden.
MAHİC Sâfi, saf, katıksız.
MAHİDAN f. Balık havuzu.
MAHİFÜRUŞ f. Balık satan. Balıkçı.
MAHİGİR f. Balık tutan. Balık yakalayan. Balık avlayan.
MAHİHAR f. Balık yiyen. Balık avlayan, balıkçıl.
MAHİLE (C.: Mahâyil) Düşünmeğe sebebiyet veren işaret, alâmet.
MAHİN (C.: Mihne-Mihan) Hizmetkâr.
MAHİR Becerikli, hünerli, san´atkâr.
MAHİRANE f. Ustaca, ustalıkla, maharetle.
MAHÎS Kaçacak yer. Kaçamak. * Kurtulmak.
MAHİYAN (Mâh. C.) Aylar. * (Mâhî. C.) Balıklar, semekler.
MAHİYANE f. Ay hesabıyla verilen ücret. Aylık.
MAHİYAT Mahiyetler. Esaslar. Hakikatlar. İç yüzleri.
MA-HİYE O şey ki.
MAHİYET Bir şeyin içyüzü, aslı, esası. Bir şeyin neden ibâret olduğu, künhü, esası, hakikatı. (Mâhiyet, hakikatten daha umumidir. Hakikat, mevcudatta, mahiyet ise, hem mevcudat hem ma´dumatta müstameldir.) (L.N.)(İnsanın kıymetini tayin eden, mahiyetidir. Mahiyetin değeri ise, himmeti nisbetindedir. Himmet ise, hedef ittihaz ettiği maksadın derece-i ehemmiyetine bakar. İ.İ.)
MAHİYET-İ CÂMİA Çok vasıfları içinde toplayan mahiyet. (Bak: Himmet)
MAHİYYE Aylık.
MAHÎZ Hayız hali zamanı. (Bak: Hayız)
MAHÎZA (C: Mehâyız) Hayız bezi.
MAHK Gidermek. * İptal etmek, saymamak. * Eksik, noksan.
MAHK İnat etmek. * Birbirini tutup çekmek.
MAHKEDE İkamet mevzii, oturulan yer.
MAHKEME (Hüküm. den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer. İcra-yı adalet için çalışan resmî daire.
MAHKEME-İ EVKAF İkinci meşrutiyetin ilânından sonra evkaf müfettişliği dairesine verilen ad.
MAHKEME-İ KÜBRA Öldükten sonra, âhiretteki ve Allah (C.C.) huzurundaki mahkeme. Bütün insanların muhakemesinin huzur-u İlâhiyede yapılacağı yer.
MAHKEME-İ NİZAMİYE Adliye mahkemeleri. Temyiz mahkemeleri ile hukuk ve ceza mahkemeleri.
MAHKEME-İ ŞER´İYYE şeriat mahkemesi. şeriat hükümlerine göre dâvalara bakan mahkeme.
MAHKEME-İ TEMYİZ Adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme ve tahkik mercii olan yüksek mahkeme.
MAHKEME-İ UZMA Büyük mahkeme. Mahkeme-i Kübra.
MAHKÎ Hikâye olunmuş. Anlatılmış. Rivayet olunmuş olan.
MAHKİYYUN ANH Kendisinden bahsedilen, kendisinden anlatılan.
MAHKUD Hased edilen, hased olunan.
MAHKUK Hakkedilmiş. Sert bir şey üzerine sert kalemle kazılarak yazılmış.
MAHKÛM Aleyhinde hüküm verilmiş olan. Dâvayı kaybedip cezalanan. * Birisinin hükmü altında bulunan. * Zorunda ve mecburiyetinde olma. Katlanma.
MAHKÛMUN-ALEYH Kendi aleyhinde hüküm verilmiş olan.
MAHKÛMUN-BİH Kendisi hakkında hüküm verilmiş olan.
MAHKÛMUN-LEH Dâvayı kazanmış olan. Lehine hükmolunan.
MAHKUN Suçsuz, masum.
MAHKUN-UD-DEM Fık: Katli lâzım olmayan kimse.
MAHKUR (Bak: Muhakkar)
MAHL Kıtlık, kaht.
MAHLAS Nâm. Lâkab. Bazı muharrirlerde olduğu gibi, isme ilâve edilen başka bir isim. * Halâs olacak, kurtulacak yer.
MAHLASNAME şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume.
MAHLEB Bal. * Süt sağacak kap. * Bir cins ot.
MAHLEB (C: Mahâlib) Kedi, arslan gibi hayvanların pençesi.
MAHLECE (C: Mehâlic) Hallaçların yün ve pamuk attıkları yer.
MAHLEFE Söğütlük.
MAHLU Hal´ edilmiş. Tahtından indirilmiş padişah. * Reddedilmiş olan.
MAHLUB Sağılmış hayvan.
MAHLUC (Pamuk gibi) Atılmış, hallaçlanmış.
MAHLUCE Rey ve fikri doğru olmak.
MAHLUF Yemin etme, and içme, kasem etme.
MAHLUF-ÜN ALEYH Hakkında yemin edilen husus.
MAHLUK Traş olmuş.
MAHLUK Yaratılmış. Yoktan var edilmiş olan.
MAHLUKA Başkasının olup da benimsenen manzum parça.
MAHLUKAT (Mahluk. C.) Yaratılmışlar. Mahluklar. Allah´ın yarattığı şeyler.(Şu mahlukat, İzn-i İlâhi ile, zaman nehrinde mütemadiyen akıyor. Alem-i gaybdan gönderiliyor, âlem-i şehadette vücud-u zâhiri giydiriliyor. Sonra âlem-i gayba muntazaman yağıyor. İniyor. M.)
MAHLUL Çözülmüş, dağılmış. Hallolmuş, erimiş. * Murisi ölen sahipsiz mal. Mirasçısı bulunmayıp hükümete kalan miras.
MAHLUL-U MUFASSAL Tapu usulüne ait bir tâbir olup, köyler ve mezarlar tımarıydı. Berat ile verilirdi.
MAHLUL-U SIRF Fık: Hakk-ı intikal ve hakk-ı tapu sahibi bırakmaksızın mutasarrıfının vefatiyle mahlul kalan arazi.
MAHLUL Delinmiş. * Öbür tarafına işlenmiş olan şey.
MAHLULAT Mirasçısı olmadığı için evkâfa veya hükümete kalan miraslar.
MAHLULİYET Mahlul olma hali, mahlulluk.
MAHLUT (Halt. dan) Karıştırılmış. Katılmış. Karışık.
MAHLUTA Bulgurla karışık mercimek çorbası.
MAHMASA Azlık. * Açlıktan zayıf düşme.
MAHMEL Üzerine yük konulan şey.
MAHMİ Korunan, himaye gören. Hıfzolan.
MAHMİDET (C.: Mahâmid) Övme, senâ etme, medhetme.
MAHMİDETSÂZ f. Senâ ve medheden.
MAHMİL Harameyne hacı kafilesi ile birlikte gönderilen hediyeler. * Deve üzerine konulan sepet. Mahfe. Sürre. * Bir ibareye hamledilen mâna ihtimâllerinden her birisi.
MAHMİL-İ ŞERİF Mekke ve Medine´ye, sürre namiyle gönderilen hediye ve paraların yüklendiği vasıta.
MAHMİYE (Himâye. den) Bir şeyi koruma, muhafaza ve himâye etme. * (Muhâfazalı) büyük şehir.
MAHMUD Medh olmaya müstehak, medhe lâyık. Öğülmüş, medh ü senâ olunmuş. * Peygamberimizin isimlerindendir. * Tar: Ebrehe´nin Kâbeyi yıkmak için getirdiği filin adı.
MAHMUD-U BİL-ITLAK Her cihetle ve bütün hallerde medhe ve hamde elyak olan Cenab-ı Hak.(Hiç mümkün müdür ki: Bir baharı halk edemiyen ve bütün meyveleri icad edemiyen ve yeryüzünde sikkeleri bir olan bütün elmaları inşa edemeyen; onların bir misal-i musaggarı olan bir elmayı halk edip o elmayı ni´met olarak birisine yedirsin, şükrünü kazansın, Mahmud-u Bilıtlak´a hamd noktasında iştirak etsin. Hâşâ! M.)
MAHMUD-ÜL HİSÂL İyi ahlâk sahibi.
MAHMUD-ÜŞ ŞİYEM Medhedilecek huylara sâhib olan. Beğenilen ve takdir edilen hasletler kendinde bulunan.
MAHMUDİYE Sultan 2. Mahmud adına yapılan ve kalyon büyüklüğünde olan eski bir harp gemisi. * Sultan 1. Mahmud zamanında basılan 23 ayar altın. * Sultan 2. Mahmud zamanında basılan ve yirmibeş gümüş kuruş değerinde olan ince altın sikke.
MAHMUL Yüklenilmiş. Hamlolunmuş. Bir şey arkasına yüklenmiş olan. Üzerine alınmış. * Gr: Bir cümlede fâile yükletilen işi, oluşu veya hâli gösteren fiil. * Man: Müsned, haber. "İnsan nâtık" cümlesinde "İnsan" mevzu, "nâtık" mahmuldur.
MAHMULE Yük. Hamule.
MAHMULEN Mahmul olarak, yüklü olarak.
MAHMUM Hummaya, sıtmaya tutulmuş. Sıtmalı olan. Ateşli olan. Mecnun. Saçma sapan konuşan.
MAHMUMANE f. Sayıklarcasına, sayıklıyarak. * Ateşler içinde, ateşli olarak.
MAHMUR (Hamr. dan) Sarhoşluğun verdiği sersemlik. * Uyku basmış ağırlaşmış göz. Baygın göz.
MAHMURANE f. Baygın bir şekilde. Mahmurcasına.
MAHMUZ Oksitlenmiş, hamızlanmış.
MAHMUZ (Mihmaz. dan) Binilen hayvanın sür´atini arttırmak maksadıyla dürtme için potin yahut çizmenin ökçesine takılan demirden yapılmış âlet. * Kovanların çerçevelerine peteği tesbit etmek için kullanılan mâden tekerlekçik. * Bir yapıyı veya duvarı, dıştan beslemek için kullanılan destek, payanda. * Bir köprünün ayaklarının uç kısmında çıkıntı yapan taş kütlesi. * Düşman gemisinin bordasına girmek ve onu batırmak için bazı eski harp gemilerinin ön tarafında bulunan, ileriye doğru uzanmış takviyeli kısım.
MAHN Kuyudan su çıkarmak. * İmtihan etmek. * Bahşiş vermek. * Vurmak.
MAHN Cima etmek. * Ağlamak. * Kuyudan su çekmek. * Uzun boylu adam.
MAHNAK Boğazın boğacak yeri.
MAHNİYE (C: Mehâni) Derenin dar ve kısık yeri.
MAHNUK Boğulmuş. Boğazı sıkılmış. Boğuk.
MAHNUKAN Boğazı sıkılarak, boğulmuş olarak.
MAHNUN Sar´alı. Cin taifesi dokunmuş hasta. Mecnun.
MAHPARE f. Pek güzel kimse. * Ay parçası.
MAHPERVER f. Mehtaplı.
MAHPEYKER (Bak: Mehpeyker)
MAHR (MUHUR) (C: Mevâhır) Yarmak. * Yükseltmek. * Rüzgârın çıkardığı gürültü.
MAHRA Değerli ve itibarlı insan. * Uygun, münâsib ve elverişli şey.
MAHRAB (C: Mehârib) Cenk edecek, dövüşülecek yer.
MAHREC Çıkacak yer. * Ses ve harflerin ağızdan çıktıkları yer. * Mat: Bayağı kesirde çizginin altındaki sayı. (Payda) * Hususi bir meslek için adam yetiştirmeğe mahsus mekteb ve dâire. (Meselâ: Mekteb-i fünun-u harbiye zâbit mahrecidir.) * Tarik-i ilmiyede büyük bir pâyeye vesile-i irtika addolunan bir rütbe. * Mevleviyet. * Dahilde çıkarılan mahsulât ve emtianın sarfı için hariç memlekette bulunan mahal.
MAHREF Bostan. Hurmalık. * Yemiş sepeti.
MAHREFE Yol.
MAHREK (Mahrak) Yakılacak yer. Bir şeyin yandığı yer.
MAHREK Koz: Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzedilen dâirevi hat, hareket yeri. Mermi yolu.
MAHREK-İ SENEVÎ Bir seyyarenin, bağlı olduğu kürenin etrafında dönmesiyle hâsıl olan farazî daire.
MAHREM Gizli. * Dince ve şer´an müsaade olunmayan. * Birisinin hususi hâllerine ait gizli sır. * Nikâh düşmeyen, evlenilmesi haram olan yakın akraba. (Baba, dede, anne, nine, erkek ve kızkardeş, amca, dayı, hala ve teyzeler arasında bir neseb yakınlığı, bir ebedî mahremiyet vardır. Bunlar arasında nikâh asla caiz değildir.) * Çok samimi ve içli-dışlı olan kimse.
MAHREM-İ ESRAR Gizli sırlara vakıf olan çok yakın kimse. Gizli sır söyleyen kimse.
MAHREM İki dağ arasındaki yol.
MAHREMAN (Mahrem. C.) Sırlar. Gizli şeyler. Esrar. * Sırdaşlar.
MAHREMANE f. Gizli ve saklı olarak. Mahrem bir tarzda.
MAHREMİYYET Gizlilik. Mahrem olma hali.
MAHRU (C.: Mâhruyân) f. Ay yüzlü. Yüzü ay gibi parlak olan. Güzel.
MAHRUB Mahrum edilmiş. Elinden varı yoğu alınmış. Bomboş bırakılmış.
MAHRUB Harabedilmiş, dağıtılmış.
MAHRUF Toplanılmış devşirilmiş meyve.
MAHRUK Yanan. Yanmış.
MAHRUK-UL FUAD Yüreği yanık.
MAHRUKAT Yakılacak madde. Yanan şeyler.
MAHRUKAT-I MÂYİA Akaryakıt.
MAHRUM Maddi veya manevi nimetlerden uzak kalmak. * Malı bereket bulmaz olan bedbaht. Felâhtan nasibsiz olan. * İffetinden dolayı zengin zannedildiğinden sadakadan mahrum olan.
MAHRUMANE Mahrumcasına. Bahtsız ve nasipsizcesine.
MAHRUMİYYET Elde edemeyiş. Yokluk. Mahrumluk. İstediğini elde edememe.
MAHRUR Hararetli. Ateşli. İçi hararetli olan.
MAHRURÂNE f. Ateşli ateşli. Hararetli bir surette.
MAHRUS Himâye edilen. Korunan. Gözetilen.
MAHRUS Hırsla istenilmiş.
MAHRUSA Büyük şehir.
MAHRUT Geo: Tabanı daire olup, yan kenarları bir noktada birleşen geometrik şekil, koni.
MAHRUTÎ Mahrut şeklinde olan. Altı daire ve üstü sivrilerek bir noktada birleşen, huni şeklinde olan. Konik.
MAHRUTİYYET Mahrutilik, konik olma hâli.
MAHRUT Kasnı denilen zamkın ağacı.
MAHRUYAN f. Güzeller, ay yüzlüler. * Mc: Veliler. Allah´a itaatten ayrılmayan manevî güzellik sâhibi kimseler.
MAHRUZ Kepâze, rezil, rüsvay, aşağılık, âdi. İtibarsız.
MAHS Hayaları çıkarılmış. İğdiş edilmiş.
MAHS Hâlis olmak, saf ve katışıksız olmak.
MAHSAD Ekini biçilmiş yer.
MAHSEBE şüphe etme, şüphelenme, sanma.
MAHSER Huy, tabiat.
MAHSUB Sayılmış. Hesaplanmış. Hesabına kaydedilmiş. * Bir zata mensub kabul edilen.
MAHSUBÂT (Mahsub. C.) Hesab edilmiş olanlar. Hesaba dahil edilmişler.
MAHSUBEN Hesaplanarak. Hesaplı olarak. Hesabına kaydedilerek.
MAHSUBİYET Mahsubluk, mensubluk.
MAHSUB Kızamık çıkarmış kişi.
MAHSUD Kendine hased edilen. Kıskanılan kimse.
MAHSUD Biçilmiş ekin. * Ekini biçilmiş tarla.
MAHSUF Husufa uğramış. Gölgelenmiş. Perdelenmiş.
MAHSUL Husul bulan. Hâsıl olan. * Elde edilen şeyler. * Toprak ve hayvanlardan elde edilen şey.
MAHSULÂT (Mahsul. C.) Mahsuller. Hâsılat. Tarladan, bahçeden veya hayvanlardan elde edilen gıda maddeleri.
MAHSULÂT-I ARZİYE Toprak mahsulleri.
MAHSULÂT-I SINÂİYE Endüstri mahsulleri.
MAHSULDAR f. Verimli, bereketli. Mahsul veren.
MAHSUN İstihkâmlı. Kuvvetlendirilmiş. Sarp, sağlam ve metin kılınmış.
MAHSUR Fersiz göz. Yorulmuş, uzun uzadıya bakmaktan donuklaşmış ve göremez olmuş göz.
MAHSUR Etrafı çevrilmiş. Muhasara altına alınmış. Hasrolunmuş. Hududlanmış. Kuşatılmış.
MAHSUS Duyulmuş. Hissedilmiş. Derk olunmuş. Duyulan. * Aşikâr, belli, zâhir, meydanda.
MAHSUS Ayrılmış, tâyin edilmiş. * Herkese âit olmayıp bazılara âit olmuş olan. Yalnız birine âid olan. Hususileşmiş. Müstakil. * Bile bile, istiyerek. * Yalandan, şakadan, lâtife olarak.
MAHSUSA Mahsus, hususi.
MAHSUSAT Gözle görülen, hisle anlaşılan şeyler. (Ma´kulât´ın zıddı)
MAHSUSEN Ayrıca, bile bile, mahsus olarak.
MAHSUSİYET Mahsusluk. Hususi olma hâli.
MAHŞ Yakmak.
MAHŞER Toplanma yeri. Kıyametten sonra insanların tekrar dirilip toplanmaları ve toplandıkları yer. Haşir meydanı. * Çok kalabalık.
MAHŞER-İ ACÂİB Herkesi hayrete sevkeden toplanma. Veya toplanma yeri. * Hayret edilecek harika şeylerin bulunduğu yer.
MAHŞUB Kesilmeye elverişli olmadan kesilen ağaç.
MAHŞUD Toplanmış. Yığılmış.
MAHŞUR Toplanmış.
MAHŞUŞ Kuru ot.
MAHŞUŞ (Haşşe. den) İçine girilmiş. * Buğzedilmiş. * Gizlice bir şey verilmiş. * Karalanmış.
MAHŞÜV Fazla. * İçi doldurulmuş.
MAHT şiddetli.
MAHT Çıkarmak. * Çekmek.
MAHTAB (Bak: Mehtâb)
MAHTAB (C: Mehâtıb) Odun yığacak yer, odunluk.
MAHTAM (C: Mehâtım) Burun.
MAHTELEF-EL MELEVAN Gece ve gündüzün ihtilâfı ve değişmesi müddetince.
MAHTİD Kişinin durduğu mekân.
MAHTUBE Evlenmek için istenilen kadın.
MAHTUM Mühürlenmiş. Damgalanmış. * Kilitlenmiş. * Bağlanmış.
MAHTUMANE f. Bir kitabı hatmettikten sonra verilen ziyafet.
MAHTUN Sünnet olunmuş. Hitan edilmiş.
MAHTUR (Hatar. dan) Hatara, tehlikeye yakın. * Düşünme. Fikir ve endişe.
MAHTUT (Mahtute) Çizilmiş. Çizgilenmiş. Yazılmış.
MA´HUD(E) Vaad edilen. Söz verilen. Belli olan. * Mezkur, sözü geçen. * Mc: Fena bilinen kadın.
MAHUDANE Bir ot adı.
MA´HUDİYYET (Ahd. den) Söz verilmiş olma. Ahdedilmiş bulunma. Belli olma.
MAHUF Korkulu. Tehlikeli.
MAHULE Kocası ölmüş kadın.
MAHUR f. Kumarhâne. Meyhâne.
MAHUZA Temiz. İtibarlı, şerefli, asil. * Saf, hâlis, katıksız.
MAHV Harab olma. Yıkılma. Ortadan kalkma. Çökme. Bozulma. * Tas: Beşeri noksanlıklardan kurtuluş hâli.
MAHV VE SEKİR Fenafillâh makamında kendi varlığını hiç görmek ve bu mânevi hâlin zevk ve te´sirinden ruhi bir coşkunlukla kendinden geçme hâli.
MAHVA Secdede karnını uyluklarından çekip ayıran kimse.
MAHVAR f. Ay gibi.
MAHVARE f. Aylık maaş.
MAHVE Kuzey rüzgârı.
MAHVEŞ f. Ay gibi.
MAHVİYYET Alçak gönüllülük. Tevâzu. Kendi kusurunu bilip kendine haddinden fazla kıymet vermemek. Tevâzu içinde olmak.
MAHY Gidermek.
MAHYA Hayat. Canlılık.
MAHYA Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim. * Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kiremit.
MAHYANE f. Aylık. Aydan aya verilen maaş.
MAHYERE Muhayyerlik, beğenip seçmede serbestlik.
MAHZ Safi ve hâlis. Katıksız. Sırf. Hâs. Hulus ile muhabbet. * Tâ kendisi. * Sadece. * Su katılmamış hâlis süt.
MAHZ-I EDEB Edebin ta kendisi. Sırf terbiye ve edeb.
MAHZ-I HİKEM Akıllılığın ve filozofluğun ta kendisi. Hikmetlerin ta kendisi.
MAHZ-I KERAMET Tam bir keramet gibi. Kerametin ta kendisi.
MAHZ Yoğurdu çalkalayıp yağını almak.
MAHZ Nikâh.
MAHZA Ancak. Yalnız. Tek. * Sâde. Hâlis. Katıksız. Tam.
MAHZAN Ancak. Yalnız. Sadece. Tek.
MAHZANE Güvercinlik.
MAHZAR (Huzur. dan) Hazır olma. Gösteriş, görünüş. * Huzur yeri. Büyük bir insanın önü. * Birçok kimse tarafından imzalı dilekçe. * Mahkeme sicili.
MAHZEM (C.: Mehazim) Atın kolan yeri.
MAHZEN Hazine ve define gibi şeyleri koyacak yer. * Erzak yeri. * Bodrum. Yeraltı.
MAHZEN Yalnız, ancak, tek.
MAHZÎ Kepâzelik ve rüsvaylığa sebep olan huy. Rezil olmağa sebebiyet veren kötü huy.
MAHZU´ Boyun eğmiş.
MAHZUB Boyanmış.
MAHZUD (Mahdud) Silinmiş, tesviye edilmiş. * Düzgün. * Meyvesinin çokluğundan dalları basıp bükülmüş.
MAHZUF Silinmiş. * Yerinden düşürülmüş. Kaldırılmış. Hazfolunmuş. * Edb: Noktasız harflerle yazılmış olan. (Bak: Mücerred)
MAHZUL Hakir. Kıymetsiz. Perişan. Hor. Rüsvay.
MAHZULEN Hakir, kepaze, rezil ve rüsvay olarak.
MAHZUM Burnunun halkasıyla tutulan sığır ve deve. * Her delinmiş nesne.
MAHZUN Hazinede saklanan şey.
MAHZUN Tasalı. Kederli. Hüzünlü. Gamlı.
MAHZUNANE f. Kederlice, düşünceli, üzgünce.
MAHZUNİYET Mahzunluk. Kederli ve kaygılı oluş. Üzüntülü olma.
MAHZUR Hazer edilecek şey. Özür. Korkulacak şey. Müsaade olmayan. Mâni. Çekinilecek şey.
MAHZUR (Hazr. dan) Haram. Memnu şey. Yasak olan şey.
MAHZURAT Yasaklar. Mâniler. Haram şeyler.
MAHZURAT Hazer edilip korunulacak şeyler. Yasak olanlar. Engeller.
MAHZURE Çekinme, sakınma, içtinâb etme. * Cidâl, muharebe.
MAHZURE (C.: Mahzurât) Şer´an yasaklanmış olan şey. Men ve haram edilmiş şey.
MAHZUZ Memnun. Hoşnud. Zevkli. Hoşlanmış. Hazzetmiş.
MAHZUZÂT Hoşa giden şeyler. Hazlar.
MAHZUZİYET Mahzuzluk, hoşlanma, hoşa gitme.
MAIZ (C.: Mevâız) Keçi.
MAÎ Su cinsinden. Akıcı, su renginde, mâvi. Katı ve sert olmayıp su gibi, akıcı olan.
MAÎB (C.: Maâyib) Kusur, eksiklik, noksanlık. Leke. * Ayıplanmış.
MAİC Dalgalı deniz.
MAİDE Yemek sofrası. Üzerinde nimetler bulunan sofra. Ziyafet. * Kur´an´ın 5. Suresinin adıdır ve Medine-i Münevvere´de nâzil olmuştur.
MAİDE-İ SENİYYE Pâdişah ziyâfeti.
MAİDESÂLÂR f. Sofracı başı.
MAİKA Derin, amik.
MÂİL Eğik. Bir tarafa eğilmiş. Eğri. * Meyilli. Hevesli. İstekli. * Düşkün. * Benzer.
MÂİL-İ İNHİDÂM Yıkılmağa yüz tutmuş.
MÂİL-İ KAMER Ayın dünya etrafında dolaştığı dâire. Ayın mahreki, yörüngesi.
MAÎL Ehil, iyal, çoluk çocuk.
MÂİLE Coğ: Dağların bir yana doğru alçalıp giden taraflarından her biri. * Eğri, eğilmiş.
MÂİLİYYET Eğiklik. Meyillik.
MAİN Saf, akar su. * Göz önünde akan su. * Cennet şerbeti. * Zâhir, görünen. * Göz değmiş, nazar değmiş.
MAİN MEHİN Zayıf, hakir su. * Meni.
MAİS Ağaçları sık bitmiş olan yer.
MAİŞET (Ayş. dan) Yaşayış. Yaşama. Ömür. * Yaşamaya lüzumlu bulunan maddeler.
MAİŞETGÂH f. Maişet yeri. Geçim te´min edilen yer.
MA-İ TESNİM Cennet ırmaklarından biri.
MAİYYET Beraberlik. Arkadaşlık. * Yüksek rütbeli bir kimsenin emri altında bulunan hey´et. * Yan. Nezd.
MAİYYET-İ SENİYYE Pâdişâhın maiyyeti. Pâdişahın yakınında bulunanlar.
MAİZ Keçi. * Az miktar keçi. Ufak keçi sürüsü.
MAJÜSKÜL Büyüklük bakımından diğerlerinden biraz daha farklı olan harfler.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MA´K (C: Emâık-Emâik) Derinlik. * Sahradan bir taraf.
MAK (C: Amâk-Emâık) Göz pınarı.
MA´K Ovmak. * Tehir etmek, sonraya bırakmak.
MAK´ Atmak. * Emmek.
MAKA Hıyarşenber denilen nebat.
MAKABİH (Makbaha. C.) Çirkin ve yakışıksız davranışlar.
MAKABİR (Kabr. C.) Kabirler. Mezarlar.
MA-KABL Öndeki. Üstteki. Geçmişteki.
MA´KAD Ahidnâme yapılan, anlaşma akdedilen yer.
MAK´AD Oturulacak yer. Minder. * Oturulduğunda bedene temel olan âzâ. Kıç.
MAKADE Davar yedmek.
MAK´ADE Kurbağa.
MAKADİM (Makdem. C.) Geri gelmeler. Dönüp gelmeler.
MAKADİR (Ka, uzun okunur) Kuvvetler. Kudretler.
MAKADİR Mikdarlar. Kısımlar. Ölçüler. * Muayyen ve mâlum olan kısımlar.
MAKAL Söz. Lâkırdı. Kavl. Söyleyiş.
MA´KAL (C: Meâkıl) Sığınacak ve saklanacak yer. * Kale.
MAKALAT (Makale. C.) Makaleler. Söz ve yazılar. Bahisler.
MAKALE Söylenen söz. Söyleme. Söyleyiş. Kelâm. Nutuk. * Bir bahsin kaleme alınışı.
MAKALİD (Ka, uzun okunur) Hazineler. * Kilitler. Anahtarlar.
MAKALİD-İ İNKIYAD İnkıyad, bağlılık kilitleri.
MAKALİM (Maklem. C.) Ucu budanmış ve sivrilmiş şeyler.
MAKAM Durulacak yer. * Rütbeli yer. * Câh. Mesned. Mansab. * Musikide usul. Tempo.
MAKAM-I ÂLÎ Yüce ve âli makam. Eskiden bu tabir, bakanlıklar hakkında kullanılırdı.
MAKAM-I CİFRÎ Cifir hesabına göre olan netice, sayı değeri.
MAKAM-I HİTABÎ Zanni delil ile iktifa edilen makam.
MAKAM-I HİZMET Hizmet makamı. İş görme yeri.
MAKAM-I İBRAHİM (Bak: Kâbe)
MAKAM-I MAHMUD (Şefaat-ı Uzmâ) En yüksek şefaat makamı. Peygamberimizin (A.S.M.) kavuşacağı, Allah tarafından vaad edilen makam. $ Cenab-ı Hak va´dettiği halde, her ezan ve kametten sonra edilen mervî duada $ deniliyor; bütün ümmet o va´di ifa etmek için dua ederler. Bunun sırr-ı hikmeti nedir Bu kadar tekrar ile kat´i verilecek olan bir şeyin vermesini istemesinin sırr-ı hikmeti şudur: İstenilen şey, meselâ Makam-ı Mahmud bir uçtur. Pek büyük ve binler Makam-ı Mahmud gibi mühim hakikatları ihtiva eden bir hakikat-ı âzamın bir dalıdır. Ve hilkat-ı kâinatın en büyük neticesinin bir meyvesidir. Ve ucu ve dalı ve o meyveyi duâ ile istemek ise; dolayısiyle o hakikat-ı umumiye-i uzmanın tahakkukunu ve vücud bulmasını ve o şecere-i hilkatın en büyük dalı olan âlem-i bâkinin gelmesini ve tahakkukunu ve kâinatın en büyük neticesi olan haşir ve kıyametin tahakkukunu ve dâr-ı saadetin açılmasını istemektir. Ve o istemekle, dâr-ı saadetin ve Cennet´in en mühim bir sebeb-i vücudu olan ubudiyet-i beşeriyeye ve daavât-ı insaniyyeye kendisi dahi iştirak etmektir. Ve bu kadar hadsiz derecede azim bir maksad için, bu hadsiz duâlar dahi azdır. Hem Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´a Makam-ı Mahmud verilmesi, umum ümmete şefaat-ı kübrasına işarettir. Hem o, bütün ümmetinin saadetiyle alâkadardır. Onun için hadsiz salâvat ve rahmet duâlarını bütün ümmetten istemesi ayn-i hikmettir. ş.)
MAKAMAT (Makam ve makame. C.) Makamlar, mertebeler. * Cemaatler, cemiyetler, kalabalıklar, topluluklar.
MAKAMAT-I ÂLİYE Yüksek şerefli mevkiler, makamlar. Yüce makamlar.
MAKAME (C: Makamât) Meclis. * Topluluk, cemaat, cemiyet, kalabalık. * Nutuk tarzında söylenen sözler.
MAKAMİ´ (Mikmaa. C.) Gürzler, topuzlar.
MAKANİ´ (Mıkna´ ve Mıknaa. C.) Başörtüleri, eşarplar.
MAKARİZ (Mikrâz. C.) Makaslar, kesecek âletler.
MAKARR (Karar. dan) Karar yeri. Karargâh. Kararlı yer. Merkez. Pâyitaht.
MAKARR-I HÜKÜMET Hükümet merkezi. Pâyitaht.
MAKARR-I İDARE İdare merkezi. Pâyitaht. Hükümet merkezi.
MAKARR-I SALTANAT Saltanat merkezi. Hükümetin idare edildiği baş şehir.
MAKASID Maksadlar, istekler, gayeler. Niyetler.
MAKASID-I AKSÂ En uzak, en son ve en büyük maksadlar.
MAKASID-I İNSÂNİYET İnsanlık maksadları. İnsanlığın gayeleri.
MAKASİM (Maksim. C.) Su taksim edilen yer.
MAKASİR (Maksure. C.) Bir hânedeki en mahrem taraflar. Bir evin en mahrem tarafları. * Câmilerde etrâfı parmaklıklarla çevrili yüksek yer.
MAKASS Makas.
MAKATI´ (Ka, uzun okunur) Kesmeler. Kesişmeler. Kesişen yerler. * (Kat´. C.) Sözdeki veya nazımdaki durak yerleri. Heceler.
MAKATİL (Maktel. C.) Katlin yapıldığı yerler, öldürme fiilinin geçtiği yerler, makteller.
MAKATİR (Maktar. C.) Damlalar, katreler.
MAKAVİD (Mekud. C.) Yularlar.
MAKAVİL Sözler. Kaviller. Lisânlar. Diller.
MAKAZZ Başın arka tarafından iki kulağın arası.
MAKBAH (C: Mekâbih) Çirkin olmak. Çirkin olacak yer.
MAKBAHA (C.: Makabih) Kabih, yakışıksız ve çirkin hareket.
MAKBER(E) (C.: Mekabir) Mezar. Kabir.
MAKBERE-İ ŞÜHEDÂ Şehidlerin mezarı. Şehidlik.
MAKBIZ Kılıcın ve yayın kabzası.
MAKBUH Beğenilmeyen. Çirkin ve kabih görülen.
MAKBUHA Kabih olan ve hoşa gitmeyip beğenilmeyen hâl veya iş.
MAKBUL (Makbule) Kabul olunan. Beğenilen. Sevablı.
MAKBUL-ÜŞ ŞAHÂDE Şahâdeti kabul edilen. Şahidliği kabul edilmiş olan.
MAKBULİYET Beğenilmişlik, makbullük.
MAKBUL Ayağı bağlı olan.
MAKBUR (Kabr. den) Gömülmüş, defnedilmiş, kabre konulmuş.
MAKBUZ (Kabz. dan) Alınmış, kabzolunmuş. Alınan. * Daraltılmış, sıkılmış. * Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt.
MAKBUZAT (Makbuz. C.) Alınan paralar. Satıştan veya borçlulardan toplanan paralar.
MAKDEM (C.: Makadim) (Kudum. dan) Dönüp gelme. Gelme.
MAKDEM-İ BEHÂR Baharın gelmesi.
MAKDERET (Kudret. den) Kuvvet, kudret, güç, zor.
MAKDİS Mukaddes yer.
MAKDUD Uzun boylu kişi.
MAKDUH(E) (Kadh. den) Beğenilmemiş, ayıp.
MAKDUNİS Maydanoz.
MAKDUR Güç. Kuvvet. Kudret. * Takdir olunmuş. Allah´ın takdiri. Daha evvelden takdir olunmuş.
MAKDUR-İ BEŞER İnsanın yapabileceği şey.
MAKDUR-ÜT TESLİM Ele geçirilmesi mümkün olan.
MAKDURAT (Makdur. C.) Takdir-i İlâhi olanlar. Güç ve kuvvet. Elden gelenler. Takdir edilenler.
MA´KED (C: Meâkıd) Akdedecek yer.
MA´KES Akis yeri. Akseden yer. (Ayna güneşin ma´kesi olduğu gibi.)
MAKET Fr. Bina, şehir gibi eserlerin, belirli bir ölçüde küçültülmüş modeli.
MAKH Sür´at, hız.
MAKHUR (Kahır. dan) Kahredilmiş. Mahvedilmiş. Bozguna uğratılmış. Mağlub. Mahkum. Allah´ın (C.C.) gazabına uğramış. Yenilmiş. Hakaret görmüş.
MAKHUR-U KAHR-İ İLÂHÎ Allah´ın gazabına uğramış. Allah´ın kahrıyla kahrolmuş.
MAKHURANE Kahr ve gazaba uğramış hâlde. Gazaba uğramış olanlara benzer şekilde.
MAKHURİYET Kahrolmuşluk, ezilmişlik, bitkinlik. Allah´ın kahr ve gazabına uğrama.
MA´KIL Melce´. Sığınacak yer.
MAKIT Dar yer.
MAKİ Coğ: Çalı ve küçük ağaçlarla kaplı arazi.
MAKİD Kesilmeyen ve daimi olan.
MA´KİD Düğüm yeri. Bağ. Akdedilecek yer.
MAKÎL Öğle uykusuna yatılacak yer. Kaylule yeri. Rahat edecek yer. Kuşluk uykusu.
MAKİNİST Makine ustası. Makineyi çalıştırmakla vazifeli kişi.
MAKİR Hile yapan. Mekreden.
MAKİS (Mâkise) Durup dinlenen, duraklayıp eğlenen.
MAKÎS (Kıyas. dan) Kıyas edilebilen. Benzetilebilen.
MAKİS Öşür ve vergi toplayan kimse.
MAKÎT Buğz edilmiş. Mebğuz. Nefret edilmiş, sevilmemiş, menfur.
MAKİYAN f. Tavuk.
MAKK Yarmak.
MAKL Suya batırmak. * Nazar etmek, bakmak.
MAKLEB Kalbetme. Bir şeyin altını üstüne çevirme. * Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer.
MAKLETE Helâk olacak yer.
MAKLU´ Sökülmüş, kökünden çıkarılmış, kal´ olunmuş.
MAKLUAN Sökülerek, kökünden çıkarılmış olarak.
MAKLUB (Kalb. den) Altı üstüne çevrilmiş, kalbolunmuş. Ters döndürülmüş. Başka şekle sokulmuş. * Harfleri tersinden okunduğu zaman yine aynı olan kelime veya cümle. (Anastas mum satsana cümlesi gibi)
MAKLUBİYET Ters döndürülmüşlük, altı üstüne getirilmişlik. Maklub olma hâli.
MAKLUD Fitil gibi bükülmüş olan.
MAKLUM Yontulmuş ve kesilmiş olan.
MAKLUV (MAKLİYY) Pişirilmiş kebap.
MAKMAKA Sözü boğazı içinden söylemek.
MAKMENE Lâyık ve münâsip olacak yer.
MAKNA´ Kanaat edip râzı olacak yer. * Şâhid, adâlet şâhidi.
MAKNAT Ümit kesecek yer.
MAKNEE (MAKNEUT) Güneş görmeyen yer.
MAKR Çok acı olmak.
MAKREBE Hısımlık, yakınlık. Karâbet.
MAKREME (Bak: Mikrame)
MAKRU´ Okunan. Okunmuş olan.
MAKRUF Töhmetli kimse. * Yabana atılmış nesne.
MAKRUH Yaralanmış, kahredilmiş. Mecruh.
MAKRUN (Karn. dan) Ulaşmış. Kavuşmuş. Yakın. * Müsaadeye mazhar. * Çatık kaşlı olmak.
MAKRUN-U MÜSÂADE İzin almış, izne kavuşmuş.
MAKRUN-U SIHHAT Sıhhat ve hakikata yakın. Doğruluk derecesi fazla.
MAKRUNİYET Yaklaşma. Yakınlık.
MAKRUT Selem ağacının yaprağıyla dibâgat olan gön ve sahtiyan.
MAKRUZ (Karz. dan) Ödünç verilmiş. İkraz edilmiş. Borç olarak verilmiş.
MAKS Suya dalmak. Daldırmak.
MAKSAD (C.: Makasıd) (Kasd. den) Kasdolunan ve istenilen şey. Merâm, gâye.
MAKSAD VE MÜSTEKARRIN TEMEYYÜZÜ Kelâmın maksadının ve karar kıldığı yerin açık olarak belli olması.
MAKSAL Mahsul ekilen yer.
MAKSAR Nihâyet, son, netice.
MAKSARA (C: Mekâsır-Mekâsir) Köşk, kasr.
MAKSEBE Sazlık, kamışlık.
MAKSEE Hıyar tarlası.
MAKSİM (C.: Makasim) Taksim edilecek, dağıtılacak yer. * Suyun kollara ayrılma yeri. Masluk, savak.
MAKSUD Kasdedilmiş. Kasdedilen. * İstenilen şey. İstek. Arzu. Gâye.
MAKSUM Taksim edilmiş, ayrılmış, bölünmüş. * Kısmet, nasib.
MAKSUR Zoraki, cebren. Elinde ve ihtiyarında olmadan.
MAKSUR (Kasr. dan) Kasrolunmuş, kısaltılmış, kasılmış, alıkonulmuş. * Mahbus. * Kasrolunmuş nesne. * Gelinin üzerine tutulan duvak. * Gr: Bir kısım arapça kelimelerin sonunda yâ şeklinde yazılan, fakat elif gibi okunan harf. ( : Dâ´vâ) kelimesinde olduğu gibi. Buna, "Elif-i maksura" denir.
MAKSURE (C.: Makasir) Câmilerde etrafı parmaklıkla çevrilmiş biraz yüksekçe yer.
MAKSUS Kesilmiş, kırpılmış.
MAKSUV (MAKSIYY) Kulağının ucu kesilmiş deve veya koyun.
MAKSÜE Hıyar tarlası.
MAKŞUR Soyulmuş, kabuğu çıkarılmış.
MAKŞUVV Men´ ve kahrolmuş. Tab´ından çıkarılmış.
MAKT Kin, hiddet. İğrençlik. Şiddetli buğz.
MAKT Vurmak.
MAKTA´ Kesilen yer, kat´edilen yer, kesinti yeri. * Uzun bir cismin enliğine kesildiği yerin görünüşü. * Edb: Her manzumenin, hususen gazellerin ve kasidelerin ilk beytine matla´, son beytine makta´ denir; makta´da şâirin ismi bulunur.
MAKTAA Eskiden üzerinde kamış kalemin ucu kesilerek düzeltilen kemikten veyâ mâdenden yapılmış âlet.
MAKTANE Pamuk tarlası.
MAKTAR Damla, katre.
MAKTEL Birinin öldürüldüğü yer. Bir katlin yapıldığı yer.
MAKTEM Tozlu yer.
MAKTU´ (Maktua) (C.: Makati´) Kesilmiş, kat olunmuş. * Pazarlıksız, değeri ve pahası biçilmiş. * Götürü.
MAKTUAN Götürü olarak, toptan.
MAKTUL Öldürülmüş, katledilmiş olan.
MAKTULEN Öldürülerek, katledilerek.
MAKTULÎN (Maktul. C.) Öldürülmüş insanlar. Vurulmuş veya katledilmiş kimseler.
MAKTUR Katranlı. Katran sürülmüş.
MA´KUD (U, uzun okunur) Akdolunmuş, bağlanmış, düğümlü, bağlı.
MAKUL (Kavl. den) Denilmiş, söylenilmiş. * Söylenilen söz.
MA´KUL Akla yakın, aklın kabul edeceği.
MA´KUL-ÜL-MA´NA Bir sebebe, illete ve maslahata dayanan şer´i mesele. (Fakat, hakiki sebeb ise emr-i İlâhidir.) Bir hikmete ve bir maslahata binâen tercih edilmiş veya o hükmün teşriine müreccih olmuş olan şer´i mes´ele. (Bak: Taabbüdi)
MAKULAT (Makule. C.) Çeşitler, takımlar. Kategoriler.
MA´KULAT (Ma´kul. C.) Aklın uygun bulduğu, ancak akıl ile bilinir ve nakle müstenid olmayan meseleler ve ilimler. (Bak: Akliyat)
MAKULE Takım, çeşit. Kategori.
MA´KULE Diyet.
MA´KULİYET Akla uygunluk, mantıki oluş. * Menkul olmayış.
MA´KUM Kapalı.
MA´KUS(E) Tersine dönmüş, aksetmiş, başaşağı çevrilmiş, zıddı. * Uğursuz.
MA´KUSEN Ters olarak, aksine, zıddına olarak.
MA´KUSEN MÜTENASİB Mat: Tersine olan müvâzene. Yâni, birbirine nisbet edilen iki şeyden, biri çoğaldığı oranda diğerinin eksilmesi veya birinin azaldığı nisbetinde diğerinin çoğalması. Ters orantılı.
MA´KUSİYET Terslik, zıdlık, aksilik.
MAKV Cilâ yapmak. * Yıkamak. * Saklamak.
MAKYA Kusmak. * Kusma yeri.
MAKYE Duracak yer, konak yeri.
MAKZABA Yonca ekilen yer.
MAKZÎ Kaza olunmuş, ödenmiş, te´diye olunmuş olan. Ümid edildiği üzere tamam ve ikmâl edici olan. Ödeyici. Sâhib-i mucib ve muris. * Fık: Kendi irade ve kesbimizin neticesi olmak üzere Cenab-ı Hakk´ın (C.C.) yaratıp vücuda getirdiği bazı şeyler vardır ki, bunlar Allah´ın rızasına muhalif olduğundan, bunları irtikâb etmesi caiz değildir. Bu usul-ü kaideye, "makzî" denilmektedir.
MAKZUF (Kazf. den) İftira edilmiş. Namusu hakkında lâf edilmiş. * Hazfolunmuş. Atılmış.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MAL Fık: Bir kimsenin tasarrufunda bulunan kıymetli, lüzumlu şey. (Varlık, servet, para, ticaret eşyası gibi.)
MAL-İ CİZYE Araziden alınan haraç.
MAL-İ GAYBÎ Bulunmuş ve sahibi çıkmamış mal.
MAL-İ HULYA f. Vesvese, kara sevdâ, kuruntu, boş hayaller.
MAL-İ KARUN Mc: Çok zengin.
MAL-İ MAZMUN Emânet olmayan mal.
MAL-İ MENKUL Taşınabilen ve nakledilebilen mal. (Arâzi ve binanın haricindekiler)
MAL-İ MİRÎ Miri malı. Hükümete veya devlete ait mal.
MAL-İ MÜTEKAVVİM Huk: İki mânada kullanılır: Birisi, intifâı mübah olan şeydir. Diğeri, mâl-i mührez demektir. Meselâ, denizde iken balık gayr-i mütekavvim olup, tutmak ile ihraz olundukta, mâl-i mütekavvim olur. İntifâı mübah olmayan mal veya elde edilmemiş olan mal gayr-ı mütekavvimdir. Şirâ ile intifa´ mübah olduğundan, mâl-i mütekavvimdir. (Ist.F.K.)
MAL-İ NÂTIK Canlı mal. (At, deve, koyun gibi)
MAL-İ UHREVÎ Âhiret için kazanılan sevap. Uhrevî mal.
MAL-İ ZIMAR Bir kimsenin mâlik olduğu halde, onlardan faydalanması kabil olmayan; başka tabir ile, elinden çıkıp galib-i hale nazaran bir daha eline girmeleri umulmayan mallar.
MAL f. "Süren, sürülen, sarılan, takılan" anlamlarıyla terkibler yapılmada kullanılır. (Meselâ: Pâymal: Ayak altında çiğnenen)
MA´L Evmek, acele etmek, tez tez gitmek. * Alıp kaçmak.
MALAK Manda yavrusu. Buzağı.
MALAKELAM Diyecek yok. Söz götürmez.
MALAMAL Çok dolu, lebâleb, ağzına kadar dolu.
MALANİHAYE Sonsuz, nihâyetsiz. Uçsuz bucaksız.
MALARYA ing. Sıtma.
MA´LAT (C.: Maâli) Derin ve yüksek fikir. * Ululuk, şeref, itibar.
MALAYA´Nİ (Mâlâyâni) Mânasız, faydasız, boş söz.(Elbette en bahtiyar odur ki, dünya için âhireti unutmasın, âhiretini dünyaya feda etmesin, hayat-ı ebediyesini hayat-ı dünyeviye için bozmasın, mâlâyani şeylerle ömrünü telef etmesin. Kendini misafir telâkki edip misafirhane sahibinin emirlerine göre hareket etsin. Selâmetle kabir kapısını açıp saâdet-i ebediyeye girsin. M.)
MÂLÂYA´NİYYÂT Faydasız boş sözler, boş konuşmalar, faydasızlık.
MALAYUTAK Tâkat getirilmez, güç yetmez, dayanılmaz.
MALAZ Sürülmüş toprak. * Sular altında kalmış tarla.
MALDAR f. Malı mülkü çok olan. Zengin.
MALDARÎ Zenginlik, servet.
MALE f. Duvarcı malası.
MA´LEB (C.: Meâlib) Oyun yeri.
MA´LEF (C.: Maâlif) Ot ve saman gibi hayvan yemi konan yer. Samanlık.
MA´LEM (C.: Maâlim) Eser, iz, nişan, alâmet.
MALEMYEKÜN Sözden ibâret.
MALEZİM (Mâlezime) Lüzumlu ve gerekli şey. Malzeme.
MALÎ f. Dolu. * Fazla, çok.
MALÎ (Maliye) Mala ve paraya mensub. Mal ve para cinsinden. Mala ait.
MALİDE f. Sürülmüş, sürmüş.
MALİH Tuzlu.
MALİHULYA (Bak: Mâl-i hulya)
MALİK Sâhib. Malı elinde bulunduran. Bir şeyin mülkiyetini elinde tutan. * Her şeyin sâhibi olan Allah. * Cehennem zebânilerine hâkim ve onları idare eden meleğin adı.
MALİK-ÜL MÜLK Bütün mülkün hakiki mâliki olan Allah (C.C.)
MALİK-İ YEVMİDDİN Herkesin dünyâda yaptığının mükâfat ve cezasını göreceği yer olan âhiretin, din gününün, mâliki, sahibi olan Allah (C.C.)
MALİKANE f. Büyük ve gösterişli köşk. * Tar: Bir kimseye, gelirinden hayatı boyunca istifade etmek; fakat satamamak ve miras bırakamamak şartıyla verilen beylik arazi.
MALİKÎ (Bak: İmam-ı Mâlik)
MALİKİYET Malik ve sahib olma.
MALİŞ f. Sürme, sürüştürme.
MALİŞGÂH f. Yüz sürülecek yer.
MALİŞGER f. Sürtücü, oğucu. * Tellak.
MALİYAT Maliye işleriyle alâkalı. Maliye bilgisi.
MALİYE Devletin gelir ve masraflarının idaresi. * Gelir gider hesablarına bakan resmi dâire.
MALİYET Kıymet. Mâlolma değeri.
MALİYYUN Maliyeci.
MALİZME Eskiden yirmi sayfadan meydana gelen cüz, broşür.
MALKOÇ Osmanlı İmparatorluğu devrinde akıncıların başı. * Akıncı beylerinden meşhur bir hânedan.
MAL MÜDÜRÜ Kazâ mâliye memuru.
MALPEREST f. Malı, mülkü ve parayı çok seven. Mala düşkün olan.
MA´LUFE Yulaf verilen davar.
MA´LUL İlletli, hasta, sakat, kötürüm. * Harpte bir uzvunu kaybetmiş gazi.
MA´LULEN Mâlul olarak, sakat olarak.
MA´LULÎN (Ma´lul. C.) Sakatlar. Hastalıklı ve illetli kimseler.
MA´LULİYET Hastalıklı olma, illetlilik.
MA´LUM Resul-i Ekrem´in (A.S.M.) bir nâmıdır. Onun geleceği, melekler, resuller ve nebiler tarafından mâlum olduğundan ve dünyaya teşriflerinden evvel kendilerinin ta´zim edilmesi ve ona intisab dileklerinden dolayı bu isim verilmiştir. * Bilinen, belli olan.
MA´LUMAT Bilinen şeyler, bilinenler. Bir iş veya mevzu hakkındaki bilgiler.
MA´LUMAT-I CÜZ´İYE Az ve hafif bilgi. Cüz´i mâlumât.
MA´LUMAT-I ZARURİYE Lüzumlu ve zaruri mâlumat.
MA´LUMATFÜRUŞ f. Mâlumat ve bilgi satan. Bilgiçlik taslıyan.
MA´LUMİYET Ma´lumluk. Bilinme, belli olma. * Bilinen ve belli olan şeyin hâl ve sıfâtı.
MA´MA´ Kimseye birşey vermeyen kadın.
MA´MAA (C: Meâmi) Acele etmek. * Ateşten çıkan ses. * Bahâdırların cenk içindeki haykırmaları.
MA´MAFİH Öyle olmakla beraber.
MA´MEAN Çok fazla sıcaklık.
MAMELEK Elinde bulunan şeyler, sâhib olduğu şeyler. Nesi var ise, hepsi. * Huk: Bir şahsın alacak ve borçlarının hepsi.
MA´MER Geniş menzil.
MAMEZA Geçen veya geçmiş şey. Geçmiş zaman. Mazi.
MAMHURAN Adilcevaz, Patnos, Erciş ve bilhassa Beytüşşebab havalisinde meskun olan bir aşiret ismi.
MAMİSA Bir ot cinsi.
MAMİZAN Vers denilen ot.
MA´MUL (Amel. den) Yapılmış, işlenmiş. * Gr: Avamil´in ikinci bâbı.
MA´MULÂT İmal edilmiş, yapılmış şeyler. Makine veya elle işlenmiş eşya.
MA´MULÂT-I DÂHİLİYE Dâhilî mamulat. Memlekette yerli olarak yapılan şeyler.
MA´MULÜN BİH Kendisi ile amel olunan. (Hukuk, nizam, program kaidesi)
MA´MUR İ´mar edilen, tamir edilmiş.
MA´MURE İnsanların bulunduğu bayındır yer. Ma´mur olan yer. Şehir, kasaba.
MA´MURİYET Bayındırlık, ma´murluk.
MA´N Az miktar. * Kolay.
MA´NA (Mânâ) İç, içyüz. Bir sözden veya birşeyden anlaşılan. Lâfzın delâlet ettiği şey. * Rüya, düş. * Dilemek, irade.
MA´NA-YI HARFÎ Kendisini değil de başkasını veya sahibini, ustasını, kâtibini anlatan, bildiren, tarif eden mânâ.
MÂNÂ-YI İSMÎ İsme dair mânâ. Bir şeyin sadece kendisini bilip tanımak. Bir şey başka şeyleri tanıttığı, bildirdiği veya sevdirdiği için olan mânâya da mânâ-yı harfî denir. Bir ağacı gölgesinden, zahirî görünüşünden, bize verdiği meyvesinden dolayı alâka gösterir ve seversek mânâ-yı ismî ile seviyoruz demektir. Ağacı görmek ve tanımakla ve meyvelerini almakla Rahmet-i İlâhiyeyi tanıyor, Cenab-ı Hakk´a sevgi ve şükrümüzü arttırıyor ve O´nun emri dairesinde ağaca Rabbimizin iltifatı, rahmeti olarak alâka gösteriyor isek; bu mânâya da mânâ-yı harfî deniyor.(...Dünyayı ve ondaki mahlukatı mânâ-yı harfî ile sev. Mânâ-yı ismî ile sevme! " Ne kadar güzel yapılmışlar" de. " Ne kadar güzeldir" deme ve kalbin bâtınına, başka muhabbetlerin girmesine meydan verme. Çünkü, bâtın-ı kalb, âyine-i Samed´dir ve O´na mahsustur. Meselâ; nasıl ki bir pâdişâh-ı âli, sana bir elmayı ihsan etse, o elmaya iki muhabbet ve onda iki lezzet var: Biri; elma, elma olduğu için sevilir ve elmaya mahsus ve elma kadar bir lezzet var. Şu muhabbet pâdişaha ait değil. Belki, huzurunda o elmayı ağzına atıp yiyen adam, padişahı değil, elmayı sever ve nefsine muhabbet eder. Bazan olur ki, padişah o nefisperverâne olan muhabbeti beğenmez, ondan nefret eder. Hem elma lezzeti dahi cüz´idir. Hem zeval bulur, elmayı yedikten sonra o lezzet dahi gider, bir teessüf kalır. İkinci muhabbet ise; elma içindeki elma ile gösterilen iltifâtât-ı şâhânedir. Güyâ o elma, iltifât-ı şâhânenin nümunesi ve mücessemidir, diye başına koyan adam, padişahı sevdiğini izhar eder. Hem iltifatın gılâfı olan o meyvede öyle bir lezzet var ki, bin elma lezzetinin fevkindedir. İşte şu lezzet ayn-ı şükrandır. Şu muhabbet, padişaha karşı hürmetli bir muhabbettir!.. S.)(Aynen onun gibi, bütün nimetlere, meyvelere, zatları için muhabbet edilse, yalnız maddî lezzetleri ile gafilâne telezzüz etse, o muhabbet nefsanîdir. O lezzetler de geçici ve elemlidir. Eğer Cenab-ı Hakk´ın iltifâtât-ı rahmeti ve ihsânâtının meyveleri cihetiyle sevse ve o ihsan ve iltifâtâtın derece-i lütuflarını takdir etmek suretinde kemâl-i iştiha ile lezzet alsa; hem mânevî bir şükür, hem elemsiz bir lezzettir... S.)
MANAHNÜ FÎH Üzerinde durduğumuz, bahsini ettiğimiz mes´ele. Hakkında konuştuğumuz.
MANA MERTEBELERİ Kur´an-ı Kerim´deki âyetlerin anlaşılmasında bilinen muhtelif ma´nâlar. Zâhirî, bâtınî, sarihî, harfî, ismî, işarî, remzî, mecazî, mefhumî, riyazî mânâlar gibi.
MA´NAT Dilemek, iradet. * Kasdolunmuş nesne.
MANCINIK Eskiden kale kuşatmalarında ağır taşlar fırlatmak için kullanılan, bir ucunda bir kepçe, öbür ucunda da bir karşı ağırlık bulunan kaldıraç biçiminde eski bir savaş âleti.
MANÇURYA (Mançu memleketi) Asya´nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı´na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibirya´ya katılmıştır. Bir kısmı da Amur ismiyle bir eyalet halinde kalmış ve diğer bir kısmı da sahiller eyaletine eklenerek o taraflardan Mançurya´nın sahili kalmamış ve kuzeyde Amur Irmağı ve doğuda Usuri Nehri Mançurya´nın hududunu teşkil etmiştir. Şimdiki siyasî coğrafyada Mançurya ismi, bu memleketin sadece Çin´e tâbi olan kısmına verilmektedir.
MANDA Fr. Kendini idare edemeyen bir memleket ahalisini başka bir yabancı devletin idare etmesi. * t. Camız denen hayvan. Kömüş.
MANDE f. Kalmış, gitmemiş olan.
MANDIRA yun. Süt ve süt ürünlerinin elde edildiği; süt veren hayvanların barındığı yer.
MA´NE Ekmek. * Az olan akıcı su. * Şey.
MANEN Mânâca. Mânâ cihetiyle. Ruhca. Esasca. Bâtınen. İç varlık bakımından.
MANEND f. Benzer. Denk. Eş. Gibi.
MANEND-ÂBÂD Ölümle kıyamet arasında geçen zaman.
MANENDE Benzeyen, mümâsil.
MANEVÎ (Ma´nevi) Mânaya âit. Maddî olmayan. Mücerred. Ruhani.
MANEVİYYAT Maddi olmayan kuvvet. Mânâ âlemine âit olanlar. Dinden, imândan, mukaddesât ve imândan gelen kuvvet (Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir. Göz ise, mâneviyatta kördür. H.)
MANEVİYYUN Allah´a, dine, mukaddesata inanmış olanlar.
MANEVRA Fr. Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. * Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te´sirli bir biçimde düzenlenmesini te´min eden bütün hareketler. * Barış zamanında kıt´alara ve kurmay hey´etlerine harptekilere benzer şartlar içinde eğitim sağlamak için yaptırılan hareket.
MANGA Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.) * Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.
MÂNİ´ Men´eden. Geri bırakan. Esirgeyen. Engel. Özür.
MÂNİ-İ ŞER´Î şeriatça kabule engel olan, mâni´ olan hâl.
MÂNİA Men´eden şey. Engel. Özür. Zorluk.
MA´NİDAR (MÂNİDAR) f. Bir mânâyı mutazammın olan. * Nükteli, ince mânâlı. Bir mâna ifade eden. Bir mânayı şâmil olan. (Farsça bir ifade olup, mânâ; ma´ni diye okunmuştur.)
MA´NİDARANE f. Mânâlı şekilde.
MANİVELA Ağır şeyleri çekmek ve kaldırmak için vasıtanın dönen merkezine bir ucu takılıp döndürülen kol.
MANKEN Fr. Elbiseleri prova veya teşhir etmek için terzilerin ve hazır elbise satıcılarının kullandığı tahtadan, kartondan, madenden vb. insan şekli.
MANSAB (Mınsab) Rütbe. (Bak: Mansıb)
MANSIB (Nasb. dan) Devlet hizmeti. * Memuriyet. * Bünyad. Merci´.
MANSIBDÂR f. Mansıbda bulunan.
MANSUB Nasbolunmuş, me´muriyete konulmuş. * Konulmuş, dikilmiş. * Gr: Sonu fetha (üstün) kılınmış kelime. Meftuh olan.
MANSUBÎN (Mansub. C.) Memuriyette bulunanlar. Hizmette olanlar.
MANSUR Yardım edilen, yardım görmüş. * Gâlib, muzaffer. (Bak: Mensur)
MANSURİYYET Allah´ın (C.C.) yardımıyla muvaffak ve muzaffer olma, başarma.
MANSUS Nass ile sâbit kılınmış. Âyetle tesbit edilmiş. İzhar ve beyan edilmiş. * Kur´anda açıkça anlatılmış.
MANŞET Fr. Bir gazetede ilk sayfanın en üst kısmındaki büyük puntolu başlık. * Bir gömleğin kol kısmına geçirilen ve elbisenin kolundan dışarı çıkan kumaş parçası.
MANTIK (İntak. dan) Konuşturan, söyleten. * Doğru muhakeme ve doğru düşünceyi öğreten ilim. Akıl kaidesi. * Akıl, nutuk, söz.
MANTIKAN Mantığa göre. Mantıkça.
MANTIKÎ Mantıka dâir. Aklî ve müsbet olan düşünce, fikir. Mantık kaidelerine uygun.
MANTIKÎ KIRÂET Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.
MANTIKİYYÂT Mantıkla alâkalı mes´eleler.
MANTIKİYYUN Mantıkla uğraşanlar. Mantık âlimleri.
MANTUH Boynuzlu hayvan tarafından yaralanan veya öldürülen.
MANTUK Bir lâfzın nutuk hâlinde, söz sahasında üzerine delâlet ettiği şey. " Şu kitabı satın aldım", sözünde bu lâfzın mantuku, o kitabın satın alınmış olmasıdır. * Söz, nukut, mânâ, mefhum.
MANYATİZMA Birisinin bâzı hareketleri ile başkası üzerinde uyuşukluk verici te´sir. (Bak: İpnotizma)
MANYETİK (Bak: Magnetik)
MANZAM (C.: Menâzım) Sıra, dizi.
MANZAR (Manzara) (Nazar. dan) Bakılan yer, görülen yer. Görünüş.
MANZAR-I ÂLÂ En yüksek bakış yeri. Kudsi ve en yüksek manzara. Cennet manzarası, arş-ı azam.
MANZAR-I ÇEŞM Gözbebeği.
MANZARA Dışarıyı görecek pencere.
MANZARANÎ Gösterişli ve güzel adam.
MANZARÎ Güzel, gösterişli ve yakışıklı adam.
MANZUD Sık yetişmiş ağaç. * Üstüste istif edilmiş.
MANZUM Ölçülü, mizanlı, tertibli. * Vezni ve kafiyesi olan söz. Edebi ölçüsü olan sözler. (Kaside ve şiirler gibi). * Dizilmiş, sıralanmış, düzenlenmiş.
MANZUMAT Manzumeler.
MANZUME Tertibli, ölçülü yazı, şiir. Vezinli ve kafiyeli olan söz. * Sıra, dizi. Sistem.
MANZUME-İ ŞEMSİYE Güneş sistemi, güneş ve etrafında dönen seyyâreler topluluğu.(Şu kâinatın lâmbası olan güneş, kâinat Sânii´nin vücuduna ve vahdâniyyetine güneş gibi parlak ve nurani bir penceredir. Evet, manzume-i şemsiye denilen küremizle beraber oniki seyyare: Cirmleri, küçüklük - büyüklük itibariyle pekçok muhtelif ve mevkileri, uzaklık - yakınlık noktasında pek çok mütefâvit ve sür´at-i hareketleri, çok mütenevvi´ olduğu halde kemal-i intizam ve hikmet ile ve kemal-i mizan ile ve bir saniye kadar şaşırmıyarak hareketleri ve deveranları ve güneş ile, câzibe kanunu tâbir edilen bir kanun-u İlâhi ile bağlanmaları, yâni onlar imamlarına iktidaları, büyük bir mikyasta bir azamet-i kudret-i İlâhiyyeyi ve Vahdâniyyet-i Rabbâniyyeyi gösterir. Çünki: O câmid cirmleri, o şuursuz büyük kütleleri, nihayet derecede intizam ve mizan-ı hikmet içinde muhtelif şekillerde ve muhtelif mesafelerde ve muhtelif hareketlerde döndürmek, istihdam etmek, ne derece bir kudreti ve bir hikmeti isbat ettiğini kıyas et. Bu büyük ve ağır işe zerre miktar tesadüf karışsa, öyle bir patlayış verecek ki, kâinatı dağıtacak. Çünki: Bir dakika, tesadüf birisini tevkif etse, mihverinden çıkmasına sebebiyet verir, başkaları ile müsademe etmesine yol açar. Küre-i arzdan bin def´a büyük cirmlerle müsademenin ne derece dehşetli olduğunu kıyas edebilirsin.Manzume-i şemsiyenin, yâni şemsin me´mumları ve meyveleri olan oniki seyyarenin acâibini ilm-i muhit-i İlâhiye havale edip, yalnız gözümüzün önünde seyyaremiz bulunan arza bakıyoruz. Görüyoruz ki: Bu seyyaremiz bir azamet-i şevket-i Rububiyyeti ve haşmet-i saltanat-ı Uluhiyyeti ve kemâl-i rahmeti ve hikmeti gösterir bir surette Güneşin etrafında, emr-i Rabbâni ile - Üçüncü Mektupta beyan edildiği gibi - pek büyük bir hizmet için bir uzun seyr ve seyahat, ona ettiriliyor. Bir sefine-i Rabbâniye olarak acâib-i masnuât-ı İlâhiye ile doldurulmuş ve zişuur ibâdullaha seyrangâh gibi bir mesken-i seyyar vaziyeti verilmiş. Ve evkat ve hesabı bildirecek saat akrebi gibi, Kamer dahi dakik hesaplarla azim hikmetlerle ona takılmış ve o Kamere başka menzillerde ayrı seyr ve seyahat verilmiş. İşte bu mübarek seyyaremizin şu halleri, küre-i arz kuvvetinde bir şehadetle, bir Kadir-i Mutlak´ın vücub-u vücudunu ve vahdetini isbat eder. Mâdem şu seyyaremiz böyledir. Manzume-i şemsiyeyi ona kıyas edebilirsin. Hem Şemse, kendi mihveri üstünde cazibe denilen mânevi ipleri yumak yaptırmak için dolap ve çıkrık hükmünde olan güneşi, bir Kadir-i Zülcelâl´in emriyle döndürüp, o seyyaratı o mânevi iplerle bağlayıp tanzim etmek ve güneşi bütün seyyaratı ile saniyede beş saatlik bir mesafeyi kestirecek kadar bir sür´atle, bir tahmine göre "Herkül Burcu" tarafına veya Şems-üş-şümus cânibine sevk etmek, elbette ezel ve ebed Sultanı olan Zât-ı Zülcelâl´in kudretiyle ve emriyledir. Güya haşmet-i Rububiyyetini göstermek için, bu emirber neferleri hükmünde olan manzume-i şemsiye ordusu ile bir manevra yaptırır. S.)
MANZUR Görülen, bakılan, nazar edilen. * Beğenilen.
MANZURE Belâ, musibet, felâket, âfet. * Noksan ve kusuru olan, ayıplanacak kadın.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MAR f. Yılan.
MA´RA Vücudun çok zaman çıplak olan yeri.
MARAN (Mâr. C.) f. Yılanlar.
MARATON yun. Kırk kilometreden uzun bir yolda mukavemet için yapılan hız koşusu.
MARAZ Hastalık, illet, dert. Belâ.
MARAZ-I MÜSTEVLÎ Salgın hastalık.
MARAZ-I SÂRÎ Tıb: Bulaşıcı hastalık.
MA´RAZ (Ma´rez-Ma´riz) Bir şeyin arzolunduğu yer. Göründüğü yer. Sergi, meşher.
MA´RAZ-I ACÂİB Acâiblerin teşhir olunduğu yer.
MA´RAZGÂH Arzolunan yer, sergi.
MARAZÎ (Maraz. dan) Hastalıkla alâkalı. Hastalığa ait. Hastalıklı.
MARAZİYYÂT Hastalıklar ilmi, patoloji.
MA´REC Çıkacak yer, merdiven.
MA´REF Yüzün, devamlı olarak açık görünen yeri.
MA´REFE Atın yelesi bittiği yer.
MAR-EFSA f. Yılan tutan, yılan efsuncusu. * Yılan sokmuş kimseyi tedâvi eden kişi.
MA´REKE Muhârebe meydanı, çarpışma yeri. * Çarpışma. Kıtal. Cenk.
MAREŞAL Fr. (Bak: Müşir)
MA´RET Kabahat, suç, ayıp, günah.
MAR-GİR f. Yılan tutan, yılan tutucu.
MARHİC Yılan balığı.
MARHUK Kuşkonmaz bitkisi.
MARIK Dinsiz, mürted, hak dinden çıkan.
MARIN (Mârına) Çekiçle dövülerek açılmağa müsait olan. * Kireçtaşı. * Çeşitli renklerde olan bir çeşit toprak.
MA´RIZ (Ma´raz. dan) Bir şeyin görünüp çıktığı yer. Bir şeyin bildirildiği, arzolunduğu makam.
MARIZ Hasta, alil, mariz.
MARİC Dumansız ateş, alev. * Dumansız barut.
MA´RİC Merdiven, yükseliş yeri.
MARİD Azgın, sapkın. İnad ve isyanda benzerlerinden çok ileri gitmiş olan. Kibir, inad ve dinsizlikle tanınmış olan. Mütemerrid.
MA´RİFE Gr: Arabçada mübhem olmayan " " harf-i ta´rifi ile bildirilen kelime. Böyle bir kelimeden tenvin kalkar, kelime belirli olur. (Bak: Lâm-ı ta´rif)
MA´RİFET Bilme, bir şeyi cüz´i vecihle bilmek. * Hüner. Üstadlık. San´at. * Tuhaflık, garib hareket. * Vasıta, tavassut. * İlim ve fenlerle tahsil olunan mâlumat. İrfan kazanmak. (Bak: İrfân)
MA´RİFET MERTEBELERİ (Bak: Yakin)
MA´RİFETPERVER f. Hünerli, marifetli.
MA´RİFETULLAH Masnuat-ı İlâhiyeyi ve Kur´âni hakikatleri tefekkür ve tahsil ile veya lütf-i İlâhi ile kalbi inkişâf ve basirete sâhib olmak. Esmâ-i İlâhiyyeyi tanımak. İlâhi hakikatlara vukufiyet. Her işte Allah rızâsına en uygun hareket tarzını bilip amel etmek. (Ma´rifetin zıddı; inkârdır. İlmin zıddı ise; cehildir.) (Bak: Vicdan-İrfân)(Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râzi´ye mektubunda demiş: "Allah´ı bilmek, varlığını bilmenin gayrıdır." Bu ne demektir Maksad nedir soruyor Usul-üd-din imamları ve ulema-i ilm-i Kelâmın akaide dair ve vücud-u Vâcib-ül-Vücud ve Tevhid-i İlâhiye dair beyanatları, Muhyiddin-i Arabi´nin nazarında kâfi gelmediği için, İlm-i Kelâm´ın imamlarından Fahreddin-i Râzi´ye öyle demiş.Evet, İlm-i Kelâm vasıtasiyle kazanılan Mârifet-i İlâhiye, mârifet-i kâmile ve huzur-u tam vermiyor. Kur´an-ı Mu´ciz-il Beyan´ın tarzında olduğu vakit, hem mârifet-i tâmmeyi verir; hem huzur-u etemmi kazandırır ki, inşâallah, Risale-i Nur´un bütün eczaları, o Kur´an-ı Mu´ciz-ül Beyan´ın cadde-i nurânisinde birer elektrik lâmbası hizmetini görüyorlar.Hem, Muhyiddin-i Arabi´nin nazarına, Fahreddin-i Râzi´nin İlm-i Kelâm vâsıtasiyle aldığı mârifetullah ne kadar noksan görülüyor; öyle de; tasavvuf mesleğiyle alınan mârifet dahi, Kur´an-ı Hakim´den doğrudan doğruya veraset-i Nübüvvet sırriyle alınan mârifete nisbeten o kadar noksandır. Çünki: Muhyiddin-i Arabi mesleği, huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatın vücudunu inkâr edecek bir tarza kadar gelmiş. Ve sâirleri ise, yine huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatı nisyan-ı mutlak altına almak gibi, acib bir tarza girmişler. Kur´an-ı Hakim´den alınan mârifet ise, huzur-u dâimiyi vermekle beraber, ne kâinatı mahkum-u adem eder, ne de nisyan-ı mutlakta hapseder. Belki, başıbozukluktan çıkarıp, Cenâb-ı Hak nâmına istihdam eder. Herşey mir´at-ı mârifet olur. Sa´di-i Şirazi´nin dediği gibi: $ Herşeyde Cenâb-ı Hakk´ın mârifetine bir pencere açar.Bâzı Sözlerde ulema-i İlm-i Kelâm´ın mesleğiyle, Kur´andan alınan minhâc-ı hakikinin farkları hakkında şöyle bir temsil söylemişiz ki; meselâ: Bir su getirmek için, bâzıları küngân (su borusu) ile uzak yerden, dağlar altında kazar, su getirir. Bir kısım da, her yerde kuyu kazar, su çıkarır. Birinci kısım çok zahmetlidir; tıkanır, kesilir. Fakat her yerde kuyuları kazıp su çıkarmağa ehil olanlar, zahmetsiz herbir yerde suyu buldukları gibi, aynen öyle de: Ulema-i İlm-i Kelâm, esbabı, nihayet-i âlemde teselsül ve devrin muhâliyeti ile kesip, sonra Vâcib-ül Vücud´un vücudunu onunla isbat ediyorlar. Uzun bir yolda gidiliyor. Amma Kur´an-ı Hakim´in minhâc-ı hakikisi ise, her yerde suyu buluyor, çıkarıyor. Her bir âyeti, birer Asâ-yı Musâ gibi nereye vursa âb-ı hayat fışkırtıyor. $ düsturunu, herşeye okutturuyor.Hem imân yalnız ilim ile değil, imânda çok letâifin hisseleri var. Nasılki: Bir yemek mideye girse, o yemek muhtelif âsâba, muhtelif bir surette inkısam edip tevzi olunuyor. İlim ile gelen mesâil-i imâniye dahi, akıl midesine girdikten sonra derecata göre ruh, kalb, sır, nefis ve hâkezâ.. letâif, kendine göre birer hisse alır, masseder. Eğer onların hissesi olmazsa, noksandır. İşte Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râziye bu noktayı ihtar ediyor. M.)
MARİN Burun ucunda olan yumuşak kemiksiz yer.
MARİSTAN f. Hastahâne.
MARİZ (Maraz. dan) Hasta. İlletli. Dertli.
MARİZANE f. Hasta olarak.
MÂRR Geçen, geçmiş, yürüyen.
MÂRR-ÜL BEYAN Beyânı yukarıda geçmiş olan.
MÂRR-ÜZ ZİKR Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan.
MÂRRE Fık: Herkesin gittiği umumi yoldan yürüyen.
MÂRRÎN (Mâr. dan) Geçenler.
MÂRRİN Ü ÂBİRÎN Gelip geçenler. Gelen giden.
MARSUS (Bak: Mersus)
MARTULOS (Martoloz) Osmanlı Devletinin teşekkülü sıralarında ve yeniçeri teşkilâtından önce, Hristiyanlardan, ordunun geri hizmetlerinde çalışmış olan teşekküllerden biridir. Silâhlanmış kişi mânasında Rumca bir kelimedir. * Eskiden Tuna gemicileri, korsanı mânasında da kullanılmıştır.
MA´RUF Bilinen, tanınmış. Belli, meşhur. * Şeriatın makbul kıldığı veya emrettiği. * Adl, ihsan, cud, tatlı dil, iyi muamele. (Bak: Emr-i bi-l ma´ruf)
MA´RUF-İ CİHÂN Dünyaca tanınan ve meşhur. Cihânın bildiği.
MA´RUFAT Bilinen şeyler. Şeriatın emrettiği hususlar.
MA´RUFİYET Ma´rufluk. Ünlülük, meşhurluk, tanınmışlık.
MA´RUR Uyuz.
MA´RUŞ Üstü çardak şeklinde yapılı bina.
MA´RUZ Bir şeyin etkisine uğramak veya uğratmak. * Arzolunmuş, arzolunan. * Serilmiş, yayılmış. * Verilmiş, sunulmuş. * Anlatılmış. * Bir şeye karşı siper alan.
MA´RUZÂT (Ma´ruz. C.) Arz olunanlar. Arzedilenler, takdim edilenler. Küçükten büyüğe bildirilenler.
MARZAT Rızâ. Memnuniyet, hoşnudluk.
MARZÎ Razı olmağa dâir. * Kabul edeceği, razı olacağı.
MARZÎ-İ İLÂHÎ Cenab-ı Hakk´ın rızasına uygun işler.
MARZİYAT Razı olunacak şeyler. Allah´ın rızasına dair olanlar.
MARZİYE Razı olma, hoşnud olma, memnuniyet.
MA´S Tıb: Adalelerin tutulması, kasların büzülmesi. Kramp.
MAS Yeyni, hafif kimse.
MAS´ Davarın kuyruğunu salması. * Vurmak. * Parlamak.
MA´S Ovmak. * Dürtmek.
MASA´ Kılıçla vuruşmak.
MASABAK (Bak: Masebak)
MAS´AD (C.: Masâid) Yukarı çıkılacak yer. Suud yeri.
MASAD (C: Musdân-Emside) Dağın yüksek ve yüce yeri.
MASADAK Bir sözü veya hükmü tasdik eden husus. "Söylendiği gibi, denildiği şekilde, doğru, sâdık, olduğu gibi, muvâfıktır, mutâbıktır, tıpkısı" gibi mânâlara gelir. Mânânın fertlerine de mâsadak denilebilir.
MASADIR (Masdar. C.) Masdarlar.
MASAFF Savaş, muhârebe, harp, cidâl yeri.
MASAHA Sıhhat mevzii. * Kamer, ay.
MASAİB (Bak: Mesaib)
MASAİD (Mas´ad. C.) Yukarı çıkacak yerler.
MASAİF (Masif. C.) Sayfiyeler, yazlıklar. Yaz mevsiminde oturulacak yerler.
MASAK Darlık.
MASAL Az miktar olan şey.
MASALE Sızıntı.
MASAM Duracak yer.
MASAME Duracak yer.
MASAN Eşya saklanacak yer.
MASANİ´ (Masna. C.) Sarnıçlar. Su mahzenleri.
MA´SARA (Üzüm ve susam gibi şeylerin) sıkıldığı yer.
MASARİ´ (Mısrâ´. C.) Mısrâlar. * (Masra´. C.) Güreş meydanları.
MASARİF (Masraf. C.) Sarfiyatlar, masraflar. (Masârifât da denir.)
MASARİF-İ UMUMİYE Umumi masraflar.
MASARİF (Masruf. C.) Harcananlar, sarfolunanlar.
MASARİFAT (Masârif. C.) Masraflar, giderler. Harcanan paralar.
MASARÎN Bağırsaklar.
MASBAH Doğacak zaman ve yer.
MASBU´ Kibirli, gururlu, mağrur. Kendini beğenmiş.
MASBUG (C.: Mesâbig) Boyalı, boyanmış. Mülevven.
MASD Cima etmek. * Emmek.
MASDA´ Taşlık yerlerden geçen düz yol.
MASDAR Bir şeyin sudur ettiği (çıktığı) menba. * Gr: Fiilin şahsa ve zamana bağlı olmayan şekli, fiil kökü. Okumak, yazmak, kitabet, kıraat, ahz, almak... gibi. Masdar kelimesi.; ism-i mekândır, sudur etmek mânasına gelir. Fiilin mâna ve lâfız ciheti ile mebde´ ve me´hazidir.
MASDAR-I CA´LÎ (Mec´ul) yapma olan masdar. Arapçada, bazı isim ve sıfatların sonlarına (-iyyet) ilâve edilerek yapılır. Meselâ: İnsan: İnsaniyyet, Şâir: Şâiriyyet. Câhil: Câhiliyyet. Merbut: Merbutiyyet gibi.Arapça veya Farsça kelimenin sonuna (-îden) eki getirilerek yapılır. Meselâ: Cenk. den, Cengîden: Cenk etmek. Fehm. den, Fehmîden: Anlamak.Taleb. den, Talebîden: istemek.
MASDAR-I MERRE Fiilin bir defa yapıldığını belli eden masdar. Merre, kerre, lem´a, darbe gibi, "fa´le" vezninden gelen masdarlardır.
MASDAR-I MİMÎ Başında mim harfi bulunan masdar. (Ketb: Yazmak) masdarının mimisi (mekteb) olduğu gibi.
MASDU´ Baş ağrısına tutulmuş olan. Başı ağrıyan.
MASDUK Doğruluğu kabul edilmiş, tasdik edilmiş.
MASDUKA (C.: Masdukat) Doğru söz. Hakikat ve gerçek olan kelâm.
MASDUM Çarpılmış. Kendisine vurulmuş.
MASDUR Gönderilmiş, yollanmış olan. * Göğsü incinmiş veya ağrımış olan.
MASEBAK Geçen, geçmiş olan, geçmişteki.
MASELEF Evvelki, geçmiş.
MA´SERE (Ma´seret) Zorluk, güçlük.
MASFUF (Masfufe) Saf bağlamış, dizilmiş. Sıra ile dizilmiş.
MASH Tutmak. * Çekmek.
MASH (MUSUH) Sâbit olma. * Mahvolup belirsiz olmak. * Kısa olmak.
MASHARA Maskara, soytarı. * Tuhaflıklar yapan kimse. * Komik, gülünç. * Zevklenme, eğlenme. * Kepaze, utanmaz, rezil.
MASHARA-İ ÂLEM Âlemin maskarası. Kepaze, rezil.
MASHARA (C: Mesâhır) Büyük taşlı yer.
MASHUB (C.: Mesâhib) Beraber alınıp götürülmüş. Kucaklanmış.
MASHUBEN Beraberce, birlikte olduğu halde. Yanında bulunarak.
MASI´ Sağlam vücutlu kimse.
MASIR Mâni, engel.
MASÎ f. Pervasız, korkusuz.
MASİF (C.: Mesâif) (Sayf. dan) Yazlık. Yazın oturulacak yer. Sayfiye yeri.
MASİK Yapışkan. * Zapteden, istilâ eden, tutan.
MASİLE Üzerinde mum veya fitil yakılan çıra ve şamdan.
MASÎR (C.: Masâyi) (Sayruret. den) Sürüp giden. * Karargâh. * Suyun aktığı yer. * Rücu etmek, dönüp gitmek. * Dönüp varılacak yer.
MASİT Acı su. * Bir ot cinsi.
MASİVA Ondan gayrısı. (Allah´tan) başka her şey hakkında kullanılan tâbirdir) Dünya ile alâkalı şeyler. (Bak: Taabbüd)(...Ey insan! Kur´anın desâtirindendir ki; Cenab-ı Hakkın mâsivasından hiçbir şeyi ona taabbüd edecek bir derecede kendinden büyük zannetme. Hem sen kendini hiçbir şeyden tekebbür edecek derecede büyük tutma. Çünkü mahlukat ma´budiyetten uzaklık noktasında müsavi oldukları gibi mahlukiyet nisbetinde de birdirler. M.N.)
MA´SİYYET İtaatsizlik, günah, isyan.(Mâsiyetin mâhiyetinde, bilhassa devam ederse, küfür tohumu vardır. Çünki, o mâsiyete devam eden ülfet peyda eder. Sonra ona âşık ve mübtelâ olur. Terkine imkân bulamıyacak dereceye gelir. Sonra o mâsiyetinin ikaba mucib olmadığını temenniye başlar. Bu hal böylece devam ettikçe küfür tohumu yeşillenmeye başlar. En nihâyet, gerek ikabı ve gerek dâr-ül-ikabı inkâra sebeb olur.Ve keza, mâsiyete terettüp eden hacâletten dolayı, o mâsiyetin mâsiyet olmadığını iddia etmekle o mâsiyete muttali olan melekleri bile inkâr eder. Hattâ şiddet-i hacâletten yevm-i hesabın gelmiyeceğini temenni eder.Şayet yevm-i hesabı nefyeden ednâ bir vehmi bulursa, o vehmi kocaman bir bürhan addeder. En nihayet nedâmet edip terketmiyenlerin kalbi küsufa tutulur, mahvolur gider. El-iyazü Billâh! M.N.)
MASK Muhkem, sağlam. (Müe: Maske)
MASKAT Düşülen yer.
MASKAT-I RE´S Doğum yeri. Vatan. Bir kimsenin doğduğu yer.
MASKU´ Kırağı düşmüş yer.
MASKUL Cilâlanmış, saykal vurulmuş. Mücellâ.
MASL Tarhana. * Yoğurt ve süt içinde bulunan yeşilimsi su.
MASL-ÜD DEM Kanın sulu kısmı.
MASLAHAT İş, mes´ele. * Sulh yolu. * Fayda, maksad, keyfiyet. (Zıddı; mefsedettir)
MASLAHAT-I MÜRSELE Şeriat tarafından ne itibar ve ne de ibtâl ve ilgâ edildiği mâlum olmayan bir mes´elenin maslahat üzere fakihler tarafından hükümlendirilmesi.
MASLAHATBÎN f. İş yapabilen. İş görmesini bilen.
MASLAHATGÜZÂR f. İş bilir. * Elçi vekili. Elçi namına işleri tâkible vazifeli kimse.
MASLAHATKÂRÂNE f. Maslahata, işe ve maksada uygun surette.
MASLAHATŞİNÂS f. İşten anlıyan, iş bilen.
MASLAK Su yolu üzerinde bulunan su haznesi. * Dâima akan su borusu. * Büyük yalak.
MASLİYE Tarhana çorbası. * Koruk aşı.
MASLUB Salbolmuş, asılmış. Asılarak idam edilmiş.
MASLUBEN Asılarak, asılmış olduğu hâlde. Asılma suretiyle.
MASMASA Ağzın önü.
MASNA´ (Masnaa) Su mahzeni. Sarnıç. * Şimdiki Arapçada: Fabrika. * Bucak, köşe.
MASNEA İçine yağmur suyu toplanan büyük havuz.
MASNU´ (Sun´. dan) San´atla yapılan, yapılmış. Yapma, yapmacık.
MASNU-U VÂHİD Cenab-ı Hakk´ın (C.C.) (bir tek olan) san´at eseri.
MASNUAT San´atkârâne yapılan şeyler. Yapılanlar.
MASNUAT-I SAYFİYYE Cenab-ı Hakk´ın yaz mevsiminde yarattığı san´atlı güzel eserler.
MASNUK Nezleli kimse.
MASON Fr. Duvarcı mânasına bir kelimeden alınmış isimdir. Dinsiz, imânsız mânâsına kullanılır. Fermeson veya farmason da denir.
MASR Parmak uçlarıyla süt sağmak. * Bir şeyi incelemek. * Az olmak. * Dağılmak. (İmtisar veya immisar ile aynı manadadır.)
MASRA´ Çarpışma, ölme. * Güreş meydanı.
MASRAF Sarfedilen, harcanan. Gider.
MASRİF (Sarf. dan) Sarfetme ve harcama mahalli.
MASRU´ Sar´a hastalığına tutulmuş, sar´alı.
MASRUAN Sar´alı olarak, sar´a hastalığına tutulmuş olarak.
MASRUF Sarfolunmuş, harcanılmış olan.
MASS Emmek. Bir şeyi eme eme içmek.
MASS (Mâssa) Emici, massedici.
MASS Yakın olan. * Dokunan. Değen.
MASSA Maraz, hastalık. * Zahmet.
MASSETMEK Emmek, emerek içmek.
MAST f. Yoğurt.
MASTABA (C.: Masâtıb) Sedir, peyke.
MASTAKİ Sakız.
MASTİHİ Kıbrıs ve Sakız adalarında yetişen bir ağacın adı.
MASTUB Damarlardan taşmış kan.
MASTUR (Satır. dan) Çizilmiş, yazılmış.
MASUBE İsâbet etmiş (felâket, musibet, belâ, âfet).
MASUG Kalıba dökülmüş. * Örneğe uygun. * Düz.
MA´SUM Günahsız, suçsuz.
MA´SUMÂNE Günahsızcasına, suçsuz olarak.
MA´SUME Suçsuz kadın veya kız.
MA´SUMİYET Ma´sumluk, kabahatsizlik, suçsuzluk.
MASUN Korunan, mahfuz, emin, muhafaza olunan. * Sâlim, sağlam.
MASUNİYET Eminlik, sağlamlık, muhafaza altında bulunmak, dokunulmazlık.
MA´SUR Zor, güç, zorlaştırılmış.
MASUS Sirke ile pişmiş güvercin.
MASUR Birbirine katılmış şey. Mümtezic.
MA´SUR Sıkılmış. Suyu veya yağı çıkarılmış.
MASVAT Çok bağıran.
MASVER Sütsüz keçi. * Sütü zor çıkan deve.
MASYEF (C.: Mesâyıf) Yaz gününde oturulacak yer. * Su yolunun eğri büğrü yeri.
MAŞAALLAH Allah´ın istediği gibi. * Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâdır.)
MAŞE f. Maşa.
MA´ŞEB Otlu yer.
MA´ŞER Cemâat, müttehid cemâat. Birinin ehil veya iyâli. İns ve cin cemaatı. * Bölük, topluluk.
MA´ŞERÎ Cemiyete âit. Topluluğa âit. Ortaklaşa. Pek çok.
MAŞITA (Meşşâta) Baş tarayan.
MAŞÎ (Mâşiyye) (C.: Müşşât) (Meşy. den) Yürüyen, yürüyücü.
MAŞİYE (C.: Mevâşi) Koyun ve keçi gibi hayvan. * Oğlu ve kızı çok olan kadın.
MAŞİYEN Yaya olarak, yürüyerek.
MAŞRIK (Bak: Meşrık)
MA´ŞUK(A) Aşk ile sevilen, sevgili.
MA´ŞUKİYET Sevilme hâli. Sevilen bir kimsenin hâli.
MA´ŞUŞ Zayıf ve cılız adam.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MATA (C.: Emtâ) Arka.
MA´TAB (C: Meâtıb) Helâk olacak yer.
MATABİ´ (Matbaa. C.) Matbaalar, basımevleri.
MATABÎH (Matbuh. C.) (Tabh. dan) Tabholunmuş yani pişirilmiş şeyler.
MATABİH (Matbah. C.) Mutfaklar. Yemek pişirilen yerler.
MATAF (C.: Matâif) (Tavâf. dan) Tavâf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yer.
MATAHİR (Mathare. C.) Mataralar, su kapları. * Gusülhâneler. İçinde yıkanılıp temizlenilecek yerler.
MATAİF (Matâf. C.) (Tavaf. dan) Tavaf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yerler.
MATAİM (Mat´am. C.) Yemek yenilecek yerler. Yemek odaları.
MATAÎM (Mıt´âm. C.) Oburlar, doymakbilmez kimseler. * Başkalarını beslemeler.
MATAİN (Matin. C.) Balçıkla sıvanmış yerler.
MATAÎN (Mıt´ân. C.) Mızrakla yaralamakta mâhir ve usta olan.
MATALİL (Matlul. C.) Nemli, ıslak ve yaş şeyler.
MAT´AM (C.: Matâim) Yemek yenilecek yer. Yemek odası.
MATAMİH (Matmah. C.) Göz dikilen şeyler. Göz dikilen yerler.
MATAMÎR (Matmure. C.) Mezarlar, kabirler. * Bazı şeyleri saklamak için kullanılan toprakaltı yerler.
MATAR (C.: Emtâr) Yağmur.
MATARA Askerlerin kullandığı üzeri aba ve çeşitli kumaşlarla kaplı madeni su şişesi veya yolculukta kullanılan deriden yapılmış su kabı.
MATARE Kuşu çok olan yer.
MATARIK (Mıtrak ve Mıtraka. C.) Demirci çekiçleri.
MATARİD (Mıtred. C.) Mızraklar, zıpkınlar.
MATARİH (Matrah. C.) Bir şey atılan yerler. * Tarhedilecek yerler.
MATAVİ (Matvi. C.) Kıvrımlar. Bükülmüş şeyler.
MATAYA (Matiyye. C.) Binek hayvanları.
MATBAA (Tab´. dan) Tab´edilen yer. Kitab, gazete ve sâir yazıların basıldığı yerler. Basımevi.
MATBAA-İ ÂMİRE Devlet matbaası.
MATBAH(A) Mutbah. Yemek pişirilen yer.
MATBAH-I ÂMİRE Saray mutfağı.
MATBAHA-İ KUDRET Cenab-ı Hakk´ın âşikâr kuvvet ve kudreti ile bahçe, bağ, tarla ve bostan gibi yerlerde pişmiş gibi hazır gıda maddelerinin yetiştiği yer. Kudret mutbahı.
MATBU´ Tab´ olunmuş. basılmış, kitap veya gazete haline gelmiş. Basılıp matbaadan çıkmış olan.
MATBUAT Tab´ edilmiş neşriyat. Basılmış şeyler. (Kitap ve gazeteler gibi)
MATBUH (C.: Matâbih) (Tabh. dan) Kaynatılmış veya haşlanmış (ilâç). * Pişirilmiş yemek.
MATBUHAT (Matbuh. C.) Kaynatılmış veya haşlanmış ilâçlar. * Pişirilmiş yemekler.
MATE Öldü.
MATEAHHAR (Mâ-teahhar) Sonra gelen. Sonradan gelen.
MA´TEBE Kızgınlık ve hiddetle hitabetmek.
MATEKADDEM (Mâtekaddem) Geçmiş zaman, mâzi. * Sâbık. Geçen şey. * Önceleri.
MÂTEM Ağlama. Üzüntü veya kederden ağlayıp sızlama. Kederinden yas tutma.(...Bak! Öyle bir ziya-yı hakikat neşreder ki, eğer O´nun o nurâni daire-i hakikat-ı irşadından hariç bir surette kâinata baksan, elbette kâinatın şeklini bir matemhâne-i umumi hükmünde ve mevcudatı birbirine ecnebi, belki düşman ve câmidatı dehşetli cenâzeler ve bütün zevil-hayatı zevâl ve firakın sillesiyle ağlayan yetimler hükmünde görürsün. Şimdi bak; O´nun neşrettiği nur ile o matemhâne-i umumi şevk-i cezbe içinde bir zikirhâneye inkılâb etti. O ecnebi düşman mevcudat, birer dost ve kardeş şekline girdi. S.)
MÂTEMDÂR f. Mâtemli, acılı, yaslı.
MÂTEMENGİZ f. Mâtemi ve yası iktiza eden.
MÂTEMFEZÂ f. Yası ve mâtemi ziyadeleştirip arttıran.
MÂTEMHANE f. Ağlanılan, yas tutulan yer.
MÂTEMÎ Yaslı, mâtemli, üzüntülü.
MÂTEMKÜNÂN f. Yas tutup mâtem ederek.
MÂTEMZEDE Mâtemli. Yaslı.
MATERYAL Fr. Bir işin meydana çıkması için lâzım gelen şeyler.
MATERYALİST Fr. Maddeci. Her şeyi madde ile kıymetlendiren. (Bak: Maddiyyun)
MATERYALİZM Fr. Maneviyatı ve Allah´ı inkâr eden maddiyyunların mesleği.
MATFA (İtfâ. dan) Söndürülmüş.
MATH El ile vurmak. * Yalamak. * Birbiri ardınca sulamak.
MATHARE (C.: Matâhir) Gusülhâne. İçinde yıkanılıp temizlenilecek yer. * Su kabı, matara.
MATHUM Dolu, dolmuş.
MATIR (Matar. dan) Yağan, yağıcı.
MATİ´ Uzun, tavil. * Her nesnenin iyisi.
MATÎN (C: Metâyın) Balçıklı yer.
MATÎR Yağmurlu gün.
MATÎRAT Tehlikeli yerler.
MATÎTA (C: Metâyıt) Havuz dibinde kalan balçıklı bulanık su.
MATİYYE Binek hayvanı. Binek. * Gerinip sevinerek yürüyen.
MATİYYE-RÂN Bindiği hayvanı yola süren.
MATL Atlatma, geçirme, defetme. * Çekme.
MATLA´ Güneş veya yıldızların doğdukları yer, ufuktan çıktıkları yer. * Yıldız veya güneşin zuhur etmesi. * Edb: Kaside ve gazelin kafiyeli olan ilk beyti. (Bak: Musarra´)
MATLAB İstek, istenilen şey. * Hallolunacak mesele. Mebhas. * Kaziye.
MATLAB-I DİL-HAH Gönlün isteği, arzu, maksad.
MATLUB İstek, istenilen şey. * Alacak. Ödünç verilmiş.
MATLUBAT (Matlub. C.) İstenilen, talebedilen ve aranılan şeyler. * Alacaklar. Ödünç olarak verilmiş olan şeyler.
MATLUL (C.: Matâlil) Yaş, ıslâk. * Islanmış, nemlenmiş.
MATMA´ Tamâ edilecek şey. Çok istenilecek şey.
MATMAH Tamâh olunan şey, hırsla göz dikilerek bakılan şey veya yer.
MATMAH-I CİHANÎ Bütün herkese ait tamah olunan ve büyük istekle üzerine bakılan şey.
MATMAH-I NAZAR Hırsla bakılan şey.
MATMAZEL Fr. Evli olmayan gayr-ı müslim kız.
MATMU´ (Tama´. dan) Tama´ olunmuş. Hırsla istenen şey.
MATMUR Gömülmüş, defnedilmiş. Toprak altına konulmuş.
MATMURE Toprak altında bazı şeyleri saklamağa mahsus yer. * Kabir, mezar.
MATMUS Gözü doğuştan değil de, sonradan kör olmuş adam.
MATNEB (C: Metânib) Omuz. * Omuzla boyun arası.
MATRAH (C: Matârih) (Tarh. dan) Mahal, yer. * Tarh olunacak şey, tarh edilecek nesne. * Bir şey atılan yer.
MATRAN Taç giymiş piskopos.
MATRED(E) Irak eden, uzaklaştıran.
MATRİS Fr. Dizilmiş harflerin hususi bir mukavva üzerine alınan kalıbı. * Dizme makinelerinde harf kalıbı.
MATRUD Kovulmuş. Tardedilmiş. Uzaklaştırılmış olan.
MATRUDÎN Kovulmuş olanlar. Kovulmuşlar.
MATRUH Tarh edilmiş, çıkarılmış. * Belirtilmiş, konulmuş (vergi) * Temeli atılmış (Binâ).
MATRUK Gevşek ve uyuşuk adam. * Kuruduktan sonra yine yağmurla tazelenmiş.
MATRUŞ Traş olmuş. Sakalsız. * Sağır kimse.
MATT Çekmek.
MATTA İncil kitaplarından birisinin adı. Tahrif edilmiş dört yüz muhtelif İncil içinden seçilen biri. (Bak: Havari)
MATTAL (Mattâle) Devamlı olarak borcunu ileri atıp geciktiren.
MATTE Vesile, sebep.
MA´TUF Ait ve râci´ olan. * Bir tarafa meyletmiş. Mâil olan. * İsnadedilen. Yöneltilmiş.
MA´TUFUN ALEYH f. Bir rabt edatı ile kendisine bağlı olan kelime (Bak: Harf-i atıf)
MA´TUH(E) (Ateh. den) Bunamış, bunak. * Sakat, kötürüm. Amelmânde.
MA´TUHANE Bunakçasına, bunamışçasına.
MA´TUK(A) (C.: Maâtik) (Atâk. dan) Azat olunmuş. Azatlı.
MAT´UM (C.: Mat´umat) Yenecek yemek. Taam.
MAT´UMAT (Taam. dan) Yemekler. Taamlar. Yenecek şeyler.("Hem hiç mümkün müdür ki: Fâtır-ı Kerim, Halik-ı Rahim, küçük midenin cüz´i arzusunu ve muvakkat bir beka için lisan-ı hal ile duasını hadsiz enva-ı mat´umat-ı lezizenin icadiyle kabul etsin de, umum nev-i beşerin pek büyük bir ihtiyâc-ı fıtriden gelen pek şiddetli bir arzusunu ve külli ve daimi ve haklı ve hakikatlı, kalli, halli bekaya dâir gayet kuvvetli duâsını kabul etmesin Hâşâ.. yüzbin defa hâşâ.." L.)
MAT´UN (Tâun. dan) Belâya tutulmuş. Musibet ve tâuna giriftar olmuş. * (Ta´n. dan) Ayıplanmış.
MAT´UNEN Vebâya tutularak.
MA´TUT Mağlup, yenilmiş.
MATURİDÎ Mâturidi Mezhebi ve bu mezhebden olan. Semerkand şehrinin Mâturid köyünden olan Ebu Mansur-u Mâturidi´yi (Hicri: 280-332) itikadda imam olarak kabul edenler. Amelde Hanefi Mezhebinden olanlar, itikadda Maturidi mezhebindendir. Çünkü bu Zât, Ehl-i Sünnet itikadına muhalif görüşleri, eserleri ile reddederek ıslâh etmiştir.
MATV Çekmek.
MATVÎ Bükülü, dürülmüş, kıvrılmış şey.
MATVİYY Dürülmüş nesne.
MATVİYYÂT Dürülmüş ve bükülmüş olanlar. Kitap sahifeleri gibi toplanmış olanlar.
MATVİYYEN Sarılı olduğu halde. Dürülerek. Kıvrılarak.
MAUK şer, yaramaz.
MAUL Üstün gelinmiş.
MA-UL HAYAT Mc: Haysiyyet. Şeref, yüz suyu. * Hayat suyu. (Bak: Ab-ı hayat.)
MA-UL VERD Gül suyu.
MAUN Eve lâzım şeyler. Ev eşyası. * Malın zekâtı. * Ufak tefek ihtiyaçlar. * Nefaseti sebebi ile (nefsin çok hoşuna gittiğinden) kimseye verilmek istenmeyen şey.
MÂUN SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 107. Suresidir. "Eraeyte Suresi" de denir.
MAUN Yardım, imdat. * Taat. İnkiyad. İtaat.
MAUNE Mavna. Yük taşıyan büyük kayık.
MAUNET Yardım. İmdat. * Azık. Yol yiyeceği. * Cenab-ı Hakk´ın salih kullarına olan imdadı, inayeti. * Huk: Masarif.
MA´V Olmuş taze hurma. * Ses, avaz.
MA-VAKAA Vaki´ olan. Hâdise. Sergüzeşt.
MA-VEKA´ (Mâ-Vaka´) Vâki olan, olup biten.
MA´VEL Ağıt edecek yer.
MA-VERA Bir şeyin gerisinde, arkasında veya ötesinde bulunanlar.
MÂ-VERAÎ Öteye mensub ve âid. * Diğer âlemle alâkalı.
MAVERA-ÜN NEHR Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad. Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu. * Dicle ile Fırat arası.
MAVİYE Billur taşı.
MAVNA Limanlarda, şamandıralara bağlı olarak yükleme ve boşaltma yapan gemilerden, kıyılara römorkör yedeğinde yük götürüp getiren tekne.
MAVTIN (C.: Mevâtın) (Vatan. dan) Vatan. Yurt edinilen ve yerleşip oturulan yer.
MAVZER Alm. Mavzer adında bir Alman´ın yaptığı çaplı harp tüfeği. Askerlikte kullanılan bir silâh.
MA´Y Su arkı. Su mecrâsı.
MAYE Damızlık. * Esas. Temel. * Bir şeyin mayalanması ve ekşimesi (tahammürü) için konulan madde. * Para, mal. İktidar. Güç. * İlim. * Dişi deve.
MAYE-İ ŞEB Gece karanlığı.
MAYEDAR f. Kudretli, paralı.
MAYHOŞ f. Biraz ekşice lezzetli tatlı.
MAYIH (C: Mâha) Kova doldurmak için kuyu içine inen kişi. * Bahşiş veren, atâ eden.
MAYIN ing. Karada ve denizde, daha çok gizlendirilerek konulan ve temas edilince patlayan bomba.
MÂYİ´ Akıcı. Akıcı madde.
MÂYİ´-İ NÂRÎ Ateş halinde su veya buhar.
MÂYİÂT (Mâyi´. C.) Akıcı cisimler. Su halinde bulunan, akan şeyler.
MÂYİİYYET Mâyilik, akıcılık, sıvılık.
MAYİR (C: Miyâr) Taamlandıran, yiyecek veren.
MA´YUB Ayıplanmış. Ayıplanan. Bir kusuru ve eksiği olan.
MA´YUBAT (Ma´yube. C.) Ayıplanacak şeyler. Eksiklikler, noksanlıklar, kusurlar.
MA´YUBEN Kusur ve ayıp sayılarak. Ayıplanarak.
MAYUHDES Sonradan olan.
MAYU´KAL Anlaşılır.
MAYU´REF Bilinmez. * Minder altında saklanan şey.
MA´Z Keçi. Karaca.
MAZ´ Çiğnemek.
MAZ´ Gön yağlamak. * Ağaç kabuğunu soymayıp üstünde bırakmak.
MA´Z Çekmek.
MAZA (Mezâ) Geçti (mânasına fiil).
MAZ´A Her nesnenin bakiyyesi, artığı.
MAZACI´ (Mazca. C.) Kabirler, mezârlar.
MAZACİR (Mazcer. C.) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.
MA´ZAD Alemi, giyen kişinin pazusuna gelen alemli elbise.
MAZAĞ Çiğnenecek veya çiğnedikleri yemek.
MAZAHİR (Mazhar. C.) Mazharlar. Eşyanın görüldüğü, çıktığı yerler. * Nâil olmalar. * Şereflenmeler.
MAZAK Darlık.
MAZALİM (Mazleme. C.) Haksızlık ve adaletsizlikler. Zulümler. * Adâlet dâiresi.
MAZALLE Yol aranılan yer.
MAZALLE (C.: Mazâil) (Zıll. dan) Gölgelik yer.
MAZALLENİŞİN f. Gölgelikte oturan.
MAZA MA MAZA Olan oldu. Geçen geçti.
MAZAMÎN (Mazmun. C.) Mânâlar, mefhumlar, kavramlar. * Ödenmesi gereken şeyler. * Cinaslı, nükteli sözler.
MAZANNE (Mazınne) Zannolunduğu yer. Zan götüren. * Ermiş sanılan.
MAZANNE-İ HAYR Kendisinden yalnız iyilik umulan kimse.
MAZANNE-İ SU´ Kendisinden ancak kötülük beklenen kimse.
MAZARR Zararlar, ziyanlar. Mazarrât.
MAZARRA Meşakkat, zahmet. * Ziyân.
MAZARRAT Zararlar. Ziyanlar. Mazârr.
M

MAZAYIK (Mazîk. C.) Zor güç işler. * Sıkıntılı ve dar yerler.
MAZAZ Musibet, felâket ve belâ acısı. * Acıma, üzülme, kederlenme.
MAZBATA Bir toplantıda konuşulanların neticesinin yazılı şekli. Kararnâme.
MAZBUT Zabtolunmuş, elegeçirilmiş. * Sağlam. * Yazılmış. Kaydedilmiş. Hatırda tutulmuş. Derli toplu. * Muhâfazalı. Korunmuş. * Belli, belirtilmiş.
MAZBUTÂT (Mazbut. C.) Ele geçirilmiş; kaydedilmiş; hatırda tutulmuş şeyler. Mazbut olan şeyler.
MAZCA´ (Madca) Yatılacak yer. Mezar, kabir.
MAZCER (C.: Mazâcir) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler.
MA´ZEL (C: Meâzil) Irak, uzak, baid.
MAZEM İki dağ arasında olan dar yol. * Dar olan her yer.
MA´ZERET Elde olmadan suç, kabahat işleme. * Mücbir sebeblerini söyleyerek yardım dileme. Özür dileme.
MA´ZERETCU f. Özür arıyan.
MA´ZERETHÂH f. Özür dileyen. Afvedilmesini isteyen.
MA´ZERETMEND f. Özürlü, kusurlu. Mazeretli.
MAZFUF Yanında olan şeyleri tamamen tükenmiş olan kimse.
MAZG Ağızda çiğneme.
MAZGAL yun. Eskiden kale, hisar, sur veya şato duvarlarında açılan iç yanı geniş, dış yanı dar gözleme siperi.
MAZHAK (C: Mezâhık) Gülünç kimse.
MAZHAR Sahib olma, nâil olma. Şereflenme. * Bir şeyin göründüğü, izhar olunduğu yer. Çıktığı yer.
MAZHAR-I ESMÂ Çok sıfatlara ve isimlere mensub hâller kendinde görünen. İsimlere, isimlerinin üzerinde te´sirlerine mazhar (sâhib) olan. * Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellisine mazhar ve âyine olmuş olan.(Cenab-ı Hak insana giydirdiği vücud libasını san´atına mazhar ediyor. İnsanı bir model yapmış. O vücud libasını o model üstünde keser, biçer, tebdil eder, tağyir eder; muhtelif esmasının cilvesini gösterir. L.)
MAZHAR-I İLHÂM Kendine ilhâm olunan. (Arı, hayvan ve insanlara olduğu gibi) Kalbine ilhâm gelen zât.
MAZHARİYET Mazhar ve nâil olma. Elde etme. Muvaffakiyet.
MAZIG Çiğneyen, çiğneyici.
MAZINNE (C: Mezânin) İçinde bir şey olduğu tahmin olunan yer.
MAZIR Ekşi, hâmız.
MAZİ Geçmiş zaman. Geçen, geçmiş olan. * Gr: Bir işin geçen zamanda yapıldığını bildiren fiil. Fiil-i mâzi. Mazi sigası.(O Kadir-i Mutlak, bütün istikbaldeki acaib-i imkânata muktedirdir. Dünü getiren, yarını getirdiği gibi; maziyi icad eten O Zât-ı Kadir, istikbali dahi icad eder. Dünyayı yapan o Sani-i Hakim âhireti de yapar... M.)
MAZİ-İ NAKLÎ Yalnız işitilen bir şeyi anlatan fiil sigası. "Nuri gelmiş" gibi.
MAZİ-İ ŞÂD Neş´eli, sevinçli mâzi.
MAZİ-İ ŞUHUDÎ Gözle görünen veya görmüş gibi bilinen bir şeyi anlatan fiil sigası, kipi. "Nuri geldi" gibi.
MAZİF Herkese sofrası açık olan ev. Kapısı açık, misafir sever ev. Misafirperver olan hâne.
MAZİFE İzâfe olunmuş. * Keder, hüzün, tasa, gam.
MAZÎK Dar yer.
MA´ZİL Ayrı. Ayrı bir yer. * Uzak. Baid.
MAZİLLE Kıldan yapılma büyük çadır.
MAZÎM Mazlum.
MAZİN Karınca yumurtası. * Bir kabilenin adı.
MAZÎR Ekşi, hâmız.
MAZÎRE Ayran.
MA´ZİRE (C: Meâzir) Özür etmek.
MAZİRYUN Şahtere otu.
MAZİYAN Kendisinden küçük arklara ayrılan büyük su arkı.
MAZİYAT Geçmişler. Geçen zamanlar.
MAZİYE Şarap, hamr. * Beyaz iyi bal. * Beyaz ince yumuşak gömlek.
MAZÎZ Musibet ve belâya uğramış. Felâket acısına giriftar olmuş.
MAZLEME (C.: Mezâlim) Zulüm ve adaletsizlik. Haksızlık. Can yakma.
MAZLUM Zulüm görmüş. Kendine zulmedilmiş. * Halim, selim, sakin, sessiz.
MAZLUMANE Zulüm görmüşe yaraşır surette. * Sessizce. Sessizlikle.
MAZLUMÎN Zulüm görmüş kimseler.
MAZLUMİYYET Mazlumluk. Zulüm görmüşlük. * Sessizlik, yavaşlık.
MAZMAZ (İbranice) Hz. Muhammed´in (A.S.M.) Suhuf-u İbrahim ve Tevrat´taki ismi.
MAZMAZA Gusül veya abdest alırken, elleri yıkadıktan sonra üç kere ağız dolusu su alıp ağızda çalkalamak.
MAZMİ Sulanan ekin.
MAZMUM (Zamm. dan) Zammolunmuş. İlâve olunmuş. * Yapışmış. * Zamme ile okunan.
MAZMUN Meâl. Mâna. Mefhum. * Nükteli, san´atlı, ince söz. * Ödenmesi lâzım olan. * Fık: Gasb, telef veya zulüm sebebi ile ödenmesi lüzum etmiş şey.
MAZNUK Nezle olmuş. Nezleli.
MAZNUN (Zann. dan) Zannolunmuş. Zan altında bulunan, kendisinden şüphe edilen. * Huk: Bir suç dolayısı ile sorguya çekilen kimse. Sanık.
MAZNUNÎN (Maznun. C.) Zan altında bulunanlar. Şüpheli kimseler.
MAZRA Ayran. Bir nevi yemek.
MAZRAC (C: Mezaric) Eski elbise.
MAZRAHÎ Akbaba. * Ulu, şerefli kimse. * Her beyaz nesne.
MAZREB Vuracak yer. * İlikli kemik.
MAZRUB (Zarb. dan) Zarbolunmuş. Çarpılmış. Dövülmüş. * Basılmış, damgalanmış. * Mat: Çarpılan. (Bak: Madrub)
MAZRUBEYN Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri.
MAZRUF Zarflanan. Sarılıp muhafaza edilen. Zarfa konan.
MAZRUFÂT (Mazruf. C.) Zarflı olanlar.
MAZRUFEN Zarf içinde olarak. Zarflı surette.
MAZRUR Zarar etmiş. Ziyan görmüş.
MAZRUS Örülmüş, örülerek yapılmış. Diş takımı.
MA´ZUB Kötürüm kimse.
MAZ´UF Zayıf ve cılız. Zayıflamış.
MAZUFE İzâfe olunmuş.
MA´ZUL (Azl. den) İşinden çıkarılmış, kovulmuş, azledilmiş.
MA´ZULEN Azledilmiş olarak. İşinden çıkarılmış olarak.
MA´ZULÎN (Ma´zul. C.) İşinden çıkarılmış olan kimseler. Azledilmişler.
MA´ZULİYET Azledilme hâli. Açıkta kalınış.
MA´ZUR Özürlü. Özrü olan.
MA´ZURİYYET Ma´zurluk. Özürlülük.
MA´ZUZ Katı, şiddetli, şedid.
MAZZ Nar.
MAZZ Gönlün gamdan ve tasadan yanması. * İkrar etmek, kabul etmek, açıktan söylemek.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MEAB Dönülecek yer. Sığınılacak yer. Melce´.
MEAB Ayıp yeri. * Ayıp.
MEABİD (Bak: Maâbid)
MEAD Ahiret. (Bak: Maâd)
MEADİB (Me´debe. C.) Ziyâfetler.
MEADİN (Bak: Maâdin)
MEAHİZ (Me´haz. C.) Me´hazler. Bir şeyin çıktığı veya alındığı yerler. Kaynaklar.
MEAKİL (Me´kele. C.) Yenilecek şeyler. Yemekler. Erzâk.
MEÂL (Geri dönmek ve rücu eylemek. den) Meydana gelen netice. Mefhum. * Mânası. Kısaca mânası. * Kaymak. * Husul yeri, peyda olunacak yer. * Son, sonuç.(Meâl, te´vilin me´hazi olan "evl" mânasına masdar-ı mimîdir. Bir şeyin varacağı gâye mânasına ism-i mekân da olur ki, te´vilin hasılı demektir. Bundan başka meâl, bir şeyi eksiltmek mânasına da gelir. Onun için örfte bir kelâmın mânasını her vechile aynen değil de, biraz noksaniyle hasılına göre ifade etmeğe de meâl denilmiştir. E.T.)
MEÂL-İ İCMALÎ Kısaca hülâsası, kısaca mânâsı. İcmalî meâl.
MEÂLEN Mânâca aynısı olmadan eksiği ile anlaşılan neticesi. Mânaya göre. (Bak: Te´vil)
MEÂLÎ Kısaca mânasına ait.
MEALÎ (Bak: Maâlî)
MEALİM (Bak: Maalim)
MEALPERVER f. Mânâlı. * Mâna anlatan.
MEÂN Mekân, menzil.
MEANN Enli, geniş. * şişman gövdeli kimse. * Hatip.
MEAR Arlanacak, utandıracak şey.
MEAR Saç ve sakalın dökülmesi.
MEARİB İhtiyaçlar, hâcetler, lüzumlu ve istenen şeyler. İstekler.
MEARİC (Mi´rac. C.) Mi´raclar. Merdivenler. Çıkılacak yerler.
MEARİC SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 70. Suresi olup Seele veya Mevaki Suresi de denir ve Mekkîdir.
MEARRE Keffaret, diyet. * Elem, meşakkat, dert, günah.
MEASİ (Bak: Maâsi)
MEASİM Günahlar. * Günah işlenecek yerler.
MEASİR (Me´sere. den) Güzel eserler. Nişanlar. İzler.
MEASİR-İ BERGÜZİDE Seçme güzel eserler, izler, nişanlar.
MEASS Çok cür´etli. Hiç çekinmeyen.
MEASS Talep mevzii, isteme yeri.
MEAYİB Kusurlar, ayıblar, lekeler. (Bak: Maâyib)
MEAZ (Bak: Maâz)
MEAZİB (Mi´zab. C.) Oluklar. Su yolları.
MEAZİF Sazlar. Çalgılar. Saz âletleri.
MEAZİN (Me´zene. C.) Ezan okunan yerler.
MEAZİR Perdeler. Hicablar. * Özürler.
MEAZİR (Mi´zer. C.) Peştemallar.
MEBAD (Mebâdâ) f. Sakın, olmaya ki...
MEBADİ (Mebde. C.) Mebdeler, başlangıçlar, ilk unsurlar. * Çekirdekler. * Prensipler.
MEBADİ-İ ZARURİYYE Bir hakikat tam bilinmeden önceki isbat edici zaruri emâreler, başlangıçlar, hazırlıklar. (Bak: Hads)
MEBAHİS Bahisler. Mebhaslar. * Araştırma yerleri.
MEBAHİS-İ İLMİYE İlmi bahisler.
MEBAL (Bevl. den) Sidiğin çıktığı yer.
MEBALİĞ (Meblâğ. C.) Paralar, akçeler.
MEBANİ Temeller. Esaslar. * Yapılar. Binâlar.
MEBANİ-İ KELÂM Sözün esâsını teşkil eden şeyler.
MEB´AS (C.: Mebâis) Yollanma, gönderilme.
MEB´AT Yaban sığırının yatağı. * Davar ve deve yatağı. * Mekân, menzil.
ME´BAZ (C: Meâbiz) Diz altındaki çukur.
MEBDE´ Baş taraf. Başlangıç. Başlama. * Kaynak. Kök. Temel. Esas.
MEBDE-İ SUKUT Sukutun başlangıcı. Düşüşün mebdei.
MEBDEİYET Başlangıç olma işi.
ME´BELE Deve duracak yer. * Devesi çok olan yer.
MEBERRAT (Meberre. C.) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan işler.
MEBERRE (C.: Meberrât) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan iş.
MEBERRET Nöbet şekeri.
MEBGA Talep mevzii, isteme yeri.
MEBGUZ Sevilmemiş. Buğzedilmiş. Nefret edilmiş.
MEBHAS Kısım. Bahis. Fasıl. Bir mes´eleye âid söz. * Arama, araştırma yeri. * Bir şeyin arandığı yer.
MEBHUR Nefes darlığına mübtelâ olan, hırhır soluyan.
MEBHUS Bahsolunan. Bahsolunmuş. Evvelce bahsi geçmiş.
MEBHUS-ÜN ANH Sözü geçmiş şey. Bahsolunan şey.
MEBHUT Hayretle, şaşkın, mütehayyir. Sersem.
MEBİ´ (Bey´. den) Satılmış şey.
MEBİT (Beyt. den) Geceleyin kalınacak yer. Geceliyecek yer.
MEBİZ (C.: Mebâyiz) Tıb: Yumurtalık.
MEBKALE (C: Mebâkıl) Sebzevat yetiştirilen yer.
MEBLAĞ Para, mevcud para miktarı. * Yetişmek.
MEBLEVLE (MİBVELE) İçine bevledilen kap.
MEBLU´ (Bel´. den) Yutulmuş.
MEBLUL Nemli, yaş. Islak, ıslanmış.
MEBNA Temel. Yapı yeri. * Üss-ül esas. Asıl ve esas.
MEBNİ Yapılmış. Kurulmuş. * Bir şeye dayanan. Nazar ve itibâr ve isnad olunarak. * ... den dolayı... e binâen. * Gr: Son harfi harekesi değişmeyen kelime. Tasrife tâbi olmayan (fiil çekimine uğramıyan) kelime.
MEBRADE Soğukluk. * Soğukluk verecek zaman ve mekan.
MEBREZ Abdesthâne.
MEBRUD Soğuk, soğumuş.
MEBRUK Tebrike şâyeste kimse. Tebrike değer nesne.
MEBRUR Hayırlı. Makbul. Beğenilmiş. Sadık olmakla makbule geçmiş olan.
MEBRUZ Gösterilmiş, ibraz olunmuş. * Açılmış mektub.
MEBSEM (C: Mebâsim) Tebessüm etmek, hafif gülümsemek.
MEBSUS Dağılmış. Yayılmış. Herkesçe duyulmuş. şayi´ olmuş.
MEBSUT Açılmış. Yayılmış. Serilmiş. * Mufassal. Etraflıca beyan olunan. Bast olunmuş. Uzun uzadıya anlatılmış.
MEBSUTEN Mebsut olarak.
MEBSUTEN MÜTENASİB Birbirlerine nisbetli olan iki şeyden birinin artmasıyla, diğerinin de aynı nisbetle artması; veya eksilmesiyle diğerinin de eksilmesidir. Doğru orantılı.
MEBŞURE Yüzü ve vücudu güzel yaratılmış kadın.
MEBŞUŞ (C.: Mebâşiş) Silinmiş. İzi eseri kalmamış.
MABTAHA (C: Mebâtıh) Kavun karpuz ekecek yer.
MEBTUN Karnı hasta olan kimse.
MEBTUŞ Tutulmuş. * Hışım olunmuş.
MEBTUT Kesilmiş ve ayrılmış.
MEBTUTE Fık: Üç talak ile boşanmış olan kadın.
MEB´UC Karnı delinmiş.
MEB´US Gönderilen. Ba´s edilen. * Halk arasından seçilerek Millet Meclisine âzâ edilen. * Allah tarafından gönderilmiş olan. * Öldükten sonra diriltilen.
MEB´USÂN f. Meb´uslar. Milletvekilleri.
MEB´USİYET Mebusluk. Milletvekilliği vazifesi.
MEBYET Geceliyecek yer. Gece vakti kalınacak yer.
MEBZUL Bol. Çok sarf olunan. Ucuz.
MEBZULÎ Bolluk, çokluk, kesret.
MEBZULİYYET Ucuzluk. Bolluk.
MEBZULİYYET-İ ELVAN Renk bolluğu.
MEC´ Hurmayı sütle ıslatıp yemek.
MECA´ Açlık.
MECAA Hilebazlık etmek, hile yapmak.
MECADİF (Micdâf. C.) Kayık veya sandal kürekleri.
MECADİL (Micdel. C.) Köşkler, kasırlar.
MECAE (Mecâet) Açlık. Acıkma.
MECAL Tâkat. Güç. Kuvvet. * İktidar. İmkân. * Fırsat.
MECALÎ (Meclâ. C.) Aynalar.
MECALİS Meclisler. Toplantılar. Toplantı yerleri.
MECAMİ´ (Mecmua. C.) Mecmualar. Dergiler.
MECAMİR (Micmer. C) İçlerinde tütsü yakılan kaplar, buhurdanlar.
MECANE Ne bulursa sakınmadan yapmak. Mecnunluk.
MECANİK (Mencenik. C.) Mancınıklar. (Bak: Mancınık)
MECANİN Mecnunlar. Deliler.
MECARÎ (Mecrâ. C.) Mecralar. Su yolları. Su yatakları.
MECAZ Yerinden ve haddinden tecavüz etmek. Hududunu aşmak. * (Cevaz. dan) Geçecek yer. Yol. * Edb: Hakiki mânâsı ile değil de ona benzer başka bir mânâ ile veya istenileni hatırlatır bir kelime ile konuşmak. İstenilene benzer bir mâna ifadesi. Meselâ: Bazı Hadis-i Şeriflerde dünyaya nezâret eden iki melâikenin öküze ve balığa benzetildiği gibi.Edebiyat: Lügatı´nın, "Mecaz" Maddesinde şu tafsilât vardır: Bir kelime, kendi mânasında kullanılırsa; hakikat olur. Eğer bir münasebetle asıl mânasından başka bir mânada istimâl edilir ve kendi mânasında kullanılmasında "karine-i mânia" bulunursa mecaz´dır. Meselâ; tahta kelimesi ağaçtan satıh mânasına olduğu halde hakikattır. Fakat yazı levhası mânâsına kullanılır. Faraza, Muallim tarafından talebeye "tahta başına geç" denilirse, mecaz´dır. Çünkü, levhanın tahtadan yapılmış olması münasebeti ile, bir de başına geçilecek tahtanın ancak yazı tahtası olup döşeme ve tavan tahtalarının başına geçilemiyeceği karine-i mâniası ile, o kelime hakikat mânâsından mecâz mânâsına naklolunmuştur.Nakildeki münasebete alâka denilir. Alâkası teşbih olan mecazlar istiâre, başka türlü alâkası bulunanlar da mecaz-ı mürsel´dir. Mecaz-ı mürselin alâkaları teşbihten başkadır ve en meşhurları şunlardır:1- Hulul : Hakikat ve mecaz mânalarında birinin ötekine mahal olmasıdır. (Derse girildi) denildiği vakit, hâl olan dersin söylenip onun mahalli bulunan dershânenin kasdedilmesi. (Yemekhâneye indi) denilince de, mahal bulunan yemekhânenin zikrolunup yemeğe inildi, denilmek istenmesi gibi.Mânâca cüz´i bir fark ile buna, zarfiyyet, mazrufiyyet alâkası da diyebiliriz.2- Sebebiyyet, müsebbebiyyet : Hakiki ve mecazi mânâlardan birinin diğerine sebeb müsebbeb olmasıdır. "Bir muharrir, kalemiyle geçinir" cümlesinde sebeb olan kalemin zikredilip müsebbeb olan yazı ücretinin kasdedilmesi; kar yağarken söylenilen "bereket yağıyor" cümlesindeki müsebbeb olan bereketin zikredilip, sebeb olan karın murad edilmesi gibi.3- Cüz´iyyet, külliyet : Hakikat ve mecaz mânâlarından biri, diğerinin cüz´ü olmasıdır. Diğer bir tabir ile; bir şeyin bütünü kasdedilmesidir. "Marmaradan her yelkenUçar gibi neş´eli"beytindeki yelken kelimesi gibi. (ki, onun zikriyle bütünü söylenip parçası, yahut parçası söylenip bütünü bulunan kayık murad edilmiştir).4- Itlâk ve takyid : Hakikat ve mecaz mânâlarından birinin mutlak yâni umuma; o birinin mukayyed, yâni hususa delâlet eder olmasıdır. Hayvan kelimesindeki mânâ umumidir. Hayvan deyip de meselâ "At" ı murad etmek onu mukayyed bir mânâda kullanmak demek olacağından "Mecaz" olur.5- Kevniyyet : Bir şeye eski hâlinin ismini vermektir. Bir vâlidenin, yetişmiş oğluna; "bizim çocuk" demesi gibi.6- Evveliyyet : Bir şeyi sonra olacağı isim ile zikretmektir. Tıbbiye ve deniz mekteblerine yeni girmiş talebeye "Doktor ve Kaptan" denilmesi gibi.(Mecaz ilmin elinden cehlin eline düşerse, hakikate inkılâb eder, hurâfata kapı açar. S.)
MECAZ-I MÜRSEL Edb: Kelimenin asıl mânâsıyla mecazî mânâsı arasında benzerlik bulunmasından başka bir alâka bulunmasıyla olan mecazdır.
MECAZE Cevizlik yer.
MECAZEN Mecaz olarak. Gerçek değil de mecaz yoliyle.
MECAZÎ Mecazla ilgili.
MECAZİB (Meczub. C.) Meczublar. Cezbeye tutulmuş olanlar.
MECBE Geniş ve işlek yol.
MECBEE Mantar yetişen yer.
MECBUB Hayası ve zekeri kesilmiş.
MECBUL(E) (Cibillet. den) Yaratılmış. Yaratılışında bir hâl veya sıfat bulunan.
MECBUR Zor görmüş. Zorla bir işe girişmiş. İcbar görmüş. * Hatırı alınmış, gönlü yapılmış. (Hakiki manası: Kırıldıktan sonra bütünlenmiş.)
MECBUREN İster istemez. Cebirle. Zaruret icâbı. Zorla.
MECBURÎ Zor altında, ister istemez, yapma mecburiyetinde.
MECBURİYET Zora tutulma. Mecburluk.
MECC Ağızla su püskürmek. * Sulu şeyler atmak ve saçmak.
MECCAN Parasız, karşılıksız, ücretsiz, bedâva, meccânen.
MECCANEN Ücretsiz, parasız.
MECCANÎ Bedavacı. Parasız.
MECCANİYET Ücretsizlik, meccanilik.
MECD Büyüklük. Azamet. * şeref, itibar.
MECDERE Lâyık olacak mekân.
MECDEYE Kıtlık yeri.
MECDUD Rızkı bol, nasibli, bahtiyar. * Kesilmiş, maktu.
MECDUL Sağlam ve muhkem şey. * Sağlam yapılı ve kemikli kimse. * Bükülmüş.
MECDUR Tıb: Çiçek çıkarmış kimse.
ME´CEL (C: Meâcil) Su toplanan yer.
MECELLAT (Mecelle. C.) Mecmualar, kitaplar, dergiler.
MECELLE Mecmua. Fikir topluluğu. Risale. Kitab. Hikmetli sahife. * Fıkıh kitabının muâmelât kısmının toplu bir parcası. * İslâm Hukukuna dâir bir mecmua.
MECENNE Kalkan, siper. * Delilik, mecnunluk, divanelik.
MECER Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması. * Büyük asker. * Susuzluk.
MECERRE (Mecerret-üs Sema) Kehkeşan, Samanyolu denilen büyük, parlak yıldız kümesi.
MECFER Beli kalın olan at.
MECHEL (C.: Mecâhil) Belirtisiz, işaretsiz, nişansız. * Yolu ve izi olmayan çöl.
MECHELE Birini câhilliğe sevkeden şey.
MECHUD (Cehd. den) Çalışmış uğraşmış, didinmiş, cehdetmiş. * Kuvvet, kudret, güç.
MECHUL Bilinmeyen. Belli olmayan.
MECHUL-ÜL AHVAL Kimin nesi olduğu bilinmeyen kimse.
MECHUL-ÜN NESEB Kimin çocuğu olduğu bilinmeyen kişi.
MECHULAT (Mechul. C.) Mechul olan ve bilinmeyen şeyler.
MECHULİYET Bilinmezlik, mechullük.
MECHURE Harf, hareke ile okunduğu vakit, nefesin hapsolunup sesin âşikâr olmasında okunan harfler. Bu harfler nefesi kendileri ile cereyandan men´ederler.
MECHURİYE Aşikâre olunmuş, açıklanmış, meydana konulmuş.
MECİ (Meciyyen) Gelme, geliş.
MECİD Azametli. Şerefli. Gâlib. * Esmâ-i İlâhiyedendir.
MECİDİYE Sultan Abdülmecid zamanında 1840´da basılmış 20 kuruş değerinde gümüş para.
MECL Elin kabarması. * Balta gibi bir nesne tutmaktan veya çalışmaktan dolayı elin kabarıp nasırlanması.
MECLA (C.: Mecâli) Ayna, mir´at. * Çıkma ve görünme yeri. * Başın tepesinde kıl bitmeyen yer.
MECLEB Beyaz çiçekli bir otun adı. (Adam boyu uzar ve yaprağı zerdaliye benzer.)
MECLİS Oturulacak, toplanılacak yer. * Görüşülecek bir mes´ele için bir araya gelmiş insan topluluğu. * Devlet işlerini görüşmek üzere Millet Vekillerinin toplandıkları büyük bina.
MECLİS-İ A´YÂN Osmanlı İmparatorluğu zamanında hükümet tarafından seçilmiş olan meclis. (Bunun karşılığı, zamanımızda, senato meclisidir.)
MECLİS-İ MEBUSAN Halk tarafından seçilen meb´usların meclisi. Millet Meclisi.
MECLİS-İ ÜLFET Konuşma meclisi.
MECLİS-İ VÜKELÂ Kabine toplantısı. Bakanlar kurulu toplantısı.
MECLİS-ARA f. Meclisi süsleyen.
MECLİS-EFRUZ f. Meclisi parlatan. Meclisi aydınlatan.
MECLİS-FÜRUZ f. Meclisi parlatan. Meclisi aydınlatan.
MECLİSÎ Meclisle alâkalı. Meclise ait.
MECLİSİYAN Meclis ehli. Mecliste bulunan âzâlar.
MECLUB Celbolunmuş. Çekilmiş. Kapılmış. * Tarafdarlığı kazanılmış kimse. * Aşık. Tutkun.
MECLUBİYET Tutkunluk, meclubluk.
MECLÜVV Parlak, cilâlı. Mücellâ.
MECMA´ Toplanılacak yer. Kavuşulan yer.
MECMA-İ ALEYH Hakkında toplanılan, ittifak edilen, birleşilen şey.
MECMA-I EKBER En büyük toplanma yeri. Mahşer.
MECMA-I HAKAİK Hakikatlerin toplandığı yer. Hakikatlerin merkezi.
MECMA-ÜL EZDÂD Zıtların toplandığı yer. * Mutlak hürriyet.
MECMA-ÜL KÜLL Hepsinin toplandığı yer.
MECMECE Yazının karışık olması. * Kalbinde olanı demek isteyip, yine demeyip gizlemek.
MECMEDE Buzluk, karlık.
MECMU´ Bütün, hepsi. Topluca. Yığılmış. Cem´ olunmuş. Bir araya getirilmiş şey.
MECMUA Toplanıp biriktirilmiş, tertip ve tanzim edilmiş şeylerin hepsi. * Seçilmiş yazılardan meydana getirilen kitap. Risâle. * Kolleksiyon.
MECMUAN Toptan, birden, toplu olarak.
MECMUAT-ÜL AHZAB Şeyh Ahmed Ziyaeddin-i Gümüşhanevî´nin üç ciltlik bir duâ mecmuası.
MECMUİYYET Topluluk. Bütünlük. Tamlık.
MECNEB Çok şey.
MECNUB Güney rüzgârı yetişen kişi. * Akciğer zarı iltihabı olan kişi.
MECNUN Deli. Çılgın. * İnsanlara çok hususta uymayan. * Birini çok fazla sevip aklını kaçıran. Âşık.
MECNUNANE f. Delice, divanece. Mecnunlara ve delilere yakışır surette.
MECNUNİYET Delilik. Mecnunluk.
MECR Bir nesneyi devenin karnındaki yavrusuna bey´etmek. Devenin karınındaki yavrusunu bir malla değiştirmek. * Çokluk asker. * Akıl.
MECRA Suyun aktığı yol. Su yolu. Kanal. * Cereyan eden yer. * Bir haberin yayılma yolu. * Bir şeyin dolaştığı yer.
MECRUH Yaralı. Yaralanmış. * Huk: İnandırıcı sözlerle çürütülmüş fikir, davâ.
MECRUHÎN (Mecruh. C.) Yaralılar. Yaralanmış olanlar.
MECRUR Sürüklenmiş. * Gr: Başında harf-i cer bulunan kelime. İzafet halinde son kelime. Cerr´li okunan kelime. (i, ı diye okunan kelime, yani esreli)
MECS Ovmak. Dibagat etmek.
MECUBE Cevap.
MEC´UL Yapılmış. Meydana çıkarılmış. İkame ve ihdas olunmuş olan.
ME´CUR Karşılık almaya, mükâfata hak kazanmış kimse. * Kiraya verilen.
MECUS Kulakları küçük olan adam. * Ateşe tapan kişi.
MECUSİ Çok eskiden yaşamış, kulağı küçük olan birisinin adıdır. Ateşperestlik âyinine sebeb olduğundan "Ateşperestlere" bu isim verilmiştir. * Eski İran dini olan Mecusilikten olan kimse.
MECUSİYÂN (Mecusi. C.) Mecusiler. Ateşe tapanlar.
MECUSİYET Mecusilik.
MECVED Doymaya yakın olmak. * Yağmur taneleri değmiş cisim.
MECZİR (C: Mecâzir) Deve boğazlayacak yer.
MECZUB Başkasının te´siri ile hareket hâlinde olan. Cezbedilmiş. Aklı gitmiş olan. Aşk-ı İlahî ile kendinden geçmiş. * Deli. Divane. Mecnun.(Sultan Mehmed Fatih´in zamanında hikâye edilen meşhur ve mânidar "Cibâli Baba kıssası" nev´inden olarak bir kısım ehl-i velâyet, zâhiren muhakemeli ve âkıl görünürken, meczubdurlar. Ve bir kısmı dahi; bâzan sahvede ve daire-i akılda görünür, bâzan aklın ve muhakemenin haricinde bir hâle girer. Şu kısımdan bir sınıfı; ehl-i iltibastır, tefrik etmiyor. Sekir hâlinde gördüğü bir mes´eleyi hâlet-i sahvede tatbik eder, hatâ eder ve hatâ ettiğini bilmez. Meczubların bir kısmı ise; indallah mahfuzdur, dalâlete süluk etmez. Diğer bir kısmı ise, mahfuz değiller; bid´at ve dalâlet fırkalarında bulunabilirler. Hattâ, kâfirler içinde bulunabileceği ihtimal verilmiş.İşte; muvakkat veya dâimi meczub olduklarından, mânen ´"mübarek mecnun" hükmünde oluyorlar. Ve mübarek ve serbest mecnun hükmünde oldukları için, mükellef değiller. Ve mükellef olmadıkları için muahaze olunmuyorlar. Kendi velâyet-i meczubaneleri bâki kalmakla beraber, ehl-i dalâlete ve ehl-i bid´aya tarafdar çıkarlar, mesleklerine bir derece revaç verip, bir kısım ehl-i imânı ve ehl-i hakkı, o mesleğe girmeye meş´umane bir sebebiyet verirler. M.)
MECZUBÎN (Meczub. C.) Meczublar. Deliler, mecnunlar. Cezbeye gelmiş olanlar.
MECZUM Kat´i niyet edilmiş, cezmolunmuş. Kat´i karar verilmiş. * Gr: Son harfi harekesiz okunan kelime. Cezimli kelime. (İlim, kilim, kitab kelimelerinin son harflerinin okunduğu gibi.)
MECZUM (Cüzam. dan) Cüzam hastalığına tutulmuş kimse.
MECZUR Cezr olunmuş, kare kökü alınmış sayı. (On sayısı yüz sayısının meczurudur, yani kare köküdür.)
MECZUZ Kesilmiş, münkatı´.
MEÇ Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri. Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

ME´D Yumuşak taze ot. * Titremek. * Sallanmak.
MEDA Mesafe, nihâyet. Son.
MEDE-D-DÜHUR Dünyanın sonuna kadar.
MEDACİ´ Yatacak yerler. (Bak: Madcâ´)
MEDAFİ´ (Medfa. C.) Ask: Toplar.
MEDAFİN (Medfen. C.) Mezarlar, kabirler. Gömülecek, defnolunulacak yerler.
MEDAHEK (Bak: Madhek-Mudhike)
MEDAHİL (Medhal. C.) Girişler. Girilecek yerler.
MEDAİH Medhetmeler. Övmeler. Medhedişler.
MEDAİN (Medayin) Şehirler, medineler. Büyük memleketler. * Şimdi harabe olup İslâmiyyetten evvel yaşamış Kisralıların Nuşirevan zamanında kurdukları merkez-i hükümetleri olan büyük şehir. Peygamber Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´ın doğduğu gece bu şehirdeki büyük sarayın eyvanları yıkılmıştı.
MEDAK Bir şeyi ezmekte kullanılan yassı taş.
MEDAMİ´ Göz yaşları. * Gözler.
MEDAMİ´-İ HİCRAN Hicran gözyaşları. Ayrılık gözyaşları.
MEDAR Sebeb, vesile. * Bir şeyin etrafında döneceği nokta. Bir şeyin devredeceği, üzerinde hareket edeceği yer. * Gezegenlerin gezerken hareket noktalarının çizdiği dâire. (Dünya, güneş etrafında seyrederken medar-ı senevîsi bir dâireyi andırır.)
MEDAR-ÜL AYN Göz çukuru.
MEDAR-I FAHR İftihara sebeb olan. Övmeğe vesile.
MEDAR-I İBRET İbret almağa yarıyan.
MEDAR-I MAİŞET Geçim vasıtası.
MEDAR-I SENEVÎ Dünya, güneş etrafında seyrederken çizdiği farazi dâire.
MEDAR-I TAAYYÜŞ Maişet tedarikine sebeb olan, geçim vesilesi.
MEDARE Kova gibi dikip su çekmekte kullanılan deri.
MEDARİC (Medrec ve Medrece. C.) Merdivenler. * Meslekler, yollar.
MEDARİS Medreseler. Ders okunan yerler. Talebe-i ulumun ikametgâhları. Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler.
MEDAS Harman yeri.
MEDASE Harman yeri.
MEDAYİH Medhe lâyık işler ve hareketler.
MEDAYİH-İ BÂHİRE Çok açıktan birisini veya bir şeyi övmek, medhetmek.
MEDAYİN (Midyân. C.) Dâima borçlanan kimseler.
MEDBEE (MEDBE) Kabaklık, kabağı çok olan yer. * Kul, abd.
MEDBUG Dibâgat olunmuş, tabaklanmış.
MEDBUR Zengin. Malı mülkü ve serveti çok olan. * Yaralı, mecruh.
MEDCEN Bulutlu gün.
MED Uzatma, çekme. Yayma ve döşeme. * Çoğaltmak. * Bir şeye dikkatlice bakmak. * Nihayet, son. * Sönmek. Bir şeyi söndürmek. * Yardım etmek, mühlet vermek. * Yâr ve yâver olmak. * Tarlaya fışkı ve gübre dökmek. * Sel suyu.
MEDD-İ BİSAT Kilim yayma, halı serme.
MEDD-İ NAZAR Uzağa bakma. Gözün görebildiği kadar göz alımı.
MEDD-İ YED El uzatma.
MEDD İŞARETİ Harekenin uzun okunacağını gösteren işaretin adı. * Hemze ile elifin birleşmesi.
MEDDAH (Mübalâga ile) Çok çok medheden, sena eden. * Edb: Taklidli hikâyelerle halkı eğlendiren hikâyeci.
MEDD Ü CEZİR Coğ: Deniz sularının kabarması ve tekrar geriye çekilmesi.
MEDED İnayet, yardım, imdad, eman. Eyvah.
MEDEDCU f. Meded isteyen, yardım arayan.
MEDEDCUYANE f. Medet isteyene, yardım arayana yakışacak surette.
MEDEDHÂH f. Meded isteyen, yardım bekleyen.
MEDEDHÂHÎ f. Meded arayıcılık, yardım isteyicilik.
MEDEDKÂR f. Yardımcı, muin, nâsır. Nusret veren.
MEDEDKÂRANE f. Medet ve yardım edercesine.
MEDEDKÂRÎ f. Yardımcılık.
MEDEDRES f. Yardımcı. İnâyet eden. Yardım eden. Mededresân da denir.
MEDEDRESANÎ Yardımcılık. Yardım ve inâyet edicilik.
MEDE-L-BASAR Gözün görebildiği kadar.
MEDE-L-EYYAM Günlerin sonuna kadar.
MEDENİ Faziletli, terbiyeli, kibâr. * Medineli. Şehirli. * Kur´an-ı Kerimin Medine şehrinde nâzil olan âyet ve sureleri.
MEDENİ-İ BİTTAB´ Doğuştan, yaradılıştan huyları ile medeni oluş. * Cenab-ı Hakkın yaratması ile tab´an iyi huylu, kibar, faziletli kimse.
MEDENİYET Adaletseverlik, insanca iyi ve ferah yaşayış. Şehirlilik. Yaşayışta, içtimaî münâsebetlerde, ilim, fenn ve san´atta tekâmül etmiş cemiyetlerin hâli. * İslâmiyetin emirlerine göre, usulü dâiresinde yaşayış.(Küre-i arzı bir köy şekline sokan şu medeniyet-i sefihe ile gaflet perdesi pek kalınlaşmıştır. Tâdili, büyük bir himmete muhtaçtır. Ve keza, beşeriyet ruhundan dünyaya nâzır pek çok menfezler açmıştır. Bunların kapatılması ancak Allah´ın lutfuna mazhar olanlara müyesser olur. M.N.)(Sual: Sen eskiden şarktaki bedevi aşâirde seyahat ettiğin vakit, onları medeniyet ve terakkiyata çok teşvik ediyordun. Neden, kırk seneye yakındır, medeniyet-i hâzıradan "mimsiz" diyerek hayat-ı içtimaiyeden çekildin, inzivâya sokuldun Elcevab: Medeniyet-i hâzıra-i Garbiye, semâvi kanun-u esasilere muhalif olarak hareket ettiği için seyyiatı hasenatına; hatâları, zararları, fâidelerine râcih geldi. Medeniyetteki maksud-u hakiki olan istirahat-ı umumiye ve saadet-i hayat-ı dünyeviye bozuldu. İktisad, kanaat yerine israf ve sefahet.. ve sa´y ve hizmet yerine tenbellik ve istirahat meyli galebe çaldığından, biçâre beşeri hem gayet fakir, hem gâyet tenbel eyledi. Semâvi Kur´anın kanun-u esasisi $_ $_ $ ferman-ı esasisiyle: "Beşerin saadet-i hayatiyesi, iktisad ve sa´ye gayrette olduğunu ve onunla beşerin havas, avâm tabakası birbiriyle barışabilir." diye Risale-i Nur bu esası izaha binaen kısa bir-iki nükte söyleyeceğim:Birincisi : Bedevilikte beşer üç-dört şey´e muhtaç oluyordu. O üç-dört hâcatını tedarik etmiyen on adette ancak ikisi idi. Şimdiki garb medeniyet-i zâlime-i hâzırası su´i-i istimâlât ve israfat ve hevesatı tehyic ve havâic-i gayr-i zaruriyeyi, zaruri hâcatlar hükmüne getirip görenek ve tiryakilik cihetiyle şimdiki o medeni insanın tam muhtaç olduğu dört hâcâtı yerine, yirmi şey´e bu zamanda muhtaç oluyor. O yirmi hâcatı tam helâl bir tarzda tedarik edecek yirmiden ancak ikisi olabilir. Onsekizi muhtaç hükmünde kalır. Demek bu medeniyet-i hazıra insanı çok fakir ediyor. O ihtiyaç cihetinde beşeri zulme, başka haram kazanmağa sevk etmiş. Biçâre avâm ve havas tabakasını dâima mübarezeye teşvik etmiş. Kur´anın kanun-u esasisi olan "vücub-u zekât, hurmet-i riba" vasıtasiyle avâmın havassa karşı itâatini ve havassın avâma karşı şefkatini te´min eden o kudsi kanunu bırakıp burjuvaları zulme, fukaraları isyana sevk etmeğe mecbur etmiş. İstirahat-ı beşeriyeyi zir ü zeber etti!..İkinci Nükte : Bu medeniyet-i hâzıranın hârikaları, beşere birer ni´met-i Rabbaniye olmasından, hakiki bir şükür ve menfaat-ı beşerde istimâli iktiza ettiği halde, şimdi görüyoruz ki: Ehemmiyetli bir kısım insanı tenbelliğe ve sefahete ve sa´yi ve çalışmayı bırakıp istirahat içinde hevesatı dinlemek meylini verdiği için sa´yin şevkini kırıyor. Ve kanaatsizlik ve iktisadsızlık yoluyla sefahete, israfa, zulme, harama sevkediyor. Meselâ Risale-i Nurdaki "Nur Anahtarı"nın dediği gibi: Radyo büyük bir ni´met iken, maslahat-ı beşeriyeye sarf edilmek ile bir mânevi şükür iktiza ettiği halde, beşte dördü hevesata, lüzumsuz malâyani şeylere sarf edildiğinden; tenbelliğe, radyo dinlemekle heveslenmeğe sevk edip, sa´yin şevkini kırıyor. Vazife-i hakikiyesini bırakıyor. Hattâ çok menfaatli olan bir kısım hârika vesait, sa´y ve amel ve hakiki maslahat-ı ihtiyac-ı beşeriyeye istimâli lâzım gelirken, ben kendim gördüm; ondan bir-ikisi zaruri ihtiyâcata sarf edilmeğe mukabil, ondan sekizi keyf, hevesat, tenezzüh, tenbelliğe mecbur ediyor. Bu iki cüz´i misâle binler misâller var.Elhâsıl : Medeniyet-i garbiye-i hâzıra, semâvi dinleri tam dinlemediği için, beşeri hem fakir edip ihtiyacatı ziyadeleştirmiş... İktisad ve kanaat esasını bozup israf ve hırs ve tama´ı ziyadeleştirmeğe; zulüm ve harama yol açmış. Hem beşeri vesait-i sefahete teşvik etmekle o biçare muhtaç beşeri tam tenbelliğe atmış. Sa´y ve amelin şevkini kırıyor! Hevesata, sefahete sevk edip ömrünü faidesiz zâyi ediyor.Hem o muhtaç ve tenbelleşmiş beşeri, hasta etmiş. Su´-i istimâl ve israfat ile yüz nevi hastalığın sirayetine, intişarına vesile olmuş.Hem üç şiddetli ihtiyaç ve meyl-i sefahet ve ölümü her vakit hâtıra getiren kesretli hastalıklar ve dinsizlik cereyanlarının o medeniyetin içlerine yayılmasiyle intibaha gelip uyanmış beşerin gözü önünde ölümü idam-ı ebedi suretinde gösterip, her vakit beşeri tehdid ediyor. Bir nevi cehennem azâbı veriyor...İşte bu dehşetli musibet-i beşeriyeye karşı Kur´an-ı Hakim´in dörtyüz milyon talebesinin intibahiyle ve içinde semâvi, kudsi kanun-u esasileriyle bin üçyüz sene evvel gösterdiği gibi, yine bu dörtyüz milyonun kendi kudsi esasi kanunlariyle beşerin bu üç dehşetli yarasını tedavi etmesini; ve eğer yakında kıyamet kopmazsa, beşerin hem saâdet-i hayat-ı dünyeviyesini, hem saadet-i hayat-ı uhreviyesini kazandıracağını; ve ölümü, idam-ı ebediden çıkarıp âlem-i nura bir terhis tezkeresi göstermesini ve ondan çıkan medeniyetin mehasini, seyyiatına tam galebe edeceğini ve şimdiye kadar olduğu gibi; dinin bir kısmını, medeniyetin bir kısmını kazanmak için rüşvet vermek değil, belki medeniyeti ona, o semavî kanunlara bir hizmetkâr, bir yardımcı edeceğini Kur´an-ı Mu´ciz-il-Beyan´ın işarat ve rumuzundan anlaşıldığı gibi, Rahmet-i İlâhiyeden şimdiki uyanmış beşer bekliyor, yalvarıyor, arıyor!. R.N.)
MEDENK f. Kapı sürgüsü. Kilit.
MEDER Tezek, toprak tezeği. * Çakıl. Kuru çamur. Kuru balçık. * Köy, mahalle.
MEDFA´ (C.: Medâfi´) Ask: Top.
MEDFEE Deve sürüsü. Çok miktar deve.
MEDFEN Mezar. Defnedilen, gömülen yer.
MEDFU´ Dışarı çıkarılmış, def olunmuş, kovulmuş. * Verilmiş, vezneden çıkarılmış.
MEDFUAT (Medfu´. C.) Defedilip dışarı çıkarılmış olanlar. * Sarfedilmiş ve verilmiş paralar. Harcanan veya kasadan çıkan paraların, hesap defterinde kaydedildiği hâne.
MEDFUN Defnedilmiş. Gömülmüş.
MEDH Birisinin iyiliğini, iyi vasıflarını söylemek. Övmek.
MEDH Büyük bahşiş.
MEDHA Deve kuşunun yumurtladığı yer.
MEDHA Övmek, medhetmek.
MEDHAL Girilecek taraf. Dahil olacak yer. * Giriş. Esere başlangıç. Önsöz. Mukaddeme.
MEDHALDAR f. Bir işte parmağı olan. Bir işe karışmış olan.
MEDHAZA (C: Medâhız) Ayak kayacak yer.
MEDHENE Yağhâne.
MEDHİYAT (Medhiye. C.) Medh etmeler, övmeler.
MEDHİYE Birini medhetmek için yazılan yazı.
MEDHUL (Dahl. den) Ayıplanacak kusuru olan. * Dile düşmüş. * Kendisine birşey girmiş olan.
MEDHUN f. Tabaklanmış deri.
MEDHUR Uzaklaştırılmış veya kovulmuş olan. Tardedilmiş olan.
MEDHUŞ Dehşete uğramış. Şaşırmış. Korkmuş.
MEDHUŞÂNE Ürkmüş gibi. Ürkmüş bir hâlde.
MED´Î Dâvet edilmiş, davetli. Çağrılmış.
MEDİ (C: Emdiye) Bir yerde birikip toplanmış su.
MEDİBB Selin aktığı yer.
MEDİD Devamlı. Çok uzun süren. * Uzatılmış. Çekilmiş.
MEDÎH Keskin.
MEDÎH (Medh. den) Övmeye ve medhetmeye sebeb olan şey. Övme mevzuu.
MEDİHA Medih için yazılan kaside, övme.
MEDİHAGÛ f. Medheden, öven.
MEDİHASENC f. Medihnâme yazan, övücü yazılar yazan.
MEDÎN Borçlu. * Kul, köle, abd.
MEDİNE Şehir. * Hicazda Hz. Peygamberin (A.S.M.) türbesi bulunan şehirdir. Buranın İslâmiyyetten evvel ismi "Yesrib" idi.
MEDİNE-İ MÜNEVVERE Nurlu, nurlanmış şehir.
MEDİNE-İ SELÂM Bağdat şehri.
MEDİNET-ÜN NEBİ Eski ismi Yesrib olan ve Peygamberimiz Hz. Muhammedin (A.S.M.) türbesinin bulunduğu Medine şehri.
MEDKUK Döğülmüş, toz hâline getirilmiş.
MEDL Zayıf, yeyni kimse.
MEDLEBE Çınarlık.
MEDLUL Delâlet olunan. Gösterilen. * Mânâ. Meâl. Mefhum. Delil getirilen şey. Bir kelime veya bir işâretten anlaşılan.
MEDLULİYYET İşâret ve delil olma hâli.
MEDMA´ (C.: Medâmi´) Göz. Ayn. * Gözyaşı.
MEDMEC Kadeh.
MEDMUM Kırmızı renkli olan. * Dolu, dolmuş.
MEDN Durmak, ikamet.
MEDR Havuzun içini sıvamak. * Düzmek.
MEDRAA Ferâce, kaftan, çarşaf.
MEDREC(E) (C.: Medâric) Basamaklı yol. Merdiven. * Meslek. * Tarikat. * Dar yol. Dağ yolu.
MEDRESE (Ders. den) Ders görülen yer. Ders okutulan yer. İslâmi ilimleri okuyan talebelerin yatıp kalktıkları ve tahsil için çalıştıkları vakıf odalarının bulunduğu binâ.
MEDRESE-İ YUSUFİYE Hz. Yusuf´un (A.S.) iftira, haksızlık ve zulüm ile hapiste kalmasından kinâye olarak, İmân ve Kur´an hizmetinden dolayı tevkif edilenlerin hapsedildiği yere verilen isim.
MEDRESENİŞİN Medreseli. Medresede oturan.
MEDRESETÜZZEHRA (Medreset-üz Zehra) 1914´de Birinci Cihan Harbinden evvel Van´da; Üstad Bediüzzaman Said Nursî´nin açılması için teşebbüse geçtiği ve Artemit´te (Edremit) temelini attığı Şark Üniversitesi´nin bir adı.(Münazarat Risalesi´nin ruhu ve esası hükmünde olan, hâtimesindeki Medreset-üz Zehra hakikatı ise, istikbalde çıkacak olan Risale-i Nur´a bir beşik, bir zemin ihzar etmek idi ki; bilmediği, ihtiyarsız olarak ona sevkolunuyordu. Bir hiss-i kablelvuku ile o nurani hakikatı, bir maddî surette arıyordu. Sonra o hakikatın maddî ciheti dahi vücuda gelmeye başladı. Sultan Reşad 19 bin altun lirayı Van´da temeli atılan o Medreset-üz Zehra´ya verdi. Temel atıldı, fakat sâbık harb-i umumi çıktı, geri kaldı. Beş-altı sene sonra Ankara´ya gittim, yine o hakikata çalıştım. 200 meb´ustan 163 meb´usun imzalarıyla o medresemiz -150 bin banknota iblağ ederek- o tahsisat kabul edildi. Fakat binler teessüf medreseler kapandı. Onlar ile uyuşamadım, yine geri kaldı. Fakat Cenab-ı Erhamürrâhimîn o medresenin manevî hüviyetini Isparta vilayetinde tesis eyledi. Risale-i Nur´u tecessüm ettirdi. İnşâallah istikbalde Risale-i Nur şakirdleri o âlî hakikatın maddî suretini de tesis etmeye muvaffak olacaklar. K.L.)
MEDRUK Anlaşılmış, derk olunmuş.
MEDRUS Eskimiş elbise. * Deli, mecnun. * Ders olarak okunmuş.
MEDSUS Gömülerek saklanmış olan. Gizli bulunan. * İçine desise karışmış şey.
MEDŞ Elin zayıf olması. Elin eti az ve siniri sarkmış olması.
MEDUF Islanmış. * Dövülmüş.
MED´UV Davet olunan. Çağırılmış. Davetli.
MED´UVVEN Çağrılarak, davetli olarak, davet olunarak.
MED´UVVÎN (Med´uvv. C.) Davetliler, davet olunmuşlar, çağrılmış olanlar.
ME´DÜBE Ziyafet. Düğün.
MEDYUM (Medyom) Lât. İspirtizmacılık için vasıtalık eden.(Nurlarla şiddetli alâkası bulunan birkaç has kardeşimizin nazarını, fikrini başka tarafa çevirmek veya zevkli ve ruhani bir meşreb ile meşgul edip, hizmet-i imaniyeye karşı zaifleştirmek için bâzı şahıslar ispirtizma denilen ölülerle muhabere nâmı altında cinnilerle muhabere etmek gibi hattâ bâzı büyük evliyalarla, hattâ peygamberlerle güya bir nevi konuşmak gibi eski zamanda kâhinlik denilen.. şimdi de medyumluk nâmı verilen bu mes´ele ile bâzı kardeşlerimizi meşgul ediyorlar. Halbuki:Bu mes´ele, felsefeden ve ecnebiden geldiği için ehl-i imana çok zararları olabilir. Ve çok su´-i istimalâta menşe´ olmakla beraber içinde bir doğru olsa on yalan karışıyor. Çünki, doğruyu ve yalanı tefrik edecek bir mehenk, bir mikyas olmadığından ervah-ı habise ve şeytana yardım eden cinnilerin bu vesile ile hem onun ile meşgul olanın kalbine ve hem de İslâmiyete zarar vermek ihtimali var. Çünki: Mâneviyat nâmına hakaik-ı İslâmiyeye ve akide-i umumiyeye muhalif ihbarat oluyor. Ervâh-ı habise iken kendilerini, ervah-ı tayyibe zannettirip belki kendilerine bâzı büyük veliler nâmını verip İslâmiyetin esasatına muhalif sözlerle zarar vermeye çalışabilirler. Hakikatı tağyir edip, safdilleri tam aldatabilirler.Meselâ: Nasılki güneş, bir küçük cam parçasında ziyasiyle, hararetiyle, şekliyle görünüyor. Fakat, o küçücük camın içindeki güneşin o küçücük timsali, kendi nâmına eğer konuşsa ve dese: Benim ziyam dünyayı istilâ ediyor. Benim hararetim herşeyi ısıtıyor. Ve küre-i arzdan bir milyon defadan daha büyüğüm dese, ne derece hilâf-ı hakikat olduğu anlaşılır. Aynen bu misal gibi; bir peygamber, güneş gibi hakiki makamında iken o ispirtizmanın veyahut medyumluğun cam parçası hükmündeki istidadına göre bir cilvesinin tezahürü, o hakikat nâmına konuşamaz. Eğer konuşsa yüz derece muhalif olur. İspirtizmanın veya medyumluğun o mazhardaki cüz´i cilvesi, vahyin mazharı olan o mânevi güneşin kudsi mahiyetine hiçbir cihetle kıyas olamaz. Çünki: Esfel-i sâfilindeki bir cam parçası mânen a´lâ-yı illiyyinde olan o mânevi güneşin hakikatını yanına getiremez. Getirmeye çalışmak da hürmetsizlikten başka birşey değildir. Ancak onun makamına karib olmak için, Celâleddin-i Süyuti ve bir kısım evliyalar gibi seyr ü süluk ile terakki ederek o mânevi güneşin sohbetine mazhar olunur. Fakat böyle terakki, Risale-i Nurun isbat ettiği gibi, peygamberin velâyetiyle bir nevi sohbeti.. kendi derecelerine göre ve kendi istidatları derecesinde olur.Fakat Nübüvvet hakikatı, velâyetten ne derece yüksek ise, ispirtizma vasıtasiyle veyahut terakkiyat-ı ruhiyye cihetiyle mazhar olunan sohbet ve muhabere dahi hiçbir cihette hakiki peygamberle muhabereye yetişemiyeceğinden yeni ahkâm-ı şer´iyyeye medar-ı ahkâm olamaz.Evet, dinden gelmeyen, belki felsefenin hassasiyetinden gelen celb-i ervah da; hem hilâf-ı hakikat, hem hilâf-ı edeb bir harekettir. Çünki a´lâ-yı illiyyinde ve kudsi makamlarda olanları esfel-i sâfilin hükmündeki masasına ve yalanların yeri olan oyuncak tahtasına getirmek tam bir ihanettir ve bir hürmetsizliktir. Adetâ bir padişahı kulübeciğine çağırıp getirmek gibidir. Belki ayn-ı hakikat ve edeb ve hürmet ve istifade odur ki, Celâleddin-i Süyuti, Celâleddin-i Rumi ve İmam-ı Rabbâni gibi zâtların seyr ü süluk-u ruhanileri gibi seyr ü süluk ile yükselerek o kudsi zâtlara yanaşmak ve istifade etmektir.Rü´ya-yı sâdıkada ervah-ı habise ve şeytan peygamber suretinde temessül edemez. Fakat celb-i ervahta; ervah-ı habise, belki peygamberin lisanen ismini kendine takıp; Sünnet-i Seniyyeye ve ahkâm-ı Şer´iyyeye muhalif olarak konuşabilir. Eğer bu konuşması şeriatın ahkâmına ve Sünnet-i Seniyyeye muhalif ise, tam delildir ki, o konuşan ervah-ı tayyibe değildir. Mü´min ve müslüman cinni de değildir. Ervah-ı habisedir. Bu şekilde taklid ediyor. R.N.) (Bak: İspirtizma)
MEDYUN Borçlu. Vereceği bulunan.
MEEKA Ağlamaktan ârız olan hıçkırık. * Gayretlenmek, gayrete gelmek.
MEENNE Alâmet, nişan, işaret.
MEFAD Fayda vermek.
MEFAFUN Aklı ve fikri zayıf olan.
MEFAHİM Mefhumlar. Anlaşılan şeyler. Anlaşılan mânâ ve mefhumlar.
MEFAHİR İftihar edilecek, övünülecek şeyler. Mefharetler.
MEFAHİS (Mefhas. C.) Kuş yuvaları.
MEFAİL (Mef´ul. C.) İşlenmiş ve yapılmış işler.
MEFAKA Ansızın tutmak.
MEFALİS (Müflis. C.) Müflisler. İflâs edenler.
MEFARİK (Mefrak ve Mefrik. C.) Başın tepe kısımları. Başta saçın ikiye ayrıldığı noktalar.
MEFARİŞ (Mefruş. C.) Kadın eşler.
MEFASIL (Mafsal. C.) Mafsallar. Vücuttaki oynak yerleri, eklenti yerleri.
MEFASİD (Mefsedet. C.) Fesadlıklar. Bozgunculuklar. Münafıklıklar.
MEFAT (Bak: Müfad)
MEF´AT Yılanlı yer.
MEFATIR Yaradılıştan olan huylar. Fıtri olan huylar.
MEFATİH (Miftah. C.) Anahtarlar.
MEFATİH-ÜL GAYB (Bak: Mugayyebat-ı hamse) İmam-ı Razi´nin bir tefsiri.
MEFATİR (Muftır. C.) Oruç açanlar, iftar edenler.
MEFAVİZ (Mefâze. C.) Sahralar, çöller.
MEFAZ Feyz, halâs, zafer. * Korkulardan, acılardan kurtulup murada ermek.
MEFAZE (C.: Mefâviz) Çöl, sahra.
MEFDERE Dağ keçisinin durağı.
MEF´EM Karnı geniş olan kişi.
MEFERR Kaçılacak yer.
MEFHAR İftihara, övünmeğe, sevinmeğe sebeb olan. İftihara vesile olan şey.
MEFHAR-I KÂİNAT (Mefhar-i Mevcudat) Kâinatın, kendisi ile iftihar ettiği zat mânâsına Hz. Muhammed´e (A.S.M.) alem olmuş bir tâbirdir.Bu tâbirin kavranabilmesi için nurâni bir bahsi naklediyoruz: "Bak, hârika bir surette hüsn-i suretle hüsn-i sireti cem´eden O Mürşid-i Umumi, O Hatib-i Kudsi; cevâhir dolu bir Kitab-ı Mu´ciz-ül Beyan eline alarak, bütün insanlara mele-i a´lâdan nâzil olan bir hutbe-i ezeliyeyi okuyor ve bütün beni âdemi ve cinleri ve mevcudatı dinletiyor. Evet, pek büyük bir emirden haber veriyor. Hilkat-ı âlemin acib muammasını açıyor. Kâinatın sırr-ı hikmetine dâir tılsımı açıyor. Felsefe ve fenn-i hikmetin, nev-i beşere: "Siz kimlersiniz Nereden geliyorsunuz Nereye gidiyorsunuz " diye irâd ettiği, akılları acz ve hayrette bırakan üç suâle cevap veriyor...Arkadaş! Şu Zât-ı Nurâni (A.S.M.) Mürşid-i İmâni Resul-ü Ekrem, bak; nasıl neşrettiği hakikatın nuriyle, Hakkın ziyası ile, nev-i beşerin gecesini gündüze, kışını bahara çevirerek, âlemde yaptığı inkılâb ile âlemin şeklini değiştirerek nurâni bir şekle sokmuştur. Evet, O Zâtın nurâni güzelliği ile kâinata bakılmazsa, kâinat bir mâtem-i umumi içinde görünecekti. Bütün mevcudat birbirine karşı ecnebi ve düşman durumunda bulunacaktı. Cemâdat, birer cenaze suretini gösterecekti. Hayvan ve insanlar, eytam gibi zevâl ve firakın korkusundan vâveylâlara düşeceklerdi. Ve kâinata, harekâtiyle, tenevvüü ile ve tagayyüratiyle, nukuşiyle tesadüfe bağlı bir oyuncak nazarı ile bakılacaktı. Bilhassa insanlar, hayvanlardan daha aşağı, zelil ve hakir olacaklardı. İşte, O Zâtın telkin ettiği imân nazarı ile kâinata bakılmadığı takdirde, kâinat böyle korkunç, zulümatlı bir şekilde görülecekti. Fakat O Mürşid-i Kâmil´in gözü ile ve imân gözlüğü ile bakılırsa; her taraf nurlu, ziyadar, canlı, hayatlı, sevimli, sevgili bir vaziyette arz-ı didar edecektir. Evet, kâinat iman nuru ile mâtem-i umumi yeri olmaktan çıkıp mescid-i zikir ve şükür olmuştur. Birbirine düşman telâkki edilen mevcudat, birbirine ahbab ve kardeş olmuşlardır. Cenâze ve ölü şeklini gösteren cemâdât, ünsiyyetli birer hayattar ve lisan-ı hâliyle hâlıkının âyâtını nâtık birer müsahhar me´muru şekline giriyorlar. Ağlayan müteşekki ve eytâm kıyafetinde görünen insan; ibâdetinde zâkir, Hâlikına şâkir sıfatını takınıyor. Ve kâinatın harekât, tenevvüât, tagayyürât ve nukuşu, abesiyyetten kurtuluyor. Rabbâni mektublar, Ayat-ı tekviniyyeye sahifeler, Esmâ-i İlâhiyyeye âyineler suretine inkılâb ederler.Hülâsa: İman nuriyle âlem öyle terakki eder ki: "Hikmet-i Samedâniye Kitabı" nâmını alıyor. Ve insan zelil ve fakir ve âciz hayvanların sırasından çıkar. Za´fının kuvvetiyle, aczinin kudreti ile, ubudiyyetinin şevketi ile, kalbinin şuâı ile, aklının haşmet-i İmâniyyesi ile hilâfet ve hâkimiyyetin zirvesine yükselmiştir. Hattâ, acz, fakr, ihtiyaç ve akıl onun sukutuna esbâb iken, suud ve yükselmesine sebeb olurlar. Zulmetli, karanlıklı bir mezar-ı ekber suretinde görünen zaman-ı mâzi, enbiya ve evliyanın ziyâsı ile ziyâdar ve nurâni görünmeğe başlar. Karanlıklı gece şeklinde olan istikbal, Kur´ânın ziyası ile tenevvür eder. Cennetin bostanları şekline girer. Buna binâen, O Zât-ı Nurâni olmasa idi; kâinat da, insan da, her şey de adem hükmünde kalır; ne kıymeti olur ve ne ehemmiyeti kalırdı.Binaenaleyh bu kadar garib, acib, güzel kâinat için böyle târifat ve teşrifatçı bir Mürşid-i Harika lâzımdır! "Eğer bu Zât (A.S.M.) olmasa idi kâinat da olmazdı" meâlinde $ olan Hadis-i Kudsi şu hakikatı tenvir ediyor." M.N.)
MEFHARET Birine şeref veren şey. İftihar edilecek, övünülecek şey.
MEFHAS (C.: Mefâhis) Kuş yuvası.
MEFHUM Anlaşılan. Mânâ. İfade. Sözden çıkarılan mânâ.
MEFHUM Kömürleşmiş olan.
MEFÎS Kaçacak yer.
MEFKAD Kaybolacak yer.
MEFKARET İhtiyaç, zaruret.
MEFKUD Kaybolmuş. Olmayan. Yok. Gayr-ı mevcud. * Fık: Ölü veya diri olduğu bilinmeyen, kayıp kimse.
MEFKUDİYET Mefkudluk. Bulunmama, kayıplık, yokluk.
MEFKUK (C: Mefakik) Ayrılmış olan. * Sökülmüş, çıkarılmış.
MEFKUR (C.: Mefâkir) Omurga kemikleri kırılmış olan hayvan veya insan.
MEFKURE (Fikir. den) Gâye. Gâye olan şey. Tasavvur hâlindeki gâye. İdeâl.
MEFLUC Felc olmuş. İnmeli. Kımıldayamaz hâle gelmiş.
MEFLUCEN Felce uğramış olarak. Mefluc olarak.
MEFLUK Yoksul, zavallı, biçare, miskin.
MEFLUL Kınında bulunan kılınç. * Kapalı, kilitli.
MEFRAH Kuluçka çıkarma yeri. Folluk.
MEFRAK (C.: Mefârik) Başın tepesi. Tepe kısmı. Başın üstünde, saçların ikiye bölündüğü yer.
MEFRAT Çok büyük.
MEFRED Çok büyük, kocaman, aşırı derecede iri.
MEFREŞ Eskiden göç sırasında yatak ve şilte taşımada kullanılan meşinden veya çadır bezinden yapılmış harar.
MEFRUG (C.: Mefârig) (Ferağ. dan) Başkasına bırakılmış, feragat edilmiş.
MEFRUGÜN BİH Bir kimseye bırakılan şey.
MEFRUGÜN LEH Kendisine bir şeyin mülkiyeti ve tasarruf hakkı bırakılmış olan kimse.
MEFRUK Bölünmüş, ayrılmış tefrik edilmiş.
MEFRUK Ovulmuş nesne. * Zâ´ferân ile boyanmış nesne.
MEFRUŞ Döşenmiş, ferş olunmuş, serilmiş. * Nikâhlı karı.
MEFRUŞAT (Ferş. ten) Ev döşemeğe yarayan şeyler. Kilim, halı v.s.
MEFRUŞAT-I BEYTİYE Ev eşyası.
MEFRUZ İftira olunmuş, ayrılmış, bölünmüş.
MEFRUZ (Farz. dan) Farz olunmuş. Farz hâline gelmiş. Çok lüzumlu. Farz kabilinden olmuş. * Var sayılan.
MEFRUZ-ÜL EDÂ Edâ edilmesi, ödenmesi farz olmuş.
MEFSAH Geniş olacak yer.
MEFSAH Bozma. * Feshedecek, bozacak yer.
MEFSAKA (Fısk. dan) Günah işlenen yer.
MEFSEDET Bozukluk, fenâlık, fesatçılık. Münâfıklık.
MEFSİL (C: Mefâsıl) Her âzada olan ek yerleri. Mafsal.
MEFSUD Kendinden kan alınmış kimse.
MEFSUH Hükümsüz bırakılmış. Yürürlükten kaldırılmış. Battal edilmiş.
MEFSUHİYET Mefsuhluk. Yürürlükten kaldırılma hâli. Hükümsüzlük.
MEFTAH Hazine.
MEFTUH Açılmış. Fethedilmiş. * Ele geçirilmiş, zabtedilmiş. * Gr: Fethalı (üstünlü) okunan harf.
MEFTUHANE f. Başlangıç için verilen ziyâfet. Bir kitabı okumaya veya yeni bir derse başlarken, talebelere hocası tarafından verilen başlama ziyafeti.
MEFTUK Fıtıklı.
MEFTUL (Fetl. den) Bükülmüş, kıvrılmış. Fitil hâline getirilmiş.
MEFTUM Sütten ve memeden kesilmiş çocuk.
MEFTUN Fitne ve belâya tutulmuş olan. Âşık. Mecnun. * Cünun. Fitne.
MEFTUNANE Meftuncasına, kendinden geçmiş olarak, tutkuncasına. Şaşarak, hayrancasına.
MEFTUNİYET Tutkunluk. Aşıklık.
MEFTUR Füturlu, kederli, üzgün, bezgin.
MEFTURANE f. Bitkin bir halde, bezmişcesine.
MEFTURİYET Bıkkınlık, bitkinlik, bezginlik.
MEFTUT Ufalanmış, parça parça edilmiş, parçalanmış.
MEF´UL Yapılan iş. Fâilin eseri. * Gr: Fâilin fiilinin te´sir ettiği şey. "Nuri kitabı okudu" cümlesinde, kitab mef´uldür.
MEF´UL-Ü SARİH Doğrudan doğruya mef´ul demektir. Bir harf-i cerle ifâde olunmaz. "Nuri dalı kırdı" cümlesinde "dal" mef´ul-ü sarihtir. "Nuri daldan düştü" dersek, bunu arapça ifâde için (min) harf-i cerri ile söyleyebiliriz. İşte böyle harf-i cerle söylenen mef´ullere, "mef´ul-ü gayr-i sarih" denir. Bunlar mef´uldeki harf-i cerlerin adına göre isim alırlar. Meselâ: Mef´ul-ü maa, mef´ul-ü fih, mef´ul-ü leh gibi.
MEFZA´ Korku. Korku yeri. * Sığınacak yer.
MEFZAHA Rezilliğe ve kepâzeliğe sebebiyet veren şey.
MEFZUL Üstün gelen. Fazla gelmiş olan.
MEFZUR Eskimiş. * Parçalanmış.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MEGAD Bir ot cinsidir, ağaca sarmaşır çıkar; üzüm çubuğundan ince olur ve yaprağı uzun olur.
MEGAFİR (Miğfer. C.) Miğferler. Eskiden muharebelerde başa giyilen demir başlıklar.
MEGAFON Sesi yükseltip büyüten alet.
MEGAK Mezar, kabir, çukur.
MEGANİM Ganimet malları. Harbde alınan mallar.
MEGAVİL (Migvel. C.) Hançerler. Ufak ve ince kılınçlar.
MEGER f. Meğer, halbuki, ancak, oysa ki, şu kadar ki.
MEGES f. Sinek.
MEGES-İ ENGÜBİN Bal sineği. Arı. Nahl.
MEGESGİR f. Örümcek ağı.
MEGESRAN f. Yelpâze.
MEGESVAR f. Sinek gibi. Sinek şeklinde.
MEGLUL (Bak: Maglul)
MEGMUM (Bak: Magmum)
MEGS (Bak: Meges)
MEGZ (Bak: Magz)
MEH f. Ay. Kamer. (Bak: Mah) * Senenin onikide biri. Ay.
MEHAB Dehşetli ve heybetli yer.
MEHABB (Mehebb. C.) Rüzgârın estiği yerler.
MEHABBET (Bak: Muhabbet)
MEHABET Heybet. * Hürmetle karışık korku. * İhtiram. Azamet. Büyüklük.
MEHABİL (Mehbil. C.) Tıb: Rahim yolları.
MEHACİM (Mihcem. C.) Hacamat şişeleri. * Çekip emmeye yarayan âletler.
MEHAFET (Bak: Mahafet)
MEHAH Tazelik, güzellik.
MEHAİL (Mehil. C.) Tehlikeli ve korkunç yerler.
MEHAK Durgun suyun yeşilliği.
MEHAKİM (Bak: Mahâkim)
MEHAL Süre, mühlet, vâde. * Korku yeri.
MEHALİK (Mehleke. C.) Tehlikeler. Tehlikeli işler. Korkulan yerler.
MEHAMİD Şükür ve hamdler. Medihler. Sebeb-i şükür ve hamd olan hasletler.
MEHAMİL Mahmiller. * İhtimaller. (Bak: Mahmil)
MEHAMM (Mühim. C.) Mühim şeyler. Kıymetli işler. Umur-u azime. * Düşündürücü şeyler.
MEHAMMŞİNÂS f. İşinin ehli. İşden anlıyan.
MEHAN Ağızdan akan su, ağız suyu.
MEHAN (Bak: Mühan)
MEHANE Hakaret.
MEHANEN Küçümsenerek, hafifsenerek.
MEHANET Küçültme. Küçük görülme. * Hor ve zelil olmak. Zayıf ve zebun olmak. * Tedbiri azca olmak.
MEHANNE Burun.
MEHAR Noksan, eksik. * Merci.
MEHAR f. Dizgin, yular. * Devenin burnuna takılan burunluk.
MEHARET Ustalık, beceriklilik, üstadlık. Meleke ve mümârese. * Kur´anda meharet: Hıfzın kuvvetiyle harflerin mahreçlerine riâyettir.
MEHARİC (Mahrec. C.) Mahreçler. Dışarı çıkacak şeyler.
MEHARİC-İ HURUF Tecvidde: Ağızda harf seslerinin çıktığı yerler.
MEHASİN (Bak: Mahasin)
MEHAŞ Ev eşyası. Mal, mülk, metâ.
MEHAT (C: Mehâ-Mehevât) Billur taşı. * Güneş. * Dağ sığırı. * Tazelik. * Güzellik.
MEHATT Menzil, konak.
MEHAVE Doğru. * İnce olmak.
MEHAVİ (Mehva. C.) Çöller, sahralar. * Vâdiler. * İki yükseğin arası.
MEHAVİF Korkulu yerler.
ME´HAZ Menba´. Bir şeyin alındığı, çıkarıldığı yer. Bir şeyin aslının alındığı kaynak.(Cumhur-u avâmı, bürhandan ziyâde me´hazdaki kudsiyet imtisâle sevkeder. M.)
MEHAZ Su akacak yer, su mecrası. * Gebe kadının ağrısının tutması. * Gebe deve.
MEHAZA İşlek yol.
ME´HAZÎ Me´hazle ilgili. Bir şeyin aslının alındığı kaynakla ilgili.
MEHAZİN Mahzenler. Hazineler. Mal doldurulan yerler.
MEHBEL Rahim sonu. (Veled yatağı derler) * Veled yolu.
MEHBİL (C.: Mehâbil) Rahim yolu. * Rahim, döl yatağı.
MEHBİT Bir şeyin indiği yer. İnilecek yer. Yukarıdan aşağı inilecek yer. Düşülen yer.
MEHBİT-İ VAHY Vahyin indiği kimse. Vahyin ineceği yer. Münzel-i aleyh.
MEHBUT Korkudan şaşırmış. Hayret ve korkuya kapılmış.
MEHBUT Hastalık veya bir illetten zayıf nahif olmuş olan.
MEHC Cömert, eli açık.
MEHCEBİN f. Ay alınlı. Alnı ay gibi parlak olan.
MEHCENET Küçük hurma ağacı.
MEHCUR(E) (Hicr. den) Uzaklaşmış, uzakta kalmış, ayrı düşmüş. Bırakılmış, metruk, unutulmuş, gayr-i müstâmel. * Saçma sapan, hezeyan. Amel edilmeyen. Kullanılmaz olmuş. Ayrılmış.
MEHCURİYET Uzaklık, ayrılık. * Bırakılıp unutulma, metrukiyet.
MEHCÜV Hicvolunmuş. Zemmolunmuş. Kötülüğü ilân ile zevklenilmiş.
MEH-ÇE Minâre, kubbe ve bayrak direğinin üstüne konulan küçük hilâl, ay.
MEHD Beşik. Beslenilecek, büyüyecek yer. * Yeryüzü. * Yayıp döşemek. * Kâr kazanmak. * Hazırlanmak.
MEHD-İ UHUVVET Uhuvvet beşiği. Kardeşlik kazanılan yer.
MEHD-ARA f. Beşik süsleyen.
MEHDED Hindibâ otu. * Acı marul.
MEHDİ Hidâyete eren veya hidayete vesile olan. Sâhib-üz-zaman. "Hususi ve şahsi bir tarzda Allah´ın hidayetine mazhar olan, kendisine Cenâb-ı Hak tarafından yol gösterilen" mânasınadır. Bu kelime ihtida etmiş olanlar için de kullanılmıştır. Mehdi-yi Resul, Mehdi-yi muntazır da denir. Ahir zamanda gelip bütün müslümanları Hakaik-ı imâniye ve Kur´âniyeyi câmi´ eserleri ile uyandıracak, dinlerini takviye ve imânlarını tecdit edecek olan ve Peygamberimizin (A.S.M.) Al´inden bir Zâttır. Hz. Peygamberimizin Mehdi hakkındaki tavsiflerinden anlaşılıyor ki; "Cenab-ı Hak kemâl-i kereminden Din-i Muhammedinin (A.S.M.) ebediyyetine bir alâmet olarak her asırda, her fitne zamanında Mehdi mânâsında bir zâtı gönderip onunla Din-i İslâmı te´yid buyurmuştur." Mehdi-misâl zâtlar gelmişlerdir. Deccâl ismiyle tâbir edilen dehşetli bir şahsın, Müslümanları İslâmiyetten uzaklaştırmak ve sefâhet ve dalâlete ve dinsizliğe sevk etmeğe çalışmasına karşı, İslâmiyyeti, Kur´ânî eserleriyle müdafaa eden ve Kur´ânın ve imânın hakikatlarını izah ve isbat ile müslümanların imânlarını kuvvetlendiren, taklidi imânları tahkiki imân kuvvetine tebdil eden ve ehl-i imânı ikâz edip uyandıran ve her hâliyle Hz. Peygambere (A.S.M.) tâbi olan evliyaullahtan, mücâhid, ferid ve cadde-i Kübra-i Kur´âniye yolunda giden ve bu cadde-i kübrayı gösteren rehber-i zaman, yüksek bir zâttır. (Bak: Deccâl)(Suâl : Ahir zamanda Hz. Mehdi geleceğine ve fesada girmiş âlemi ıslâh edeceğine dâir müteaddid rivâyât-ı sahiha var. Halbuki, şu zaman, cemaat zamanıdır; şahıs zamanı değil. Şahıs ne kadar dâhi ve hattâ yüz dâhi derecesinde olsa bir cemaatin mümessili olmazsa, bir cemaatin şahs-ı mânevisini temsil etmezse; muhalif bir cemaatin şahs-ı mânevisine karşı mağlubdur. Şu zamanda kuvvet-i velâyeti ne kadar yüksek olursa olsun böyle bir cemaat-i beşeriyenin ifsâdat-ı azimesi içinde nasıl ıslâh eder Eğer Mehdinin bütün işleri harika olsa, şu dünyada Hikmet-i İlâhiyyeye ve Kavânin-i Adetullâha muhalif düşer. Bu Mehdi mes´elesinin sırrını anlamak istiyoruz Elcevab: Cenâb-ı Hak, kemâl-i rahmetinden, Şeriat-ı İslâmiyyenin ebediyyetine bir eser-i himâyet olarak, her bir fesâd-ı ümmet zamanında bir müslih veya bir müceddid veya bir halife-i zişân veya bir kutb-u a´zâm veya bir mürşid-i ekmel veyahud bir nevi Mehdi hükmünde mübârek zâtları göndermiş, fesadı izâle edip milleti ıslâh etmiş. Din-i Ahmediyi (A.S.M.) muhafaza etmiş. Mâdem âdeti öyle cereyan ediyor; âhir zamanın en büyük fesadı zamanında; elbette en büyük bir müctehid, hem en büyük bir müceddid, hem hâkim, hem mühdi, hem mürşid, hem kutb-u a´zâm olarak bir zât-ı nurâniyi gönderecek; ve o zât da Ehl-i Beyt-i Nebeviden olacaktır. Cenâb-ı Hak, bir dakika zarfında beynes-semâ ve-l arz âlemini bulutlarla doldurup boşalttığı gibi, bir saniyede denizin fırtınalarını teskin eder ve bahar içinde bir saatte yaz mevsiminin nümunesini ve yazda bir saatte kış fırtınasını icad eden Kadir-i Zülcelâl, Mehdi ile de Alem-i İslâmın zulumatını dağıtabilir ve vâdetmiştir, vâdini elbette yapacaktır. Kudret-i İlâhiyye noktasında bakılsa, gâyet kolaydır. Eğer dâire-i esbâb ve Hikmet-i Rabbâniye noktasında düşünülse, yine o kadar ma´kul ve vuku´a lâyıktır ki; "Eğer Muhbir-i Sâdıktan rivâyet olmazsa dahi, her hâlde öyle olmak lâzım gelir ve olacaktır", diye ehl-i tefekkür hükmeder. M.)
MEHDİ-Yİ ABBASÎ (Hi: 120-163) Abbâsi Halifesidir. Ebu Abdullah Muhammed diye de anılır. Halife Mansurun oğludur. Meşhur ve iyiliği ile umumi kabul gören bir zat olup hususan sulh zamanında imparatorluğun inkişafı için çok çalışmıştır. Yeni yollar yaptırmış, postayı ıslâh etmiş ve Abbâsi Sülâlesinin en iyi hükümdarı olarak tanınmıştır.
MEHDİ-İ MUNTAZIR (Şiilerin itikadına göre) Kıyameti bekleyen mehdi.
MEHDİ-MİSAL Mehdiye benzer surette. Mehdi gibi hidayete vesile olan.
MEHDİYYE Mehdiye âit ve mensub olan. Mehdiye dâir ve müteallik. * Hediye. Armağan.
MEHDUM(E) (Hedm. den) Yıkılmış, hedmolunmuş, yıkık.
MEHDUR (Hedr. den) Yazık edilmiş, ziyan edilmiş. Boş yere gitmiş.
MEHEBB (C.: Mehâbb) Rüzgârın estiği yer.
MEHEL (C: Mühul-Emhâl) Yavaş yapmak. * Sonraya bırakmak, te´hir etmek.
MEHENK Ölçü. Miyar. * Altın ve gümüş ayarını anlamaya mahsus taş. Üzerinde altın tecrübe edilen siyah taş.
MEHERE (Mâhir. C.) Mâhirler, ustalar, üstadlar. Hüner sahibi ve elinden iş gelen kimseler.
MEHFAK Bol nesne.
MEHÎB İnsanın kendisinden korktuğu. Heybetli, azametli, korkunç kimse. * Arslan, esed, gazanfer.
MEHÎL Korkulu yer. Korkunç ve tehlikeli yer.
MEHÎN Hor ve hakir. Zayıf. Zebun. * Az şey. * Rey´, fikir ve tedbirde temyizi zayıf, ahmak.
MEHÎR f. Ay, kamer.
MEHÎRE Usta, mâhir, hünerli. * Hür olan kadın. * Nikâh bedeli çok olan kadın.
MEHİST f. Ağır, sakil.
MEHÎZ Ayran. * Yağı alınmış yoğurt.
MEHK Suyun rengi yeşil olmak.
MEHK İyice ezme.
MEHL Vakit verme. Vâde. Mühlet. Bir işi belli bir zamana kadar te´hir etme.
MEHLEKE (C.: Mehâlik) Tehlikeli yer veya iş.
MEHLİKA f. Güzel. Ay yüzlü.
MEHMA-EMKEN Olabildiği kadar. Mümkün mertebe.
MEHME (C.: Mehâme) Irak, uzak. * Issızlık. * Korkunç sahrâ. Büyük çöl.
MEHMED Muhammed isminin Türkçede meşhur olmuş değişik şeklidir. Resul-i Ekrem Efendimize verilen ve sadece ona lâyık bulunan Muhammed (A.S.M.) ismine hürmeten bu değişiklik âdet olmuştur.
MEHMED AKİF (1873-1936) Şiir ve manzumeyi sırf İslâmiyete hizmet için yazdı. İlk Türkiye Büyük Millet Meclisinde İstiklâl Marşı manzumesi kabul edilerek milletin mâneviyatına büyük faydalar sağladı. Çanakkale Şehidlerine hitaben yazdığı manzumesi de aynı mahiyettedir. Bu İslâm mücahidinin şiirleri Safahât isimli yedi kısımdan ibâret bir kitabda toplanmıştır. (R. Aleyh)
MEHMEDCİK Kahraman ve mücahid mânasında Türk askerine verilen ünvandır.
MEHMUM Endişeli. Düşünceli.
MEHMUSE Gizli. Gizlenmiş eşya. * Örtülmüş. * Tecvidde: Gizli okunan harfler. Fısıltı ile okunan harfler. $ sözü, bu harfleri toplamıştır. Bunun zıddı "Huruf-u mechure" dir.
MEHMUSEN Gizli olarak.
MEHMUZ Gr: Hemzeli kelime. Harfin kökünde hemze varsa o kelimeye denir.
MEHMUZ-UL AYN Kelime kökündeki ikinci harf "hemze" olursa, o kelimeye denir. Birinci harfi "hemze" olursa ona: Mehmuz-ul fâ; üçüncü harf hemzeli olur ise ona da: Mehmuz-ül lâm denir.
MEHN (MİHN) Hizmet. * Mübtezellik, değersizlik.
MEHPARE f. Ay parçası. * Çok güzel kimse.
MEHPEYKER Nurlu, ay yüzlü. Yüzü ay gibi parlak ve güzel olan.
MEHR Aşk, şefkat, muhabbet. * Güneş. * Huk: Mihr. Evlenme muamelesinde erkek tarafından kadına verilen nikâh bedeli.
MEHR-İ MUACCEL Nikâhta erkek tarafından kız tarafına verilen ağırlık, para.
MEHR-İ MÜECCEL Boşanma veya ölüm halinde, kız tarafına verilmesi nikâhta kararlaştırılmış olan para.
MEHR-İ MÜSEMMA İki tarafın rızası ile nikâh bedeli olarak kararlaştırılan para.
MEHRAK (C: Mehârik) Sahife, sayfa.
MEHREB Sığınılacak yer. * Ürküp kaçma.
MEHREC (Bak: Mahrec)
MEHRECAN Eylül ayının onaltıncı günü.
MEH-RU (C: Mehruyân) f. Ay yüzlü, güzel.
MEHRU´ Sar´alı kimse. Sar´a hastalığı olan kişi.
MEH-RUYAN f. Ay yüzlüler. Ay gibi parlak olanlar. * Mc: Manevî güzellik. Ahlâk sahibi ve dindar olanlar.
MEH-ŞİD f. Ay, kamer. * Ay ışığı, mehtâb.
MEHTAB f. Mâhtâb. Ay ışığı.
MEHTER (Mih-ter) f. Daha büyük. * Reis. * Seyis. Osmanlı askeri mızıkası ve buna mensub müzikçiler. * Vaktiyle Bâb-ı âli çavuşu. * Rütbe, nişan veya vazife alanların evlerine müjde götürenler. * Tanzimattan önce Pâdişah çadırını kurmağa vazifeli asker. * At uşağı.
MEHTERÂN (Mehter. C.) Mehterler.
MEHTERHANE f. Tar: Zurna, nakkare, nefir, zil, davul ve kösden kurulu askeri mızıka takımı.
MEHTUK (Hetk. den) Bozulmuş, yırtılmış, hetkolunmuş.
MEHUB Heybetli. Azametli. Korkunç. * Arslan.
MEHUL Yumuşak yay.
ME´HUL Ma´mur, imar edilmiş.
MEHUL Benli, benekli.
ME´HUZ Ahzolunmuş. Çıkarılmış. Alınmış. * Ödünç olarak başka bir yerden alınmış.
ME´HUZÂT Alınmış olanlar. Alınan paralar ve bu paraların defterde yazılı kısmı.
MEHV İnce kılıç. * Sulu süt.
MEHVA (C: Mehâvâ) Sahrâ, çöl, * Uçurum, yar. * İki dağ arası. * İki şeyin arası.
MEHVARE f. Ay gibi. * Aylık maaş. Aylık ücret.
MEHVAT Çöl, sahra. * İki şeyin arası.
MEHVEŞ f. Ay gibi. * Mc: Güzel.
MEHYUM Şaşmış, hayrette kalmış, şaşırmış. * Sevgi ve aşkdan serseme dönmüş.
MEHZUL Düşkün. Zayıf. Arık.
MEHZUM Hezimete uğramış. Mağlub olmuş olan.
MEIK Gayretli kişi. * Hiddeti galip kimse.
MEİN Ağlanacak ve inlenecek yer.
MEJENG f. Keder, hüzün, tasa, gam. * Hoşa gitmeyen, beğenilmeyen, nefret edilen, iğrenilen.
ME´K (MÜ´K) (Amâk-Emâk) Göz pınarı.
MEKA (C: Emkâ) Tilki, tavşan ve bunlara benzer hayvanlar. * Canavarların inleri ve yatakları.
MEKABİR (Bak: Makabir)
MEKAD(E) Yakın olmak, yakınlık.
MEKADİR (Bak: Makadir)
MEKAHİL (Mikhal, mikhel ve mükhüle. C.) Göze sürme çekecek âletler, miller.
MEKAİD (Mekide. C.) Hileler, aldatmalar, düzenler, dalavereler.
MEKAL (Bak: Makal)
MEKAMİN (Mekmen. C.) Gizlenilecek yerler, pusular.
MEKÂN (Kevn. den) Yer. Durulan yer. Ev, hane, mesken. Mahal.
MEKÂN-I BAÎD Uzak mekân, uzay yer. (Mekân-ı baîd, yâni: İmanın faide vereceği teklif zamanı, teklif dünyası geçtikten, azab gelip çattıktan sonra iman, iman-ı yeis faydasızdır. E.T.)
MEKÂNE (C: Emkine-Emâkin) Kudret, kuvvet, güç.
MEKÂNEN Mahal ve yer bakımından.
MEKÂNET Ağır başlılık. * Kuvvet. Güç.
MEKANİK Lât. Cisimlerin hareketleriyle alâkalı hâdiseleri inceleyen ilim. Mihanikiyetten bahseden kitap. * Makina. Makina aksamının hey´et-i mecmuası. * Kafa yormaksızın el veya makina ile yapılan.
MEKÂNİS (Miknese. C.) Süpürgeler.
MEKANİZMA Lât. Bir şeyin makina kısmı. * Mc: Oluş ve işleyiş. Meydana çıkış.
MEKÂRE Eskiden kira ile tutulan yük hayvanı. * Tar: Osmanlı ordusunda taşıma işlerinde kullanılan hayvanlara verilen ad. (Mekâre denilen at, katır, deve gibi hayvanlar, harp zamanlarında halktan satın alınırdı. Bazen geçici bir zaman için, savaş bölgesindeki halktan hayvan toplanır ve belirli miktar ücret ödenirdi.)
MEKÂRİB (Mikreb. C.) Çift sürülen sabanlar.
MEKÂRİH (Mekrehe. C.) İnsana tiksinti veren şeyler. * Sıkıntılar, dertler.
MEKÂRİM (Kerem. C.) Keremler. İyilikler. * Güzel ahlâk sahibi olmak. * Ahlâk-ı hamide, Cenâb-ı Hakk´ın sevdiği, beğendiği güzel ahlâk.
MEKÂRİM-İ AHLÂK Hz. Muhammed´in (A.S.M.) ahlâkına ve onun sünnet-i seniyesine ittiba ve imtisâl edenlerin ahlâkı.
MEKÂRİMKÂR f. Cömert, eliaçık. Kerem sâhibi.
MEKARÎS (Mıkrâs. C.) Makaslar, kesecek aletler.
MEKÂSİB (Mekseb ve Meksib. C.) Kazançlar. Kazanç yer ve araçları. Kesbedilen ve kazanılan yerler.
MEKÂTİB (Mekteb. C.) Mektebler, okullar.
MEKÂTİB-İ ÂLİYE Yüksek mektebler. Yüksek okullar. Üniversite ayarındaki mektebler.
MEKÂTİB-İ HUSUSİYE Hususi mektebler. Özel okullar.
MEKÂTİB-İ İBTİDÂİYYE İlk mektebler, ilk okullar.
MEKÂTİB-İ İ´DÂDİYYE Yüksek mekteblere talebeyi hazırlayan, rüştiyeden sonra gidilen mektebler. Liseler.
MEKÂTİB-İ LEYLİYYE Yatılı mektebler.
MEKÂTİB-İ RÜŞDİYYE Orta mekteb derecesinde ve altı sınıflık olan Osmanlı Devleti devrindeki mektebler.
MEKÂTÎB (Mektub. C.) Mektublar.
MEKÂYİD (Mekide. C.) Hileler, düzenler, aldatmalar.
MEKÂYİL (Mikyâl. C.) Ölçekler, tahıl ölçekleri, kileler.
MEKAYÎS Mikyaslar. Ölçüler. * Mukayeseler.
MEKÂZA Şiddetli mümârese. Alışkanlık.
MEKBİR İhtiyarlama, yaşlanma.
MEKBUD Ciğerinde hastalık olan.
MEKBUT Mahzun kişi. Hüzünlü, üzüntülü kimse.
MEKD Azlık. * İkamet, oturmak.
MEKDUR Kederlenmiş, kederli.
ME´KEL (Ekl. den) Yemek yenecek yer. Geçim yeri. * Yemek.
ME´KELE (C.: Meâkil) Yenilecek, eklolunacak şey.
MEKENE Kertenkele yumurtası.
MEKER (C.: Mükur) Bir ağaç cinsi.
MEKERR Cenk edecek yer, savaş meydanı.
MEKFERE Örtecek, sertredecek yer.
MEKFUF Kulplarından sıkıca bağlanıp heybe gibi asılmış. * Kilitlenmiş. * Heybe. * Dürülmüş, toplanmış. * Men olunmuş. Yasak edilmiş.
MEKFUF-ÜL AYN Gözü keffolmuş. Kör, âmâ.
MEKFUL (Kefâlet. den) Kefil olmuş veya kefil olunmuş.
MEKFUL-ÜN ANH Kendisine kefillik edilen kimse.
MEKFUL-ÜN BİH Kefâlet olunan kimse veya şey.
MEKHUL(E) (Kuhl. dan) Sürme çekilmiş, sürmeli.
MEKÎD Tuzağa düşen veya düşecek olan.
MEKÎDE (C.: Mekâid) Hile, aldatma, düzen, dalavere.
MEKÎDET Düzen, hile, fesat.
MEKÎL Ölçmek. * Kilo ile ölçülen şey.
MEKÎLÂT (Mekîl. C.) Buğday, arpa gibi kile ile ölçülen şeyler.
MEKÎN Yüksek rütbe sâhibi. Vakarlı. Temkinli. Nüfuz ve iktidar sahibi. * Yerleşmiş. Oturmuş. Sâkin, Muhkem.
MEKÎNET Onur, vakar, ciddiyet, ağırbaşlılık.
MEKİR (Mekr) Hile. Aldatma. Oyun. Düzen. (Birisinin kötü veya iyi hâllerini öğrenmek veya kötülüğe sevketmek ya da gayesinden alıkoymak için yapılır.)
MEKÎS Vakarlı. Onur sahibi. Ciddi ve ağırbaşlı kimse.
MEKK Emmek. * Helâk etmek. * Noksan etmek, eksiltmek.
MEKKÂR Hilekâr. Düzenbaz. Çok aldatıcı. Mekir yapan.
MEKKÂRÎ Mekkârlık, hile, düzen. Hilekârlık.
MEKKE Hicaz´da Kâbe´nin bulunduğu en mukaddes şehrin ismidir. Aynı zamanda Hazret-i Peygamber´in (A.S.M.) doğduğu şehirdir.
MEKKE-İ MÜKERREME İlk ismi Mekke olan bu şehire, Hz. Peygamber´in (A.S.M.) gelmesi ve Mukaddes Kâbe´nin putlardan temizlenmesi ile Mükerrem Mekke mânâsında bu isim verilmiştir.
MEKKÎ Mekke´den olan. Mekke´ye dâir ve mensub. * Mekke´de nâzil olan âyet veya sure.
MEKKUK (C.: Mekâkik) Birbuçuk sa´ alır kile.
MEKLA´ Otlu yer.
MEKLUM Yaralı, mecruh. Yaralanmış.
MEKMEN (C.: Mekâmin) Gizlenilip pusu kurulan yer. Pusu yeri.
MEKMENE Pusu, gizlenilecek yer. * Define, hazine.
MEKMUN Gizli. Saklı.
MEKN Kudret, kuvvet, güç.
MEKNAN Bir ot cinsi.
MEKNE (C: Miken-Mekenât) Kuş yuvası.
MEKNİYYAT (Mekniyye. C.) Kinayeli cümleler.
MEKNUN Örtülü, gizli. Saklı. * Dizilmiş. Dizili. Manzum.
MEKNUS Süpürülmüş.
MEKNUZ Gömülü define, örtülü, gizli. Hıfzedilmiş, mahfuz.
MEKR (Bak: Mekir)
MEKRE (C: Mekârih) Şiddet. * Bıkkınlık. * Kerahet, iğrençlik.
MEKREME İzzet, ikram yeri. Seha, cud, şeref. Cömertlik.
MEKREME-İ UZMÂ Büyük ikrâm, izzet yeri.
MEKREMET-GÜSTER Merhamet dağıtan, merhamet yayan.
MEKRUB Kederlenmiş. Musibete uğramış. Tasalı, gamlı insan.
MEKRUBİYET Kederli, hüzünlü ve tasalı olma.
MEKRUH İğrenç, nahoş görülen şey. * Fık: Şeriatın haram etmediği, fakat zaruret olmadan yapılmasına izin vermediği, zanna dayanan delil ile işlenmesi caiz olmayan iş. * Mihnet. Şiddet.
MEKRUHA Keder, mihnet. şiddet.
MEKRUHAT (Mekruh. C.) Mekruh olan şeyler.
MEKRUHİYET İğrençlik, mekruhluk.
MEKRUME (Bak: Mekreme)
MEKS Durma, eğlenme, bekleme.
MEKS (C.: Mükus) Bir şeyin pahası noksan olma. * Öşür. Vergi. Vergi almak.
MEKSEB (C.: Mekâsib) (Kisb. den) Kazanç, gelir. * Kazanç yeri. Kazanç vasıtası.
MEKSEFE (Bak: Miksefe)
MEKSUB(E) Kesbolunmuş. Kazanılmış. * Sonradan tahsil olunmuş, elde edilmiş. * Yüksekten dökülen. * Çağlayan.
MEKSUF Kesafetli, sık ve çok olmuş. Koyu.
MEKSUF Küsufa uğramış, ziyâsı, aydınlığı tutulmuş. Kararmış.
MEKSUR Çoğaltılan, çoğaltılmış.
MEKSUR (Kesr. den) Kırılmış, kesrolunmuş. * Gr: "İ" şeklinde kesreli okunan harf.
MEKŞUF Keşfolunmuş, meydana çıkarılmış. Açık. Belli.
MEKŞUF-ÜL AVRE Görünmemesi icab eden yeri açık olan kimse.
MEKŞUF-ÜR RE´S Başı açık.
MEKTEB (C.: Mekâtib) Yazı yazacak yer. * Okul.
MEKTEB-İ ÂLÎ Yüksek mekteb, yüksek okul.
MEKTEB-İ HARBİYE Harp okulu.
MEKTEB-İ HUSUSÎ Özel okul, hususi mekteb.
MEKTEB-İ İBTİDAÎ İlk mekteb, ilk okul.
MEKTEB-İ İ´DADÎ Osmanlılar devrindeki rüştiyeden, yani eski orta mektebden sonra gelen ve talebeyi yüksek mektebe hazırlayan tahsil devresi. Lise.
MEKTEB-İ LEYLÎ Yatılı mekteb, yatılı okul.
MEKTEB-İ SULTANÎ İstanbul´da Galatasaray Lisesi.
MEKTUB Yazılı, yazılmış kâğıt.
MEKTUB-U SAMEDANÎ Hiç bir şeye muhtaç olmayan Allah´ın eserleri. Yeryüzü. İnsanlar, ağaçlar, çiçekler, çekirdekler, dağlar, denizler gibi çok hakikatlı mâna ifâde eden Allah´ın mektupları.
MEKTUB-U SÂMÎ Başbakanlık (sadaret) makamından yazılan resmi mektublar.
MEKTUBAT Mektublar. Yazılı kâğıtlar. * Bazı meşhur ve mühim kitapların ismi. * Bir yerden başka bir yerdeki şahsa gönderilen yazılı kâğıtlar. * Risale-i Nur Külliyatından bir mecmuanın ismi.
MEKTUF İki eli arkasına bağlanmış olan.
MEKTUM Gizli. Saklı. Gizli kalmış. * Hükümetten gizli tutulan.
MEKTUMAT (Mektume. C.) Hükümetten kaçırılarak gizlenmiş ve yazdırılmamış nüfus, mal veya gelir.
ME´KUL Ekl olunmuş, yenmiş şey, yiyecek.
ME´KULÂT (Me´kul. C.) Yenilecek gıdâ maddeleri.
ME´KUM Tilki ve tavşan ini ve yatağı.
MEK´UM Ağzı bağlı deve.
MEKUR Hileci, yalancı, dolandırıcı.
MEKYES Akıllılık ve ferâsetle bilinen kimse.
MEKYUL Kile ile ölçülmüş.
MEKZEBE Yalan söz, doğru olmayan kelâm. Palavra.
MEKZUBE Palavra, yalan söz.
MEKZUM Kederli, hüzünlü, tasalı, üzüntülü, gamlı.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MEL´ Seri seyr.
MELA (C.: Emlâ) Ova, sahra. * Vakit. * Sıcak kül.MELA´Â : Meşveret. * Cemaat. Güruh. * Bir kavmin ileri gelen mes´uliyetli şahısları. * Huy, ahlâk. (Bak: Mele´) * Doldurmak.
MELA Gece ve gündüz.
MELA´ Otu olmayan yer.
MELAB Bir cins güzel koku.
MEL´AB (La´b. dan) Eğlence yeri. Oyun yeri.
MEL´ABE (La´b. dan) Oyun. Eğlence vasıtası. Oyuncak.
MEL´ABE-İ SIBYÂN Çocuk oyuncağı.
MEL´ABEGÂH f. Oyun oynanan yer. Mel´abe yeri.
MELABİS Elbiseler. Giyecek şeyler.
MELACE Husumeti uzatmak, düşmanlığı çoğaltmak.
MELACİ´ (Melce. C.) İlticâ edilecek ve sığınılacak yerler.
MELAGIM Ağız çevresi.
MELAH f. Çekirge.
MELAH Atın ayağında olan verem.
MELAHA (MÜLUHA) Tuzluluk. * Güzellik.
MELAHA (MÜLUHA) Tatsızlık, tuzsuzluk.
MELAHAT Yüz güzelliği. Cemal. * Tuzluluk. Tuzlu su.
MELAHİ Oyunlar, eğlenceler. Cümbüşler.
MELAHİDE Mülhidler. Dinsizler. İmânsızlar.
MELAHİF (Milhaf ve Milhafe. C.) Sarınacak veya bürünecek şeyler. Yorganlar.
MELAHİM Muharebe ve cenk yerleri. (Bak: Melhame)
MELAİB (Mel´ab-Mel´abe. C.) Oyuncaklar. Oyun oynanacak yerler.
MELAİK (Mil´aka. C.) Tahta kaşıklar.
MELAİK(E) (Melek. C.) Melekler. Nurdan yaratılmış, fıtratları sâfi, makamları sabit, kendileri ma´sum mahluklar.
MELAİKE-İ KİRAM Büyük meleklerin büyükleri: Cebrâil, Mikâil, İsrâfil, Azrâil (A.S.)(... Melâike, bir ümmet-i azimedir ki; sıfat-ı iradeden gelen ve şeriat-ı fıtriyye denilen evamir-i tekviniyesinin hamelesi ve mümessili ve mütemessilleridirler. S.)(... Hem meselâ küre-i arz, küre-i arzın nevileri adedince başlar ve o nevilerin ferdleri sayısınca diller ve o fertlerin a´za ve yaprak ve meyveleri mikdarınca tesbihatlar yaptığı için elbette o haşmetli ve şuursuz ubudiyyet-i fıtriyeyi bilerek, şuurdârâne temsil edip Dergâh-ı İlâhiyeye takdim etmek için kırk bin başlı ve her başı kırk bin dil ile ve her bir dil ile kırk bin tesbihat yapan bir melek-i müekkeli bulunacak ki, ayn-i hakikat olarak Muhbir-i Sâdık haber vermiş ve hilkat-ı kâinatın en ehemmiyetli neticesi olan insanlarla münasebât-ı Rabbâniyeyi tebliğ ve izhâr eden Cebrâil (A.S.) ve zihayat âleminde en haşmetli ve en dehşetli olan diriltmek ve hayat vermek ve ölümle terhis etmekteki Halika mahsus olan icraat-ı İlâhiyeyi, yalnız temsil edip ubudiyetkârâne nezâret eden İsrafil (A.S.) ve Azrâil (A.S.) ve hayat dâiresinde rahmetin en cemiyetli, en geniş, en zevkli olan rızıktaki ihsânât-ı Rahmâniyeye nezâretle berâber şuursuz şükürleri şuur ile temsil eden Mikâil (A.S.) gibi meleklerin pek acib mâhiyette olarak bulunmaları ve vücudları ve ruhların bekaları, saltanat ve haşmet-i Rububiyyetin muktezasıdır. Onların ve her birinin mahsus tâifelerinin vücudları, kâinatta güneş gibi görünen saltanat ve haşmetin vücudu derecesinde kat´idir ve şüphesizdir. Melâikeye âid başka maddeler bunlara kıyas edilsin. Ş.)
MELAİN (Mel´ane. C.) Lânet edilecek iş ve hareketler.
MELAİN (Mel´un. C.) Herkesin nefretini kazanmış olanlar. La´netlenmiş olanlar.
MELAK Lütuf, muhabbet, sevgi.
MELAK Mala.
MELAL Can sıkıntısı. Usanç. Gamlılık. Zaaf ve fütur.
MELAL-AVER f. Usanç verici, usandıran, sıkan.
MELAM Kınanmış. * Rezillik. Hakirlik. Kıymetsizlik.
MELAMET Kınanmışlık. İtab ve serzenişlik. Rezillik ve rüsvaylık.
MELAMETZEDE (C.: Melametzedegân) f. Melamete uğramış, ayıplanmış, azarlanmış, kınanmış.
MELAMET-ZEDEGÂN (Melametzede. C.) f. Ayıplanmış, kınanmış kimseler, azarlanmış olanlar.
MELAMÎ Kınanmış ve ayıplanmışlardan olan. * Hükema-i Kelbiyyun. (Bak: Kelbiyyun) * Melami adındaki tarikata mensub olan.
MELAMİ´ (Lem´a. C.) Parıltılar. Aydınlıklar.
MELAMİH (Lemha. C.) Lemhalar. Bir şeyin başka bir şeye benzeme noktaları. Güzellik ve çirkinlik eserleri.
MELAMİYYUN (Melamî. C.) Melamî tarikatından olanlar.
MEL´AN Dolu olan, taşkın.
MEL´ANE(T) (La´n. dan) Lânete sebeb olan. Lânete müstehak iş. * Yol ayrımı ve insan menzili.
MEL´ANETKÂRANE f. Lânete müstehak surette.
MEL´ANET-PİŞ f. Mel´unluktan başka işi olmayan. İşi gücü mel´unluktan ibaret olan.
MELAS Saracak ve dürecek yer.
MELAS Kaypakça olmak.
MELASET Yumuşaklık. (Zıddı: Huşunet)
MELASSA Hırsız ve haydut yatağı.
MELAVET Vakit, zaman.
MELAZ Sığınılacak yer. Melce´.
MELAZE f. Küçük dil.
MELAZE Badem ağaçları olan yer.
MELAZİB (Milzâb. C.) Çok tamahkâr ve cimri olanlar.
MELAZZ Yalancı, kezzab. (Melzuz. C.) Leziz nesneler, lezzetli şeyler.
MELBES Giyecek şey. Elbise.
MELBES Ü ME´KEL Giyecek ve yiyecek.
MELBUS Giyilen. Giyilmiş olan. * Giyinmiş. Elbise giymiş.
MELBUSÂT Giyilecek şeyler. Elbiseler.
MELC(E) Emmek.
MELCE´ Sığınılacak yer. Halas olacak, kurtulacak yer.
MELD Yumuşak olmak.
MELDA Çok genç ve körpe vücud veya dal. İnce ve nâzik bedenli kız.
MELDUG (Ledg. den) Zehirli bir hayvan tarafından ısırılarak sokulmuş.
MELE´ (C.: Emlâ) Bir cemâatin ileri gelenleri. * Hırs, tama´. * Zan. * Güzellik. * Fls: Kâinatta hiçlik şeklinde boşluk olmadığını, her yerin dolu olduğunu ifade eden bir tabirdir. * Dolu mekân. * Kalabalık, güruh, cemaat, topluluk. Halk.
MELE-İ A´LÂ Kerrubiyyun ve melâike cemaati. En yüksek hey´et. Melekler âlemi. Felekler ve unsurlar.
ME´LE (C: Miâl) Hazırlanmak. * Şişman kadın, semiz avret. * Bahçe.
MELED Tazelik, körpelik, nâziklik, gençlik.
MELEK Nurdan yaratılmış, fıtratları sâfi, masum mahluk. * Güzel huylu ve güzel olan kimse. (Bak: Melâike)
MELEK-ÜL BİHAR Denizlere nezaret eden melek.
MELEK-ÜL CİBÂL Dağlara nezâret eden melek.
MELEK-ÜL EMTÂR Yağmurla vazifeli olan melek.
MELEK-ÜL MEVT İnsanların ruhlarını kabzeden Azrâil. (A.S.)
MELEK-İ MÜEKKEL Muayyen bir işle tavzif edilmiş melek. (Bak: Melâike)
MELEK-İ SİYÂNET Allah´ın emri ile insanları koruyan, muhafaza eden melek.
MELEKA Düz kayacak nesne.
MELEKÂT (Meleke. C.) Melekeler. Tecrübe neticesi elde edilen alışılmış bilgiler. İsti´datlar.
MELEKÂT-I AKLİYYE Tecrübe neticesi aklen bilinen kolaylık, tecrübeden doğan bilgililik.
MELEKE Tekrar tekrar yapılan bir iş veya tecrübeden sonra hasıl olan bilgi ve mehâret. * Mümârese.
MELEKÎ (Melekiye) Meleğe mensub, melekle alâkalı. * Paklık, temizlik, ismet. * Hükümdara, melike âit. Melikle alâkalı.
MELEKUT Tam bir hâkimiyyetle, Saltanat-ı İlâhiyyenin müessiriyyet ve idâresinin esrarı. Her şeyin kendi mertebesinde, o mertebeye münâsib ruhu, canı, hakikatı. Bir şeyin iç yüzü, iç ciheti. * Hükümdarlık. Saltanat. * Ruhlar âlemi. (Bak: Arş)(İnsan mülk ciheti ile kalbe zarf olur, melekut cihetiyle de mazruf olur. M.N.)
MELEKUTİYÂN Melekut âleminden olanlar.
MELEK-ZAD Melekten olmuş gibi, çok güzel.
MELEL Bıkma, usanma, bezme.
MELEM Yaramaz tenbel kimse.
MEL´EM (MİL´EM) Ölçüsünde cimrilik yapan.
MEL´EME Cem´etmek, toplamak. * Terbiye etmek, düzeltmek, ıslâh etmek. * Yara yırtığını bağlamak.
MELEVAN Gece ve gündüz.
MELEZ (Meles) İki ırkın karışması neticesi hâsıl olan yeni bir nesil. Ayrı iki cinsten doğmuş olan. * Aydınlıkla karanlık arası, alaca karanlık.
MELFUF Sarılı. Bir mektup veya bir şey içine konulmuş olan.
MELFUFAT (Melfuf. C.) Zarf içinde veya tezkereye ilişik yazılar.
MELFUFEN Sarılı olarak. Melfuf olarak. Leffen, ekli olan şey.
MELFUHA (C: Melâfih) Ana karnındaki erkek çocuk.
MELFUZ (Lâfız. dan) Telâffuz olunmuş, okunmuş olan. Söylenmiş. * Ağızdan çıkan söz, hece, kelime veya harf.
MELFUZÂT (Melfuz. C.) Konuşulan şeyler.
MELH Yemeğe tuz koymak. * Çocuk emzirmek.
MELH Kibirlenmek, gururlanmak. * şiddetli seyir.
MELHAME Kanlı harb. * Büyük muharebe sahası.
MELHAME-İ KÜBRÂ Büyük ve kanlı savaş, harp.
MELHEC (C: Melâhic) Darlık.
MELHED Kabrin çukur açılacak yeri.
MELHEM Hurma ağacı çok olan yer.
MELHEZ (C: Melâhız) Darlık çekecek yer.
MELHUB (Lehb. den) Alevli, alevlenmiş.
MELHUD (Lahd. dan) Mezara sokulmuş, kabre konulmuş. Lâhid içine konulmuş.
MELHUF Hasrette kalan. * Kederli, tasalı. * İmdad bekleyen.
MELHUFÂN (Melhuf. C.) Kederliler, tasalılar, kaygılılar, üzüntülüler. * Hasrette kalanlar.
MELHUFÎN Hasrette kalıp yardım isteyenler.
MELHUK Karışmış, kavuşmuş. İltihak etmiş.
MELHUZ Mülâhaza ve tefekkür olunmuş olan veya olunabilen. Düşünülebilen. Akla gelebilen. Olabilir.
MELHUZÂT (Melhuz ve Melhuze. C.) Olabilir şeyler. Hatıra gelen şeyler. İhtimâller.
MELİ´ Otu olmayan yer.
MELÎH Tatsız tuzsuz yemek.
MELÎH (C.: Milâh-Emlâh) Güzel, şirin. Sâhib-i melâhat. * Tuzlu.
MELİK Mülk ve melekut sâhibi. Padişah. Mutasarrıf. * Bir kavmin başı. Mâlik. (İsimdir)
MELÎK Hâkim-i Mutlak. Hükümdar. Sultan. Memleket sahibi. Padişah. Kadir. (Daimî sıfattır.)
MELÎKÂNE f. Hükümdar ve melike mensub. Onunla alâkalı.
MELÎKE Kadın hükümdar. Hükümdar karısı. Kraliçe.
MELÎL (MELİLE) Kül içinde pişirilen ekmek. * Hararet, sıcaklık. * Üzgün, kederli. Melul.
MELÎS şişman ve tenbel olan kişi.
MELÎS Bir şeyi şiddetle tutmak.
MELÎT Cenin.
MELİYY Uzun zaman. * Zengin. Varlıklı. Maldâr. Gani. Eşraf.
MELK Dalkavukluk. * Yumuşaklık yapmak. * Mahvetmek. * Yıkamak. * Emmek. * Vurmak.
MELK Kudret, kuvvet. Şiddet. * Mübalağa.
MELKEAN Kötü, yaramaz kimse.
MELKEME El ile vurulan yerin yarası.
MELKUHA (C: Melakih) Anasının karnında olan çocuk.
MELKUT Yerden kaldırılıp alınan şey. * Sokağa, virâneliğe, câmi veya kilise kapısına bırakılmış çocuk.
MELL Küsmek, darılmak. * Yorgunluk. * Kakma, dürtmek. * Mahzun olmak, kederli olmak. * Hamuru külün içinde pişirmek.
MELLA Zengin kimse.
MELLAH (C.: Mellâhân-Mellâhin-Mellâhun) Gemici. Kaptan. Denizci.
MELLAH Dalkavukluk eden, yaltaklanan. Tez tez yürüyen, hızlı yürüyen.
MELLAHA Tuz çıkan yer.
MELLAHAN (Mellâh. C.) Kaptanlar, denizciler, gemiciler.
MELLAHÎN (Mellâh. C.) Denizciler, gemiciler, kaptanlar.
MELLAHE Tuzla.
MELLASE Yeri düzeltmede kullanılan âlet, sürgü.
MELLE Çukur.
MELMUS (C.: Melâmis) (Lems. den) El ile dokunulmuş.
MELMUSAT (Melmus. C.) El ile dokunmalar. El ile temas etmeler.
MELS Enemek. Hayvanı iğdiş etmek, erkekliğini gidermek.
MELS Yalan vâde, yalan söz. * Güzellik, hüsün.
MELSA´ Pürüzsüz ve düz yer. * şarap.
MELSUK Yapıştırılmış. Bitiştirilmiş.
MELSUN (C.: Melâsin) Yalancı, kezzâb.
MELTAFA Güzellik, lâtiflik yeri olan şey veya vasıf.
MELTEM Yaz mevsiminde karadan denize doğru esen rüzgâr.
MELTUT Karışmış, mahlut.
MEL´UB Salyalı ağız.
ME´LUF Alışılmış. Ünsiyyet edilmiş. * Alışık. Huy edinmiş.
ME´LUFİYET Alışıklık, ünsiyet.
ME´LUK Deli. Divâne.
MELUL Usanmış. Bıkmış. Bezmiş. * Mahzun.
MELULÂNE Acıklı ve mahzun bir hâlde.
ME´LUM Kederli. Eleme, derde tutulmuş.
MELUM Azarlanmış, tahkir edilmiş, levmolunmuş.
MEL´UN Lânetlenmiş. Lânete lâyık. * Kovulmuş, tard olunmuş.
MELVAN Gece ve gündüz.
MELYENE Yumuşaklık.
MELZE At seğirtirken koltuklarını uzatmak. * Süngü ile veya gayrı nesne ile ta´n eylemek.
MELZUM Mevcud bir şeyle birbirinden ayrılmayan. Mevcud bir şeyle beraber bulunması lâzım gelen. Lüzumlu olmuş olan. Lüzumlu kılınmış.
MELZUMİYET Lüzumlu kılma. Melzumluk.
MEMALİK (Memleket. C.) Memleketler.
MEMALİK-İ HÂRRE Sıcak memleketler. İklimi çok sıcak olan mıntıkalar.
MEMALİK-İ OSMANİYE Osmanlı memleketi. Osmanlılara aid memleketler.
MEMALÎK (Memluk. C.) Köleler. kullar.
MEMAT Ölüm. Ahirete göç etmek. (Bak: Mevt)
MEMDUD (Medd. den) Uzatılmış, yayılmış olan. Çekilmiş.
MEMDUDE Balçıklı ve kesekli yer.
MEMDUDÎ Tel çeken.
MEMDUH(A) Beğenilmiş. Medholunmuş. Övülmüş. * Fık: Peygamberimizin (A.S.M.) sevmiş olduğu hareket, iş.
MEMDUHAT (Memduh ve Memduha. C.) Medhedilecek ve övülecek şeyler. Övülmeğe değer şeyler.
MEMDUHİYYET Makbul oluş. Makbullük. Beğenilmiş oluş.
MEMEDD (Masdar-ı mimî ve mekân ismi) Bir şeyin uzandığı, serildiği yer.
ME´MEN Sağlam. Güvenilir. Emin yer.
MEMERR Geçilecek yer. Cadde, sokak. Geçit yeri.
MEMERR-İ NÂS Herkesin geçtiği yol. Geçit.
MEMERR-ÜL MAHLUKAT Mahlukatın geçtiği yer. Dünya.
MEMHUR Mühürlenmiş. Damgalanmış.
MEMHURE Nikâh bedeli verilmiş olan kadın.
MEMHURE Sürülüp nadas olmuş yer.
MEMHUS Parlatılmış, cilâlanmış. * Etli, şişman, dolgun insan veya hayvan.
MEMHUVV (Mahv. dan) Mahvolmuş, perişan olmuş.
MEMHUZ Yağı alınmış yoğurt.
MEMÎL Meyletme, bir yana eğilme, temâyül etme.
MEMKÛR (C: Memâkir) Av kanıyla kirlenmiş. * Kızıla boyanmış.
MEMKÛRE Uysal, yakışıklı.
MEMKURE Sirkeli ve sarmısaklı balık.
MEMKUT Düşmanlık edilen, hased edilen.
MEMLAHA (Milh. den) Tuz çıkarılan yer. Tuzla.
MEMLEKET (C.: Memâlik) Bir devletin toprağı, ülke, yurt. * Şehir. İl, kasaba. * Bir insanın doğup büyüdüğü yer.
MEMLU Doldurulmuş. Dolu.
MEMLUH Tuzlanmış. Tuzlu.
MEMLUHAT (Memluh. C.) Tuzlanmış şeyler. Tuzlu şeyler.
MEMLUK Köle. Kul. Esir. Bende. Hizmetkâr. * Birinin malı olan.
MEMLUKÂNE f. Köleye yakışır hâlde. Kölece. * Eskiden çok defa bir büyüğe sunulan yazılarda, kendinden bahsederken kullanılırdı.
MEMLUKİYYET Esirlik. Hizmetkârlık. Kulluk. Kölelik.
MEMLUL (Memlule) Usanmış, usanılmış, bıkılmış, bezilmiş.
MEMNU´ Yasak. Menedilmiş. Mâni olunmuş.
MEMNUAT (Memnu ve Memnua. C.) Yasak şeyler.
MEMNUİYYET Yasaklık. Haram veya yasak oluş.
MEMNUN (Minnet. den) Hoşnud. Razı. Minnet altında bulunan. İyiliğe nâil kılınmış. Çok muteber olan şey. Çok beğenilen. Ölçülü ve hesaplı olan. * Kesilmiş.
MEMNUNEN Sevinerek, memnun olarak.
MEMNUNİYYET Mesrur oluş. Şâdlık. Mesruriyet.
MEMRU´ Otlu yer.
MEMSUD Vücudu kuvvetli ve sağlam yapılı olan.
MEMSUDE Devrik yüzlü, münkabız kimse.
MEMSUH Suratı, daha çirkin şekle sokulmuş. Biçimsiz ve çirkin surete girmiş olan.
MEMSUH El ile sıvanmış, mesh olunmuş. Temas edilmiş.
MEMSUN Mesâne hastalığına tutulmuş kimse.
MEMSUS Massolunmuş, emilmiş. * Baldır, incik.
MEMSUS Dokunulmuş.
MEMŞA (Meşy. den) Ayak yolu. Üzerine basıp yürüdükleri yer.
MEMŞUK Yazılmış olan, meşkolunmuş. * Uzun boylu zayıf at.
MEMTUL Çekiçle döğülerek işlenmiş.
MEMTUR Üzerine yağmur yağmış. Yağmur yağarak ıslanmış.
MEM´UD Midesinde hastalık olan.
ME´MUL Umulan. Ümid edilen. Beklenilen.
ME´MUM İmama uyan kimse. İlerdekine uyan.
ME´MUME Beyine ulaşan yara.
ME´MUN Emin. Mahfuz. Korkusuz. Emniyyet verilmiş. Sağlam. Tehlikeden azâde olan. * Abbasi halifelerinden Hârun Reşid´in kendisinden ve kardeşi Eminden sonra hükümdar olan oğlunun adı.
ME´MUN-ÜL ÂKİBE Akibetinden emin. Sonu emin, korkusuz.
ME´MUR Emir ile hareket eden. Emir altında olan. Vazifeli. Kendi istediği gibi olmayıp başka emre göre çalışan. Bir emir alan. Bir işe tâyin olunmuş adam.
ME´MUR-ÜN BİH Emrolunan şey.
ME´MUREN Me´mur olarak, memurlukla. Bir iş ile vazifelendirerek.
ME´MURÎN (Me´mur. C.) Devlet hizmetinde bulunan kimseler. Me´murlar.
ME´MURİYET Me´murluk. Vazife, görev, hizmet.
ME´MURİYET-İ ASLİYE Asıl me´murluk.
MEMUT Meyyit. Ölmüş.
MEMZUC Bitişik. Karışık. Karışmış. Birlik olmuş. Birbirine mezc olmuş. * Şakalaşmak. * Oynamak.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MEN f. Ben. (Farsçada birinci şahıs zamiri) (Bak: Mâ)
MEN (İsm-i Mevsuldür) Şahsa delâlet eder. "O kimse ki, yahut, kimi, kim, kim ki" gibi mânâlara gelir. İstifham için olur, yerine göre tesniye (Menân) şeklinde ve cemi (Menun) gibi okunabilir. Akıl sahibleri hakkında kullanılır. Mevsule, şartiye, nekre-i tâmme, nekre-i mevsule olur.
MEN´ Yasak etmek. Durdurmak. Bırakmamak. Bir şeyi diriğ etmek, esirgemek.
MEN-İ MUHAKEME Muhakemeyi durdurmak, muhakemeye lüzum görmeyip menetmek.
ME´N (C: Müün-Me´nât) Böğür. * Yer kazmakta kullanılan ucu demirli ağaç.
MENA İki rıtıl. (İkiyüz altmış dirhem)
MEN´A Ölüm haberi. Vefat haberi.
MENAAT Sarplık, çetinlik, kavilik, güçlük.
MENAAT-I MEVKİİYE Arazi sarplığı.
MENAB Birinin yerini tutmak, nâib olmak. Birisine vekil olmak. Vekillik yeri.
MEN´AB Cömert. * Hızlı yürüyen.
MENABİ´ (Menba´. C.) Kaynaklar. Pınarlar. Nebeân eden yerler. * Her şeyin zâhir olduğu yerler. * Servetlerin çıktığı yerler.
MENABİ-İ AŞERE On menba.
MENABİ-İ SERVET Zenginlik kaynakları.
MENABİK Batman.
MENABİR (Minber. C.) Minberler. Camilerde hatiblerin hutbe okumalarına mahsus kürsüler.
MENABİT (Menbet ve Menbit. C.) Çayırlar, otlaklar.
MENACİL (Mincel. C.) Ekin orakları.
MENACİM (Mencem. C.) Terâzi kolları.
MENADİF (Mindef. C.) Hallaç yayları.
MENADİL (Mendil. C.) Mendiller. Küçük havlular, peçeteler.
MEN´AF (C.: Menâif) Dağın sivri tepesi.
MENAFİ´ (Menfaat. C.) Menfaatler. Faydalar.
MENAFİ-İ UMUMİYE Umumi menfaatler, umumi faydalar.
MENAFİH (Minfâh. C.) Körükler.
MENAFİZ (Menfez. C.) Delikler. Menfezler. * Nüfuz edecek yerler.
MENAH f. Geniş, bol, ferâh. * Dar.
MENAHE (C.: Menâih) (Nevha. dan) Ölü için ağlanacak yer. Mâtemhâne.
MENAHİ (Nehi. C.) Menedilmiş şeyler. Şer´an yasak edilmiş olan şeyler.
MENAHİC (Minhac-Menhec. C.) Açık ve geniş yollar. Bilinen büyük yollar.
MENAHİC-İ HÜKEMÂ Hakîmlerin, ilm-i kelâm âlimlerinin meslekleri ve gittikleri mânevi yollar.
MENAHİL (Menhel. C.) Durak yerleri. Durulacak sulak yerler. * Hayvan sulanan yerler.
MENAHİR (Menhar. C.) Hayvan kesilecek yerler. Hayvan boğazlıyacak yerler. Mezbahaneler.
MENAHİR (Menhir. C.) Burun delikleri.
MENAHİS (Minhas. C.) Uğursuz şeyler.
MENAHİT (Minhat. C.) (Tahta veya taş) yontma âletleri.
MENAHİZ (Minhaz. C.) Burun delikleri.
MENAÎ (Men´â. C.) Ölüm haberleri. Vefat haberleri. Kötü haberler.
MENAİF Dağların sivri tepeleri.
MENAİH (Menâhe. C.) Ölü için ağlanacak yerler. Mâtemhâneler.
MENAİR (Menâvir) Minâreler. * Nur yerleri. * Alâmet.
MENAKIB (Menkıbe. C.) Menkıbeler. Hayat hikâyeleri.
MENAKİB (Menkeb. C.) Yollar. * Omuzlar.
MENAKÎR (Minkar. C.) Minkarlar, gagalar. Yırtıcı kuşların gagaları. Taşçı kalemleri.
MENAKİR (Münker. C.) Günah ve kötü şeyler.
MENAL Yetiştirme, nâil olma, kavuşma. * Ele geçirilen şey. Nâil ve sahib olunan şey.
MENAM Uyku. Uyku zamanı. * Rüya. Düş. * Uyunacak yer, yatak odası.
MENAME Yatak, döşek.
MENAMEN Uyuyarak. Uykuda olarak.
MENAR Nur yeri. Fener kulesi. * Câmi minâresi. * Yol işaretleri.
MENARE (C: Menâr-Menâvir) Alâmet, işaret. * Kandil. * Minare.
MENAS Sığınacak yer. Melce´. Penah. * Deprenmek. * Fevt.
MENASI´ (Minsa´. C.) Medine-i Münevvere´nin dışında meşhur bir yer.
MENASIB (Mansıb. C.) Devletin başlıca hizmetleri. Makamlar, rütbeler, pâyeler.
MENASIB-I SEYFİYE Askerlik hizmetleri.
MENASİK (Mensek. C.) İbâdet edecek yerler. İbâdet ederken lüzum eden usul, yol ve tarz.
MENASİK-ÜL HAC Hacı olmak için Mekke-i Mükerreme´ye gidenlerin Kâbe´yi ziyaret etme, Arafat´ta vakfeye durma, kurban kesme, ihram giyme, muayyen bir yerden bir yere kadar yürüme gibi yapılan ibadet rükünleri. (Bak: Sa´y)
MENASİM (Mensim. C.) Yollar, tarikler, meslekler. * Alâmetler, izler, eserler, nişânlar.
MENASİR (Minser. C.) Yırtıcı kuşların gagaları. * Taşçı kalemleri.
MENASSA Çeyiz odası. * Yüksek yer, çardak.
MENAŞİR (Minşâr. C.) Testereler. * (Menşur. C.) Tar: Padişâhın verdiği vezirlik veya müşirlik fermanları. * Mat: Prizmalar.
MENAT İslâmiyyetten evvel cahiliyyet devrinde Kâbedeki bir putun adı.
MEN´AT Ölüm haberi.
MENAT Dönecek yer, merci´. * İlişip asacak yer.
MENATIK Mıntıkalar, bölgeler.
MENATIK-I BAÎDE Uzak mıntıkalar. Uzak bölgeler.
MENATIK-I DUŞİZE-İ TAHAYYÜL Tahayyülün bâkir mıntıkaları.
MENAVİR (Minare. C.) Minareler.
MENAYA (Meniyye. C.) Ölümler. * Maksatlar. Gâyeler.
MENAZIM (Manzam. C.) Sıralar, diziler.
MENAZIR Manzaralar. Seyredilecek, görülecek güzel yerler. Güzel görünüşler.
MENAZİ´ (Menze´. C.) Niza ve kavga edilecek yerler.
MENAZİL (Menzil. C.) Menziller. İnecek yollar. Duralar. Konak yerleri.
MENBA´ Kaynak. Nimetin veya herhangi bir şeyin çıktığı yer. Suyun çıktığı yer. Pınar.
MENBAT Suyun çıktığı yer. Menba´.
MENBEL Tembel, uyuşuk.
MENBER (C: Menâbir) Yüksek olacak yer.
MENBİC Mevzi ismi. (Oraya nisbetle "menbicâni" derler.)
MENBİT Otlu yer, otlak, çayır.
MENBUŞ Açılmış, soyulmuş.
MENBUZ Piç. Veled-i zinâ. * Hemen doğmasını müteakib bir yere atılmış çocuk.
MENCA (Bak: Mence´)
MENCAT Kurtulma, necât bulma. Halâs olma.
MENCE (Mencâ) Kurtulacak yer. Necat bulacak yer. * Necat bulma. Kurtulma.
MENCED (C: Menâcid) İnci ve altından olan gerdanlık.
MENCEM (C.: Menâcim) Terazi kolu. * Maden.
MENCENİK (Bak: Mancınık)
MENCENUN (C: Menâcin) Sığırın döndürdüğü dolap. * Sığırların çektiği kağnı.
MENCINIK (C: Mencınıkât) Mancınık.
MENCUB Dibâgat olunmuş deri. * Geniş kadeh.
MENCUD Kederli, tasalı, gamlı.
MENCUK f. Bayrak direkleri ve minâre başına takılan küçük ay. * Sancak, bayrak. * Şemsiye.
MEND f. Kelimelerin sonuna getirilerek "sahip" mânasına edattır.
ACZ-MEND Acizlik, mahviyet sâhibi.
DERT-MEND Dertli.
MEN DAKKA DUKKA "Kapı çalanın kapısı çalınır." Yâni, kim birisine bir kötülük yahut iyilik yaparsa ona o şey yapılır. Meselâ: "Su-i zan eden su-i zanna mâruz olur."
MENDEB Tehlike. Ölüm. * Gürültü ve şamata ile ağlama.
MENDEME Pişman olma. Nedâmet etmek. * Pişman olacak yer.
MENDİL (Mindîl) (C: Menâdîl) Mendil. * Küçük havlu, peçete.
MENDUB Yapılması beğenilen iş. Şeriatın yasak etmediği veya emretmediği iş olmakla beraber yapılmasında sevab ve mendubiyet olan amel. Müstehab. * İyilikleri anlatılarak arkasından gözyaşı döküp ağlanan ölü.
MENDUD Meyvesi aşağıdan yukarıya yığılı, istifli.
MENDUF Didilmiş, atılmış.
MENDUHA Genişlik. * Kifâyet, kâfi gelmek. * Mahlas.
MEN´E Dibâgat için ısladıkları deri.
ME´NE Böğür, hâsıra.
MENEA (Mâni. C.) Engeller, mâniler, özürler. * Engel olanlar, mâni olanlar, geri bırakanlar. * Kuvvet ve cemâat.
MENEND (Mânende-Mânend) f. Nazir. Eş. Benzer. şebih. Müşabih.
MANEND-İ BÎMİSAL Misilsiz, benzersiz olan.
MEN ENE Ben kimim
MENFA Nefyolunan yer. Birinin sürüldüğü yer. Nefiy yeri.
MENFAAT Fayda. Kâr. Gelir. İhtiyaç karşılığı olan şey.
MENFAATBAHŞ f. Faydalı, yararlı. Menfaat ve fayda veren.
MENFAATDÂR f. Menfaat ve fayda gören.
MENFAATPEREST f. Yaptığı işin sadece faydasını düşünen. Sadece nefsine ait kârları, faydaları düşünerek çalışan. Allah rızasını esas gaye yapmayan kimse.
MENFED Tükenmek, yok olup gitmek.
MENFER Geri kaçılacak yer. Nefret edilecek, sevilmeyecek yer.
MENFES (Nefes. den) Nefes deliği. Nefes alacak yer.
MENFEZ Nüfuz edecek delik, pencere. Delik. Ağız. Yarık. Girilecek yer.
MENFÎ Müsbetin zıddı. Müsbet olmayan. * Nefyedilmiş, sürgün edilmiş. Sürgün. * Bir şeyin olmayacak cihetini düşünen. * Hakikatın aksini iddia eden. * Gr: Başında nefiy edatı bulunan kelime veya cümle. * Nâkıs. Negatif, olumsuz.
MENFİYYEN Sürgün olarak.
MENFUH Üfürülmüş. * Büyük karınlı. Nefholunmuş.
MENFUR Kendisinden nefret edilen, sevilmeyen. İğrenç. * Mebguz.
MENFUS Yeni doğmuş çocuk.
MENFUŞ (Pamuk veya yün gibi) atılmış ve didilmiş. Dağılmış, didik didik edilmiş.
MENGENE Tazyik veya sıkıştırma için kullanılan demir veya tahta âlet.
MENGUŞ f. Küpe.
MENH Verme, ihsan etme.
MENH Burun deliği.
MENHAR (C.: Menâhir) Hayvan kesilecek yer. Hayvan boğazlanan yer. Mezbaha.
MENHAT Mâni, nehyedici, engel.
MENHEB Yağma etmek. Yağma edecek yer.
MENHEC (C.: Menâhic) Geniş, açık yol.
MENHEC-İ SEDÂD Doğruluk yolu. Sırât-ı müstakim.
MENHEL (C.: Menâhil) Hayvan sulanan yer. * Menzil, durak. Konaklanacak yer.
MENHERE (C: Menâhir) Mahalle arasındaki süprüntülük.
MENHÎ Şer´an yapılması yasak olan, haram olan şey.
MENHİR (C.: Menâhir) Burun deliği.
MENHİYYAT Şer´an haram edilenler. Yasak edilmiş, İlâhi emirle men´edilmiş olanlar. Nehyedilenler. Yasak olanlar.
MENHUB Korkak adam. * Muhtar, müntehab, seçkin.
MENHUB(E) (Nehb. den) Talan edilmiş, yağma edilmiş.
MENHUM Nasıl yerse yesin karnı doymaz kimse. * Bir şeye çok hırs gösteren kişi.
MENHUS Uğursuz. Kötü. Meş´um.
MENHUS Kuyruğunun yanları uyuz olan deve.
MENHUS Zayıf, etsiz.
MENHUŞ Yılan, akrep cinsinden bir hayvan tarafından sokulmuş.
MENHUT Yontulmuş. Tıraş edilmiş. Yontulmuş ağaç.
MEN HÜVE O kimdir
MENÎ f. Benlik. Benlik iddiası. Hodbinlik.
MENİ Erkek veya dişinin bel suyu. Döl suyu. Nutfe. Sperma.
MENİ´ Sarp. Çetin. Zor. El erişmez. Zabtı zor.
MENİE Ölüm, mevt.
MENİHA Hediye, armağan, bahşiş.
MENİN Toz. * Zayıf kişi. * Zayıf ip.
MENİŞ f. Tabiat, huy, mizac.
MENİYYE Ölüm, mevt. * Takdir olunmuş olan.
MENKA´ Su toplanan çukur.
MENKAB (MENKABE) (C: Menâkıb) Dağ arasında olan yol. * Dar yol. * Güzel hareket ve fiil. * Delik açılacak yer.
MENKABE Meşhur kimselerin ahvâline dair hayat hikâyesi. Kıssa. Hikâye. Menkıbe.
MENKAL Nakledecek mekân.
MENKASE Eksiklik, noksanlık.
MENKEL Ayak bileziği. Süs olarak kadınların ayak bileklerine taktıkları bilezik.
MENKİB (C.: Menâkib) Omuzbaşı. Omuz ile kol kemiğinin birleştiği yer.
MENKU´ (Menkua) Haşlanmış. Suda kaynatılmış.
MENKUB (U, uzun okunur) Delinmiş. Oyulmuş.
MENKUB (Nekbet. den) Dert ve meşakkatlere mâruz kalmış olan. * Rütbe ve haysiyyetten düşmüş olan.
MENKUHA Nikâhlı karı. Nikâhlanmış olan kadın.
MENKUL Nakledilen. Akli olmayıp mukaddes kitapla bildirilen. * Bir yerden başka yere taşınmış olan. Taşınabilen. * Anlatılan.
MENKULAT Nesilden nesile veya ağızdan ağıza yayılıp duyulan. Nakle dayanan bilgiler. Nakledilenler. (Bak: Mürtecel)
MENKUR Delinmiş. Oyulmuş.
MENKUR İnkâr olunmuş.
MENKUS (Nüks. den) Tersine çevrilmiş. Baş aşağı edilmiş.
MENKUS (Naks. dan) Noksanlaştırılmış. Eksik olan.
MENKUŞ (Nakş. dan) Nakşolunmuş. İşlenmiş. Nakış yapılmış. Boya ile süslenmiş.
MENKUŞE Nakşolunmuş, işlenmiş. * Kemik çıkmış olan baş yarığı.
MENKUT (Nokta. dan) Noktalanmış. Noktalı.
MENKUZ Nakzedilmiş. Bozulmuş. Hükümsüz bırakılmış.
MEN LEHÜL HAKK Fık: Hak sahibi olan kimse.
MEN LEM YEZUK LEM YEDRİ Tatmayan bilemez. Kim ki tatmamış; o, tadını bilemez.
MENMUL (Neml. den) Üzerine karınca üşüşmüş olan şey.
MENN Nimet vermek. İyilik etmek. * Minnet. * Rıza. * Esiri fidye almadan, ücretsiz salıvermek. * Kesmek. * Zayıf etmek. * Ettiği iyiliği başa kakmak. * İki batman ağırlık. * Kudret helvası.
MENN´ (Men´. den) Alıkoyan, mâni olan, yaptırmayan. * Önleyici, men´edici.
MENNÂ-UL HAYR Hayır ve iyiliğe mâni olan. Hayrı önleyen.
MENNAC Çok bahşiş veren. İhsan eden.
MENNAN İhsanı bol. Çok çok ihsan eden. En çok nimet veren. (Allah)
MENNANE Malı, mülkü, serveti için kendisiyle evlenilen kadın.
MENSAF (C: Menâsıf) Her şeyin yarısı.
MENSEA (C: Menâsi´) Otu tez biten yer.
MENSEC (Nesc. den) Bez, çulha vs. dokunan yer. Örücü işyeri. Trikotaj atelyesi.
MENSEK (C.: Menâsik) İbâdet yeri. İbâdetgâh. * İbâdet yapma usulü. * Kurban kesecek yer.
MENSIB (C: Menâsıb) Demir sayacak. * Asıl. * Mertebe, derece.
MENSÎ (Mensiyye) (Nisyan. dan) Unutulmuş, hatırdan çıkmış.
MENSİC (MENSEC) (C: Menâsic) Bez dokuyacak yer. * Boyun ile kürek arası.
MENSİK (MENSEK) (C: Menâsik) İbadet edecek yer. * Kurban kesilecek yer. * Kesilmiş kurban.
MENSİM (C.: Menâsim) Alâmet, işaret, nişân, iz, eser. * Yol, tarik. * Deve tırnağı.
MENSİYAT (Mensi. C.) Hatırdan çıkıp unutulmuş şeyler.
MENSİYET Unutulma, hatırdan çıkma.
MENSİYY Unutma yeri. * Hiç bahsedilmeyen terkedilmiş nesne.
MENSUB (Bak: Mansub)
MENSUB Bir şeye veya kimseye nisbeti olan, alâkası bulunan. Bir şeyle ilgili olan.
MENSUBÂT (Mensub. C.) Bir yere mensub olanlar. Bir yerin adamları.
MENSUBÎN (Mensub. C.) Mensublar. Mensub ve alâkadar olanlar. Bir daire veya yerin adamları.
MENSUBİYYET Mensubluluk, ilgili, bağlı oluş. Alâkalı bulunuş.
MENSUC (Nesc. den) Dokunmuş, dokunulmuş, dokunulan. Örülmüş. İşlenmiş.
MENSUCÂT Bez veya kumaş gibi dokumak suretiyle yapılan tezgâh veya fabrika mahsulü mallar.
MENSUCÂT-I HARİRİYYE İpek dokumalar.
MENSUH (Nesh. den) Hükmü kaldırılmış. Nesholunmuş. Hükümsüz bırakılmış.
MENSUK (Nesk. den) Düzgün olarak dizilmiş olan.
MENSUR (Nasr. dan) Yardım görmüş. * Muzaffer. Zafer bulmuş. * Cenab-ı Hak tarafından her işinde nusrete mazhar olduğundan Hz. Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm´ın bir ismi de Mensur´dur.
MENSUR (Nesr. den) Dağılmış. Saçılmış. * Gece vaktinde güzel kokan bir çiçek. * Edb: Manzum olmayan nesir halindeki yazı. Bunun mânaca çok güzel ve şiir gibi ahenkli yazılmış olanına "mensur şiir" denir.
MENSUS (Bak: Mansus)
MENŞAR Yayıp dağıtacak yer. * Öldükten sonra dirilecek yer.
MENŞAT (C: Menâşıt) Neşat, sürur, neşe.
MENŞE´ (Neş´et. den) Esas. Kök. Bir şeyin çıktığı, neş´et ettiği yer. Beslenip yetişilen yer.
MENŞED İsteme, talebetme.
MENŞELE Küçük parmağın yüzük takılan yeri.
MENŞER Neşredilip dağıtılan yer.
MENŞUD Matlup, istenen şey.
MENŞUR (Neşr. den) Neşrolunmuş. Dağıtılmış. Yayılmış. Herkese ilân edilmiş. * İşleri dağınık. Perişan. * Sultanın emri, mühürsüz mektubu, fermanı. * Bayrak. * Mat: Alt ve üst tabanları birbirine müsavi ve müvâzi (eşit ve paralel), kenarları da müsâvi ve müvâzi olup yüzleri birbirine benzeyen şekil. Prizma.
MENŞUR-U MUKADDES Mukaddes ferman. (Kelime-i şehadet kastedilmektedir)
MENTEC Doğuracak vakit.
MENUAT Men´etmeler. Yasaklar.
ME´NUB (Bak: İhcâc)
MENUC Sütü diğer develerden sonra çekilen deve.
ME´NUF Burunda hastalığı olup koku alamayan.
MENUN (Menn. den) Kesmek. * Vakit, zaman, ömür ve sâireyi kesen mânâsınadır.
ME´NUS Alışılmış. Alışık. Ünsiyet edilmiş. * Beğenilmiş. Mergub.
ME´NUSE Ateş.
ME´NUSİYET Alışılmış olma. Alışılma. Ünsiyet edilmiş olma.
MEN´UŞ Hayır ile yâdedilen ölü. * Yukarı kaldırılmış. * Fakir olduktan sonra sevindirilmiş. * Tabuta konulmuş.
MENUT Asılı, muallâk. * Bağlı. Mütevakkıf. Merbut. Vâbeste. * Bir milletten olmayıp sonradan o millete dahil olmuş olan.
MEN´UT Medhedilmiş. İyiliği, güzelliği söylenilmiş olan.
ME´NUT Hased olunmuş kişi, mahsud.
MENVÎ Kasdedilen. * Niyet. Maksad. Meram.
MENVÎ-İ ZAMİR İçindeki niyet ve maksat.
MENY Meniyi dışarı getirmek. * Takdir etmek. * Okumak. * Hükmetmek.
MENZAM (C: Menâzım) Çeşitli şeyleri bir yere dizmek.
MENZEHE Gezinti yeri.
MENZİL İnilen yer. Konulacak yer. * Yer. Dünya. Ev. * Mesafe.
MENZİL-İ KAMER Koz: Ayın dünya etrafındaki mahreki. Bu mahrekte aynı noktaya tekrar gelmek için geçen zaman.
MENZİL-İ KÜLLÎ Mahrekin en son noktasına kadar olan mesâfe.
MENZİLET Derece, pâye, rütbe, mertebe. Yükseklik derecesi. * Konak yeri, inecek yer. Hane, ev.
MENZİLGÂH f. Konak. Yer. Ev. Bir müddet durulan yer.
MENZİLHANE f. Konak yeri. Hayvan değiştirilen yer.
MENZİLNİŞİN f. Yerinde oturan.
MENZU´ (Nez. den) Nez olunmuş, koparılmış.
MENZUF Susuzluktan dolayı dili kurumuş kimse. * Kan kaybından dolayı dermansız ve güçsüz kalmış olan insan.
MENZUL (Nüzul. den) Nüzüllü, inmeli.
MENZUR (Nezr. den) Adanmış, nezrolunmuş, va´dedilmiş. Adak olarak belirtilmiş.
MENZUT Haris kimse.
MER f. Elli (Sayısı). Hamsin. (50)
MER´ (C: Müru´) Er, erkek. * Güzel manzara.
ME´R Katı, şiddetli, şedid. * Fesad.
MER´ Ot çok olmak.
MER´A Hayvanların otladığı yer. Kır. Mera. Çayırlık. Otlak.
MER´A Aynalar.
ME-RA f. Beni. Benim. Bana.
MERA Boş yer. * Otsuz yer.
MERA (C: Merâyâ) Sütü çok olan dişi deve.
MERAA Ucuzluk.
MER´ABE Ansızın olarak birdenbire korkutmak. * Tenha ve korkunç yer.
MERABİ´ (Mürabba. C.) Mürabbalar, kareler. * (Merba. C.) İlkbaharda oturulan evler.
MERABİH (Ribh. den) Ticâretten elde edilen kazançlar.
MERACİ´ (Merci. C.) Rücu edilecek ve dönülecek yerler. * Mürâcaat edilerek başvurulacak kimse veya yerler.
MERAD Boğaz. * Talep mevzii, isteme yeri.
MERADET Kuvvetlilik, kavilik. Salâbet.
MERAE Hazmetmek. * Güzel manzara.
MERAFIK (Mirfak. C.) Dirsekler. * Ev kilerleri. * Mutfaklar.
MERAG Davar ağnanmak ve toprağa yuvarlanmak.
MERAH Yer. Mekân. * Sevinç. * Rahat edilecek yer. * Meşhur bir nahiv kitabının ismi.
MERAH (C.: Merahân) Aşırı derecede sevinme.
MERAHİL (Merhale. C.) Menziller, merhaleler, konaklar, duraklar.
MERAHİL-İ BAÎDE Uzak konaklar. Uzak menziller.
MERAHİLPEYMA f. Seyyah, yolcu. Seyahat eden kimse.
MERAHİM (Merhamet. C.) Acımalar, merhametler.
MERAHİM (Merhem. C.) Merhemler.
MERAÎ (Mir´at. C.) Aynalar, mir´atlar.
MERAÎ (Mer´a. C.) Otlaklar, çayırlıklar.
MERAK Bir şeyi öğrenmek istemek. Çok şiddetli arzu. Heves. Düşkünlük. * Dalgınlık. Kara sevdâ. * Kuruntu, telâş. İç sıkıntısı. İç darlığı.(... Merak, hastalığı ziyade ettiği gibi hikmet-i İlâhiyeyi ittiham ve rahmet-i İlâhiyeyi tenkid ve Hâlik-ı Rahiminden şekva hükmünde olduğu için aksi maksadiyle tokad yer, hastalığı ziyadeleşir. L.)
MERAKÂVER f. Merak verici. Düşündürücü. Meraklandırcı.
MERAK Etsuyu. * Çorba.
MERAKIM (Mirkam. C.) Kalemler. Yazma işinde kullanılan âletler.
MERAKÎ Vesvese ve kuruntu içinde bulunan kimse. * (Mirkat. C.) Merdivenler, basamaklar.
MERAKİB (Merâkibe) (Araba, at, kayık, vapur gibi) binecek vasıtalar. Merkebler.
MERAKİB-İ BAHRİYE Vapur, gemi, tekne, kayık vs. gibi deniz nakil vâsıtaları.
MERAKİB-İ BERRİYE Araba, otomobil, kamyon, at vs. gibi kara nakil vasıtaları.
MERAKİD (Merkad. C.) Merkadlar, kabirler, mezarlar.
MERAKİZ Merkezler. Karargâhlar. Karar yerleri.
MERAL (Aslı, marâl´dır) Ceylan, karaca, dişi geyik.
MERAM Maksad. Niyet. Arzu. İstek. İçten tasarlanan.
MERAMBAHŞ f. Bir kimseye isteyip arzuladığı şeyi veren.
MERAMİ (Mermi. C.) Mermi atma yeri. Mermiler. * Nişan okları.
MERAMİR Çok etli, şişman kişi.
MERANET Yumuşaklık. * Bir mâdenin çekiç vasıtası ile dövüldüğünde yayılması vasfı.
MERARE (C: Merâir) Öd kesesi.
MERARET Acılık. Tatsızlık.
MERARET-İ ESARET Esirliğin acılığı.
MERASET şiddet.
MERASÎ (Mersiye. C.) Mersiyeler, ağıtlar.
MERASÎ (Mersâ. C.) Limanlar. Gemilerin sığınıp barındıkları yerler.
MERASİD (Mersad. C.) Gözetleme yerleri, rasat yerleri.
MERASİM (Mersem. C.) Resmi merasimler. Âdet hükmündeki gösterişler. Resmi muameleler. * Şiveler. Âdetler.
MERAŞİD (Merşed. C.) Gaye ve maksada ulaştıran doğru yollar.
MERATİ´ (Merta. C.) Çayırlıklar, mer´alar, otlaklar.
MERATİB Mertebeler. Basamaklar. Kademeler. Dereceler.
MERATİB-İ HAYAT Hayat mertebeleri.(Birinci sual: Hz. Hızır (A.S.) hayatta mıdır Hayatta ise niçin bazı mühim ulema hayatını kabul etmiyorlar Elcevap : Hayattadır, fakat merâtib-i hayat beş´tir. O, ikinci mertebededir. Bu sebepten bazı ulemâ, hayatında şüphe etmişler.Birinci Tabaka-i Hayat: Bizim hayatımızdır ki, çok kayıtlarla mukayyeddir.İkinci Tabaka-i Hayat : Hz. Hızır ve İlyas Aleyhimesselâmın hayatlarıdır ki, bir derece serbesttir. Yâni bir vakitte pekçok yerlerde bulunabilirler. Bizim gibi beşeriyet levâzımatiyle daimi mukayyed değillerdir. Bazan istedikleri vakit bizim gibi yerler, içerler; fakat bizim gibi mecbur değillerdir. Tevatür derecesinde ehl-i şuhud ve keşif olan evliyânın, Hazret-i Hızır ile maceraları, bu tabaka-i hayatı tenvir ve isbat eder. Hattâ makamat-ı velâyette bir makam vardır ki, "Makam-ı Hızır" tâbir edilir. O makama gelen bir veli, Hızırdan ders alır ve Hızır ile görüşür. Fakat bâzan o makam sahibi yanlış olarak, ayn-ı Hızır telâkki olunur.Üçüncü Tabaka-i Hayat : Hazret-i İdris ve İsa Aleyhimesselâmın tabaka-i hayatlarıdır ki, beşeriyet levazımatından tecerrüd ile, melek hayatı gibi bir hayata girerek nuranî bir letafet kesbederler. Adeta beden-i misali letâfetinde ve cesed-i necmi nuraniyetinde olan cism-i dünyevileriyle semavatta bulunurlar. Ahirzamanda Hazret-i İsâ Aleyhisselâm gelecek, Şeriat-ı Muhammediye (A.S.M.) ile amel edecek meâlindeki hadisin sırrı şudur ki: Ahirzamanda felsefe-i tabiiyenin verdiği cereyan-ı küfriye ve inkâr-ı Uluhiyete karşı İsevilik dini tasaffi ederek ve hurafattan tecerrüd edip İslâmiyete inkılab edeceği bir sırada, nasıl ki isevilik şahs-ı mânevisi, Vahy-i Semâvi kılınciyle o müthiş dinsizliğin şahs-ı mânevisini öldürür; öyle de: Hazret-i İsâ Aleyhisselâm, İsevilik şahs-ı mânevisini temsil ederek, dinsizliğin şahs-ı mânevisini temsil eden deccalı öldürür... yâni inkâr-ı Uluhiyet fikrini öldürecek.Dördüncü Tabaka-i Hayat : Şüheda hayatıdır. Nass-ı Kur´anla şühedanın, ehl-i kuburun fevkinde bir tabaka-i hayatları vardır. Evet, şüheda, hayat-ı dünyevilerini tarik-ı hakta feda ettikleri için, Cenâb-ı Hak kemâl-i kereminden onlara hayat-ı dünyeviyeye benzer, fakat kedersiz, zahmetsiz bir hayatı Alem-i Berzahta onlara ihsan eder. Onlar kendilerini ölmüş bilmiyorlar.. yalnız kendilerinin daha iyi bir âleme gittiklerini biliyorlar.. kemal-i saadetle mütelezziz oluyorlar.. ölümdeki firak acılığını hissetmiyorlar. Ehl-i kuburun çendan ruhları bâkidir, fakat kendilerini ölmüş biliyorlar. Berzahta aldıkları lezzet ve saâdet, şühedanın lezzetine yetişmez. Nasıl ki iki adam bir rü´yada Cennet gibi bir güzel saraya girerler. Birisi rü´yada olduğunu bilir. Aldığı keyf ve lezzet pek noksandır. "Ben uyansam şu lezzet kaçacak" diye düşünür. Diğeri rü´yada olduğunu bilmiyor, hakiki lezzet ile hakiki saâdete mazhar olur.İşte Alem-i Berzahtaki emvât ve şühedanın hayat-ı berzahiyyeden istifadeleri, öyle farklıdır. Hadsiz vâkıatla ve rivâyatla şühedanın bu tarz-ı hayata mazhariyetleri ve kendilerini sağ bildikleri sâbit ve kat´idir. Hattâ Seyyidüşşüheda olan Hazret-i Hamza Radıyallahü Anh, mükerrer vâkıatla kendine iltica eden adamları muhafaza etmesi ve dünyevi işlerini görmesi ve gördürmesi gibi çok vâkıatla, bu tabaka-i hayat tenvir ve isbat edilmiş. Hatta ben kendim Ubeyd isminde bir yeğenim ve talebem vardı. Benim yanımda ve benim yerime şehid olduktan sonra, üç aylık mesafede esarette bulunduğum zaman, mahall-i defnini bilmediğim halde, bence bir rü´ya-yı sâdıkada, taht-el-Arz bir menzil suretindeki kabrine girmişim. Onu şüheda tabaka-i hayatında gördüm. O, beni ölmüş biliyormuş. Benim için çok ağladığını söyledi. Kendisini hayatta biliyor; fakat, Rus´un istilâsından çekindiği için, yer altında kendine güzel bir menzil yapmış. İşte bu cüz´i rü´ya, bâzı şerait ve emârâtla, geçen hakikata, bana şuhud derecesinde bir kanaat vermiştir.Beşinci Tabaka-i Hayat : Ehl-i kuburun hayat-ı ruhânileridir. Evet mevt; tebdil-i mekândır, ıtlâk-ı ruhtur, vazifeden terhistir. İdam ve adem ve fena değildir. Hadsiz vâkıatla ervâh-ı evliyanın temessülleri ve ehl-i keşfe tezahürleri.. ve sâir ehl-i kuburun yakazaten ve menâmen bizlerle münasebetleri ve vâkıa mutabık olarak bizlere ihbaratları gibi çok delâil, o tabaka-i hayatı tenvir ve isbat eder. Zâten beka-i ruha dair "Yirmidokuzuncu Söz" bu tabaka-i hayatı delâil-i kat´iyye ile isbat etmiştir. M.)
MERATİB-İ İLİM Bilmek mertebeleri. (Bak: Dimağ)
MERAVİH (Mirvaha. C.) Etrâfı açık ve rüzgârlı yerler. Çöller, sahralar. Ovalar.
MERAVİH (Mirvaha. C.) Yelpâzeler.
MERAYA Aynalar. Mir´âtlar. * Tıb: Hayvanın memeye süt gelen damarları.
MERAZİBE (Merzuban. C.) Serhat beylerbeyi.
MERBA´ (C.: Merâbi´) (Rebi´. den) Yazlık. Yazın oturulan mesken.
MERBA´-NİŞİN f. Yazlıkta oturan.
MERBAA (MURABBAA) Dört bucaklı. * Dört katlı.
MERBAT Davar bağlayacak yer. Ahır, ağıl. * Manastır. * Tekke.
MERBU´ Köle, kul, memlük.
MERBU´ Orta boylu olan.
MERBUB Köle, kul.
MERBUT Bağlı. Rabtedilmiş. Mensub. Ekli. Ulaşmış, bitişmiş, bitişik.
MERBUTAN Merbut olarak. Bağlanmış ve ekli olarak.
MERBUTÂT (Merbut. C.) Rabt olunup bağlanmış şeyler. Ekli ve bağlı şeyler.
MERBUTİYYET Bağlılık. Mensub oluş. Mensubiyyet. Eklilik.
MERC (Merec) Katıştırmak. * Kararsızlık. * Iztırab. * Bozulmak. * Boşa gitmek. * Serbest bırakmak, salıvermek. * Hayvanların salındığı otlak.
MERCAN Denizde geniş resif meydana getiren ve mercanlar takımının örneği olan hayvan ve bunun kalkerli yatağından çıkarılan çoğu kırmızı renkte ve ince dal şeklinde bir madde. Bu madde boncuk gibi süs eşyası olarak kullanılır. Mercanlar ancak 40 metre kadar derinlikte yaşayabilirler.
MERCANE Mercan tanesi. (Bak: Mercan)
MERCEFAN Leğen ve ibrik.
MERCİ´ Merkez. Kaynak. Baş vurulacak yer. Müracaat edilecek yer. Dönülecek yer. Sığınılacak yer. * Söylenen sözün kendine fayda verdiği kimse.
MERCİ´-İ KÜLL Bütün işler için müracaat edilen makam.
MERCİ´-İ RESMÎ Bir idare veya memurun bağlı bulunduğu üst makam.
MERCİ´-İ RÜ´YET Bir işin görülmesi için başvurulan yer.
MERCU Ümid edilen. Ümid edilmiş. Rica olunan.
MERCU´ Geri döndürülmüş olan.
MERCUH (Rüchân. dan) Başkası ona tercih edilmiş olan. * Fık: Mahkemede hasmından evvel müddeasını isbata salâhiyyetli olmayan şahıs. Evvelâ hak iddiaya salâhiyetli olan râcih, ikinci derecede iddiaya sahib olan ise mercuh olur.
MERCUM(E) (Recm. den) Recmolunmuş. Taşlanmış, taşa tutulmuş.
MERD f. Adam. Kişi. İnsan. Erkek. Sözünün eri.
MERD-İ GARİB Yabancı yerlere, gurbete düşmüş kişi.
MERD Misvak ağacının yemişi. * Emmek. * Silmek. Mesh etmek.
MERDA Yaralılar. Hastalar.
MERDA´ (C: Merâd) Ot bitmeyen kumlu yer.
MERDAN (Merd. C.) Merdler. İnsanlar, erkekler, yiğitler.
MERDANE f. Erkekçesine. Merdcesine. Er´e yakışır surette. * Matbaada baskı, baskı makinelerinde ve ofset makinelerinde ise plâteye değerek mürekkeb vermek; ve toprağı bastırmak gibi çeşitli işlerde kullanılan silindir. * Yufka açmağa yarıyan oklava. * Erkek ayakkabısı.
MERDANEGÎ f. Cesurluk, yiğitlik, merdlik, erkeklik.
MERDBAZ f. Merd olmayan. Nâmerd. Sözünde durmayan. Orospu.
MERDBEÇE f. Yiğit oğlu yiğit. Merd oğlu merd.
MERDEGA (C: Merâdıg) Boğaz ile göğüs arası.
MERDEKUŞ Merzencüş otu.
MERDÎ f. Erlik, erkeklik. * Merdlik, cesurluk, yiğitlik. * İnsanlık, hamiyet.
MERDİVEN (Bak: Nerdbân)
MERDİYE (Bak: Marziye)
MERDUD Reddolunmuş. Kabul edilmemiş. Geri döndürülmüş. Kovulmuş. (Namaz kılmayan hâindir, hâinin hükmü merduddur.)
MERDUD-ÜŞ ŞEHÂDET Şahitlikleri kabul edilmiyenler. * Fâsık, yani devamlı günah işleyenler, yalan söyleyenler, müslümanları aldatan kimseler merdud-üş şehâdettir.
MERDUDİYET Merdudluk. Kovulmuşluk, geri çevrilmişlik.
MERDÜM f. İnsan. Adam.
MERDÜM-İ ÇEŞM Gözbebeği.
MERDÜMAN (Merdüm. C.) f. İnsanlar, kişiler, adamlar.
MERDÜM-AZAR f. İnsanları inciten. Halka eziyet veren.
MERDÜME f. Gözbebeği.
MERDÜMEK f. Küçük adam. Bebek.
MERDÜMGİRİZ İnsanlardan sıkılan, kalabalıktan hoşlanmayıp yalnızlık isteyen.
MERDÜMHAR f. Yamyam. * İnsan eti yiyen vahşi hayvan.
MERDÜMÎ f. Adamlık, insanlık.
MERDÜMKÜŞ f. Katil. Adam öldüren. İnsan katleden.
MERDÜMZAD f. İnsan oğlu. Beni Adem.
MER´E (Mer´et) Kadın. Zen.
MEREB İnsan toplanan yer.ME´REBE $ (Me´ribe) : (C: Meârib) İhtiyaç. * Ümitli bulunma. Ümitvar olmak.
MEREC Kararsız ve mütehayyir olma. * Mecburi olma.
MERED Kötülükte inad. * Sakal belirmemek, sakal çıkmamak.
MEREDE (Mârid. C.) İnadçılar, muannidler, direnenler.
MEREHAN Sevinç, ferah, sürur. * Zayıf olma. * Fâsid olmak. * Kurumak.
MEREK Köy evlerinin yanında ot, saman ve yaprak gibi şeylerin ve umumiyetle hayvan yiyeceklerinin muhafazasına mahsus kârgir veya kerpiçten yapılmış bina. Samanlık.
MEREMMET Onarma, tamir. * Üstünkörü tamir edip onarma.
MERERE (C: Merirât) Sert bükülmüş kıvrık ip. * Arsa.
MERESE (C: Mires-Emrâs) İp.
MERFAK Yumuşak yer.
MERFU´ Yükseltilmiş. Yüksekte. Terfi ettirilmiş. Ref´ olunmuş. * Hükümsüz bırakılmış. * Gr: Zamme ile harekelenmiş harf. Yani: Harfin harekesi, ötre (mazmum) "u, ü, o, ö şeklinde" okunan harf.
MERFUÂT Bir yerde kullanılmak için kaldırılan eski eşya. * Gr: Mazmum olan, zamme ile harekelenmiş kelimeler.
MERFUD İhsan edilmiş, armağan olarak verilmiş, bağışlanmış şey.
MERG f. Ölüm, mevt.
MERG f. Çayır. * Sebze.
MERG Tükrük. * Salya.
MERGAM (C: Merâgım) Girecek ve kaçacak yer.
MERGAME Kahretmek. * Galip olmak.
MERGÂ MERG f. Umumi vebâ hastalığı.
MERGÂ MERGÎ Hastalıktan dolayı umumi ölüm.
MERGUB(E) Rağbet edilmiş. Beğenilmiş. Çok kıymet verilen. Çokları tarafından istenen.
MERGUL (Mergule) Kıvrılmış veya bükülmüş saç. Kıvırcık saç. * Ahenkli ses. * Kuş sesi.
MERGZAR f. Çayırlık, çimenli ve sulak yer. Mer´a.
MERH Un yoğurmak. * Deriye ve gövdeye yağ sürmek. * Yağ ile oğmak. * Bir yeşil ağaç.
MERH Fesâd.
MERHA Gözüne sürme çekmeyi âdet edinmeyen kadın.
MERHA (C: Merâhi) Değirmen yeri.
MERHABA Şâdlık, neşeli oluş. * Genişlik, vüs´at. * Müslümanlar arasında bir nevi selâmlaşma kelimesi olup, "rahat olunuz, serbest olun, hoş geldiniz" mânasında söylenir. * Nazımda medholunan kimseye hitâb olarak kullanılır.
MERHALE (Rihlet. den) Menzil. Konak. * İki konak arası mesafe. * Bir günlük yol. * Derece, kademe.
MERHALENİŞİN f. Seyyah, yolcu, turist.
MERHAMET (Rahm. den) Acımak, şefkat göstermek. Korumak, iyilik etmek. Biçârelere yardımda bulunmak. Esirgemek.
MERHAMETBAHŞ f. Merhamet eden. Merhametli.
MERHAMETEN Acıyarak, merhamet ederek.
MERHAMETGÜSTER f. Merhametli, merhamet edip acıyan.
MERHAMETPENAH f. Merhametli.
MERHAMETPERVER f. Merhametli, esirgeyici, acıyan.
MERHAMETPERVERÎ f. Merhametlilik, esirgeyicilik.
MERHAMET PERVERANE f. Acıma ve şefkat ile, esirgeyip acımak suretiyle.
MERHAMETŞİAR f. Çok merhametli.
MERHAMETŞİARÎ f. Merhametlilik, merhametli oluş.
MERHAZ (C: Merâhiz) Don yıkayacak yer. * Abdest alacak yer.
MERHEB (C: Merahib) Kaçacak yer.
MERHEM Melhem. Deriye, yaraya sürülen ilâç. * Mc: Acıyı teskin eden şey. * Kederi, derdi gideren.
MERHEMSÂ(Y) f. Merhem süren. Çare ve deva bulan.
MERHEMSÂZ f. Çare bulan. Merhemci, ilâç yapan.
MERHEMSÂZÎ f. Çare buluculuk.
MERHESA (C: Merâhis) Mertebe, derece.
MERHUB Korkulan ve kendisinden kaçılan şey. * Aslan.
MERHUM (Rahm. den) Kendine rahmet edilmiş. * Rahmete kavuşmuş. Dünyanın sıkıcı ahvâlinden kurtulup rahmet-i İlâhiyeye kavuşmuş olan. Dünya imtihanından kurtulup, vazifesini bitirmiş, paydosa kavuşmuş olan. (Vefat etmiş müslüman hakkında söylenir.)
MERHUME Vefât etmiş, rahmete kavuşmuş kadın.
MERHUN (Rehin. den) Rehin edilmiş olan. Ödünç alınan bir şeyi teminata bağlamak için, onun yerine verilen herhangi bir şey. * Belirli müddetle bir şeye bağlı olan. * Edb: Mânası diğer beyit ile tamamlanan beyit.
MERHUZ Yıkanmış, gusül etmiş.
MER´Î (Mer´iyye) Riayet edilen, hükmü geçen. Makbul sayılan, hürmet edilen.
MER´İYY-ÜL HÂTIR İtibarlı. Sözü geçer.
MER´Î Görmeğe âid. Görünür olan. Gözle görülen. Manzara.
MERİ´ (C: Emrâ-Emru) Otu çok olan yer. * Ucuzluk olan yer.
MERİC Çalkantılı, dalgalı.
MERÎC Muzdarip, sıkıntılı. * Çeşitli nesne, muhtelif. Karışık, muhtelit.
MERÎD Katı, yoğun. Güçlü, kuvvetli kimse. * Süt içinde ıslatılıp yumuşatılan hurma. * Baş kaldıran. Sadece fesadlık çıkaran. İnatçı. Şerli. Haddini aşmakta, azgınlıkta ve günahkârlıkta çok ileri gitmiş olan.
MERİDYEN (Bak: Hatt-ı nısf-un nehar)
MERİH Koz: Güneş etrafında seyreden seyyarelerden dünyadan sonra güneşe en yakın olanı. (Aslı: Merrih veya Mirrih okunur.) * Mars.
MERİH Beyaz servi.
MERİK Usfur otu.
MERİN Hal, durum. * Ahlâk.
MERİR (C: Merâyir) Uzun ve sağlam ip.
MERİRA (MARURE) Buğday arasında olan acı bir tohum.
MERİRE Azimet. (Ruhsat´ın zıddıdır)
MERİŞ Üzerinde kuş tüyü olan nesne.
MER´İYYAT (Mer´î. C.) Gözle görülen şeyler.
MER´İYYET Mer´î oluş. Makbul olma. Muteber olma. Hükmü geçer olma.
MERK f. (Bak: Merg)
MERK Kokmuş deri. * Derinin yününü yolmak. * Kazımak. * Nüfuz etmek, içine işlemek.
MERKAAN Ahmak kimse.
MERKAB Gözetleme yeri.
MERKAD Uyku yeri. Yatacak yer. * Mezar, kabir.
MERKAŞ Bir şeyin üstünde siyah ve beyaz noktalar olması.
MERKAT (Bak: Mirkat)
MERKEB (Rekb. den) Binilen vâsıta. Binilen şey. * Eşek.
MERKEL (C: Merâkil) Yol. * Hayvan üstüne binen kimsenin iki tarafından ayağı dibindeki yer.
MERKEZ (Rekz. den) Bir şeyin ortası. Vasat. Yol. Durum, vaziyet. Hal, suret. * Şubeleri bulunan bir teşkilâtın idâre olunduğu ve emir veren yeri, makamı. Bir şeyin en işlek yeri. Teşkilât olan yerin en yüksek makamı. * Geo: Dairenin orta noktası. Çaplarının kesim noktası.
MERKEZ-İ ÂLEM Güneş, şems.
MERKEZ-İ ARZ Arzın merkezi. Dünyanın merkezi, iç tarafı.
MERKEZ-İ DEVR Hareket eden bir cismin, etrafında devrettiği nokta.
MERKEZ-İ SIKLET Ağırlık merkezi.
MERKEZ-İ TEŞRİ´ Kanun yapma merkezi.
MERKEZÎ (Merkeziye) Merkeze mensub. Merkezde bulunan. Merkezle alâkalı.
MERKEZİYYET İşlek yerde, merkezde bulunmuş olmak. * Bütün işlerin bir yerden idare edilir olması, merkezleştirilmesi.
MERKU´ Eski, yırtılmış elbise.
MERKUB (Rükub. dan) Üzerine binilmiş, bindirilmiş. * Üzerine binilen hayvan veya nakil vasıtası.
MERKUM (Rakam. dan) Yazılmış. Adı geçmiş. Rakamla söylenmiş. Sayılmış. * Basit ve âdi insan. (Bak: Mezbur)
MERKUM Cem´olmuş, toplanmış, birikmiş.
MERKUN Büyük havuz.
MERKUZ (Rekz. den) Dikilmiş. Saplanmış. Batırılmış. Sâbit kılınmış.
MERKUZİYET Dikilme, saplanma.
MERKUZ Tahrik olunmuş, harekete getirilmiş. * Ayakla tepilmiş.
MERMA(T) Etli, şişman kadın.
MERMAHUR Bir cins güzel koku.
MERMAK Yaramaz nesne.
MERMARE (MERMURE) Yumuşak vücutlu kadın.
MERMAZ (C: Merâmız) Harâretinden, üzerindeki yanacak gibi olan kumluk yer.
MERMERÎS Zahmet, meşakkat.
MERMİ (Remiy. den) Atılmış. * Ateşli silâhlar içine konan kurşun, gülle. Fişek.
MERMİYAT (Mermi. C.) Atılmış şeyler. * Ateşli silâhlarda atılan tâneler, mermiler.
MERMUK Mahfuz, hıfzolunmuş.
MERMUZ (Remz. den) Açıktan belirtilmeyip, işaret ve remz ile anlatılan. İmâ edilmiş olan.
MERMUZAT (Mermuz. C.) İşaret ve remz ile anlatılan şeyler.
MERMUZE (C.: Mermuzât) İşaretle anlatılmış. Remzolunmuş. Açıktan değil de işaretle anlatılmış şeyler. (Bak: Mermuz)
MERN (C: Emrân) Kürek.
MERNEA Ucuzluk.
MERNUSA Mübârek.
MERR Geçmek. Mürur etmek. * İp. * Bel dedikleri âlet. * Demir külünk.
MERRAT Kerrât. Kerreler. Birçok def´alar.
MERRE Bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil. Def´a. Kerre.
MERRE-İ VÂHİDE Bir defa. Bir kere.
MERRETEN BA´DE UHRÂ Diğerinden sonra, tekrar.
MERS Ekmeği suyla ıslatmak.
MERSA (C: Merâsi) Liman. Gemilerin demir atıp barındığı yer.
MERSA-YI KOSTANTİNİYYE İstanbul limanı.
MERSAD Rasad yeri. Gözetleme yeri. (Bak: Mirsâd)
MERSED Arslan, esed.
MERSEN Burun.
MERSİN (MERSİNÎ) Mersin ağacı.
MERSİYE Birisinin ölümü hakkında yazılan, teessürü anlatan manzume.
MERSİYEHÂN f. Ağıt okuyan. Mersiye söyliyen.
MERSİYEKÂR f. Ağıtçı. Ağıt ve mersiye okuyan.
MERSUD Rasad olunmuş, ölçülüp biçilmiş, hesab edilmiş.
MERSUD Birbiri üstüne yığılmış kumaş.
MERSUM (Resm. den) Yazılmış, çizilmiş. Alâmetli, işaretli. * An´ane, gelenek, örf ü âdât. * Adı ve bahsi geçmiş. Bahsedilmiş.
MERSUS Sağlam yapı. Birbirine kenetlenmiş, kurşun veya lehim ile birbirine bağlanmış sağlam yapı.
MERŞ (MARŞ) (C.: Müruş) Tırnak ucuyla deriyi yırtmak. * Yağmur suyunun durmayıp üzerinden çabuk geçtiği yer. * İncitici söz.
MERŞA´ Her hayvanın yavuzu ve yırtıcısı. * Otu çok olan yer.
MERŞE Yuvarlak cisim.

MERŞUŞ Saçılmış, dağılmış.
MERŞED Hakiki maksada ulaştıran doğru yol.
MERT f. Çevik, zinde, hareketli.
MERTA´ Otlak, çayır, mer´a, çimen.
MERTA Sür´atle yelmek. Seğirtmek.
MERTEBA´ Dağ üstünde olan yüksek yer.
MERTEBE Derece. Basamak. Rütbe. Pâye.
MERTEBE-İ ÂLİYE Yüksek derece, âli mertebe.
MERTEBE-İ BÂLÂ Üst derece.
MERTEBE-İ KUSVÂ En son derece.
MERTUB (Ratb. dan) Rütubetli, ıslak, nemli, yaş.
MERTUM Kırılmış, parça parça olmuş, ufalanmış.
MERTUM Zor bir işi yapmağa memur edilmiş olan.
MERTUS Bir fesleğen çeşidi.
MER´UB (Ru´b. dan) Ürkmüş, korkmuş.
MER´UBEN Ürkerek, korkarak, korku ile.
MERUE Hazmetmek.
ME´RUŞ Yer. Arz. Yeryüzü.
ME´RUZA Ağaç kurdunun yediği ağaç.
MERV Bir cins güzel koku.
MERVAHA (C.: Merâvih) Ova, çöl. Her tarafından rüzgâr esen yer.
MERVE Mekke-i Mükerreme´de bir tepenin adı olup hacılar, Merve ile Safâ arasında yedi def´a gidip gelirler. Bu, haccın rükünlerindendir. Bu gidip gelmeye "sa´y" denir.
MERVEB (C: Merâvib) Yoğurt koydukları kap, yoğurt kabı.
MERVEHA (C.: Merâvih) Ova, sahrâ.
MERVÎ Rivâyet edilen. Anlatılan. Nakledilen.
MERVİYAT (Mervi. C.) Rivayet olunmuş şeyler. Kulaktan kulağa söylenerek gelmiş olan sözler.
MERY Sağılır davarın memesini meshedip sağmak.
MERYEM İsâ Aleyhisselâmın annesinin adı. (Süryânicede hâdim mânasınadır) (Bak: Zekeriyya)
MERYEM SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 19. Suresidir.
MERZ f. Toprak, yer. * Sınır, hudut.
MERZ Parmak ucuyla çimdiklemek ve tırmalamak.
MERZA (Mariz. C.) Hastalıklar, illetler. Hastalar.
MERZA´ Meme.
MERZAGA Bataklık, çamur.
MERZAT Rıza, hoşnutluk. Râzı olma, kabul etme.
MERZBAN f. Sınır muhafızı, hudut muhafızı. Sınır beyi, vâli.
MERZBUM f. Hududu belli olan memleket.
MERZE Hamur parçası.
MERZEGAN f. Cehennem. * Mangal. * Kabristan, mezarlık.
MERZENCUŞ Bir ot cinsi.
MERZGUN f. Tenâsül organı.
MERZÎ (Bak: Marzi)
MERZİH Şiddetli ses.
MERZUBAN (C: Merazibe) Mecusiler reisi.
MERZUF Ateş ile kızmış taş üzerinde pişirdikleri et.
MERZUK Rızıklanmış, ihtiyaçları verilmiş. * Bahtiyar. Saadetli, mutlu.
MERZUKİYYET Rızıklanış. Bütün mahlukatın rızkını bulması hali.
MERZUL Rezil ve kepaze edilmiş.
MERZUZ Dövülmüş. * Parçalanmış.
MERZÜBUM f. İklim.
MERZVAN f. Hudut muhafızı, sınır beyi.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

ME´S İnsanların arasını bozmak, araya fesad sokmak.
MESA Akşam. Akşam vakti. Akşam olmak. * Gamlı olmak. * Öğleden güneş batıncaya kadarki vakit.
MESA´ Kuyumcu eşyası.
MES´A (C. Mesâi) "Sa´y: Çalışma" manasına mimli masdar.
MES´A Çirkin yürümek.
MESAB Rücu edecek, geri dönecek yer. Kuyu ağzında su çeken kimsenin durduğu yer. * Havuz ortası. * Suyun biriktiği yer.
MESABE Derece. Menzile. Rütbe. * Sevab yeri. * Merci, melce´.
MESABİH (Misbah. C.) Lâmbalar. Fenerler. Siraclar.
MESACİD Mescidler. Namazgâhlar. Küçük namaz yerleri.
MES´AD Merdiven. İp merdiven.
MES´ADET Bahtiyarlık. Saadete sebeb olacak haslet. İyilik.
MESAET Fena ve kötü bir iş yapma. Fenalık etme.
MESAFAT (Mesâfe. C.) Mesafeler. Uzaklıklar.
MESÂFÂT-I BAİDE Uzak mesafeler.
MESAFE Uzaklık. Uzunluk. * Ara. * Bir nevi uzaklık ölçme usulü.
MESAFF (Saff. dan) (C.: Mesâff) Sıra sıra dizilme yeri.
MESAFİR (Mesfer. C.) Bir şeyin görülen tarafları.
MESAG Açlık. * Geçmesi kolay olan. * İtibar, değer. * İzin. Müsaade. Ruhsat, cevaz.
MESAG-İ KANUNÎ Kanunen izin ve ruhsat verilmiş.
MESAG-İ ŞER´Î Şeriatın verdiği izin.
MESAH (MÜSUHA) Yemeğin tatsız ve tuzsuz olması.
MESAHA Genişlik. * Genişlik ölçme.
MESAHİF Sahifeler. Kitap sahifeleri. * Kur´anlar. Mushaflar.
MESAİ Çalışma. Çalışmalar. * İş zamanı.
MESAİ-İ CEMİLE Güzel çalışmalar.
MESAİB Musibetler. * Güçlükler.
MESAİB-İ DÜNYEVİYE Dünya musibetleri ve güçlükleri.
MESAİB Felâketler. Uğursuzluklar. Suubetler. Güçlükler.
MESAİD (Mas´ad. C.) Yukarı çıkacak yerler.
MESAİD (Mas´ad. C.) (Sayd. dan) Av yerleri.
MESAİD (Mesâdet. C.) Saâdet ve mutluluğa sebep olan hâl ve ahlâklar.
MESAİL Mes´eleler.
MESAİL-İ AMÎKA Derin mevzular. Derin mes´eleler.
MESAİL-İ DİNİYE Dinî mes´eleler.
MESAİL-İ HİLAFİYE İhtilaf mevzuu olan mes´eleler.
MESAİL-İ HUKUKİYE Hukuk meseleleri.
MESAİL-İ İMANİYE İmanî mes´eleler.
MESAİL-İ ŞETTA Dağınık mes´eleler, maddeler.
MESAİR (Mis´ar. C.) Ateşi karıştırmağa yarıyan demirler.
MESAJ Fr. Sözle veya yazı ile gönderilen haber. * Bir devlet adamının veya makam sahibi şahsiyetin, diğer bir şahsiyete veya cemaate gönderdiği yazılı haber.
MESAK Bir şey ileri sürmek. * Sevk edilecek yer.
MESAK-I KELÂM Kelâmın sevk edildiği yer, maksad.
MESAKIB (Miskab C.) Delme âletleri, matkablar.
MESAKIL (Mıskal. C.) Cilâlayan veya parlatan âletler.
MESAKIT (Maskat ve Maskıt. C.) Bir şeyin düştüğü yerler. * İnsanın doğduğu yerler.
MESAKÎL (Miskal. C.) Miskaller, 1,43 dirhemlik ağırlık ölçüleri.
MESAKİN Meskenler. Oturacak yerler.
MESAKÎN (Miskin. C.) Ziyadesiyle fakir olanlar. Miskinler. Uyuşuklar. Zavallı, fakir kimseler. * Oturanlar.
MES´AL Boğazda öksürecek yer.
MESA´LEBE Tilkisi çok olan yer.
MESALİB Eksiklikler. Ayıplar. Kusurlar.
MESALİH (Maslahat. C.) Maslahatlar. İşler.
MESALİH-İ MÜRSELE (Bak: Maslahat-ı mürsele)
MESALİK (Meslek. C.) Meslekler. Tutulan yollar. Süluk edilen yollar.
MESALL Kabından çıkmış nesne.
MESAM (Mesâmet) Duracak yer.
MESAMAT (Bak: Mesammât)
MESAMİ´ (Misma´. C.) Kulaklar. * İşitme âletleri.
MESAMİR (Mismar. C.) Mıhlar, çiviler.
MESAMM (Mesemm. C.) İnsan veya hayvan cildi üzerindeki teneffüse yarayan küçük delikler, gözenekler.
MESAMM-ÜL CİLD Tıb: Cilt üzerindeki küçük delikler.
MESAMMÂT (Mesâmm. C.) Mesammlar. Delikler, gözenekler.
MESANE Sidik torbası. Sidik kavuğu.
MESANÎ (Mesnâ. C.) Bir şeyin tekrarı. İki. Çift. Mükerrer.
MESANİD (Mesned. C.) Mesnedler. Dereceler. Rütbe ve mevkiler.
MESANİD-İ ÂLİYE Yüksek rütbeler, âli mevkiler.
ME´SAR (C.: Meâsır) Hapsetmek. * Hapsedecek yer.
MESARİB (Mesrebe. C.) Otlaklar, çayırlar, mer´alar. * Karından göğüse kadar olan yerde biten kıllar.
MESARİH (Mesrah. C.) Çayırlar, otlaklar, mer´alar.
MESARR (Meserret. C.) Sevinçler, meserretler. Sürurlar. Zevkler.
MESAS Esas, asıl, kök.
MESATIR (Mistar. C.) Cetveller, mistarlar. Çizgi çizme için kullanılan âletler.
MESAVİ (Mesvâ. C.) Meskenler. Haneler. Evler.
MESAVİ (Su´. C.) Kötü haller. Fenalıklar. Seyyieler. (Mehâsinin zıddı.)
MESAVİ-İ MEDENİYYET Medeniyyetin fenalıkları, kötülükleri. (İsraf ve sefahet gibi)
MESAVİK Misvaklar.
MESBAA Yırtıcı ve vahşi hayvanların çok olduğu yer.
MESBAH Doğacak yer ve zaman. Tulu´ edecek yer. Tulu´ edecek vakit.
MESBE´ Şarabı satın almak. * Dağ içinde olan yol.
MESBERE Kadının veled getirdiği yer. * Devenin yavruladığı yer.
MESBUK Geçmiş. * Sebkedilmiş. Arkada bırakılmış. Başkasından geri kalmış. * İlmihalde: Evvelce imamla namaza durmamış olup, sonradan imama uyan.
MESBUK-UL EMSÂL Benzerleri ve emsali önceleri de görülmüş ve geçmiş.
MESBUK-ÜL HİDME Hizmet ve emeği geçmiş.
MESBUK-ÜZ ZİKR Adı ve zikri geçmiş, bahsedilmiş.
MESBUK (Sebk. den) Kalıba dökülmüş.
MESBUT Meyyit, ölü. * Deli, aklı gitmiş.
MESCEN Cezaevi, zindan, hapishâne.
MESCİD Secde edilen yer. Namazgâh. Cami yerine kullanılan namaz yeri.
MESCİD-İ AKSÂ Kudüs´te çok eskiden gelen peygamberlerin (A.S.) yaptırdıkları mâbed.
MESCİD-İ HARAM Mekke-i Mükerreme´de ve içinde Kâbe´nin bulunduğu en büyük, mukaddes ibadet yeri. (Bak: Kâbe)
MESCUD Secde edilmiş. Kendisine secde edilmiş olan. Allah (C.C.)
MESCUM Saçılmış, dökülmüş.
MESCUN Hapsedilmiş.
MESCUR Sulu süt. * Dizilmiş salkım olmuş inci. * Yanmış. * Kızdırılmış. * Doldurulmuş. Taşkın su. * Alevli ateş, kızgın fırın. * Deniz. * Boş. * Muhtelit. * Mc: Firavun´un battığı deniz.
MESD İp bükmek.
MESDUD Seddedilmiş. Kapatılmış. Hududlanmış.
MESDUL Salıverilmiş, serbest bırakılmış.
MESED Hurma lifi. * Liften yapılan ip. * Deve kılından ve yününden yapılan urgan. * Yemen diyarında biten bir ağacın adı. * Bağ.
ME´SEDE Arslanlı yer.
MESEKE (C: Misek) Fil kemiğinden veya deniz boğası kemiğinden yapılan bilezik.
MESEL Bir umumi kaideye delâlet eden meşhur söz. Ata sözü. İbretli ve küçük hikâye. * Dokunaklı ve mânalı söz. * Benzer. Misil. * Delil. Hüccet.
MESEL-UL A´LÂ En kıymetli, en güzel misal. En güzel ta´rif ve söz.
MESEL Suyun aktığı yer.
MESELA Misal olarak, söz gelişi, şunun gibi, örnek tarzında.
MES´ELE Düşünülecek iş ve husus. Halledilmesi lâzım iş. Ehemmiyetli iş. * Savaş, muharebe, ceng, harp.
MES´ELE-İ HİLÂFİYE Hakkında ihtilaf bulunan mes´ele. (Bak: Hilâf)
MESELE Gölgelik.
MESELEN Misâl ve örnek olarak. Söz gelişi. Meselâ.
ME´SEM (Me´seme) Günah. Kabahat, suç.
MESEMM (C.: Mesâmm) Tıb: Cild üzerindeki küçük delik. Gözenek.
MESEMME (C.: Mesâmm-Mesâmmât) Ciltteki ufak delik. Gözenek.
MESEN Kişinin bevlini tutmaya âciz olması. Bir kimsenin, idrarını tutamaması.
MESER f. Soğuk, berd. * Buz.
ME´SERE (Meâsir) Eskiden kalma güzel eser. * Cömertlik. * Güzel hareket ve fiil.
MESERRAT (Meserret. C.) Meserretler, sevinçler, sürurlar.
MESERRET Sevinç. şenlik. Sürur.
MESERRETÂVER f. Sevinç ve meserret getiren. Sürurlandıran. Sevindiren. Sevindirici.
MESERRETEFZÂ f. Meserret. Sevinç ve süruru arttıran.
MESERRETENGİZ f. Sevindiren. Meserret meydana getiren.
MESFİYY Üç kez karısı ölmüş adam. (Üç kez kocası ölmüş kadına "mesfiye" derler.)
MESFU´ Nazar değmiş.
MESFUH Dökülüp akıtılmış olan. * Dağ eteği.
MESFUK (Sefk. den) Sefkedilmiş. Dökülüp akıtılmış olan.
MESFUR Yazılmış, adı geçmiş. (Bu tabir, eskiden daha ziyade hakaret görmesi icabeden aşağılık kimseler hakkında kullanılırdı.)
MESGABE Açlık. Meşakkat ve yorgunluk içinde açlık.
MESGUR Dişi düşmüş kimse.
MESH El sürme. * Silme. * Abdest alırken başı ıslâk temiz el ile sığamak. * Taramak.
MESH Bir şeyin suretini çirkin ve kötü hale çevirmek. * Hayvanı kovarak koşturup onu sıkıştırmakla yormak, bitâb hale getirmek.
MESHA´ İnişi ve yokuşu olmayan düz yer. Düzlük. * Ufak taşlı, otsuz düz yer. * Yürüdüğünde iki uyluğu birbirine sürüşen zayıf kadın. * Uylukları ince ve zayıf olan kadın.
MESHARA (C.: Mesâhir) Maskara.
MESHEK Yel gidecek yer.
MESHELE Yumuşak yer. * Alçak yer.
MESHUF Susamış. Suya kanamamış.
MESHUK (Sahk. dan) Döğülerek toz haline getirilmiş.
MESHUN Isıtılmış.
MESHUR Büyülenmiş, kendine sihir yapılmış. * Büyülü gibi tutkun.
MESHUT Beğenilmeyen iş.
MESİH Bir şey üzerined eli yürütmek, bir şeyden ondaki eseri gidermek demektir. * İsa Aleyhisselâm´ın bir ismidir. Elini sürdüğü, meshettiği hastaların iyileşmesinden kinâye olarak "İsa Mesih" denmiştir.(Rivayetlerde Hazret-i İsa Aleyhisselâm´a Mesih nâmı verildiği gibi her iki deccala dahi Mesih nâmı verilmiş ve bütün rivâyetlerde Min-fitneti mesihid-deccal, min-fitneti-mesihid-deccal denilmiş. Bunun hikmeti ve te´vili nedir Elcevab: Allahu a´lem bunun hikmeti şudur ki: Nasıl ki emr-i İlâhî ile İsa Aleyhisselâm, Şeriat-ı Museviye´de bir kısım ağır tekâlifi kaldırıp şarap gibi bazı müştehiyatı helâl etmiş. Aynen öyle de; büyük deccal şeytanın iğvası ve hükmü ile şeriat-ı İseviyenin ahkâmını kaldırıp hristiyanların hayat-ı içtimaiyelerini idare eden rabıtaları bozarak, anarşistliğe ve "Ye´cüc ve Me´cüc"e zemin hazır eder. Ve İslâm deccalı olan Süfyan dahi, Şeriat-ı Muhammediye Aleyhissalâtü Vesselâm´ın ebedî bir kısım ahkâmını nefis ve şeytanın desiseleri ile kaldırmağa çalışarak hayat-ı beşeriyenin maddi ve mânevi râbıtalarını bozarak serkeş ve sarhoş ve sersem nefisleri başıboş bırakarak hürmet ve merhamet gibi nurani zincirleri çözer; hevesât-ı müteaffine bataklığında, birbirine saldırmak için cebri bir serbestiyet ve ayn-i istibdad bir hürriyet vermek ile dehşetli bir anarşistliğe meydan açar ki, o vakit o insanlar gayet şiddetli bir istibdaddan başka zabt altına alınamaz. Ş.)
MESİH-ÜD DECCAL Deccal´a da bu isim verilmesinin bir sırrı şudur ki: Bir gözü silik, yani kör ve ayıplı olmasındandır. Sadece bu dünyayı görüp, âhireti görecek gözünün kör olmasındandır. * Mesih, uğursuzluğundan nâşi Deccal´ın lâkabıdır. Nakşı silinmiş para, çok gezen adam, çok cima´ eden kimse, yalancı, kezzab ve bir tarafında gözü silik olan adama denir. (L.R.)Hak Dini Kur´an Dili, Cilt: 5, sh: 4172´de şu tafsilât vardır: (Yalancı bir Mesih demektir. Vârid olan hadis-i şeriflerde; Deccal; bir yalancı ve halkı aldatmakta meharetli bir sahtekârdır ki, kâfirliği sahtekârlığı yüzünden belli olduğu hâlde bir takım harikalar göstererek uluhiyyet da´vâ eder. Deccalın bu suretle yalancı bir Mesih olması, onun hıristiyanlık taklidi altında zuhur edeceğini anlatır.) (Bak: Deccal)
MESİH Yağ sürülmüş.
MESİH Mesh olunmuş. Başka bir şekle, hayvan kılığına girmiş. * Şuurunu kaybedecek hale gelen. Sarhoş ve şuursuz. * Acibe. Garibe. * Güzelliği olmayan. * Tuzsuz ve tatsız yemek.
MESİHA (C: Mesâyih) Gümüş parçası. * İyi ve yeni yay.
MESİHÎ (Mesihiyye) Hristiyan. Hristiyanlığa âit. Hz. İsâ Aleyhisselâma âit ve ona müteallik.
MESİHİYYUN Hristiyanlar.
MESİK Pinti, hasis, cimri.
MESİL Benzer. Misil. Gibi. Şibih. Eş. Nazir.
MESİL Su yatağı. Suyun akacak olduğu yer, boru.
MESİR Seyretmek. * Yol yol alacalı elbise.
MESİRE Seyredilecek, gezilecek yer. Tenezzüh ve gezme yeri. * Seyir.
MESİREGÂH f. Seyir yeri. Seyrangâh.
MESİS Cimâ etmek. * Yapışmak.
MESİT Küçük sel.
MESK (C: Müsuk) Deri.
MESKAB Yakın olacak yer.
MESKAT Doğum yeri. * Düşecek yer.
MESKAT-I RE´S Bir kimsenin doğduğu yer.
MESKAT (C: Mesâk-Mesâki) Su maslağı.
MESKEN Ev. Sâkin olunacak yer. Hâne.
MESKENE Tevazu etmek, alçakgönüllülük göstermek.
MESKENET Miskinlik. Tembellik. Uyuşukluk. Bitkinlik. Beceriksizlik. Fakirlik. Yoksulluk.
MESKENET-FİKEN f. Miskinliği gideren.
MESKENİYET Mesken oluş. Sâkin olup durulacak yer olmak.
MESKIT Düşecek yer.
MESKUB Delikli. Delinmiş.
MESKUB Kalıba dökülmüş. Akıtılmış.
MESKUK (Meskuke) Sikkeli. Damgası vurulmuş. * Para hâline konulmuş.
MESKUKAT (Meskuk. C.) Sikke hâline getirilmiş mâdeni paralar. Akçeler.
MESKUM Hasta ve yoksul kimse.
MESKUN İçinde oturanları olan yer. İnsan bulunan şenlenmiş yer.
MESKUR Sarhoş olan.
MESKUT Söylenmemiş. Sükut edilmiş. Hakkında bir şey söylenmemiş.
MESL (C: Mislân) Yer yarığı.
MESLAH Mezbaha. Davar kesilen yer.
MESLAH (C.: Mesâlih) Tulu decek yer, doğacak yer. * Bir şey gözetecek yüksek yer.
MESLAHA Sınır kalesi. Derbent.
MESLEB Zorla birşey alınan yer. Zorla alma yeri.
MESLEBE (C.: Mesâlib) Eksik, kusur, noksanlık, ayıp.
MESLEC Karlık.
MESLEK Yol. Usul. Gidiş. * San´at. Geçim için tutulan yol. * Sistem. * Mezheb. Mâneviyatta tutulan yol.(Sen, mesleğini ve efkârını hak bildiğin vakit, "mesleğim haktır veya daha güzeldir" demeye hakkın var. Fakat "yalnız hak benim mesleğimdir" demeye hakkın yoktur. $ sırrınca insafsız nazarın ve düşkün fikrin hakem olamaz. Başkasının mesleğini butlan ile mahkûm edemez. M.)
MESLEK-İ MÜTEASSİFE Sapık meslek.
MESLEKÎ (Meslekiyye) Meslekle alâkalı. Mesleğe ait.
MESLES (C: Mesâlis) Üçer üçer olmak. * Üç kıllı tanbur.
MESLU´ Vücudunda ur bulunan kimse.
MESLUB Selbedilmiş. Soyulmuş. Alınmış. Giderilmiş.
MESLUB-ÜL AKL Aklı alınmış. Deli.
MESLUB-ÜŞ ŞUUR Anlayışsız, idraksiz, şuursuz.
MESLUC Yutulmuş, bel´olunmuş.
MESLUFE Düzelmiş yer. * Kabuksuz arpa ve buğday.
MESLUH Derisi yüzülmüş. Teslih edilmiş.
MESLUK Kaynamış.
MESLUL Çekilmiş. Kınından çıkmış kılınç. * Din uğruna kendini fedâ eden kahraman. * Tıb: Verem.
MESLUS Deli, divane.
MESLUS Üç kat olan nesne. * Üçte biri alınmış.
MESLUT Mağlub. Yenilmiş. * Zayıf, cılız, arık.
MESLUT Kemiği üzerinden eti sıyrılmış. * Tıraş edilmiş. Yontulmuş.
MESMEL Sığınacak yer.
MESMESE Karıştırmak.
MESMESE (MİSMÂS) Karışık ve mültebis olmak.
MESMU´ Dinlenilen. İşitilen. * Duyulmuş. İşitilmiş.
MESMUA Duyulmuş. Kulakla dinlenmiş olan.
MESMUÂT İşitilenler. Duyulanlar.
MESMUD Fukarânın çok istemesinden vere vere hiç birşeyi kalmayan kimse.
MESMUM Zehirlenmiş. Ağu katılmış. Zehirli.
MESMUMEN Zehirli olarak. Zehirlenmiş olarak.
MESMUR Cismen ufak olmakla beraber, sinirleri kuvvetli olan adam.
MESMUS Zehirli.
MESNA İkişer ikişer. * Derenin büklüm ve boğaz yeri. * Çalgının ikinci teli.
MESNA Bevlini tutmaya kadir olmayan kadın. (Müz: Emsen)
MESNED Dayanacak yer, nokta. * Mertebe. Makam. * Destek.
MESNED-İ MEŞİHAT Şeyhül-islâmlık mertebe ve mevkii.
MESNEDNİŞİN f. Bir mesned veya makamda bulunan.
MESNEVÎ İkilik manzume. Her beyti ayrı kafiyeli olan manzume.
MESNEVÎ-İ NURİYE Aslı Arapça olup, sonradan tercemesi de yapılmış olan Risale-i Nur Külliyatı´ndan bir eserdir.
MESNEVÎ-İ ŞERİF Mevlâna Celaleddin-i Rumî´nin meşhur farsça olan eserinin ismi. (Bak: Mevlâna Celaleddin-i Rumî)
MESNEVİYYAT (Mesnevî. C.) Mesnevi tarzında yazılmış olan eserler.
MESNUN Sünnet olan. Sünnet olmuş olan. * Âdet edilen şey. * Bilenmiş bıçak. * Üzerinden ömürler geçmiş olan. * Şekillendirilmiş. * Kalıba dökülmüş. * Kokusu değişmiş.
MESRA Gece vakti yola çıkma.
MESRA(T) Çok olmak. Çok olacak yer.
MESRAH (C.: Mesârih) Çayırlık, otlak, mer´a.
MESRAT Adet çokluğu.
MESREBE (C.: Mesârib) Deve ve koyun sürülerinin çayırlık, mer´a, otlakları. * Vücudda karından göğüse kadar olan kıllı yer.
MESRECE Gece kandili konulan şişe.
MESRUBE Uzun saç. * Saç kesecek âlet.
MESRUD f. Sihir, efsun, büyü.
MESRUD (Serd. den) Söylenmiş, bilidirilmiş, mezkur. Serdolunmuş.
MESRUDAT (Mesrud. C.) Söylenenler. Bildirilmiş olan şeyler.
MESRUDE Ulaştırmak. * Zırh halkalarının birbirine girmesi.
MESRUE Çekirgenin yumurtasını döktüğü yer.
MESRUK Çalınmış, sirkat edilmiş olan.
MESRUR Sevinçli. Sürurlu. Meserretli. Merâmına ermiş.
MESRURİYET Sevinçlik. Sürur içinde oluş. Dileğine ermiş olanın hâli.
MESS Yapışmak, değmek, dokunmak. * Meydana gelmek.
MESS-İ HÂCET Lüzum görülme, iktiza etme, gerekme.
MESSAH Ölçü âletleriyle arazi ölçen. Mühendis. * (Mesh. den) Uğuşturan, mesheden. Masaj yapan. Dellâk.
MEST Adamın elini deve karnında yavrunun yattığı yere sokması. * Bağırsak içinde iken sıvayıp çıkarmak.
MEST Ayakkabı. * Sarhoş. Aklı başında olmayan. Kendinden geçercesine haz duymak mânasında "mest olmak" şeklinde kullanılır.
MEST-İ ELEST Elest meclisinde hitab-ı İlahî ile mest olan.
MEST-İ HARAB Çok sarhoş olmuş kimse.
MEST-İ MÜDAM Her zaman, devamlı sarhoş.
MEST-İ SERŞAR Haddinden fazla sarhoş, çok sarhoş.
MEST-İ TEMAŞA Seyretme sarhoşu. Bakıp seyretmekten sarhoş gibi olan.
MESTAN (Mest. C.) f. Sarhoşlar.
MESTANE Sarhoşcasına. Sarhoş bir kimseye yakışır surette.
MESTÎ f. Sarhoşluk.
MESTÎ-ÂVER f. Bayıltıcı, sarhoş edici.
MESTÎ-BAHŞ f. Sarhoşluk veren, sarhoş edici. Bayıltıcı.
MESTUR Örtülmüş. Setredilmiş. Gizlenmiş. (Bak: Tesettür)
MESTUR Satırlanmış. Çizilmiş. Yazılmış.
MESTURE Örtülü kadın. İslâmiyetin emrettiği şekilde örtülmesi farz olan yerlerini örtmüş olan kadın. (Bak: Tesettür) * Gizli tutulan resmi işlerde harcanmak için hükümetin emrine verilen para. (Buna tahsisat-ı mesture de denir.)
MESUBAT (Mesube. C.) İyiliğe karşı Allah (C.C.) tarafından verilen mükâfatlar.
MESUBE (C.: Mesubât) İyiliğe karşı Cenab-ı Hakk´ın vereceği mükâfat.
MESUBE (MUSİBE) (C: Mesâyib) Belâ, zahmet. * Mekruh emir.
MES´UD Saadetli, iman ehli olan, bahtiyar. Mutlu.
MES´UDANE f. İman ehline, bahtiyar olana yakışır halde. Saadetlice. Cenab-ı Hakk´ın emrine, rızasına uygun şekilde. Sevinçli ve ferahlıkla.
MES´UDİYET Mes´udluk, kutluluk, bahtiyarlık.
MESUK (Sevk. den) Sevkolunan. İleri sürülen, yollanan. Gönderilen.
MESUK-U LEHU-L-KELÂM Kelâmın söyleniş gayesi, garazı ve maksadı.
MESUK-UN LEH Bir mânaya sevk olan, mânaya göre söylenen söz. Asıl mevzu (siyaka doğru) ve maksad için söylenen söz.
MES´UL Yaptığı iş ve hareketlerden hesap vermeğe mecbur olan. Mes´uliyetli. Bir işin idâresi kendisine âit olan. * Ceza verilmiş olan.
MESULAT Azab, ukubet. Cezâ çekme.
MESULE (C: Mesulât) Azap vermek, eziyet etmek. * Hayvanı oka nişan edip atmak yahut diri iken bir tarafını kesmek.
MES´ULİYET Mes´ul olma hâli. Yaptığı iş ve hareketten hesap vermeğe mecbur oluş.
ME´SUM Günahlı, suçlu, maznun.
ME´SUR Esir edilmiş. * Hürriyeti alınmış olan.
ME´SUR(E) Ecdaddan rivayet edilen. * Meşhur. * İtibarlı. Beğenilmiş olan. * Rivayet yolu ile öğretilmiş meşhur ve mühim haberler. * Bir kılınç ismi.
MESUS Yavan su. * Panzehir taşı.
MESÜNN (Mesünniyyet) Yaşlı olmak. (Bak: Müsinn)
MESV Mürr dedikleri acı yemen zamkı.
MESVA (Mesâvi. den) Mesken, hane, ev, me´va. Yurt.
MESVERE (C: Mesâvir) Minder.
MEŞ´ Kesbetmek, kazanmak. * Toplamak, cem´etmek. Davar sağmak.
MEŞA Havuç.
MEŞA´ Duyulan, intişar eden, açıklanan, yayılan. Etrafa yayılmış olan. * Bölünmeyip ortaklaşa kalmış olan. Müşterek olan.
MEŞA´ Evlad çokluğu.
MEŞ´AB Yol, tarik.
MEŞACİR (Meşcer ve Meşcere ve Meşcire. C.) Koruluklar, ağaçlık yerler.
MEŞAD Mukavemet ve galebe yeri.
MEŞAET Taleb etme, isteme, dileme, arzulama.
MEŞAGİL Meşguliyetler. İşler. Meşgaleler.
MEŞAGİL-İ DÜNYEVİYE Dünyâ meşgaleleri.
MEŞAGİL-İ KESÎRE Aşırı meşguliyetler.
MEŞAGİL-İ UHREVİYE Ahirete ait çalışmalar. Din için yapılan çalışmalar.
MEŞAHAT (Bak: Müşahha)
MEŞAHİD Meşhedler. Şehidlikler. * İnsanların toplanacağı yerler.
MEŞAHİR Meşherler. Teşhir olunan yerler.
MEŞAHÎR Meşhurlar. Çok kimselerce tanınanlar.
MEŞAHİR-İ ÜDEBÂ Meşhur edibler.
MEŞAÎ Meşşaiyyundan olan kimse. (Bak: Meşşaiyyun)
MEŞAİL (Meş´al ve Meş´ale. C.) Meşaleler.
MEŞAİM (Meşime. C.) Dölyatakları, ana rahimleri.
MEŞAÎM (Meş´um. C.) Uğursuz olan şeyler. Meş´um şeyler.
MEŞAİN (Şeyn. C.) Kabahatler, ayıp ve lekeler.
MEŞAİR (Meş´ar. C.) Beş duygu, his. Hasseler. * Akıl ve vahiy. * Hacı olmadan evvel durulması lâzım gelen mühim makamlar.
MEŞAİYYUN (Bak: Meşşâiyyun)
MEŞAKİ (Mişkât. C.) İçerisine lâmba, kandil gibi şeyler koymak üzere duvarda yapılan küçük hücreler, oyuklar.
MEŞÂKK Eziyetler. Sıkıntılar. Meşakkatler. Mihnetler.
MEŞÂKK-I HAYAT Hayatın meşakkat, zahmet ve sıkıntıları.
MEŞÂKKA Muhalefet ve adâvet etmek. Karşı gelip düşmanlık yapmak.
MEŞAKKAT Zahmet. Sıkıntı. Güçlük. Zorluk. (Bak: Himmet)
MEŞ´ALE Aydınlatıcı âlet. Lâmba, kandil. Ucunda ateş yanan değnek.
MEŞ´ALE-İ DİL Gönül meş´alesi.
MEŞ´ALKEŞ f. Meş´aleci.
MEŞAMM (şemm. den) Koku alacak yer. Burun. Geniz.
MEŞ´AR (C: Meşâır) Bilecek yer.Hasse. Duygu. * Hacıların ziyaret ettikleri yerler.
MEŞ´AR-ÜL HARAM Hac zamanında ziyaret edilecek muayyen yer. Cebel-i Kuzah, Müzdelife´de bir yerin ismi.
MEŞARE Bostan. Tarla. * Çiftçiler arasında meşhur olan tahta yer.
MEŞARIK Güneşin doğduğu taraflar. Şark tarafları.
MEŞARİ´ Caddeler. Doğru ve açık yollar. * Su akan oluklar.
MEŞARİB Meşrebler. Mizaclar. Tabiatlar. Huylar. * Fehimler. Anlayışlar. Ahlâklar. * Su içecek şeyler. Maşrabalar. * Köşkler.
MEŞARİT (Mişrat. C.) Keskin bıçaklar. Ameliyatta kullanılan keskin hekim bıçakları.
MEŞAŞ Beyaz servi.
MEŞATÎ (Meştâ. C.) Kışlıklar. Kış mevsiminde barınılacak yerler.
MEŞAVÎZ (Mişvâz. C.) Sarıklar.
MEŞAYİH Şeyhler. Pirler. İhtiyarlar.
MEŞBU´ Tok. Doymuş. Kanmış.
MEŞBUB (C.: Meşâbib) İki ayağı beyaz olan at. * Güzel nesne.
MEŞC Karıştırmak. Haltetmek.
MEŞCER (Meşcere) Ağaçlık yer, koru, şeceristan.
MEŞCUC Yüzü gözü yaralanmış olan.
MEŞCUN Yarılmış.
MEŞDEN (C: Meşâdin) Buzağısı büyük olup anasından müstağni olan dişi geyik.
MEŞDUD (Meşdude) Kuvvetlice bağlanmış olan. Sıkıca bağlı. Sıkı.
MEŞDUH Şaşkın, şaşırmış. Ürküp korkmuş.
MEŞE Bir cins ağaç. Odunu sert, sağlam ve parlak olur.
MEŞEGÂH f. Meşelik. Meşe ağaçlarının bulunduğu yer.
MEŞ´EME Sol taraf. Sol. * Kötü. Uğursuz.
MEŞERE Dış kısım.
MEŞERRE Eyerin içine konulan yastık.
MEŞFER (C: Meşâfir) Sarkık hayvan dudağı.
MEŞFU´ Müşterek sınırlı gayrimenkul.
MEŞGALE İş. Meşguliyyet. Boş durmayış.
MEŞGEL f. Yol kesen, haydut, şaki, eşkiyâ.
MEŞGUF(E) (Şagaf. dan) Âşık, tutkun. Sevgi ve aşk yüzünden deli olmuş.
MEŞGUL (Şugl. den) Bir işle uğraşan. * Dalgın. * Doldurulmuş, tutulmuş, işgal olunmuş.
MEŞGULİYET Meşgul olma, bir iş yapma. * Uğraşılan ve meşgul olunan şey.
MEŞHED Bir kimsenin şehid düştüğü yer. Şehidlerin mezarlığı olan yer. * İnsanların cemaat olarak hazır olacakları yer. * Şehâdet yeri. Hz. Hüseyinin (R.A.) Kerbelâdaki şehid düştüğü yer. * İranda bir şehir adı.
MEŞHER Teşhir yeri. Gösterme yeri. Sergi.
MEŞHER-İ A´ZAM Büyük teşhir yeri. Ahiret meydanı. Haşir meydanı.
MEŞHERGÂH f. San´at-ı İlâhiyyenin gösterildiği yer, yeryüzü. * Teşhir yeri. Sergi.
MEŞHUD Görünen. Şehadet edilen. * Resul-u Ekrem´in (A.S.M.) dünyaya teşrifinden ve risaletinden önce meleklerce ve enbiya hazerâtının dilinde nübüvvet ve risaletlerine şehâdet edilmiş olduğundan kendilerine verilen bir isim. * Suç üstü yakalanan. * Göz ile görülmüş. * Cuma günü. * Kıyâmet günü.
MEŞHUDÂT Görünenler. Seyredilenler. Hislerimizle ve gözlerimizle görüp bildiğimiz ve bazı evliyanın keşfen gördükleri.("Fütuhât-ı Mekkiye" sâhibi Muhyiddin-i Arab (K.S.) ve "İnsan-ı Kâmil" denilen meşhur bir kitabın sâhibi Seyyid Abdülkerim (K.S.) gibi evliyâ-i meşhure, küre-i arzın tabakat-ı seb´asından ve Kaf Dağı arkasındaki Arz-ı Beyzâdan ve Fütuhatta Meşmeşiye dedikleri acâibden bahsediyorlar. "Gördük" diyorlar. Acaba bunların dedikleri doğru mudur Doğru ise; halbuki, bu yerlerin yerde yerleri yoktur. Hem coğrafya ve fen onların bu dediklerini kabul edemiyor. Eğer doğru olmazsa, bunlar nasıl veli olabilirler Böyle hilâf-ı vâki ve hilâf-ı hak söyleyen nasıl ehl-i hakikat olabilir Elcevap: Onlar ehl-i hak ve hakikattırlar; hem ehl-i velâyet ve şuhuddurlar. Gördüklerini doğru görmüşler, fakat ihâtasız olan hâlet-i şuhudda ve rü´ya gibi rü´yetlerini tâbirde verdikleri hükümlerinde hakları olmadığı için, kısmen yanlıştır. Rüyadaki adam kendi rü´yasını tâbir edemediği gibi, o kısım ehl-i keşf ve şuhud dahi rü´yetlerini o halde iken kendileri tâbir edemezler. Onları tâbir edecek, "Asfiyâ" denilen verâset-i nübüvvet muhakkikleridir. Elbette o kısım ehl-i şuhud dahi, Asfiya makamına çıktıkları zaman, Kitab ve Sünnet´in irşadiyle yanlışlarını anlarlar, tashih ederler; hem etmişler.Şu hakikatı izah edecek şu hikâye-i temsiliyeyi dinle. Şöyle ki:Bir zaman ehl-i kalb iki çoban varmış. Kendileri ağaç kâsesine süt sağıp yanlarına bıraktılar. Kaval tâbir ettikleri düdüklerini, o süt kâsesi üzerine uzatmışlardı. Birisi "uykum geldi" deyip yatar. Uykuda bir zaman kalır. Ötekisi yatana dikkat eder, bakar ki; sinek gibi bir şey, yatanın burnundan çıkıp, süt kâsesine bakıyor ve sonra kaval içine girer, öbür ucundan çıkar gider, bir geven altındaki deliğe girip kaybolur. Bir zaman sonra yine o şey döner, yine kavaldan geçer, yatanın burnuna girer; o da uyanır. Der ki: "Ey arkadaş! Acib bir rü´ya gördüm." O da der: "Allah hayır etsin, nedir " Der ki: "Sütten bir deniz gördüm. Üstünde acib bir köprü uzanmış. O köprünün üstü kapalı, pencereli idi. Ben o köprüden geçtim. Bir meşelik gördüm ki, başları hep sivri. Onun altında bir mağara gördüm, içine girdim, altun dolu bir hazine gördüm. Acaba tâbiri nedir "Uyanık arkadaşı dedi: "Gördüğün süt denizi, şu ağaç çanaktır. O köprü de, şu kavalımızdır. O başı sivri meşelik de şu gevendir. O mağara da, şu küçük deliktir. İşte kazmayı getir, sana hazineyi de göstereceğim." Kazmayı getirir. O gevenin altını kazdılar. İkisini de dünyada mes´ud edecek altunları buldular.İşte, yatan adamın gördüğü doğrudur, doğru görmüş, fakat rü´yâda iken ihâtasız olduğu için tâbirde hakkı olmadığından, âlem-i maddi ile âlem-i mâneviyi birbirinden farketmediğinden, hükmü kısmen yanlıştır ki, "Ben hakiki maddi bir deniz gördüm." der. Fakat uyanık adam, âlem-i misâl ile âlem-i maddiyi farkettiği için tâbirde hakkı vardır ki, dedi: "Gördüğün doğrudur, fakat hakiki deniz değil; belki şu süt kâsemiz senin hayâline deniz gibi olmuş; kaval da köprü gibi olmuş ve hâkezâ..." Demek oluyor ki: Alem-i maddi ile âlem-i ruhâniyi birbirinden farketmek lâzım gelir. Birbirine mezcedilse, hükümleri yanlış görünür. Meselâ: Senin dar bir odan var; fakat dört duvarını kapayacak dört büyük âyine konulmuş. Sen içine girdiğin vakit, o dar odayı bir meydan kadar geniş görürsün. Eğer desen: "Odamı geniş bir meydan kadar görüyorum." doğru dersin. Eğer "Odam bir meydan kadar geniştir." diye hükmetsen, yanlış edersin. Çünki, âlem-i misâli, âlem-i hakikiye karıştırırsın.İşte Küre-i Arz´ın tabakat-ı seb´asına dâir, bâzı ehl-i keşfin, Kitab ve Sünnet´in mizaniyle tartmadan beyan ettiği tasvirat, yalnız coğrafya nokta-i nazarındaki maddi vaziyetten ibâret değildir. Meselâ, demişler: "Bir tabaka-i Arz, cin ve ifritlerindir. Binler sene genişliği var." Halbuki bir-iki senede devredilen küremizde, o acib tabakalar yerleşemez. Fakat âlem-i mâna ve âlem-i misâlde ve âlem-i berzah ve ervâhda küremizi bir çamın çekirdeği hükmünde farzetsek, ondan temessül ve teşekkül eden misâli şeceresi, o çekirdeğe nisbeten koca bir çam ağacı kadar olduğundan, bir kısım ehl-i şuhud, seyr-i ruhânilerinde, Arz´ın tabakalarından bâzılarını âlem-i misalde pek çok geniş görüyorlar; binler sene bir mesafe tuttuklarını görüyorlar. Gördükleri doğrudur; fakat âlem-i misâl sureten âlem-i maddiye benzediği için, iki âlemi memzuç görüyorlar; öyle tâbir ediyorlar. Alem-i sahveye döndükleri vakit, mizansız olduğu için, meşhudatlarını aynen yazdıklarından hilâf-ı hakikat telâkki ediliyor. Nasıl küçük bir âyinede büyük bir saray ile büyük bir bahçenin vücud-u misaliyeleri onda yerleşir. Öyle de: Alem-i maddinin bir senelik mesafesinde, binler sene vüs´atında vücud-u misâli ve hakaik-ı mâneviye yerleşir.HATİME : Şu mes´eleden anlaşılıyor ki: Derece-i şuhud, derece-i imân-ı bilgaybdan çok aşağıdır. Yâni: Yalnız şuhuduna istinad eden bir kısım ehl-i velâyetin ihâtasız keşfiyatı, verâset-i nübüvvet ehli olan Asfiya ve Muhakkikinin şuhuda değil, Kur´ana ve vahye, gaybi fakat sâfi, ihâtalı doğru hakaik-ı imâniyelerine dâir ahkâmlarına yetişmez. Demek bütün ahval ve keşfiyatın ve ezvak ve müşâhedatın mizânı: Kitab ve Sünnettir. Ve mehenkleri, Kitab ve Sünnetin desâtir-i kudsiyeleri ve Asfiya-i Muhakkikînin kavanin-i hadsiyeleridir. M.)
MEŞHUDİYYET Gözle görüş. şâhid oluş. şâhidlik.
MEŞHUM Cesaretli. Sözü geçer kimse. Zeyrek. Zeki. Akıllı. * Korkmuş. Korkutulmuş. * Çok güzel hareketli at.
MEŞHUN Doldurulmuş. Dolu. Dopdolu.
MEŞHUN-U MESÂRR Sevinçler ve zevklerle dolu.
MEŞHUR Tanınmış, herkesin bildiği. Çoklarının bildiği.
MEŞHURAT (Meşhur. C.) Şöhret kazanmış ve meşhur olmuş kimseler. Şöhretliler.
MEŞHUR HADİS VEYA HADİS-İ MEŞHUR Asr-ı evvelde, Ahâdi hadis kabilinden iken ikinci asırda iştihar edip, kizb üzerine ittifakları aklen tecviz olunmayan bir cemaat tarafından rivâyet olunan hadis. İlm-i yakin derecesinde karib bir surette kalbe itmi´nan verir.
MEŞÎ Yürüyüş. Gidiş. Doğru yola gitmek.
MEŞÎB İhtiyarlık. Yaşlılık. Saç ağarması.
MEŞÎD Harçla yapılmış sağlam bina. Sıvanmış bina.
MEŞİET Meşiyyet. Dilemek. İrade. Arzu. Matlub. Murad. İstek.
MEŞİET-İ HÂSSA-İ İLÂHİYYE Allah´a ait, O´na mahsus meşiet, dilek, arzu ve işler.
MEŞİH Göğsü çukur, kanbur.
MEŞİHAT Mürşidlik, şeyhlik. * Eskiden İstanbul´da din işlerini tedvir eden Osmanlı Devletinin Diyanet İşleri Dairesi.
MEŞİHAT-I İSLÂMİYYE İslâmî işlerin ilmî mes´eleleri ile uğraşan devlet dairesi.(Zaman gösterdi ki, hilâfeti temsil eden şu Meşihat-ı İslâmiyye, yalnız İstanbul ve Osmanlılara mahsus değildir. Umum İslâma şâmil bir müessese-i celiledir. Bu sönük vaziyetle, değil koca âlem-i İslâmın, belki yalnız İstanbul´un irşadına da kâfi gelmiyor. Öyle ise, bu mevki öyle bir vaziyete getirilmelidir ki, âlem-i İslâm ona itimad edebilsin. Hem menba´, hem ma´kes vaziyetini alsın. Âlem-i İslâma karşı vazife-i diniyesini hakkiyle ifa edebilsin.Eski zamanda değiliz. Eskiden hâkim bir şahs-ı vâhid idi. O hâkimin müftüsü de, onun gibi münferid bir şahıs olabilirdi. Onun fikrini tashih ve tadil ederdi. Şimdi ise, zaman cemaat zamanıdır. Hâkim, ruh-u cemaatden çıkmış, az mütehassis, sağırca, metin bir şahs-ı mânevidir ki, şûralar o ruhu temsil eder.şöyle bir hâkimin müftüsü de ona mücanis olup, bir şura-yı âliye-i ilmiyeden tevellüd eden bir şahs-ı mânevi olmak gerektir. Tâ ki, sözünü ona işittirebilsin. Dine taalluk eden noktalardan, sırat-ı müstakime sevkedebilsin. Yoksa ferd dâhi de olsa, cemaatin ferd-i mânevisine karşı sivri sinek kadar kalır. Şu mühim mevki, böyle sönük kalmakla, İslâmın ukde-i hayatiyesini tehlikeye maruz bırakıyor.Hatta diyebiliriz, şimdiki za´f-ı diyânet ve şeair-i İslâmiyetteki lâkaydlık ve içtihadâtdaki fevza, Meşihatın za´fından ve sönük olmasından meydan almıştır. Çünkü, haricde bir adam re´yini, ferdiyete istinad eden meşihate karşı muhafaza edebilir. Fakat böyle bir şûraya istinad eden bir şeyhülislâmın sözü, en büyük bir dâhiyi de, ya içtihadından vazgeçirir, ya o içtihadı ona münhasır bırakır.Her müstaid çendan içtihad edebilir. Lâkin içtihadı o vakit düstur-ul-amel olur ki, bir nevi icma´ veya cumhurun tasdikine iktiran eder. Böyle bir Şeyh-ül-islâm mânen bu sırra mazhar olur. Şeriat-ı garrada dâima icma´ ve rey-i cumhur, medar-ı fetva olduğu gibi, şimdi de fevza-i âra´ için, böyle bir faysala lüzum-u kat´i vardır. R.N.)
MEŞİK İnce uzun nesne. * Giyilmiş kaftan.
MEŞİM Benli kimse.
MEŞİME (C.: Meşâim) Dölyatağı, ana rahmi.
MEŞİYYET (Bak: Meşiet)
MEŞK Yazı örneği. Öğretici yazı. * Bir şeyi uzatmak. * Uzun uzun yazmak. * Bilmeyene bir şeyi öğretmek. * Sür´at, hız.
MEŞK f. Kırba. Tulumdan yapılmış su kabı.
MEŞKA Fark edip ayıracak yer.
MEŞKÂ şikâyet etmek.
MEŞKÛ Şikâyet etmek.
MEŞKUK Yarılmış. Yarık.
MEŞKUK şekli, şüpheli. Kendinden şüphe edilen.
MEŞKUKİYET Şüphelilik. Şüpheli oluş.
MEŞKUL Ön ayaklarıyla arka ayağının birisi bileklerine varana kadar beyaz olan at.
MEŞKUR Şükre lâyık olan. Teşekküre ve kendine şükredilmeğe lâyık olan. Kendine şükür arzolunan. Az şükredene çok ihsan eden.
MEŞKÜVV Kendinden şikâyet olunan.
MEŞLAH Meşlehe. Maşlah. Altı üstü bir olan ve kol yerine yarıkları bulunan bir çeşit elbise.
MEŞMEŞİYE Tas: Âlem-i gaybdan veya âlem-i misalden bir âlem. Bazı evliyanın keşfen müşahede ettikleri bir yer. (Bak: Meşhudât)
MEŞMUL (Şümul. den) Kaplanmış, şümullenmiş, etrafı çevrilmiş. * Bir şeyin içinde bulunan.
MEŞMULE şarap.
MEŞMUM Koklanmış. * Itır ve misk gibi güzel kokulu olan şey.
MEŞN Kamçı ile vurmak. * Deri yüzmek.
MEŞNU´ Çirkin kimse. * Buğzolunmuş.
MEŞNUF Uzun başlı at.
MEŞRA´ Yol. Rah. Tarik. * Su oluğu.
MEŞREB Huy. Yaradılış. Adet. Ahlâk. * Gidiş. * İçmek. İçilecek yer. * Fehmetmek. * Mânevi haz ve feyz alınan yer ve yol.
MEŞREBE (C: Meşârib) Maşrapa.
MEŞREF İyi kılıçlar işlenir bir köyün adıdır.
MEŞREKA Güneşte oturacak yer.
MEŞRIK Güneş doğacak cihet. Gündoğusu. Doğu. Şark ciheti. * Şems-âbâd, güneşi bol yer. Kış vakti ısınmak için güneşe karşı oturacak yer. * Tövbe kapısının adı.
MEŞRIK-I NUR Nurun kaynağı. Nurun geldiği cihet.
MEŞRIK-I TULU´ Işığın, nurun geldiği şark ciheti.
MEŞRU´ Doğru. Hak. Şeriatın kabul ettiği. Haram ve yanlış olmayan.
MEŞRUA Şeriatın kabul ettiği hâl. Yapılması serbest olup, haram olmayan. Allah´ın (C.C.) kanununda müsaade edilen. Şeriatça yapılması günah olmayan.
MEŞRUAT (Meşru. C.) Hak ve meşru olan şeyler. Haram ve yasak olmayan şeyler. * Şeriatla alâkalı şeyler.
MEŞRUB (Şürb. den) İçilecek şey. * İçilmiş, şürbedilmiş.
MEŞRUBAT İçilen şeyler. Herhangi bir içilecek şey. Şarap. ("Hamr" denen içkiye de şarap denir.)
MEŞRUBE İçine yiyecek veya elbise koyup sakladıkları yer.
MEŞRUH Şerh olunmuş. Anlatılmış. Açıklanmış. İzah olunmuş.
MEŞRUHÂT Açıklama ve izahlar.
MEŞRUİYYET Meşruluk. Meşru´ olma. Kanuna, şeriata uygun bulunma. Yasak olmayış.
MEŞRUM Yarılmış.
MEŞRUT Şartlı. Şart ile bağlı.
MEŞRUTA Bir kimseye veya bir zümreye bırakılmış, bazı şartlara bağlı oluş. * Sahibi tarafından veresesine satılmamak şartiyle bırakılmış ev vesaire.
MEŞRUTÎ Bir şahıs veya millet meclisi ile idare edilen devlet sistemi.
MEŞRUTİYYET Bir hükümdarın başkanlığı altında millet meclisi ile idare edilen devlet sistemi.
MEŞŞ Elini bez ile silmek. * Bir şeyi aldıktan sonra yine almak. * Davarın sütünü sağıp bazısını koymak.
MEŞŞAİYYUN Meşşâiler. Derslerini gezerek veren, peygamberlere uymayarak yalnız akıl ve fikir ile hakikatı bulmaya çalışan ehl-i dalâlet. Dinsizlik yolunu açanlar, sadece akla itimad eden ve vahye tâbi olmayan imânsızlar. (Bak: İşrakiyyun)
MEŞŞAT(A) Tarak yapan, tarakçı. * Süsleyen, tarayan.
MEŞT Baş tarama. * Tarak.
MEŞTA (C.: Meşâti) (Şitâ. dan) Kış mevsiminde barınılacak yer. Kışlık otlak, kışla.
MEŞTAT (C: Meşâti) Kışlak.
MEŞTUM Şetm olunmuş. Sövülüp sayılmış.
MEŞUB Karışmış.
MEŞUK Âşık, tutkun.
MEŞUM Vücudu benekli adam.
MEŞ´UM Kötü. Uğursuz. Bedbaht.
MEŞ´UMÂNE f. Kötü bir şekilde. Bedbahtcasına.
MEŞ´UN Dağınık saç.
MEŞ´UR Bir şeyi iyice idrak eylemek. * Şuurlu. Kendini bilen. * Tanımak.
MEŞ´URAT (Meş´ur. C.) şuur hâlinde geçmiş şeyler.
MEŞUŞ Mendil.
MEŞÜVV Müshil.
MEŞVERET Danışma. Konuşup anlaşma. Fikir edinmek için konuşup görüşme. Görüşme meclisi. (Bak: istişâre)
MEŞY Yürüme.
MEŞY-İ ASKERÎ Asker yürüyüşü. Askerî yürüyüş.
MEŞYEN Yayan olarak, yürüyerek.
MEŞYUHA Yavşan otunun yetiştiği yer.
MEŞYUM Bedeninde beni olan, benli adam.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MET´ Uzun ve yüce olmak.
MET´ Vurmak. * Çekmek.
Ne vakit Ne zaman mânasında olup, mutlak ve mübhem vakit edatıdır. Bazan "Min" harfi-i cerri yerinde ve suâl için de kullanılır.
META´ Fayda. Menfaat. * Kıymetli eşya. Tüccar malı.
-UL GURUR Gurur metaı. İnsanı aldatıp Allah yolundan alan dünya zevki veya menfaatı, insanlara riyakârlık için kullanılan dünya malı.
METAB Tevbe etmek. * Rücu etmek, geri dönmek, caymak, vazgeçmek.
MET´ABE (C.: Metâib) Meşakkat, zahmet. Yorgunluk.
METABİ´ (Matbaa. C.) Matbaalar, basımevleri.
METABİH (Matbah. C.) Mutfaklar.
METAF Tavaf edecek yer.
METAFİZİK (Bak: Mâba´det tabia)
METAİB Yorgunluklar. Meşakkatler. Eziyet verecek şeyler.
METAİB-İ SEFER Muhârebe veya yol yorgunlukları.
METAİB Seçilmiş ve güzel şeyler.
METAL Lât: Mâden. * Matbaacılıkta harfleri teşkil için eritilen kurşun, karışık madde.
METALİ´ Matla´lar. Tulu´ edecek yerler veya zamanlar. Güneş veya benzerinin doğduğu yerler. * Ast: Herhangi bir yıldızın i´tidal-i rebii (Arz´ın güneş etrafındaki gezmesinde, 20 Mart´ta bulunduğu) noktasından geçmek üzere başlangıç kabul edilen daire ile bu yıldızın semavî istiva dairesi üzerindeki ara kesitleri arasında kalan kavis. * Edb: Kaside veya gazelin ilk beyitleri.
METALİB İstekler. Arzular. Taleb edilen şeyler.
METALİB-İ İSTİKBAL İstikbale aid istekler. Gelecek için olan arzu ve talebler.
METANET Sağlamlık. Kavilik. Sözünden ve kararından dönmemeklik. İnsanın, fikrinde sabır, azminde kavi ve akidesinde rüsuh sahibi olması. (Mukabili zaaf´dır) (Hak, iman ve İslâmiyet uğrunda metanet göstermek, çok kıymetli bir seciyyedir.)
METANET-İ KALBİYE Kalb sağlamlığı.
METARIK (Mıtrak ve Mıtraka. C.) Mızraklar. Tokmaklar. Çekiçler. Değnekler, sopalar.
METAVİ´ (Mıtvâ. C.) İtâat edenler. Mutiler.
METBENE Samanlık.
METBU´ Kendine uyulan. Tâbi olunan. Halkın, kendine tâbi olduğu zat. * Hükümdar.
METBU-U MÜFAHHAM Hükümdar. Padişah.
METBUİYYET Kendine uyulmaklık. Başkasının kendisine tâbi olması. Birisine tâbi oluş.
ME´TEM (C: Meâtim) Kadınlar cemiyeti.
METERS f. Harpte, korunmak gayesiyle yapılan toprak tümsek, siper. * Kapının açılmaması için arkasına konulan ağaç.
METH Yerinden koparmak ve çıkarmak. * Cima. Tohum bırakmak için çekirgenin kuyruğunu yere sokması. * Vurmak ve uzaklaştırmak.
METH Kuyudan su çekmek ve sulamak.
METHAF Müze.
ME´TÎ Gelecek yer.
METİN Sağlam. Metanet sahibi. Kendine güvenilir olan. (Bak: Metânet)
METİNÂNE f. Metanetle, sağlamlıkla.
METİT Çulha tarağı.
METK İğne ucu. Zeker ucu.
METL Tahrik etmek, kımıldatmak, harekete getirmek.
METN Sağlam ve sert yer. * Yüksek yer. * Her nesnenin yüzü, üstü, arka ve ortası. * "Vurmak ve seyr" mânâsına mastar. * Bir yazının tamamı. Yazının aslı veya sureti.
METOD Fr. Bir neticeye ulaşmak için takib edilen fikir yolu. Usul. Kaide. Yol. Sistem.
METR Kesmek. * Çekmek. * Atmak. (Bazan fercten kinâye olur.)
METREBE Fakirlik, miskinlik.
METRUD (Bak: Matrud)
METRUK Terk olunmuş. Bırakılmış. * Boşanmış olmak. * Ölen bir kimsenin bıraktığı eşya.
METRUKAT (Metruk. C.) Bırakılan şeyler, metruklar, miraslar.
METRUKE (Terk. den) (Erkekten) boşanmış. * Kocası tarafından bırakılmış kadın.
METRUKİYYET (Terk. den) Terk edilme, boşanmış olma. * Bırakılmışlık, kullanılmazlık. * Bir işten çekilip uğraşmama.
METS Necisle atmak.
METT Çekmek. * Ulaşmak. * Kuyudan su çıkarmak.
METTA Hz. Yunus´un (A.S.) annesinin adı.
METTE f. Burgu.
METTİHA (METYİHA) Hafif sopa. * Yaş çubuk.
MET´UB (Ta´b. dan) Bitkin, yorgun.
METUH Devamlı suyu çekilen işlek kuyu. * Suyu ağzına yakın olan kuyu.
METVÎ (Bak: Matvî)
METY Çekmek.
MEUNET Birisinin ölmeyecek kadar yiyip içeceği. * Külfet. * Masraf. Bir şeyin toplamak, devşirmek, nakil ve boşaltmak ve saymak gibi levazımının teslim yerine kadar olan masraflarına denir.
ME´V Çekmek.
ME´VA Mekân. Varılacak yer. Mesken. * Sığınacak yer.
MEV´A Her nesnenin evveli.
MEVACİB (C.: Mevacibât) Maaşlar, aylıklar. * Tar: Yeniçerilerin üç ayda bir defa verilen ulûfeleri.
MEVACİB-İ LEŞKER Asker aylıkları.
MEVACİBAT (Mevâcib. C.) Mevâcibler. Maaşlar, aylıklar.
MEVACİD Vecd hâlleri. Kalbî zevk veren istiğrak halleri. (Bak: Vecd)
MEVADD (Madde. C.) Fezâda, boşlukta yer kaplayan varlıklar. Maddeler. Cisimler. * Kısımlar. * Kanunlar. Kaideler. İşler. Hususlar. * Söz ve beyana sebeb olan mevcudat. Her şeyin aslı, mayası.
MEVADD-I HAYATİYYE Hayata lüzumu bulunan maddeler.
MEVADD-I İBTİDÂİYE İlkel maddeler, ham maddeler.
MEVADD-I MUZIRRA Zararlı maddeler. Zarar veren şeyler.
MEVADD-I MÜNCEZİBE Cezbolunan, çekilen maddeler.
MEVADD-I NÂFİA Faydalı maddeler.
MEVADD-I ZÜLÂLİYE Azotlu maddeler.
MEVAHIF Zayıf deve.
MEVAHİB Hibe olunan şeyler. Karşılıksız verilenler. (Bak: Mevhube)
MEVAHİB Mevhibeler. İhsanlar, bahşişler.
MEVAHİB-İ KUDRET Cenab-ı Hakkın verdiği nimetler.
MEVAHİR Yararak akıp gidenler. (Denizdeki gemi gibi)
MEVAIZ (Mev´ıza. C.) Öğütler, nasihatlar.
MEVAİD (Mev´ud ve Miad. C.) Söz verilmiş vakitler. Vaad edilen muayyen, belli zamanlar.
MEVAİD-İ KÂZİBE Yerine getirilmeyen va´dlar. Yapılmayan va´dlar.
MEVAİD (Mâide. C.) Sofralar, mâideler.
MEVAKA Hamâkat, ahmaklık.
MEVAKIF Durulacak yerler. Vakıflar. Durak yerleri.
MEVAKIT (Mevkıt. C.) Evvelden belirtilmiş olan vakitler.
MEVAKİ´ Mevkiler. Duracak yerler.
MEVAKİ-İ BAÎDE Uzak mevkiler.
MEVAKİ-İ HARBİYE Muhârebe mevkileri. Savaş yerleri.
MEVAKİ-İ MÜHİMME Önemli mevkiler. Ehemmiyetli yerler.
MEVAKİB (Mevkib. C.) Cemaatler, kalabalıklar, güruhlar, topluluklar.
MEVAKİN (Mevkin. C.) Kuş yuvaları.
MEVAKİT (Mikat. C.) Hacıların ihrâma girdikleri yerler. * Bir iş için tâyin edilen vakitler.
MEVALÎ Efendiler. * Azad edilmiş köleler. * Azad edenler. * Mevleviyyet pâyesine ulaşmış sarıklı âlimler. * Dost ve komşular. * Yardımcılar.
MEVALİD (Mevlid. C.) Doğulan yerler. Mevlidler. Doğma vakitleri. Milâdlar.
MEVALİD Mevcudlar. Doğmuşlar. Vücud bulmuşlar. Mevludlar.
MEVALİD-İ SELÂSE Nebat, hayvan ve maden.
MEVALİD-İ TÜRABİYE Topraktaki mevâlid. Mâdenler, nebatlar.
MEVAMİT Resul-i Ekrem´in (A.S.M.) İncil´deki bir ismi.
MEVANİ´ Mâni´ler. Engeller. Mâni olanlar. Mâniâlar.
MEVARİD Gelecek yerler. Varacak yerler. Caddeler, yollar. Bir yere vasıl olacak yollar.
MEVARÎS Miraslar. Verasetle nâil olunan mülk ve mallar.
MEVASİK Mevsuk şeyler. Misaklar. Ahd ü peymanlar. Yeminler. Sözleşmeler.
MEVASİM Mevsimler. * Pazar yerleri.
MEVASİM-İ ERBAA Dört mevsim. Rebi´ (İlkbahar), Sayf (Yaz), Harif (Sonbahar), Şitâ (Kış).
MEVAŞİ Davar, koyun, keçi, inek ve öküz gibi hayvanlar.
MEVAT (Mevt. den) Cansız şeyler. Sürülmemiş topraklar. * Sahibsiz yerler.
MEVATIN (Mevtın. C.) Yurtlar. Şenlendirilmiş ve bayındır yerler.
MEVATİ (Mevti. C.) Ayak basılan yerler.
MEVATÎ Mevâta yani cansız şeye ait, bununla alâkalı. * İşlenmemiş toprağa ait.
MEVAZI´ (Mevzi. C.) Mevziler, yerler.
MEVAZİN (Mizan. C.) Mizânlar. ölçüler. Terâziler.
MEVBED Mecusiler reisinin ulusu.
MEVBİK (C.: Mevbikat) Korkulu yer.
MEVBİKAT (Mevbik. C.) Korkulu yerler.
MEVBİL Kaba büyük sopa. * Bir kucak odun.
MEVC Dalga. Denizin dalgası. * Titreşim. * Mc: Devir, devre.
MEVCÂ-MEVC Çok dalgalı. Dalga dalga.
MEVCE Bir dalga. * Ses, elektrik ve hararetin yayılma dalgalarından herbiri.
MEVCET-ÜŞ ŞEBÂB Gençlik çağı.
MEVCEDAR f. Dalgalı.
MEVCENÜMUD f. Dalga gibi.
MEVC-HÎZ f. Dalga kaldıran.
MEVCUB Kendisine bir şey vâcib kılınmış.
MEVCUD Var olan. Bulunan. Hazır olan. Topluluğun hepsi. * Kâinat. Mükevvenat.
MEVCUD-U HARİCÎ Maddî vücudu bulunan eşya.
MEVCUD-U MANEVÎ Mânevi varlık.
MEVCUDAT Var olan her şey. Kâinat. Yaratılmış şeyler.
MEVCUDAT-I BAHARİYE Bahar mevsimindeki renk renk, çeşit çeşit varlıklar.
MEVCUDEN Kendisi berâber olarak. Mevcud olarak.
MEVCUDÎN (Mevcud. C.) Mevcudlar, var olan ve bulunan şeyler. Mevcudât.
MEVCUDİYET Mevcudluk, varlık, mevcud ve var olma.
MEVC-ZEN f. Dalgalanan, dalgalı deniz. Dalga vuran.
MEVDU (Mevdua) Emanet bırakılmış, tevdi olunmuş.
MEVDUAT (Mevdu. C.) Emanet bırakılmış şeyler. * Bankaya konan para ki, faizle olduğundan haramdır. (Bak: Riba)
MEVDUD(E) Sevilmiş, kendisine muhabbet edilmiş. Sevgi gösterilmiş.
MEVDUNE (Mevzune) Altın, inci veya elmasla işlemeli şey. Murassa.
MEVECAT (Mevce. C.) Dalgalar.
MEVEDDET Dostluk. Sevgi. Muhabbet. Muhabbet etmek. Sevmek.
MEVETAN Canı olmayan nesneler. * İhya olunmayan, ekilip biçilmeyen arazi.
MEVFUR (Vefir. den) Tam olan şey. Çoğaltılmış. Çok. Kesir. Bisyâr. Evfer. * Edb: Aruz kalıblarından biri.
MEVH Avucuyla su içmek.
MEVH Kuyunun suyu çok olmak.
MEVHİBE İhsan. Sevgi. Hediye.
MEVHİBE-İ İLÂHİYE Cenab-ı Hakk´ın ihsan ve hediyesi.
MEVHİL (Vahl. den) Çamurlu yer.
MEVHİN Gece yarısına yakın vakit.
MEVHUB (C.: Mevâhib) (Vehb. den) İhsan edilmiş, verilmiş, hibe olunmuş, bağışlanmış. * Fık: Karşılıksız olarak birine verilmiş.
MEVHUBAT (Mevhub. C.) Bağışlar, ihsanlar, bahşişler.
MEVHUBE Verilmiş. İhsan edilmiş. Karşılıksız olarak birisine verilmiş mal.
MEVHUM Aslı olmayıp evham mahsulü olan. Vehim.
MEVHUMÂT Mevhumlar. Asılsız olduğu hâlde zihinde meydana gelen şeyler.
MEVHUME Vehim, kuruntu ve hayâl nev´inden bir şey.
MEVHUN Zayıf ve arık adam. Zayıflamış kimse.
MEV´İD Va´din yerine getirildiği yer. * Vaad etmek. Vaad. Söz vermek.
MEV´İD-İ MÜLÂKAT Buluşma yeri.
MEV´İL Sığınacak yer. * Sel suyunun karar kıldığı yer.
MEV´İZA Mev´ize. Öğüt. Nasihat. * Bir cemaate veya kimseye kalbini yumuşatacak ve iyiliğe sevkedecek surette hakikatları ders vermek.
MEV´İZA-İ DİNİYE Dinî nasihat.
MEV´İZAKÂR f. Nasihat veren, öğüt eden. Nâsih.
MEVK Bir şeyin ucuz olması.
MEVK Örümcek, ankebut.
MEVKIF Durak. Durulacak yer. Ayakta duracak yer. İstasyon.
MEVKİ´ Yer. * Sınıflandırılmış yerlerden her biri. * Vapur, tren gibi yerlerde sınıflandırılmış, değeri yüksek olan yer. * Bir şeyin bulunduğu veya vukua geldiği yer.
MEVKİB Kafile. Alay. Atlı veya yaya giden kafile. Cemaat.
MEVKİB-İ İKBAL Talihli kafile.
MEVKİD Ateş ocağı.
MEVKİN (C.: Mevâkin) Kuş yuvası.
MEVKİT (C.: Mevâkit) Tâyin ve tesbit edilip kararlaştırılan yer veya zaman.
MEVKUD (İkad. dan) Yakılmış. Yandırılmış olan.
MEVKUF Durdurulan. Vakfedilen. Dâimi bir halde bırakılan. * Tevkif edilen. Tutulup hapsedilen. * Ait, bağlı.
MEVKUFAT (Mevkufe. C.) Bir zaman için tutulup alıkonulmuş mal veya para. * Vakfedilmiş mal, emlâk. * Gelirden artıp hazineye mâl edilen para.
MEVKUFEN Mevkuf olarak.
MEVKUFÎN (Mevkuf. C.) Tevkif edilmiş kimseler. Tutuklular. Mevkuflar.
MEVKUFİYYET Maznunun hüküm giyinceye kadar hapsedilmesi. Hapsedilme hâli. * Bağlı olma.
MEVKÛL (Vekâlet. den) Bir vekile emanet edilen.
MEVKÛLÜN İLEYH Kendisine bir iş bırakılan adam. Vekil.
MEVKUM Hüznü şiddetli olan.
MEVKUT Vakitli. Vakti belli olan. Mahdud ve muayyen olmuş vakit.
MEVKUTE Zamanı muayyen, belirli olarak çıkan matbuât. Gazete, mecmua gibi şeyler.
MEVKUZE Ağaçla vurulmuş.
MEVLA Sahib. Rabb. * Efendi. Köleyi âzad eden. * Şanlı. Şerefli. Mâlik. * Mün´im-i Mutlak olan Cenab-ı Hak (C.C.). * Terbiye eden, mürebbi. * Yardımcı, muavenet eden. * Dost ve komşu. * Azâd olan.
MEVLÂ-YI KERİM İkram sahibi olan Cenab-ı Hak (C.C.)
MEVLANA "Efendimiz, mevlâmız" mânâsında olan bu kelime, hürmeten büyük kimselere söylenmiştir. Hazret mânâsında da kullanılır.
MEVLANA CAMİ (Bak: Câmi)
MEVLANA HALİD (Hi: 1192-1242) Yüzyıl evvelinin müceddidi olduğu milyonlarca irşad ettiği kimselerin şehadetiyle sabit olmuştur. Şam´da vefat etmiştir. Hz. Osman bin Affan (R.A.) soyundandır. İlim ve takvada ve her çeşit makbul vasıflarda, devrindeki en ileri âlimlerin ve velilerin fevkinde idi. Bütün ömrünü zühd ve verâ ile geçirdi. Çok âlim ve veli yetiştirdi. Nahivde, kelâmda, fıkıhda, tasavvufda kıymetli eserler verdi. O zamanda Hindistanda bulunan Kutub Abdullah Dehleviden ders almıştı.
MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ Hi: 672 de Belh´de doğdu. Konya´ya geldi ve yerleşti. Mühim eseri Farsça ve manzum yazdığı Mesnevi´sidir. İkişer mısralı kafiyeli şekilde olduğundan bu isim verilmiştir. Mevlevi Tarikatının piri ve serefrâzıdır.
MEVLEVÎ Mevlana Celaleddin-i Rumi Hazretlerinin tarikatından olan müslüman.
MEVLEVİYYET Mevlevilik. Mevlevi tarikından olmak. * Mollalık. * Müderrislikten sonra gelen ilmiye sınıfından oluş. * Eyâlet kadılığı; yani, bir eyâletin bütün hukuki ve kazai işlerine bilfiil bakan kadı. "Mevâli" de denir.
MEVLİD Doğma. Dünyaya gelme. * Doğulan yer veya zaman. * Peygamberimiz Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´ın doğumunu anlatan manzum eser, dini manzume. (Bak: Süleyman Çelebi)
MEVLİD-HÂN Mevlid okuyan.
MEVLİM İncitip acıtan. Elem veren.
MEVLUD Çocuk. Yeni doğmuş çocuk. * Birisinin doğması. * Mevâlid-i selâseden herbiri.
MEVLUDAT (Mevlud. C.) Belirli bir zaman içinde doğanlar.
MEVLUDÜN LEH Çocuk kendisinin olduğu tebeyyün eden, bilinen baba.
MEVMAT (C: Mevâmi) Sahrâ. Çöl. * Yazı.
MEVN Bir kimsenin zahmetini çekmek. * Nafakalarını vermek.
MEVR Başka te´sirle bir şeyin dalga gibi gidip gelmesi. Çalkanmak. * Suyun yeryüzüne yayılması. * Hayvanlardan yün almak. * Yol, tarik. * Toz, gubar. * Rücu etmek, döndürmek.
MEVRİD Varılan yer. Vasıl yeri. * Cadde. Yol. Tarik.
MEVRİD-İ NASS Nass ile gelen mes´ele. Nass olan yer. Kat´i delil olan husus.
MEVRUD (C.: Mevrudât) Gelmiş. Vürud etmiş. Gelen.
MEVRUDÂT (Mevrude. C.) Gelen şeyler.
MEVRUDE (C.: Mevrudât) Ulaşmış, gelmiş.
MEVRUS(E) Vereseye âit olan. Miras edilmiş. Miras edilen eşya.
MEVRUSAT Mirastan gelenler.
MEVS Yolmak. Traş etmek.
MEVS Ekmeği suyla ıslatmak.
MEVS Yıkamak.
MEVSIK İtimad etmek. Emniyet etmek. İnanmak. * Yemin. Sözleşme.
MEVSİL (Vusul. den) Kavşak. Kavuşacak yer. * Ek yeri.
MEVSİM (C: Mevâsim) Pazar yeri. * Arap pazargâhları. * Yılın dört kısmından biri. * Zaman. Vakit. Alâmet.
MEVSİM-İ HARİF Sonbahar, güz devresi.
MEVSİM-İ SAYF Yaz mevsimi, yaz devresi.
MEVSİM-İ ŞİTÂ Kış mevsimi.
MEVSİM BE MEVSİM Zaman zaman. Mevsimden mevsime, zamanı geldikçe.
MEVSUF Vasıflanan. Bir sıfatla tavsif edilen. * Kendisinde bir sıfat mevcud olan, kendisine bir sıfat isnad edilmiş olan.
MEVSUK Kendisine inanılır olan. Şâyân-ı itimad olan. * Sağlam. * Vesikalı. Delile dayanan hakikat.
MEVSUK-UL KELİM Sözlerine inanılır. Söylediği şeylere itimad edip güvenilir.
MEVSUKAN Sağlam, delile dayanır, itimad edilir şekilde.
MEVSUKİYET Sağlamlık, gerçeklik. İnanılır hâl.
MEVSUL Erişen. Vasıl olan. * Birleşmiş. Kendine başka şey vasıl olmuş olan. Bitirmiş. Vasledilmiş.
MEVSULE Bitiştirilmiş.
MEVSUM (Vesm. den) İşaretlenmiş, damgalanmış, nişanlanmış. * Ad verilmiş, isimlendirilmiş.
MEVSUME Tamamen baştan aşağı süslü zırh. * Bahar yağmuru ile ıslanmış toprak.
MEVSUT Ortada. Vasat olan.
MEVT Ölüm. Âhirete göç. Dünyadan gitmek. * Mevt, mü´minler için dünya vazifelerinden ve imtihanından bir paydostur.(Sual: Furkan-ı Hakîm´de $ gibi âyetlerde: "Mevt dahi, hayat gibi mahluktur, hem bir ni´mettir." diye ifham ediliyor. Halbuki zâhiren mevt, inhilâldir, ademdir, tefessühtür, hayatın sönmesidir, hâdim-ül-lezzattır... Nasıl mahluk ve ni´met olabilir Elcevab: "Birinci Suâl"in cevabının âhirinde denildiği gibi, mevt, vazife-i hayattan bir terhistir, bir paydostur, bir tebdil-i mekândır, bir tahvil-i vücuddur, hayat-ı bâkıyeye bir dâvettir, bir mebde´dir, bir hayat-ı bâkıyenin mukaddimesidir. Nasılki hayatın dünyaya gelmesi bir halk ve takdir iledir; öyle de, dünyadan gitmesi de bir halk ve takdir ile, bir hikmet ve tedbir iledir. Çünki, en basit tabaka-i hayat olan hayat-ı nebâtiyenin mevti, hayattan daha muntazam bir eser-i san´at olduğunu gösteriyor. Zira meyvelerin, çekirdeklerin, tohumların mevti tefessüh ile, çürümek ve dağılmakla göründüğü halde, gayet muntazam bir muamele-i kimyeviye ve mizanlı bir imtizâcat-ı unsuriye ve hikmetli bir teşekkülât-ı zerreviyeden ibaret olan bir yoğurmaktır ki, bu görünmeyen intizamlı ve hikmetli ölümü, sünbülün hayatiyle tezahür ediyor. Demek çekirdeğin mevti, sünbülün mebde-i hayatıdır; belki ayn-ı hayatı hükmünde olduğu için, şu ölüm dahi hayat kadar mahluk ve muntazamdır.Hem zihayat meyvelerin yahut hayvanların mide-i insaniyede ölümleri, hayat-ı insaniyeye çıkmalarına menşe´ olduğundan; "o mevt, onların hayatından daha muntazam ve mahluk" denilir.İşte en edna tabaka-i hayat olan hayat-ı nebatiyenin mevti; böyle mahluk, hikmetli ve intizamlı olsa, tabaka-i hayatın en ulvisi olan hayat-ı insaniyenin başına gelen mevt, elbette yer altına girmiş bir çekirdeğin hava âleminde bir ağaç olması gibi, yer altına giren bir insan da, âlem-i berzahta elbette bir hayat-ı bâkıye sünbülü verecektir. M.)(Sizlere müjde! Mevt: İdam değil, hiçlik değil, fena değil, inkıraz değil, sönmek değil, firâk-ı ebedî değil, adem değil, tesâdüf değil, fâilsiz bir in´idam değil; belki, bir Fâil-i Hakîm-i Rahim tarafından bir terhistir, bir tebdil-i mekândır. Saadet-i ebediyye tarafına, vatan-ı aslîlerine bir sevkiyattır. Yüzde doksandokuz ahbabın mecmaı olan âlem-i berzaha bir visal kapısıdır. M.)
MEVT-İ AHMER Kızıl ölüm. Kanlı ölüm. Öldürülmek. * Tas: Nefse karşı koymak.
MEVT-İ EBYAZ Ani ölüm. * Açlık.
MEVT-İ ESVED Boğazı sıkılmak veya suya atılmak suretiyle husule gelen ölüm.
MEVT-İ HÂİL Korkunç ölüm.
MEVTA Ölüler. Ölmüşler. Cenâzeler.
MEVTA´ Ayağın bastığı yer.
MEVTAÎ Ölü gibi, ölüye benzer.
MEVT-ALUD f. Ölüm gibi. Ölümlü. Korkunç. Ölü gibi.
MEVTAN (Mevetan) Cansız. * Baygın.
MEVTIN (C.: Mevatın) Yerleşip oturulan, yurt edinilen yer.
MEVTÎ Ölümle ilgili, mevte ait.
MEV´UD Söz verilmiş. Vaadedilmiş. Vâdeli. Vadesi muayyen ve mukadder olan. * Evvelden takdir olunmuş.
MEV´UDE Küçükken diri diri gömülüp öldürülen kızcağız.
ME´VUM Koca başlı ve gövdeli kimse.
MEV´ÜF Afete uğramış nesne.
MEVVAC Çok dalgalanan. Çok dalgalı. Fırtınalı. * Radyo.
MEVVAR Seri, çabuk, hızlı, sür´atli.
MEVZ Muz ağacı.
MEVZİ´ Bir şey konulacak yer.
MEVZU´ Bahis. Üzerinde durulan mes´ele. * Aşağılanmış olan. * Konulmuş. Vaz olunmuş. * Uydurma. Doğru ve hakikat olmayan. * Geçer olan, muteber, işlemekte olan, câri.
MEVZU-U BAHS Kendisinden bahsedilen. Bahis konusu.
MEVZUA Kabul edilmiş esas. İlk önce ele alınan fikir. Müsellem ve âşikâr olan kaziyye, hüküm.
MEVZUAT Bahsedilen hususlar. Bir şeyin esasını teşkil eden hususat. Tatbikat halinde olan hükümler ve kaideler.
MEVZUAT-I BEŞER İnsanların koyup kabul ettikleri hükümler ve kanunlar.
MEVZUN Vezinli. Ölçülü. Tartılı. Düzgün. * Yakışıklı. * Her bir vasfı ölçülü ve i´tidal üzere bulunup, sırf iyi ve güzel şeylere nâil olan.
MEVZUNAT (Mevzun ve Mevzune. C.) Vezinli ve tartılı şeyler.
MEVZUNEN Vezinli olarak. Ölçülü olarak.
MEVZUNİYET Düzgün, hesaplı ve düzenli. * Mevzun olma hâli.
MEY f. şarap, içki. (Bak: şarab)
MEY´ Eriyip akma.
MEY´A (Mey´at) Yiğitlik başlangıcı. * Atı koşuya alıştırmak. * Erimiş sıvı madde. * Yere dökülen bir sıvının akıp gitmesi. * Bir şeyin ilk zamanı. Tâzelik vakti.
MEYADİN (Meydan. C.) Meydanlar. Geniş yerler. Arsalar.
MEYADİN-İ HARB Savaş meydanları. Muhârebe alanları.
MEYAMİN (Meymenet. C.) Bereketler, mutluluklar, uğurlar.
MEYAMİN (Meymun. C.) Bereketliler, uğurlular. * Maymunlar.
MEYAN (Bak: Miyân)
MEYASİR (Meysere. C.) Ordunun sol kanatları. Sol cenahlar. * Zenginlikler, servetler.
MEYASİR (Meysur. C.) Kolaylaştırılmış şeyler.
MEYASİR Acem merkepleri. (Atlas ve ipek ile süslenen eşeklerdir.)
MEY-AŞAM f. İçki içen. Şarap içen.
MEYAZİB Oluklar. Su yolları.
MEYD Deprenmek. Sallanmak. * Ziyaret etmek. * Hareket etmek. * Kırağı çalmak. * Meyletmek. * Neşv ü nemâ bulmak. * Başı dönüp midesi bulanmak.
MEYDAN Arsa. * Geniş yer. * Etrafı çevrilmiş, üstü açık geniş yer.
MEYDAN-I HARB Savaş meydanı, muhârebe alanı, harp meydanı.
MEYDAN-I HAŞİR Haşir meydanı. Haşrin yeri.(Sual: Meydan-ı Haşir nerededir Elcevab: $ Hâlik-ı Hakîm´in herşeyde gösterdiği hikmet-i âliye, hatta tek küçük bir şey´e, çok büyük hikmetleri takmasiyle tasrih derecesinde işaret ediyor ki: Küre-i Arz; serseriyane, bâd-ı heva azim bir dâireyi çizmiyor.. belki mühim bir şey etrafında dönüyor ve meydan-ı ekberin daire-i muhitasını çiziyor, gösteriyor. Ve bir meşher-i azimin etrafında gezip, mahsulât-ı mâneviyesini ona devrediyor ki, ileride o meşherde, enzar-ı nâs önünde gösterilecektir. Demek, yirmibeş bin seneye karib bir daire-i muhitanın içinde, rivayete binaen Şâm-ı Şerif kıt´ası bir çekirdek hükmünde olarak o daireyi dolduracak, bir meydan-ı haşir bastedilecektir. Küre-i Arzın bütün mânevi mahsulâtı, şimdilik perde-i gayb altında olan o meydanın defterlerine ve elvahlarına gönderiliyor ve ileride meydan açıldığı vakit, sekenesini de yine o meydana dökecek; o mânevi mahsulâtları da, gaibden şehadete geçecektir. Evet Küre-i Arz; bir tarla, bir çeşme, bir ölçek hükmünde olarak o meydan-ı ekberi dolduracak kadar mahsulât vermiş ve onu istiab edecek mahlukat ondan akmış ve onu imlâ edecek masnuat ondan çıkmış. Demek Küre-i Arz bir çekirdek ve meydan-ı haşir, içindekilerle beraber bir ağaçtır, bir sünbüldür ve bir mahzendir. Evet, nasılki nurani bir nokta, sür´at-i hareketiyle nurani bir hat olur veya bir daire olur. Öyle de: Küre-i Arz; sür´atli, hikmetli hareketiyle bir daire-i vücudun temessülüne ve o daire-i vücud mahsulâtiyle beraber, bir meydan-ı haşr-i ekberin teşekkülüne medardır. $ M.)
MEYDAN-I İMTİHAN-I İNS Ü CÂN İnsan ve cinlerin imtihan meydanı, yani dünya.
MEYDAN-I MAHŞER Mahşer meydanı.
MEYDAN DAYAĞI Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir. Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır. Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin huzurunda atılırdı. Cezaya çarpılacak talebe yahut asker, meydana getirilerek cezayı icab ettiren kabahatle meydan dayağının tatbiki için verilen karar okunduktan sonra serilen bir battaniye üzerine yüzükoyun yatırılır, başının ucuna ve ayaklarının üstüne kuvvetli birer hademe yahut asker oturtulur, okulun inzibât subayı, asker ise bölüğün subaylarından biri ince kızılcık sopasıyla kaba etlerine vururdu.Bu gibi cezalar, herkes ibret alıp bu suçlar işlenmemesi için herkesin gözü önünde icra edilirdi.
MEYEH Su, mâ.
MEYELAN Bir tarafa eğilmiş olma. Ziyâde meyil gösterme. İltizam.(Fıtrat yalan söylemez. Bir çekirdekteki meyelân-ı nümuvv der: "Ben sünbülleneceğim, meyve vereceğim." Doğru söyler. Yumurtada bir meyelân-ı hayat var. Der: "Piliç olacağım." Biiznillâh olur. Doğru söyler. Bir avuç su, meyelân-ı incimad ile der: "Fazla yer tutacağım." Metin demir onu yalan çıkaramaz; sözünün doğruluğu demiri parçalar. Şu meyelânlar, iradeden gelen evâmir-i tekviniyenin tecellileridir, cilveleridir. M.)
MEYEZD f. Düğün veya işret meclisi.
MEY-FÜRUŞ f. Şarap satan, meyhâneci, şarapçı.
MEY-GUN f. Şarap renginde olan, kırmızıya yakın olan.
MEY-GÜSAR f. İçki arkadaşı. Birlikte içki içen.
MEYH şefâat etmek. * Vermek. * Avuçta su tutmak. * Sallanarak yürümek.
MEYH Kuyunun suyunun çok olması.
MEY-HANE f. İçki satılan ve içilen yer.
MEY-HAR (Mey-hâre) f. İçki içen, içkici, ayyaş.
MEYHEM "Hâlin nedir, nasılsın " mânasına kullanılır.
MEY-HOŞ f. Ekşimtrak, mayhoş.
MEY-KEŞ f. İçki içen, şarap içen.
MEYL Ortadan bir tarafa eğik olmak. * İstek. Yönelme. Arzu. * Sevme, tutulma, âşık olma. * Gönül akışı.
MEYL-İ TAHADDÎ Meydan okuma meyli. Üstünlüğünü göstermek fikri.
MEYL-ÜT TAHRİB Bozma ve yıkma isteği, meyli.
MEYL-ÜT TEFEVVUK Üstünlük elde etmek meyil ve arzusu. (Bak: Himmet)
MEYL-ÜT TEVESSÜ´ Genişleme isteği. Genişleme meyli.
MEYL-ÜT TEZEYYÜD Tekellüfle sözü uzatma, artırma arzusu.
MEYLA´ Otsuz sahra, çöl. * Acele, hızlı, seri.
MEYLA Çok budaklı ağaç.
MEYLAB Za´ferân.
MEYLAK Seri ve aceleci kimse.
MEYLEN Eğilerek, meylederek. O taraftan olarak.
MEYLETMEK Bir tarafa doğru eğilmek. Bir tarafa yönelmek. * Sevgisini vermek, eğilmek. Gönül vermek.
MEYLİYAT Bir tarafa meyleden istekler.
MEYMENE Sağ kol, sağ taraf. * Meymenet, yümn-ü bereket. Bereket. Kuvvetlilik. Uğurluluk. Kutluluk.
MEYMUM Denize atılmış olan.
MEYMUN Bereketli, uğurlu. Kuvvetli. Kutlu.
MEYN (C.: Müyun) Yalan. Yalan söyleme.
MEY-PEREST (C: Meyperestân) f. Devamlı şarap içen.
MEYS Ceviz ağacı. * Sallana sallana yürümek.
MEYSA (C: Miyes) Yumuşak yer.
MEYSAN Sallana sallana yürümek.
MEYSEME (Vesm. den) Damga, damgalanmış.
MEYSERE (C.: Meyâsir) Ordunun sol cenâhı. Sol cenâh. * Zenginlik, servet.
MEYSİR Meyser. Kolaylık yeri. Kolaylık. * Kumar. Arablar arasında ok ile oynanan kumar. * Kumar için kesilen hayvan.
MEYSUR Kolay. Kolay olmuş. Asan. Kolay kılınmış şey.
MEYSURAT (Meysur ve Meysure. C.) Kolaylatılmış şeyler. Asan edilmiş şeyler.
MEYŞ Halt etmek, karıştırmak. * Koyun sütünü keçi sütüne karıştırmak. * Yünü kıla karıştırmak. * Sözün birazını söyleyip, bir kısmını söylememe.
MEYT (Meyyit) Ölü. Cansız. Ölmüş. Hareketsiz.
MEYT (MİYÂT) Irak olmak, ırak etmek. Uzak olmak, uzaklaştırmak. Karışmak.
MEYTE Hayvan leşi.
MEYTEHÂR Hayvan leşi yiyen.
ME´YUS Ümidsiz. Kederli. Ye´se düşmüş. Ümidi kesik.
ME´YUSÂNE Ümidsizlikle. (Bak: Ye´s)
MEYVE (C: Meyvecât) f. Meyva, yemiş.
MEYVE-İ DİL "Gönül meyvesi": Evlât, çocuk.
MEYVE-İ HUŞK Kuru yemiş.
MEYVEBAR f. Yemiş veren, meyveli.
MEYVECAT (Meyve. C.) f. Yemişler, meyveler.
MEYVEDAR f. Yemişli, meyveli, meyve veren.
MEYVEFÜRUŞ f. Meyve satan, yemiş satan. Manav.
MEYVEHA (Meyve. C.) f. Meyveler, yemişler.
MEYYAL Çok meyleden, eğilen. Çok istekli, düşkün.
MEYYAL-İ İNHİDÂM Yıkılmak üzere bulunan. Neredeyse göçecek durumda olan.
MEYYAL-İ İ´TİLÂ Yükselmeğe çok meyilli ve istekli.
MEYYAN Yalancı.
MEYYİT (Mevt. den) Ölü. Cansız. Ölmüş.
MEYYİT-İ MÜTEHARRİK Hareket halindeki ölü. * Mc: Sağ olup, gayret sahibi olmayanlara söylenir.
MEYYİT-İ SÂMİTE f. Susan ölü. Sessiz ölü. * Hareketsiz.
MEYYİTÂNE f. Ölü gibicesine. Ölmüşçesine.
MEYYİTE Hayvan leşi. * Kadın cenazesi.
MEYZ Ayırmak, birşeyi denklerinden üstün tutmak. * Bir yerden bir yere geçmek.
MEYZER (C: Meyâzir) Peştemal.
MEZ´ Evmek, acele, sür´at. * Kesmek.
MEZ´ Haberin bazısını söyleyip bazısını gizlemek.
MEZA "Geçti" mânâsına mâzi fiilidir.
MEZABBE Keleri çok olan yer.
MEZABIT (Mazbata. C.) Mazbatalar, tutanaklar.
MEZABÎ Yer yarmak, kazmak.
MEZABİH Mezbahalar. Hayvan kesilen yerler.
MEZABİL (Mezbele. C.) Mezbelelikler, süprüntülükler, çöplükler.
MEZABİR (Mizber. C.) Kalemler, kamışlar.
MEZAD Artırma ile yapılan satış. * Tuluk, dağarcık.
MEZADE (C.: Mezaid) Tuluk, dağarcık.
MEZAHİB Mezhebler. İslâm itikadı ve amel hususunda esas ittihaz olunan yollar. (Bak: Müctehid)
MEZAHİB-İ ERBAA Dört mezheb. (Bak: Mezheb)
MEZAHİM Zahmetler. Sıkıntılar. Belâlar.
MEZAHİM-İ HÂZIRA Bu zamandaki belâlar, zorluklar, anarşik hadiseler. İçtimâi zorluklar.
MEZAHİR Şereflenmeler. Mazharlar. Eşyanın göründüğü yerler. Eşyanın görünen tarafları. Zâhir ve meşhud olanlar. (Bak: Müzâhir)
MEZAHİR Çiçekli yerler.
MEZAK Tatmak. * Zevk tadacak yer. Damak. * Zevk. Tat duyma.
ME´ZAK (Me´zel) : Dar yer.
MEZAK Sür´atli yürüyen deve.
MEZALİK (Mezlaka. C.) Kaygan yerler. Ayak kayacak yerler.
MEZALİM Zulümler. Haksızlıklar. Eziyet ve işkenceler.
MEZA MA MEZA Geçen geçti. Giden gitti.
MEZAMİR (Mızmar. C.) Koşu meydanları.
MEZAMİR Zebur kitabının sureleri. * Düdükler.
MEZAMM Zemmetmek. Ayıplamak.
MEZAN Zannolunan yerler veya şeyler. Zan ve şübhe verecek şeyler.
MEZAN-ÜL ÎCAZ İcaz zannedilen yerler.
MEZAR Ziyaret yeri. Ziyaretgâh. * Mezar. Kabir. Ölünün gömüldüğü yer. Makber.
MEZAR-I ZÂR f. Ağlayan mezar.
MEZARAT (Mezar. C.) Kabirler. Mezarlar.
MEZARE Kalb katılığı. * Büyüklük, azamet.
MEZARET Kalbin şiddeti.
MEZARİ´ (Mezraa. C.) Tarlalar, bostanlar. Zirâat olunacak yerler.
MEZARİ-İ MÜNBİTE Münbit ve verimli tarlalar.
MEZARİ´ (Mezru. C.) Sürülüp tohum atılmış ve zirâat olunmuş yerler, tarlalar.
MEZARİB (Mızrâb. C.) Mızraplar. Kanun, ud gibi çalgı âletleri.
MEZARİK (Mızrâk. C.) Mızraklar, kargılar.
MEZARİSTAN f. Mezarlık.
MEZARRE Isırmak.
MEZAYA Meziyyetler. İyilikler. Hasletler.
MEZAYA-YI GALİYE Çok kıymetli, yüksek meziyetler.
MEZAYIK Dar ve sıkıntılı yerler.
MEZBAHA Hayvanları kesecek yer.
MEZBELE Çöplük. Pis şeylerin bulunduğu süprüntü yeri.
MEZBELE (C: Mezâbil) Otun sıcaktan solacak olduğu yer.
MEZBUB Sinekli.
MEZBUBE Sineği çok olan yer.
MEZBUH Kesilen. Zebhedilen. Boğazlanmış. * Kurban edilmiş.
MEZBUHÂNE f. Boğazlanır gibi. Boynundan kesilircesine. * Çırpınarak, son ümid ve son kuvvetle.
MEZBUL Solmuş çiçek. * Zayıf, arık ve zebun olmuş olan.
MEZBUR(E) Adı geçen. İsmi yukarıda geçen. (Bak: Merkum) * Taş ile örülmüş kuyu.
MEZC Katma. Karıştırma.
MEZC-İ İTTİHAD İttihadın verdiği imtizac. Kuvvetli birlik ve beraberlik.
MEZCEN Karıştırmakla. Katma suretiyle.
MEZCETMEK Katmak. Karıştırmak.
MEZCÎ Katıp karıştırmakla alâkalı. Mezce dair.
MEZCUC Süngülenmiş. Süngü ile dürtülmüş.
MEZD Misvak ağacının yemişi.
MEZE Tad. Çeşni. Zevk. * Eğlence, alay, lâtife.
MEZEBBE Sinekli yer. * Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı.
MEZELLET Alçaklık. Zelillik.
ME´ZEM (C: Meâzim) Dağ içinde olan dar yol. Cenk yeri, dövüş meydanı.
MEZEMMET Ayıplama. Kınama. Yerme. * Kınanacak, yerilecek iş.
MEZEN Usul, kaide. Yol. Âdet. Örf.
ME´ZENE (C.: Meâzin) (Ezan. dan) Ezan okunacak yer.
ME´ZER (C: Meâzir) Sığınacak yer, melce.
MEZFUFE Gönderilmiş.
MEZG Yemeği ağızda çiğnemek.
MEZH (Müzâh-Müzâha-Mizâh) : Lâtife, şaka. * Mezc, katma, karıştırma.
MEZHAR (C: Mezâhır-Mezâhir) Karın içi. * Damar.
MEZHEB Yol. Gidilen yol. Tutulan çığır. * Dinin esaslarında ve esas temel mes´elelerde bir olmakla beraber, teferruatta bazı muhtelif mes´eleler olması sebebiyle birbirinden az farklı müctehidlerin yolları. Müctehidlerden, kendilerine tâbi olunanların seçtikleri meslekleri. Füruatta Hanefi ve Şâfii; ve Akaidde Mâturidi ve Eş´ari gibi... Bu "Mezheb" kelimesi asıl ve esas mânasına da kullanılır. Beyn-el ulemâ ve mukakkiklerce ince tedkik neticesinde Kur´ân-ı Kerim´in esaslarından, Peygamber´in (A.S.M.) emir ve sünnetlerinden ayrılmamış "Dört Mezheb" Hak olarak seçilmiştir: 1- Hanefî Mezhebi, 2- Şâfiî Mezhebi, 3- Hanbelî Mezhebi. 4- Mâlikî Mezhebi. (Bak: İmam)(Eğer desen: Hak bir olur; nasıl böyle dört ve oniki mezhebin muhtelif ahkâmları hak olabilir Elcevab: Bir su, beş muhtelif mizaçlı hastalara göre nasıl beş hüküm alır; şöyle ki: Birisine, hastalığının mizacına göre su, ilâçtır, tıbben vacibdir. Diğer birisine, hastalığı için zehir gibi muzırdır; tıbben ona haramdır. Diğer birisine az zarar verir; tıbben ona mekruhtur. Diğer birisine, zararsız menfaat verir; tıbben ona sünnettir. Diğer birisine, ne zarardır, ne menfaattir; âfiyetle içsin, tıbben ona mübahtır. İşte hak burada taaddüd etti. Beşi de haktır. Sen diyebilir misin ki: "Su, yalnız ilâçtır; yalnız vacibdir, başka hükmü yoktur."İşte bunun gibi, ahkâm-ı İlâhiyye; mezheplere, hikmet-i İlâhiyyenin sevkiyle ittiba edenlere göre değişir, hem hak olarak değişir ve herbirisi de hak olur, maslahat olur. Meselâ, hikmet-i İlâhiyyenin tensibiyle İmam-ı Şâfiî´ye ittiba eden, ekseriyet itibariyle Hanefîlere nisbeten köylülüğe ve bedeviliğe daha yakın olup, cemaatı birtek vücud hükmüne getiren hayat-ı içtimaiye de nâkıs olduğundan, herbiri bizzat dergâh-ı Kadıy-ül-Hâcat´ta kendi derdini söylemek ve hususi matlubunu istemek için, imam arkasında, Fâtiha´yı birer birer okuyorlar. Hem ayn-ı hak ve mahz-ı hikmettir. İmam-ı A´zama ittiba edenler, ekseriyet-i mutlaka itibariyle, İslâmî hükümetlerin ekserisi, o mezhebi iltizam etmesiyle, medeniyete, şehirliliğe daha yakın ve hayat-ı içtimaiyeye müstaid olduğundan; bir cemaat, bir şahıs hükmüne girip, birtek adam umum namına söyler; umum, kalben onu tasdik ve rabt-ı kalb edip, onun sözü, umumun sözü hükmüne geçtiğinden, Hanefî mezhebine göre imam arkasında Fâtiha okunmaz. Okunmaması ayn-ı hak ve mahz-ı hikmettir.Hem meselâ, mâdem, şeriat, tabiatın tecavüzatına sed çekmekle onu tâdil edip nefs-i emmareyi terbiye eder. Elbette ekser etbâı, köylü ve nim-bedevi ve amelelikle meşgul olan Şâfiî Mezhebine göre: "Kadına temas ile abdest bozulur; az bir necaset zarar verir." Ekseriyet itibariyle hayat-ı içtimaiyeye giren, nim-medeni şeklini alan insanlar, ittiba ettikleri mezheb-i Hanefîye göre: "Mess-i nisvan abdesti bozmaz, bir dirhem kadar necasete fetva var."İşte, bir amele ile bir efendiyi nazara alacağız. Amele, tarz-ı maişet itibariyle; ecnebi kadınlarla ihtilâta, temasa ve bir ocak yanında oturmaya ve mülevves şeylerin içine karışmaya mübtelâ olduğundan; san´at ve maişet itibariyle, tabiat ve nefs-i emmaresi meydanı boş bulup tecavüz edebilir. Onun için, şeriat onların hakkında, o tecavüzata sed çekmek için, "Abdest bozulur, temas etme; namazını ibtâl eder, bulaşma" mânevi kulağında bir sada-yı semâvi çınlattırır. Amma o efendi, namuslu olmak şartiyle, âdât-ı içtimaiyesi itibariyle, ahlâk-ı umumiye namına, ecnebi kadınlara temasa mübtelâ değil, mülevves şeylerle nezafet-i medeniye namına kendini o kadar bulaştırmaz. Onun için şeriat, mezheb-i Hanefî namiyle ona şiddet ve azimet göstermemiş; ruhsat tarafını gösterip, hafifleştirmiştir. "Elin dokunmuş ise, abdestin bozulmaz; hicab edip, kalabalık içinde su ile istinca etmemenin zararı yoktur. Bir dirhem kadar fetva vardır" der, onu vesveseden kurtarır. İşte, denizden iki katre sana misal... S.)
MEZHER Çiçeklik. Bir çiçeği içine alan şeylerin hepsi.
MEZHERE Çiçek yeri. Çiçek bahçesi.
MEZHÜVV Kibirli, gururlu.
MEZİ İlm-i Halde: Kadınla oynamak veya şehvetle yanına gelmek gibi hâllerde erkeğin tenasül cihazında zuhur eden yapışkan renksiz akıcı cisim. (Bu hâl abdesti bozar, gusül icab ettirmez)
MEZÎD Çoğalma. Ziyade etme.
MEZÎK Su ile karışık süt.
MEZİL Daralıp gönlündeki sırrı ifşâ eden, sıkıntıdan içindeki sırrı açıklayan. * Ayağı uyuşmuş. * Malını ve sırrını herkese gösterip açıklayan. * Küçük cüsseli, zayıf, hafif kimse.
MEZİLLET Yanlışlığa sebeb olacak şey. * Ayak kayacak yer.
MEZİR Zarif kimse. * Katı kalbli ve cesur. * İşlerinde nüfuzlu olan.
MEZİR Fâsid olmak, fesatçılık yapmak.
MEZİYYAT (Meziyyet. C.) Meziyyetler. Üstünlük vasıfları.
MEZİYYET İyilik. İyi ve salih hareket ve faaliyet.(Dünyaca havas tanınan insanlardaki meziyet, sebeb-i tevazu´ ve mahviyet iken, tahakküm ve tekebbüre sebep olmuştur. Fukaranın aczi, avâmın fakrı, sebeb-i merhamet ve ihsan iken; esaret ve mahkûmiyetlerine müncer olmuştur. M.)
MEZİYYET-İ İFÂDE İfâde meziyeti.
MEZK Yarma, yırtma. Kesme.
MEZK (Mezâk-Mezka) : Tatmak, tadına bakmak. * Tadacak yer.
MEZKUM Zükâm hastalığına tutulmuş. Nezle olmuş, nezleli.
MEZKÛR Zikri geçen. Zikredilmiş. Evvelce bahsi geçmiş olan. (Bak: Mezbur-Merkum)
MEZL Muztarib olmak, acı ve ıztırab çekmek.
MEZLAKA Ayak kayacak yer. Kaypak yer. * Mc: Yanlışlığa düşmeye sebeb olan hal.
MEZMERE Çok şiddetli hareket ettirmek.
MEZMUM Zemmolunmuş. Makbul olmıyarak ayıplanmış. Kötü.
MEZMUN (Bak: Mazmun)
MEZMUR Terennümle okunan kaside, ilâhi ve münâcat. * Hz. Dâvuda (A.S.) inen "Zebur"un Surelerinden herbiri.
MEZNEB (C: Mezânib) Kepçe. * Suyun akacak olduğu yer.
MEZR (Mezra) Zarif adam. * Bir kimseye düşmanlık etmek. * Parmakla çimdiklemek. * Su kırbasını tamamen doldurmak. * Tadını anlamak için biraz ağzına almak, içmek.
MEZR Fâsit olma. Bozuk olma. * Pis. * Ayrılık.
MEZRAA Tarla. Ekilip mahsul alınan mülk, yer.
MEZREVAN Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı.
MEZRU´ Ekilmiş. Tohum ekilmiş yer.
MEZRU´ (C.: Mezruât) (Zirâ. dan) Arşınlanmış, ölçülmüş. Arşınla ölçülmüş.
MEZRUAT Ekili olan şeyler. Ekili yerler.
MEZRUAT (Mezru. C.) Arşınlanmış şeyler. Ölçülmüş nesneler.
MEZ´UB Koyununa kurt gelen.
MEZ´UK Mesrur, neşeli, sürurlu. * Tuzlu.
ME´ZUN İzinli, izin almış. Salâhiyetli. * Diplomalı. İcâzetli.
ME´ZUNEN İzinli olarak.
ME´ZUNÎN (Me´zun. C.) Mezunlar. İzin almış kimseler. Salâhiyetliler. İcâzet sahibleri. Diplomalılar.
ME´ZUNİYET Me´zun olma. İzinli ve salâhiyetli olma. Diplomalı olma.
ME´ZUNİYET-İ KAT´İYE Kat´i mezuniyet, kesin izin.
ME´ZUNİYET-İ RESMİYE Resmi izin ve selâhiyet.
MEZ´UR (Mez´ure) Korkmuş, çekinmiş.
MEZZ(E) Emmek, mass.
MEZZA´ (C.: Mezâyi) Koğucu. * Yalan. * Sırrını gizlemeyen kişi.
MEZZAH Lâtifeci, şakacı.
MEZZER Halep vilâyetinden getirilen siyah taş.

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi
 

M Harfi

MI´CAZ Mak´adı büyük olan.
MIGREFE (C: Megârif) Kepçe.
MIGŞA Bahadır, kahraman.
MIGTAS Burun, göz çanağı.
MIHBASA (C: Mehâbıs) Helva küreği.
MIHBAT Davar için ağaçtan yaprak dökmekte kullanılan sopa.
MIHBAZ (C: Mehâbız) Hallaç tokmağı.
MIHCEN (C: Mehâcin) Çomak. * Başı eğri ağaç.
MIHDAME Hizmeti çok olan kişi.
MIHFAK Enli yassı kılıç.
MIHKAN (Mıhkana) Şırınga. Tenkıye âleti.
MIHLAC Yufka oklavası. * Yün ve pamuk atacak âlet, hallaç tokmağı.
MIHSAL Kilit. * Zenbil.
MIHTAB Balta gibi odun kesmekte kullanılan âlet.
MIHTAT Cetvel tahtası.
MIHZAK Makat.
MIKASS (C: Makâs) Kesecek âlet, mikrâz.
MIKATTA Üzerinde kamış kalemlerin uçları kesilen sedef, kemik, ağaç, fil dişi veya mâdenden yapılan âlet.
MIKBES (MIKBÂS) (C: Mekâbis) Ateş parçası.
MIKDEHA (C: Mekâdih) Kepçe. * Çakmak.
MIKLA´ Sapan.
MIKLA´ (Mıklât) (C: Mekâli) Çelik çeldikleri ağaç. * Kebap tavası.
MIKLAD (C.: Mekâlid) Anahtar, miftah. Kilit dili. * Hazine.
MIKLAT Evlâdı yaşamayan kadın. * Bir kez doğuran ve daha hâmile olmayan deve.
MIKLEB Eski kitap ciltlerinin sol kenarındaki kapak. Ekseriya okunan yer belli olsun için araya konurdu.* Saban demiri.
MIKLEM (MIKLEME) (C: Mekâlim) Kalem koyacak kap, kalemlik.
MIKMA´ (C: Mekami´) Fil başına vurdukları demir çomak.
MIKMAA (C.: Mekami´) Gürz ve topuz gibi parçalayıcı ve yarıcı silâh.
MIKNA´ (Mıknaa) (C.: Mekani´) Başörtüsü.
MIKNATIS yun. Demir ve benzeri mâdenleri kendine çekici hususiyeti bulunan câzibe. * Başka te´sir altında kalmadan kuzey ve güney kutuplarına doğru yönünü değiştiren demir çubuk. (İki kutbu bulunan bu mıknatıslı çubuğun şimale bakan kısmına şimal (kuzey) ucu, cenuba çekilen ucuna da cenub (güney) ucu diyoruz. * Mağnetik oluş.
MIKNATISİYYET Mıknatıs kuvveti ve hassası.
MIKNEB (C: Mekanib) Otuz kırk kadar olan at sürüsü. * Avcılar torbası.
MIKNEVA Hizmet eden, hizmetçi.
MIKRA´ Balta gibi bir âlet olup, onunla taş parçalanır.
MIKRA´ Hekimlerin, hastanın vücudunu dinledikleri âlet.
MIKRAME Nakışlı eşarp. Mendil. Havlu. Peştemal.
MIKRAZ (C.: Mekariz) Makas. Kesecek âlet.
MIKTAL (C.: Mekâtıl) Bıçkı.
MIKTARE Kuş ayağına yapılan köstek. * Kelepçe.
MIKVEM (C: Mekâvim) Saban ağacının tutulacak yeri.
MIKVES Yay kabı.
MIKZAF Kayık küreği.
MIKZEF Tanbur.
MI´LA Çulhaların çukur içinde ayak ile basıp oynadıkları nesne.
MI´LAK (MA´LUK) (C: Meâlik) Üzengi kayışı. * Üzüm hevneği. * Et ve üzüm asılan çengel.
MINKARÎ Gaga biçiminde. Gagaya benzer olan. * Gaga ile alâkalı.
MINTAKA (Mıntıka) Muayyen bir yer. Havali. Taraf. Kısım. Kuşak. Kenar. Yeryüzünde bir kısım. Bölge.
MINTAKA-İ MEMNUA Yasak bölge.
MINTIKAT-ÜL BÜRUC Burçlar mıntıkası. Coğ: Oniki burcun bulunduğu tutulma dairesi. (Bak: Büruc)
MINTIKA-İ HARRE Sıcak mıntıka. Ekvator iklimi olan yerler. Hatt-ı istiva mıntıkası.
MINTÎK Çok düzgün konuşan.
MINZAR Röntgen. * Bakma âleti.
MIS´AD Merdiven. Yükseğe çıkmakta kullanılan âlet. Asansör.
MI´SAM (C: Meâsım) Kolun bilezik takacak yeri.
MI´SAR (C: Meâsır) Yeni hayız görmüş ve büluğuna yetişmiş olan kız.
MISBAH Kandil. Çıra. Meş´ale. Lâmba. (Aya, güneşe, yıldızlara ve mecâzen de Resul-i Ekrem´e (A.S.M.) bu isim verilmiştir.)Sabah ve sabahat maddesinden ism-i âlettir ki; sabah gibi lâtif ve kuvvetli aydınlık veren lâmba demektir. (E.T.)
MISBAH-ÜL MESHUR Sabahlayan, sabahlamış.
MISDAGA Yüz yastığı.
MISDAK (Sıdk. dan) Bir şeyin doğru olduğunu isbata yarayan şey. Tasdik âleti. * Alâmet. Tavır. Tarz. Düstur. * Değer ölçüsü.
MISDAKIYYÂT Mısdak ilmi.
MISFAT Süzgeç. Tasfiye âleti.
MISKAB Delme âleti.
MISKAL Cilâlayan, parlatan âlet. * İnce. Zarif.
MISKAT Su kovası.
MISGAR Sarı yüzlü.
MISKA´ (C: Mesâki) Fasih dilli, güzel sesli kişi.
MISR (C.: Emsâr) İki şey arasındaki perde, hâil. * Memleket. Şehir. * Afrika´nın şimalinde bir memleket ismi. * Bir hububat adı.
MISRA´ Kapı kanadı. * Edb: Bir manzum yazının her bir satırı. Tam bir vezin ölçüsüne göre tanzim edilmiş söz.
MISRÂ-İ ÂZÂDE Edb: Başlıbaşına mânası bulunan mısra.
MISRÂ-İ BERCESTE Edb: En güzel ve en kuvvetli olan mısra.
MISRAM (C: Mesârim) Orak.
MISRAN Basra ile Kufe şehirleri.
MISRÎ (Mısriyye) Mısırlı. * Mısır ülkesiyle alâkalı.
MISTABA (C.: Mesâtıb) Peyke, sedir.
MISTABANİŞİN f. Sedirde oturan.
MISTAR Yazının güzelliğine, düzgünlüğüne yarayan âlet. Yazı yazarken satırları doğru gösterebilmek için lâzım olan çizgileri yapmağa yarayan âlet. * Sıvacıların bir âleti.
MISTAR-I HİKMET Hikmetin mıstarı.
MISVA Uylukları zayıf ve etsiz olan kadın.
MISVAT Çok haykıran, çok bağıran. * Ses kuvveti.
MISVELE (C: Mesâvil) Harman süpürgesi.
MISYAF Yaz günlerinde çok yağmur yağan yer. * Sakalı ağarmayınca evlenmeyen erkek.
MISYED(E) Av avlamağa mahsus âlet. Tuzak, kapan.
MIŞAT (Mışt. C.) Taraklar.
MIŞMIŞ Zerdali, erik veya kayısı.
MIŞRAK Güneşi bol olan yer.
MI´TA (C: Mıât-Mıâtâ) Bahşişi ve hediyesi çok olan kişi.
MIT´AM Çok yemek yediren.
MIT´AM Çok yeyici, fazla yiyen.
MIT´AN (C.: Metâin) At sürücüsü.
MI´TAR (C: Meâtır) Devamlı güzel kokular sürünen.
MITFEHA Kevgir.
MITHAN Değirmen.
MITHAR Uzağa giden ok.
MITHERE Su kabı. Matara.
MI´TÎR Güzel kokular sürünen.
MITLA (C: Metâli) Dikenli otlar biten yumuşak yer.
MITLAK Sık sık kadın boşayan erkek.
MITMER Yapı ipi.
MITRAB Neşeli adam. Neşesi bol kimse.
MITRAK(A) (C.: Metârık) Sopa, değnek. * Tokmak. * Mızrak. * Çekiç.
MITRED (C: Metârıd) Avın ardından atılan kısa süngü.
MITREDE Yünden veya haz denilen kumaştan yapılan elbise.
MITRÎ Cendereci.
MITV (C: Mitâ) Hurma salkımı.
MITVA´ Çok muti´, çok itaatli.
MI´VEL (C: Meâvi) Sivri külünk ve balta.
MIZFAR Zafer kazanan. Galib. olan. Asma çubuğuna sarmaşık gibi sarılan filiz.
MIZMAR (C.: Mezâmir) Koşu meydanı. Yarışma sahası.
MIZRAB (MIZRÂB) (C.: Medârib) Saz zahmesi. (Onunla saz çalarlar).
MIZRAK Ucu sivri uzun saplı harp âleti. Kargı.
MIZREB Büyük çadır, oba.
MIZYA´ Malını çok harcayan kimse. Malını fazlaca zâyi eden adam.
MIZZ Yemeğin lezzetinden ağzını şapırdatmak.
MİA Günlük adı verilen zamk.
Mİ´ (C.: Em´â) Bağırsak.
MİÂ-İ A´VER Körbağırsak.
MİÂ-İ GALİZ Kalınbağırsak.
MİÂ-İ İSNÂ-AŞER Oniki parmak bağırsağı.
MİÂ-İ RAKİK İncebağırsak.
MİAD Vaad edilen gelecek zaman veya yer. * Müsaade edilen zaman. * Kıyâmet. Mahşer. * Vaad. Müddet.
MİÂÎ (Miâiyye) Bağırsakla alâkalı.
MİAT (Mie. C.) Yüzler. Yüz sayıları.
Mİ´BER Suyu geçmeğe yarıyan kayık, sal gibi vâsıtalar. * Köprü. Su geçme geçidi.
Mİ´BER (Mi´bere) İğne kutusu, iğne kabı.
MİBLA´ (Bel´. den) Obur.
MİBNAH Heybe.
MİBRED Eğe. * Eğe cinsinden bir yazı âleti.
MİBREE Kalemtraş. Kalem açmağa yarıyan âlet.
MİBTAN Çok yemekten karnı şişen etli ve yağlı kişi.
MİBVEL (Mibvele) Sidik kabı. Küçük abdest edilecek delikli taş veya oluk.
MİBZA´ Kan almakta kullanılan âlet. Neşter.
MİBZAG Nişter, kan alacak âlet.
MİBZEL (C: Mebâzil) Süzgeç.
MİBZELE (C: Mebazil) Her gün giyilen kaftan, günlük elbise.
MİBZER Tohum ekmekte kullanılan bir âlet.
MİCDAF (C: Mecâdif) Sandal, kayık küreği.
MİCDAH (C: Mecâdih) Kavut karıştırdıkları ağaç. * Menazil-i Kamerden bir yıldız.
MİCDAR Bostan korkuluğu. Korkuluk.
MİCDEL (C.: Mecâdil) Köşk, kasır, kâşâne.
MİCENE (C.: Mevâcin-Meyâcin) Kassar tokmağı.
MİCENN Kalkan, siper.
Mİ´CER Bir cins kadın başörtüsü. Eşarp.
MİCERR Gem çenberi. * Matkap kayışı.
MİCERRE (C: Mecirr) Yer düzeltilen sürgü. * Demir kürek. ("Bel" denir)
MİCESSE Ağaç budamada kullanılan keskin demir.
MİCEŞŞ El değirmeni.
MİCHAR Yüksek sesle konuşan.
MİCLAT Ağaç budamada ve bağ filizini kesmekte kullanılan demir.
MİCMER İçinde tütsü yakılan bakır yahut bronzdan küçük şamdan şeklindeki aletin adıdır. "Buhurdan" da denilir.
MİCR Çenber.
MİCREFE (C: Micref-Mecarif) Ateş küreği.
MİCSED Cesede yapışık olan elbise.
MİCVAD Güzel şiirler söyliyen şâir.
MİCVEB Bir şey kesmeye yarıyan demir.
MİCVEL Gömlek. * Küçük esvap. * Kalkan.
MİCZAF (C: Mecâzif) Gemi küreği.
MİCZAM Pek keskin kılıç.
MİCZEM Çok keskin kılıç.
MİDA´ Bir şeyin son bulduğu yerin sonu. * Yolun sıklaştığı yeri.
MİDA´ (MİDEA) (C.: Mevadi´) Eski kaftan, eski elbise.
MİD´A(T) Şehrin burcu.
MİDAD Yazı mürekkebi. Mürekkeb.
MİDADİYE Mürekkep konan şey. Mürekkep hokkası.
MİDAE Kırba. Deriden su kabı. İbrik. Matara. * Çeşme lülesi. * Abdest alınan yer.
MİDAKA (MİDAKKA) Kendisiyle bir şey dövülüp ezilen şey. Havan.
MİDANEM f. Biliyorum.
MİDARE Çuvaldız gibi bir demir. (Kadınlar onunla saç düzeltirler.)
MİD´AS Çok işlek olduğundan yumuşamış olan yol.
MİDAS Pabuç.
MİDDE Cerahat, irin.
Mİ´DE (C.: Miad) İnsan ve hayvanlarda, yenen şeyleri hazmetmek vazifesi olan bir iç uzvu.
MİDE-NÜVAZ Mide okşayan (maydanoz).
MİDEVÎ Mide ile alâkalı mideye ait. * Mideye yarar.
MİDFA´ (C.: Medâfi´) Ask: Top.
MİDHANE Buhurdan.
MİDHAT Medhetme, övme.
MİDHATGER f. Övücü, medhedici.
MİDİLLİ At cinsinin küçük çaptaki nev´ine verilen addır. Bu türlü atlar Midilli adasında yetiştirildiği için bu adı almıştır.
MİDKAS İpek.
MİDLES (C: Medâlis) Def´edecek yer.
MİDMAK Binanın iskeleti.
MİDMEK (C: Medâmik) Ziynet verecek âlet. * Haberi şâyi eden, duyuran nesne.
MİDRA Boynuzdan veya demirden çuvaldız gibi bir nesne. (Kadınlar onunla saçlarını düzeltip islâh ederler ve tarakla da tararlar.)
MİDRAR Yağmur yağdıran bulut. * Çok su döken.
MİDRAS Okuma yeri. * İçinde Tevrat dersi verilen ev.
MİDRE Bahadır, kahraman.
MİDREBE Demir yerine ucuna boynuz takılan süngü.
MİDVEK Bir şey ezmekte kullanılan taş.
MİDYAN (C.: Medâyin) Daima borç eden kimse.
MİE Yüz. Yüz sayısı.
MİETEYN İki yüz. (200)
MİFAD Kebap demiri.
MİFER Hizmetkâr, hizmetçi.
MİFEZZA Tokmak.
MİFRAK (C: Mefârik) Başın ortası (saçın bölük olduğu yerdir.)
MİFRAS (MİFRÂS) (C: Mefâris) Gümüş kesecek âlet. * Demir.
MİFSAD Kan almakta kullanılan âlet. Neşter.
MİFSAL Dil, lisan.
MİFTAH Açan âlet. Anahtar. Kilidleri açan anahtar.
MİFTELE Yün eğirmekte kullanılan çatal değnek.
MİFZAL Fazilet ve şeref sahibi.
MİFZAL Gündelik iş elbisesi.
MİG f. Duman, sis, duhân. * Kara bulut.
MİGDAD Çok gadaplı, çok kızgın.
MİGFER Ateşli silâhların icadından evvel, muharebede kılıç, mızrak ve ok gibi harp âletlerinden korunmak için başa giyilen bir nevi başlık idi. Miğfer, zırh ile beraber bir bütün teşkil ederdi. Osmanlı miğferleri çeşitli şekillerde olmakla beraber genel olarak iki kısma ayrılırdı. Bir kısmı ince bakırdan, diğer kısmı ise çelikten yapılırdı. Miğfer; tepesi sivri fes biçiminde idi. Asıl tepeye gelecek yer temrenle süslenir, temrenin ucu kâh sivri olur, bazan da lâfza-i Celâl ve bazı kere de hilâl ile son bulurdu.
MİGFERÎ Miğfer şeklinde olan, miğfer biçiminde olan. * Miğferle ilgili.
MİGLAK (C.: Megalik) Kilit, mandal.
MİGNAK f. Dumanlı, sisli. Bulutlu.
MİGSEL Tas, ibrik. Yıkanmada kullanılan kab.
MİGVEL (C.: Megavil) İnce kılıç. Hançer.
MİGZEL (C.: Megazil) İplik eğirmekte kullanılan âlet. iğ.
MÎH f. Çivi, mıh. Kazık.
MİH (C.: Mihâ) f. Ulu, büyük. Azim, kebir.
MİHA Yaş değnek.
MİHAD Yer. Arz. * Beşik. * Döşeme. Döşek.
MİHADDE Baş ve yüz altına koydukları yastık. * Kazma. * Balta.
MİHAFFE Mahfe. Katır veya develerin sırtına konulan ve iki kişinin oturabileceği büyüklükte olan sepet.
MİHAH (Muhh. C.) Beyinler. * İlikler.
MİHAİL Resul-i Ekremin (A.S.M.) geleceğini haber veren ve bir ismi de Mişâil olan eski zaman Peygamberlerinden bir Zâttır. Kitabının 4. bab´ında: "Ahir zamanda bir ümmet-i merhume kaim olup, orda hakka ibadet etmek üzere, mübarek dağı ihtiyar ederler. Ve her iklimden oraya birçok halk toplanıp Rabb-ı Vâhide ibadet ederler. O´na şirk etmezler." diye bahsetmiştir.(İşte şu âyet, zâhir bir surette dünyanın en mübarek dağı olan Cebel-i Arafat ve orada her iklimden gelen hacıların tekbir ve ibadetlerini ve ümmet-i Merhume nâmıyla şöhret-şiar olan ümmet-i Muhammediyeyi (A.S.M.) tarif ediyor. M.)
MİHAK (Mahâk-Muhâk) Her arabi ayın son üç gecesi.
MİHAL Kuvvet. Azab. Ukubet.
MİHAMME Küçük bakır ibrik.
MİHAMME Yer süpürgesi.
MİHAN (Mihnet. C.) Mihnetler, sıkıntılar.
MİHAN (Mih. C.) Ulular, büyükler.
MİHANİKÎ KIRAET Kelimeleri, terkibleri doğru telâffuz etmekle beraber ezber dersi dinletiyormuş gibi çabuk çabuk okumaktır. Böyle okuyuş dinleyene bir şey anlatmaz. Ancak okuyanın mevzuu kavramış olduğunu anlatır. Öyle kıraet bir makinanın duygusuz işlemesine benzetilir.
MİHANİKİYYET yun. (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansız şeyler. * Cansız ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti.
MİHAR (Mühür. C.) At yavruları. Taylar.
MİHAŞŞ(E) Ot biçtikleri âlet. Orak ve tırpan. * Ot koydukları kap.
MİHATT Deriden kıl ve yün yolacak demir.
MİHAZ Çizme mahmuzu.
MİHBAZ (C.: Mehâbiz) Hallaç tokmağı.
MİHBEB Tâne tâne kesecek âlet.
MİHBERE (C.: Mehâbir) Mürekkep koydukları kap.
MİHCEM(E) (C.: Mehâcim) Hacamat şişesi. * Çekip emmeğe mahsus âlet.
MİHDA İçine hediye konulan kap.
MİHEK f. Küçük çivi. * Karanfil.
MİHEN (Bak: Mihan)
MİHENK (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti. * Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.
MİHFAR Toprak kazan âlet. Kazma.
MİHFEN Değirmen sepeti.
MİHFER(E) (C.: Mahâfir) Kazma. Bel.
MÎHÎ f. Çivi şeklinde. Çiviye âit.
MİHÎN (Mihine) Daha büyük, daha ulu.
MÎHKADEM f. Ayağı kırık.
MİHLA(T) İçine yulaf koyup davara vermekte kullanılan torba.
MİHLAF Vaadinde çok hilâf eden, sözünde durmayan kimse.
MİHLAK Ustura.
MİHLEB (C.: Mehâlib) Yırtıcı kuşların tırnağı, pençesi. * Orak, bıçak.
MİHLEB İçine süt sağılan kap.
MİHMAN f. Misafir.
MİHMANDAR f. Misafire hizmet ve yardım eden. Misafiri ağırlayan.
MİHMANDAR-I KERİM Dünya misafirhanesinde kullarına yardım ve in´am eden Rabbimiz, Allah (C.C.). * Müslümanlara dünya misafirhanesinde rehberlik eden, Hazret-i Peygamber (A.S.M.)
MİHMANDARÎ f. Mihmandarlık. Misafir ağırlayıcılık.
MİHMANHANE f. Misafirhane. Misafir edilecek yer. Otel. * Mc: Dünya.
MİHMANÎ f. Mihmanlık, misafirlik.
MİHMANNEVAZ f. Misafire iyi muamele ederek ikram eden. Misafir ağırlayan.
MİHMANPERVER f. Misafir ağırlayan, misafire ikram eden, misafir seven.
MİHMANPERVERÎ f. Misafirperverlik, misafir ağırlayıcılık.
MİHMANSERAY f. Misafirhane. Otel. * Mc: Dünya.
MİHMEL (C.: Mehâmil) Kılıç bağı. * Büyük mahfe.
MİHMER (C.: Mehâmir) Semer atı.
MİHMEZ (MİHMÂZ) Çizme mahmuzu.
MİHNEKA (C.: Mehânık) Maktul. * Gerdanlık. * Boğacak âlet.
MİHNET Zahmet. Eziyet. Dert. Belâ. * Mc: Tecrübe, sınamak.
MİHNET-ÂBÂD f. Keder, mihnet ve gam dolu olan yer. * Mc: Dünya.
MİHNETDİDE f. Musibete uğramış. Keder ve mihnet görmüş.
MİHNETGÂH f. Keder, gam ve mihnet çekilen yer. * Mc: Dünya.
MİHNETKEDE f. Gam ve keder çekilen yer. Nihnet yeri. * Mc: Dünya.
MİHNETKEŞ f. Keder, eziyet ve mihnet çeken.
MİHNETZEDE f. Afet ve belâya uğramış. Keder, mihnet ve musibete giriftar olmuş.
MİHR (Bak: Mehr)
MİHRAB Camide imamın namaz kılarken cemaatin önünde durduğu yer. * Şiddetli harbeden cengâver. Bahadır. * Evin şerefli yüksek yeri, çardak. * Meclisin sadrı ve ekrem mevzii. * Mc: Harb âleti. * Orman. * Melikin hususi makamı. * Mc: Şeytan ve hevâ ile muharebe edecek yer. * Ümit bağlanan yer.
MİHRAB-I CEMŞİD Güneş, Şems.
MİHRACE (Hind´ce: Mahraca) Hindistan´da Hindu dininden olan hükümdarların büyüklerine verilen ünvandır. Hindu kral.
MİHRAF Hekimin yarayı muâyene ettiği âlet.
MİHRAK Çok hareket eden. * Hareket âleti. Karıştıracak nesne.
MİHRAK Fiz: Küre içi biçiminde (içbükey) bir aynaya müvâzi (paralel) gelen ışıkların, aksettikten sonra toplandıkları nokta. Yakıcı nokta. * Hareket merkezi.
MİHRAKÎ Mihrak noktasına âit.
MİHRAK (C.: Mehârik) Ağaç kılıç. * Yırtıp parçalayacak âlet.
MİHRAS (C.: Mehâris) Dibek taşı.
MİHRAT Tennur odunu karıştırdıkları âlet. * Çiftçi sabanı.
MİHRAT (C.: Mehârit) Her yıl derisi kavlayıp soyulmak âdeti olan yılan.
MİHRBAN f. Merhamet ve şefkat sahibi. Muhabbetli, sevimli, yumuşak huylu ve güleryüzlü.
MİHRBANÎ f. Dostluk, muhabbet, sevgi.
MİHRE f. Acemi ördekleri avlamak için su kenarlarına bağlanan ördek.
MİHREF (C.: Meharif) İçine yemiş koydukları kap.
MİHREZ İğne, ibre.
MİHRGAN f. Sonbahar. Güz mevsimi. * Eski İranlıların iki büyük bayramlarından birinin adı.
MİHRNAZ f. Naz güneşi. Çok nazlı.
MİHSAD Ekin orağı.
MİHSAF (C.: Mehâsıf) Biz dedikleri ince uzun demir.
MİHSAL Ok yapılan demir.
MİHSAL Keskin kılıç.
MİHSARRE Bir kimsenin elinde tuttuğu sopa veya değnek.
MİHSERE Süpürge.
MİHŞAH (C.: Mehâşi) Kaba kilim.
MİHTAB Balta. Odun kesmekte kullanılan âlet.
MİHTAT Cetvel tahtası.
MİHTER (C.: Mihterân) Daha büyük. Daha ulu.
MİHTERÂN (Mihter. C.) f. Daha büyükler.
MİHTERÎ f. Büyüklük, ululuk, azimlik.
MİHVAL Çok hilekâr. Hileci. Dolandırıcı.
MİHVEKA Süpürge.
MİHVER Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez. * Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsuz hat. * Kağnı arabasının dingili.
MİHVER-İ ÂLEM Arzın merkezinden geçerek semâ küresini her iki tarafta kesen mevhum hat.
MİHVER-İ HAREKÂT Askeri harekâtın yapıldığı yer.
MİHVER-İ ARZ Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat.
MİHVER-İ NEBAT Kök, gövde ve yaprakların tamamı.
MİHYAC Şiddetli. * Çok, ziyâde, fazla.
MİHYAF Tez susayan davar.
MİHYAL Bir yıl ekilip, bir yıl ekilmeyen arazi.
MİHYAT İğne.
MİHZA (MİHZAB) Ateş karıştırmakta kullanılan ağaç.
MİHZAB Boyacıların elbise boyadıkları küp.
MİHZAC Çamaşır tokacı.
MİHZAK Çok gülen kadın.
MİHZAR Mânâsız ve saçma sapan sözler konuşan.