|
1938
19381 OCAK - Denizbank kuruldu.
1 OCAK - Gemlik Sun'i İpek Fabrikası hizmete girdi. 2 OCAK - Bursa Merinos Fabrikası hizmete girdi. 7 OCAK - Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kabul edildi. 12 OCAK - Türkiye-Letonya Ticaret Antlaşması imzalandı. 14 OCAK - Dışişleri Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 19 OCAK - Üsküdar-Kadıköy Su şirketi ile izmir Telefon şirketinin alınmasına karar verildi, 22 OCAK - Yalova'da Termal Oteli açıldı. 24 OCAK - İzmir Telefon şirketi satın alındı. (No. 3884) 10 şubat - Gölcük'te yeni bir tersane yapılmasına karar verildi. 25 şubat - Başbakan Bayar; Balkan Paktı hazırlıklarından olarak, Yunan, Yugoslav ve Romen Başbakanlarıyla toplantı yaptı. 6 MART - Atatürk'e Türk Hekimleri tarafmdan ilk konsültasyon yapıl-dı. 13 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Cevat Çobanlı (Doğ: 1871) öldü. 31 MART - Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği tarafmdan Atatürk'ün hastahğı ile ilgili ilk resmi tebliğ yayınlandı. 11 NİSAN - Üsküdar ve Kadıköy Su Şirketi satın alındı. 14 NİSAN - İzmir Konak Vapur İskelesi hizmete açıldı. 19 NİSAN - Kırşehir'de deprem. 25 NİSAN - Başbakan Bayar; Dışişleri Bakam ile Balkan Antlaşması ko-nuşmaları için Atina'ya gitti. 27 NİSAN - Yunanistan ile Türkiye arasında dostluk antlaşması imza-landı. 2 MAYIS - Ordu Süvari Ekibimiz Roma'da 'Milletler Kupasi'nı kazandı. 3 MAYIS - Hava Yolları Genel Müdürlüğü Teşkilat Kanunu kabul edildi. 8 MAYIS - Başbakan Bayar, Yugoslavya'yı ziyaret etti. 11 MAYIS - Atatürk, Ankara'da Gazi Orman Çiftliğinde bazı bakanların yanmda, 11.6.1937 tarihli mektubu ile hazineye bağışladığı mallar için gerekli işlemin yapılmasını istedi. Orman Çiftliği: Ankara'da, Orman, Yağmurbaba, Balgat, Macun, Gü-vercinlik, Tahar Etimesgut, Çakırlar çiftliklerinden vücut bulmuş Or-man Çiftlikleri, Yalova, Millet ve Baltacı çiftlikleri, Silifke'de, Tekir ve Şövalye çiftlikleri, Dörtyol'da Portakal bahçesi ile Karabasamak Çiftliği, Tarsus'ta Piloğlu Çiftliği. Bunlardan mevcut arazi, bina ve tesisat. Fabrika ve imalathaneler, Umumî tesisat, canlı umumî demirbaş, umumî cansız demirbaş. Mektuba bağlı listede bütün bunlar en küçük detayına kadar kayıtlanmıştır. 19 MAYIS - Atatürk'ün sağlığında izledikleri son '19 Mayıs' ve '19 Ma-yıs şenlikleri'. 20 MAYIS - İçişlerinde (3) ilçenin kurulması (Kozuk, Baykam, Sütçüler) kanunlaştı. 20 MAYIS - Atatürk; Hatay davası dolayısıyla Mersin'e hareket etti. (20-24 Mayıs 1938) 23 MAYIS - İstanbul Elektrik şirketi Satın alındı. 23 MAYIS - Türkiye Halk Sandığı A.ş. kuruldu. 26 MAYIS - Atatürk'ün Ankara'dan son ayrılışı. 27 MAYIS - Atatürk, İstanbul'da. 27 MAYIS - Türkiye-îngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 29 MAYIS - "150'likler"in 'Af Kanunu' Meclise geldi. Cumhuriyetimizin 15. Yıldönümü dolayısıyla kabul edilen kanun 29.6.1938 gün ve 3527 sayılı Resmî Gazete'de yayınlandı. Bu konuda Atatürk'e bağlanan bir söz vardır: "Biz onları affedeceğiz ama... Onlar bizi affedecekler mi?..." 30 MAYIS - Devlet Hava Yolları Genel Müdürlüğü kuruldu. l HAZİRAN - Atatürk, hekimlerin tavsiyelerine uyarak İstanbul Boğazı'nda demirleyen 'Savanora' Yatında kalmaya başladı. 10 HAZİRAN - Ordu Hastabakıcı Hemşire Okulu Kanunu kabul edildi. 15 HAZİRAN - Noter Kanunu kabul edildi. 16 HAZİRAN - Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü kuruldu. 17 HAZİRAN - Mühendislik, Mimarlık Kanunu kabul edildi. 19 HAZİRAN - Romanya Kralı Carol U. Atatürk'ü İstanbul'da ziyaret etti. 23 HAZİRAN - Atatürk; Erdek'i ziyaret etti. Savanora Yatı, Erdek ilçesinin mesire yeri olan 'Çumra' önünde demirledi. 27 HAZİRAN - Avukatlık kanunu kabul edildi. 28 HAZİRAN - Cemiyetler Kanunu kabul edildi. 29 HAZİRAN - Beden Terbiyesi Kanunu kabul edildi. 29 HAZİRAN - "Yüz ellilikler"in affıyla ilgili kanun kabul edildi. 5 TEMMUZ - Türk Ordusu Hata/a girdi. 13 TEMMUZ - Toprak Mahsulleri Ofisi kuruldu, 8 TEMMUZ - Hatay davası, Türkiye'nin istediği gibi çözümlendi. 31 TEMMUZ - Balkan Pakh Devletleriyle Bulgaristan arasmda 'Selanik' Antlaşması imzalandı. 15 ağustos - Divriği-Ilıç Demiryolu İşletmesi hizmete açıldı. 24 ağustos - Tren Kemah'a ulaştı. 2 EYLÜL - Hatay bağımsız oldu. Millet Meclisi ilk toplantısın! yaptı.Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi. 5 EYLÜL - Halk Bankası ve Ankara Halk Sandığı kuruldu. 15 EYLÜL - Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. (Vasiyeti, ebediyete intikalinden sonra 28 Kasım 1938'de açılmıştır. 8 EKİM - Sivas-Erzurum hattı Erzincan'a ulaşü. 16 EKİM - Atatürk'ün hastalığı hakkında günlük resmî bildiriler yayınlanmaya başladı. 28 EKİM - Ankara Radyosu hizmete başladı. 29 EKİM - Cumhuriyetin 15. Yıldönümü bütün yurtta büyük şenlikler-le kutlandı. Atatürk hastaydı. Dolmabahçe Sarayı'nın özel dairesinde kalıyordu artık. Sarayın nhtımma sürünerek geçen bir şehir hattı va-purundan kendisine bağlılıklarım haykıran gençlere, Türk Mille-ti'nin evlatlanna... ancak pencere ardından işaret etmekle cevap ve-rebildi. Önüne geçilemez son... yavaş, yavaş yaklaşıyordu artık. Türk Milleti Cumhuriyetin 15. Yıldönümünü kutluyordu. ATATÜRK'ün Türk Ordusu'na Son Mesajı: Zaferleri ve mazisi insanlık tarihiyle başlayan, her zaman zaferle be-raber medeniyet nurlarım taşıyan kahraman Türk Ordusu. Memleketim en buhranük ve müşkül anlarda zulümden, felaket ve musibetlerden ve düşman istilasında nasıl korumuş ve kurtarmış ise Cumhuriyetin bugünkü feyizli devrinde de askerlik tekniğinin bütün modem silah ve vasıtaları ile mücehhez olduğun halde vazifesini aynı bağlılıkla yapacağına hiç şüphem yoktur. Bugün, Cumhuriyetin onbeşinci yılım mütemadiyen artan büyük bir refah ve kudret içinde idrak eden büyük Türk Milleti'nin huzurunda Kahraman Ordu, sana kalbi şükranlanmı beyan ve ifade ederken büyük ulusumuzun iftihar hislerine de tercüman oluyorum. Türk vataninin ve Türklük camiasmın şan ve şerefine, dahilî ve hari-cî her türlü tehlikelere karşı korumaktan ibaret olan vazifeni her an ifa-ya hazır ve amade olduğuna benim ve büyük ulusumuzun orduya bah-şettiği en son sistem fabrikalar ve silahlar ile bir kat daha kuvvetlenerek büyük bir feragati nefs ve istihkarı hayat ile her türlü vazifeyi ifaya mü-heyya olduğunuza eminim. Bu kanaatla kara, deniz, hava ordulanmızın kahraman ve tecrübeli komutanları üe subay ve eratım selamlar ve tak-dirlerimi bütün ulus müvacehesinde beyan ederim. K.ATATÜRK Bu mesaj. On beşinci Cumhuriyet Bayramı münasebetiyle Başbakan Celal Bayar tarafmdan Reisicumhur adma okundu. 29 EKİM - Ihç-Erzincan demiryolu işletmeye açıldı. l KASIM - TBMM'nin V. Dönem 4. toplantı yılının açılışım Atatürk adına Başbakan Celal Bayar yaptı. Büyük İnsan'm son açılış konuşması, Bayar tarafmdan okundu. İkinci bir Dünya Savaşı'nın kara bulutları Avrupa'nın üstüne ağır ağır çöküyordu. İnsanlar, I. Dünya Savaşı'ndan ders almamışlardı. Bü-yük Lider, bu savaşın kendisini yatakta yakalayacağından her zaman şikayet ediyordu. 'Sayın Milletvekilleri! Hepiniz! sevgi ve saygı ile selamlarım... Geçen sene aziz kamutay arkadaşlarıma millet ve memleket için ne gibi feyizli işler başarmak istediğimizi izah etmiştim. Bugün de bunlar-dan hangilerinin bu yıl içinde yapıldığım bildirmek isterim. Sayın Arkadaşlarım! Her şeyden önce size kıvançla arz edeyim ki millet ve memleket ge-çen seneyi de tam bir huzur ve sükun içinde yükselme ve kalkınma fa-aliyetiyle geçirmiştir. Uzun yıllardan beri devam eden ve zaman zaman had bir şekil alan Tunceli'deki toplu şekavet hadiseleri muayyen bir program dahilindeki çalışmaların neticesi olarak kısa bir zamanda bertaraf edilmiş ve o mın-tıkada bu gibi vakalar bir daha tekerrür etmemek üzere tarihe devrolun-muştur. Büyük Kamutay! şimdiye kadar olduğu gibi bütün işlerinizde basanlar dilerim. (Şid-detli ve sürekli alkışlar).' Okuyan, Başbakan Bayar'di. Atatürk, TBMM'nin V. dönem 4. toplantı yılının açılış gününde bulunamamışta. 7 KASIM - Atatürk, TBMM'nin yeni dönem çalışmaları için mesaj gönderdi. 8 KASIM - Atatürk'ün sağlık durumunun ciddî bir hal almaşı üzerine sabah akşam olmak üzere iki ayn tebliğ yayınlanmaya başlandı. 10 KASIM - Atatürk; saat 09.05'de İstanbul'da Dolmabahçe Sarayı'nda vefat etti. Müdavi ve Müşavir tabiblerin verdikleri son rapor: 'Reisicumhur Atatürk'ün umumî hallerinde vahamet dün gece saat 24.00'te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 ikinci teş-rin (Kasım) 1938 Perşembe günü saat dokuzu beş gece Büyük Sefimiz derin koma içinde terki hayat etmişlerdir. Müdavi tabibler: Prof.Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof.Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger. Müşavir tabibler: Prof.Dr. Akil Muhtar Özden, Prof. Hayrullah Di-ker, Prof.Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.' Mukadder, beklenilen ve fakat bir türlü yakıştırılamayan acı haber bir anda İstanbul'da ve oradan da bütün yurda yayıldı. Dolmabahçe Sa-rayı'nm göklerindeki nazlı bayrak, yanya inmiş, dalgalanıyordu sanki artık... Büyük Atatürk'ün, İzmir suikastı dolayısıyla 10 Haziran 1926'da Anadolu Ajansı muhabirine söyledikleri: 'Benim naçiz vücudum bir gün elbette toprak olacaktır. Fakat Türki-ye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.' Mustafa Kemal Atatürk Mareşal (1317 - P.8) ATATÜRK'ün yakın soyağacı Ayşe=Ahmet, ibrahim (Varyemezoğlu) ?=Ahmet (Kırmızı Hafız) Hasan Hüseyin Zübeyde = Ali Rıza Salih=Faika Hatice (1857-M923) (18397-1893) =Müberra Makbule Naciye Fatma (1885-1956) (1889-1901) (1871-1875) Ahmet Ömer (1874?-1883) (18757-1883) AİLE DURUMU: 1881 Doğumu (Nüfus kağıdına göre). Selanik'te Islahhane semti Ah-met Subaşı Mahaüesi'nde doğdu. Babası rüsumat (gümrük idaresi) me-muru Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım'dır. Yeni Türk harflerinin kabulünden sonra Ankara İli tarafından düzenlenme olan yeni nüfus cüzdanının numarası 993814'tür. ÖĞRENİM DURUMU: Okuma yazmayı Selanik'te Semsi Efendi okulunda öğrendi. Bunu Fevziye okulu ile sekiz sınıflı bir hale gelen Rüştiye kısmı takip etti. Ba-basının ölümü ile (28 Kasım 1893) öğrenimine son verdi. Mülki rüştiye-sine başladı. Öğretmeni Hüseyin Efendi'nin sert muamelesi yüzünden bu okuldan ayrıldı. 1893 Selanik Askeri Rüştiyesi'ne imtihanla 3. sınifa girdi. Mustafa adındaki matematik öğretmeni: - Senin de benim de adım Mustafa. Birbirine karışıyor. Bundan son-ra senin adın 'Mustafa Kemal' olsun! dedi. 1895 Askerî Rüştiyeyi bitirerek. Manastır Askerî İdadisi'ne geçti. Ta-til dönemlerinde Selanik'te 'College des Freres de la Salle'm özel kursla-rmda devam ederek Fransızcasını kuvvetlendirdi. 1898 idadiyi bitirdi. 1899 İstanbul'da Harp Okulu (13 Mart 1899) piyade sınıfına girdi. Okul numarası 1283 (apolet)ti. 1899 Öğretim yılında (1899-1900), birinci sınıfta bulunan 736 arkada-şı arasında, ortalama ve bütün derslerden 459 not ahp 29'uncu olarak 2. sınifa geçti. 1900 1900-1901 öğretim yılında, 2. sınıfta bulunan 420 arkadaşı ara-sında 11. olarak 3. sınifa geçti. 1902 Harp Okulu'nu, 459 öğrenci arasında 8/likle bitirdi. Diploma numarası 5998'di. 10 şubat 1902. 1902 10 Şubat 1902'te Harp Akademisine girdi. 1905 11 Ocak 1905'te Harp Akademisini bitirdi. Kurmay subay ol-muştu. Fransızca ve Almanca biliyordu. ASKERLİKTE YÜKSELME DURUMU: 1902 10 şubat 1902'de teğmen. 1903 Üsteğmen, 1905 11 Ocak 1905'te yüzbaşı (Kurmay), 1907 20 Haziran 1907'de kolağası (kıdemli binbaşı), 1911 27 Kasım 1911'de binbaşı, . 19141 Mart 1914'te yarbay, 1915 l Haziran 1915'te albay, 1916 19 Mart 1916'da mirliva (Tümgeneral), 1919 8 Temmuz 1919'da askerlikten ayrıldı. 5 Ağustos 1921'de yeni-den orduya döndü. 1921 19 Eylül 1921'de müşir (Mareşal), ASKERLİKTE GÖREV YERLERİ VE TUTUMU: 1905 11 Ocak 1905'te 37 arkadaşıyla beraber kurmay yüzbaşı olarak Orduya katıldı. Sarayın şüphesi üzerine tutuklandı. Kısa bir süre sonra kurmay stajı için Şam'da bulunan 5. Ordu'ya gönderildi. (Ocak 1905-Ekim 1907) 1906 Bazı arkadaşıyla birlikte (Ekim 1906)'da Şam'da gizli 'Vatan ve Hürriyet' cemiyetim kurdu. Bir ara gizlice Selanik'e uzandı. 1907 Rütbesi Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve Sam Ordusu Kur-may Başkanlığı'na geçirildi. 1907 13 Ekim 1907'de Makedonya'da bulunan 3. Ordu Karargatuna nakledildi. 1908 22 Haziran 1908'de Rumeli Doğu Bölgesi Demiryolları (Selanik-Üsküp) Müfettişi. 1909 31 Mart (13 Nisan) ayaklanması üzerine Hareket Ordusu Kur-may Başkanı olarak İstanbul'a hareket etti. (24 Nisan'da İstanbul'a gir-di). 1909 6 Eylül 1909'da Selanik'te 3. Ordu Piyade Subay Talimgahı Ko-mutanhğı'na tayin edildi. Ancak, İttihat ve Terakki Liderlerinin Musta-fa Kemal'i istememeleri üzerine, 38. Piyade Alay Komutanlığına nakle-dildi. 1910 Arnavutluk'ta çıkan isyan dolayısıyla Mahmut Şevket Paşa'nm kurmayı olarak bu harekata katıldı. 1911 27 Eylül 1911'de Genelkurmay karargahına nakledildi. 1911 15 Ekim 1911'de birkaç arkadaşı ile kıyafet değiştirerek gizlice Mısır'a, oradan da Tobruk'a geçti. Ethem Paşa'nm Kurmay Başkanı ola-rak Trablusgarp Savaşı'na katıldı. 1912 11 Mart 1912'de Deme Komutanı oldu. 1912 25 Kasım 1912'de Bahr-ı Sefid Boğazı (Çanakkale) Kuvay-ı Mü-rettebesi Harekat Şubesi Müdürlüğüne ve daha sonra Bolayır Kolordu-su Kurmay Başkanlığı'na atandı. 1913 Sofya Ataşemiliteri, aynı zamanda ek görevle 11 Ocak 1914'ten itibaren Belgrat ve Çetine ateşeliklerine atandı. 1938 75 1915 2 şubat 1915'te 19. Tümen Komutanhğı'na atandı. 25 şubat 1915'de tümenin kuruluşunu tamamlayarak Maydos'a geldi. 1915 İngiliz Seddülbahir'e çıkartma yaptılar. Mustafa Kemal, emir beklemeden taarruza geçerek düşmanı durdurdu. Bir kısım askerin cep-hanemiz kalmadı diyerek, çekilmek isteyişim; - Cephaneniz yoksa, süngünüz var! emriyle ön hatlara kadar giderek durdurdu. Sonra şu emri verdi: - Sizden taarruz değil, ölmenizi istiyorum. 1915 8 Ağustos 1915'de Anafartalar Grubu ve aynı zamanda 19 Ağustos'tan itibaren 16'ncı Kolordu Komutanhğı'na atandı. 1915 10 Ağustos 1915 sabahın erken saatlerinde düşman Anafarta-lar'dan bütün gücü ile saldınya geçti. Savaşı Conkbayın'ndan idare ederken bir şarapnel parçası göğsüne isabet etti. Göğüs cebinde bulu-nan saati, büyük komutanı muhakkak bir ölümden kurtardı. 1916 27 Ocak 1916'da karargahı önce Edirne'de ve sonra Diyarba-kır'da bulunan 16'ncı Kolordu Komutanhğı'na atandı. 1916 6/7 Ağustos 1916'da Bitlis ve Muş'u Ruslar'dan geri aldı. (Veya 7/8.8.1916 2. kurtuluşu 14.5.1917). 1917 2. Ordu Komutan Vekili oldu. (7 Mart 1917). Burada Meşrutiyet yıllarında tanıştığı ismet Paşa (İnönü) ile ilk görev arkadaşlığı yaptı. 1917 18 Mart 1917'de 2. Ordu Komutanhğma asaleten tayin edildi. 1917 5 Temmuz 1917'de 7. Ordu Komutanhğma atandı. 1917 7. Ordu Komutanı sıfatıyla memleketin ve ordunun durumunu açıklayan tarihi raporunu hazırlayarak gönderdi. Bu raporunda; Al-manlar'ın komutası altında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kırılmakta oldu-ğunu belirtiyor, kalan kuvvetlerin anayurdun savunabilmesi için geride hazır buhmdurulmasmı istiyor, 'saltanat dahi çökebilir...' diyordu. (20 Eylül 1917) 1917 9 Ekim 1917'de 2. Ordu Komutanhğma atandı. 1917 Bu göreve başlamadı. Rapor ve uyarmalannın dikkate ahnma-ması üzerine görevinden aynlarak İstanbul'a döndü. 1917 7 Kasım 1917'de İstanbul'da Genel Karargah'ta görevlendirildi. 1917 15 Aralık 1917'de Veliaht Vahidettin Efendi ile birlikte Alman-ya'ya gitti. Seyahat süresince Veliahd'e memleketin durumunu anlat-maya çalıştı. Geleceğin Padişahi'na birçok bilmediği yönleri anlattığı kanısındaydı. Almanya savaşı kaybetmişti. 1918 7 Ağustos 1918'de 7. Ordu Komutanhğma atandı. 1918 İngiliz kuvvetleri, Arapların da yardımıyla yeniden saldınya 76 . 1938 eçti. Mustafa Kemal, Halep Şehri içinde sokak savaşı yapmak zorunda kaldı. 1918 26 Ekim 1918'de düşman saldırışı, Halep'in kuzeyinde, bugün-kü millî sınırlanmızda durduruldu. 19181. Dünya Savaşı artık son bulunuyordu. Mağluplar arasında Os-manlı İmparatorluğu da vardı. 27 Ekim 1918 günü Ege Denizi'nde, Lim-ni Adaşı' nin Mondros Limanında 'Agamemnun' adlı İngiliz savaş gemi-sinde, silah kesilmesi için konuşmalara başlanılmıştı. 1918 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi (saat 20.30) imzalandı. 1918 31 Ekim 1918'de, Alman Generali Liman Von Sanders'in yerine 7. Ordu Komutanlığı ile birlikte 'Yıldırım Ordulan Grup Komutanü-ğı'na atandı. 1918 7 Kasım 1918'de 'Yıldırım Ordulan Grubu' ile '7. Ordu Kararga-hı'nın lağvı üzerine Mustafa Kemal Paşa Harbiye Nezareti emrine atan-dı. 1918 îstanbul'a döndü. Haydarpaşa'dan karşı kıyıya geçerken, lima-nı doldurmuş olan düşman gemilerine, iç geçirerek baktı. Dört uzun yıl, dört kıtada dövüşen Osmanlı İmparatorluğu , bugünü görmek için mi dövüşmüştü?... Yaverine; - Geldikleri gibi gidecekler...' dedi. (13 Kasım 1938) 1918 15 Kasım 1918'de Padişah Vahdettin ile görüştü. 1918 17 Kasım 1918'de 'Minber' gazetesinde, siyasî ve askerî konular üzerinde kendisiyle yapılmış bir röportaj yayınlandı. 1918 Temps' Gazetesi muhabirine, 'Mondros Mütareke namesinin tatbik şekli' hakkında demeç verdi. 1918 Padişah Vahdettin ile ikinci defa görüştü. 29 Kasım 1918. 1918 Padişah Vahdettin ile üçüncü defa görüştü. 20 Aralık 1918. 1919 30 Nisan 1919'da geniş yetkilerle merkezi Erzurum'da bulunan 9. Ordu Müfettişliği'ne atandı. Bu görevin adı 15 Haziran 1919'dan son-ra 3. Ordu Müfettişliği oldu. 1919 Padişah Vahdettin ile dördüncü defa görüşüp veda etti. 15 Ma-yıs 1919. 191916 Mayıs 1919... Milleti'nin şefkat ve civanmertliğine güvenerek ve O'nun temiz, tükenmez feyz ve kudret kaynağından kuvvet alarak, KURTULUŞ SAVAŞI'm açmak üzere İstanbul'dan Bandırma vapuru ile Samsun'a hareket etti. 1921 5 Ağustos 1921-29 Ekim 1923 arası TBMM Hükümeti Ordulan 1938 77 Başkomutanı. 1927 30 Haziran 1927'de askerlikten emeküye ayrıldı. Katıldığı Savaşlar: 1911-1912 Osmanh-îtalya Savaşı, 1912-1913 Balkan Savaşı, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, 1919-1922 Kurtuluş Savaşı. NİŞAN, MADALYA VE TAKDİRNAMELERİ: 1906 Beşinci Rütbeden Mecidî Nişanı, 1913 Dördüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 1914 Fransa Hükümeti tarafından, Lejyon Donör Nişanı, 1915 Bulgaristan Hükümeti tarafından. Sen Aleksandr Nişanının Ko-mandör Rütbesi. 1915 Harp Madalyası, 1915 Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Altın Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Üçüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 4 1916 Birinci ve İkinci Rütbeden Demir Salip Nişanları, < 1916 İkinci Rütbeden Mecidî Nişanı, î 1916 Avusturya-Macaristan tarafından Üçüncü Rütbeden Muharebe Liyakat Madalyası ve İkinci Rütbeden Harp Alameti Askerî Liyakat Ma-dalyası, 1917 İkinci Rütbeden Osmanî Nişanı, Altın, Muharebe İmtiyaz Ma-dalyası, 1917 Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidî Nişanı, 1918 Alman İmparatoru tarafından. Birinci Rütbeden Kron do Prus Nişanı, 1923 Yeşil ve kırmızı şeritli İstiklal Madalyası, (21 Kasım 1923) YAZDIĞI VE ÇEVİRDİĞİ ESERLER: DMustafa Kemal: Cumalı Ordugahı. (Süvari, bölük, liva talim ve manevraları). Selanik 1325/1909/41. S. 7 kroki. 2)Mustafa Kemal: Tabiye Tatbikatı Seyahati I. Selanik 1327/1911/Se-lanik Matbaa-i Askeriyesi. 40'S. 4 Harita. (V. Kolordu Erkanıharbiyesi. I sb. 2. ks.) 3)Mustafa Kemal: Zabit ve kumandan ile hasbihal İstani 1334/1918/Minber Matbaası. 16. s. 4)LİTSMANN, Gen. Kari: Bölüğün Muharebe Talimi. Çeviren: Mus-tafa Kemal, İstanbul 1328/1912/ Mahmutbey Matbaası-Ibrahim Hilmi 78 , 1938 Başkomutanı. 1927 30 Haziran 1927'de askerlikten emeküye ayrıldı. Katıldığı Savaşlar: 1911-1912 Osmanh-îtalya Savaşı, 1912-1913 Balkan Savaşı, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı, 1919-1922 Kurtuluş Savaşı. NİŞAN, MADALYA VE TAKDİRNAMELERİ: 1906 Beşinci Rütbeden Mecidî Nişanı, 1913 Dördüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 1914 Fransa Hükümeti tarafından, Lejyon Donör Nişanı, 1915 Bulgaristan Hükümeti tarafından. Sen Aleksandr Nişanının Ko-mandör Rütbesi. 1915 Harp Madalyası, 1915 Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Altın Muharebe Liyakat Madalyası, 1916 Üçüncü Rütbeden Osmanî Nişanı, 4 1916 Birinci ve İkinci Rütbeden Demir Salip Nişanları, < 1916 İkinci Rütbeden Mecidî Nişanı, î 1916 Avusturya-Macaristan tarafından Üçüncü Rütbeden Muharebe Liyakat Madalyası ve İkinci Rütbeden Harp Alameti Askerî Liyakat Ma-dalyası, 1917 İkinci Rütbeden Osmanî Nişanı, Altın, Muharebe İmtiyaz Ma-dalyası, 1917 Birinci Rütbeden Kılıçlı Mecidî Nişanı, 1918 Alman İmparatoru tarafından. Birinci Rütbeden Kron do Prus Nişanı, 1923 Yeşil ve kırmızı şeritli İstiklal Madalyası, (21 Kasım 1923) YAZDIĞI VE ÇEVİRDİĞİ ESERLER: DMustafa Kemal: Cumalı Ordugahı. (Süvari, bölük, liva talim ve manevraları). Selanik 1325/1909/41. S. 7 kroki. 2)Mustafa Kemal: Tabiye Tatbikatı Seyahati I. Selanik 1327/1911/Se-lanik Matbaa-i Askeriyesi. 40'S. 4 Harita. (V. Kolordu Erkanıharbiyesi. I sb. 2. ks.) 3)Mustafa Kemal: Zabit ve kumandan ile hasbihal İstani 1334/1918/Minber Matbaası. 16. s. 4)LİTSMANN, Gen. Kari: Bölüğün Muharebe Talimi. Çeviren: Mus-tafa Kemal, İstanbul 1328/1912/ Mahmutbey Matbaası-Ibrahim Hilmi 78 , 1938 Kitaphane-i İslam ve Askerî. 74 + 5 s. l kroki. (Yeni Tabiye ve Seferiye Külliyatı, No. 5) 5)Litsmann, Gen. Kari: Takinun Muharebe Talimi. Çeviren: Mustafa Kemal. Selanik 1324/1908/ Asır Matbaası - Selanik Kütüphanesi. 64 s. l kroki. 6)Gazi Mustafa Kemal: Nutuk. Ankara 1927 Türk Ocakları Heyeti Merkeziye Matbaası. 627 s. plan. 3 harita. 5 kuruluş. Not: Cumhuriyet Halk Fırkasi'nm 2. Büyük Kurultayı'nda (15-20 Ekim 1927 tarihleri arasmda) söylenmiştir. Bu tarihten sonra. Kurtuluş Savaşı'mızı bütün ayrıntılarıyla dile getiren bu eserin çeşitli baskıları yapılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı yayınları arasmda mevcuttur. 7)Atatürk, Gazi Mustafa Kemal: Geometri. (Geometri öğretenlerle, bu konuda kitap yazacaklara kılavuz olarak Kültür Bakanlığı'nca neşre-dilmiştir.) İstanbul 1937 Devlet Basımevi. 47 s. şekilli... Not: Atatürk'ün çeşitli konuşmaları, sohbetleri, söylevleri, sağlığın-da ve ebediyete intikalinden sonra toplanmış ve kitap halinde yayınlan-mıştır. millî Eğitim Bakanlığı yayınları arasında bulunan 'Atatürk ve Devrimleri Tarihi Bibliyografyası' adlı eserde bu tür eserleri bulmak mümkündür. BAZI ÖZELLİKLERİ: Vücut Ölçüleri: Boy 1.74, Kilo 74-76 arasmda değişik, ayakkabı No. 43. Kahvaltı etmezdi. Kahve ve sigara içerdi. Öğle yemeklerim genellik-le bir bardak limonata veya ayranla geçiştirirdi. Akşam sofrası bir nev'i meşveret sofrası olur ve uzun sürerdi. Sevdiği yiyecekler arasmda kuru fasulye, pilav, omlet, kavun başta gelirdi. Pijama giymeyi sevmez, beyaz gecelik entarisiyle yatardı. En kızdığı zaman en ağır sözü: 'şaşanm akl-ı perişanına, ahmak...'di. SEVDİĞİ ŞARKILAR; - Cana Raldbi Handan Edersin. - Mani Oluyor Halimi Takdire Hicabım. - Sen Bezmimize Geldiğin Akşam Neler Olmaz. - Bade-i Vuslat İçilsin Kase-i Fağfurdan. 11 KASIM - Anayasanın 34. maddesi uyarınca yeni Reisicumhur ada-ymın seçilmesi için TBMM toplantısından evvel parti grubu toplandı. 11 KASIM - Malatya Milletvekili İsmet İnönü; parti grubunda mev-cut 323 milletvekilinin 322'si ve TBMM'de oylamaya katılan 348 üyenin 1938 79 oybirliğiyle Cumhurbaşkanhğma seçildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar görevlendirildi. 16 KASIM - Başbakan Celal Bayar, oya katılan 342 üyenin oybirliğiyle güven aldı. 16 KASIM - Atatürk'ün İstanbul'da Dolmabahçe'deki katafalkı önünden geçen halk çokluğu arasmda 7 kadınla, 4 erkek ezilerek öldü. Atatürk'ün cenaze namazım Diyanet işleri Başkanı Ord.Prof. şerafettin Yalkaya kıldırdı. 19 KASIM - Atatürk'ün Naaşı istanbul'dan Ankara'ya götürüldü. Ata'nın Naaşı; 16-19 Kasım günleri Dolmabahçe'de katafalk içinde hal-kın ziyaretine bırakıldığı. 19 Kasım günü tabut, on iki generalin eşliğin-de saraydan alındı, göz yaşları arasmda Saraybumu'ndan Zafer muhri-biyle Yavuz Savaş gemisine taşındı. Yavuz, Aziz Naaşı, İzmit'te trene bıraktı. Yaslı insan selini yararak geçen tren, hıçkırıklar içinde 20 Ka-sım'da Ankara'ya vardı. On iki milletvekili tarafından trenden alınan tabut, top arabasma ko-nularak TBMM önündeki katafalka yerieştirildi. Ankara halkı ve civar illerden gelenler 2 gün 2 gece ATA'nın önünden son bir defa daha geç-tiler. 21 KASIM - Atatürk'ün Naaşı, törenle Ankara Etnografya Müzesin-deki geçici kabrine konuldu. 21 KASIM - Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı, Atatürk'ün yakın arkadaşı İsmet İnönü, Atatürk için Millete yayınladığı beyanna-mede 'Vatan Sana Minnettardır' dedi. inönü'nün Millete Bildirişi: 'Büyük Türk Mületine; Bütün ömrünü hizmetine vakfettiği sevgili milletinin ihtiram kolları üstünde Ulu Atatürk'ün fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte yattığı yer, Türk milletinin Önün için aşk ve iftiharlarla dolu olan kahraman ve vefalı göğsüdür. Atatürk, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde mey- a dana atılmış, Türk milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan et-1 mistir. İlk önce ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir. En büyük zaferleri kazandıktan sonra da Atatürk, ömrünü ya Türk milletinin haklarım, insaniyete ezelî hizmetlerim ve tarihe hal tiği meziyetlerim ispat etmekle geçirmiştir. Milletinin büyüklüğüne kudretine, faziletine, medeniyet istidadma ve mükel]ef olduğu insani- yet vazifelerine sarsılmaz bir itikadı vardı. 'Ne Mutlu Türküm Diyene!...' Dediği zaman, kendi engin ruhunun hiç görünmeyen aşkını, en ma-nalı bir surette hülasa etmişti. Fena zihniyet ve idare ile geri bırakılmış Türk cemiyetim en kısa yol-dan insanlığın en mütekamil ve temiz zihniyetlerle mücehhez modem devleti haline getirmek, O'nun başlıca kaygısı olmuştur. Teşkilatı Esasi-yemizde ve bugün hizmet basında, irfan muhitinde ve geniş halk içinde bulunan vatandaşların vicdanlarmda yerleşmiş olan laik, milliyetçi, halkçı, inkılapçı, devletçi Cumhuriyet bize bütün evsaflanyia Ata-türk'ün en kıymetli emanetidir. Üfulünden beri Atatürk'ün aziz adı ve hatırası, bütün halkımizm en candan duyguları ile sarılmıştır. Memleketimizin her köşesinde ve bü-tün milletçe kendisine gösterdiğimiz samimi bağlılık, devlet ve milleti-miz için kudret ve vefanın beliğ misalidir. Türk Milleti' nin Aziz Ata-türk'e gösterdiği sevgi ve saygı, onun, niçin Atatürk gibi bir evlat yetiş-tirebilir bir kaynak olduğunu bütün dünyaya göstermiştir. Atatürk'e tazim vazifelerimizi ifa ettiğimiz bu anda halkımıza kal-bimden gelen şükran duygularım ifade etmeyi, ödenmesi lazım bir borç saydım. Milletler arasında kardeşçe bir insanlık hayatı Atatürk'ün en kıymet-li ideali idi. Bütün dünyada, ölümünün gördüğü ihtiramı, insanlığın ati-si için ümit verici bir müjde olarak selamlarım. Bu sözlerim, yazılan ile ve toprağımızda şövalye askerleri ve mümtaz şahsiyetleriyle yasımıza iştirak eden bütün milletlere Türk Milleti adına şükranlarınım ifadesidir. Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman Atatürk. VATAN SANA MİNNETTARDIR! Bütün ömrünü hizmetine verdiğin Türk Milleti ile beraber, senin hu-zurunda tazim ile eğiliyoruz. Bütün hayatında, bize ruhundaki ateşten canlılık verdin. Emin ol, aziz hatıran sönmez meşale olarak ruhumuzu daima ateşli ve uyanık tu-tacaktır.' İsmet İNÖNÜ 26 KASIM - İsmet înönü'ye, C.H. Partisi değişmez genel başkanı unvanı verildi. 28 KASIM - Atatürk'ün vasiyetnamesi açıldı. T.C. Ankara 3'üncü Sulh Hukuk Mahkemesi Sayı: 1938/95 T. Terki hayat eden Cumhurbaşkanı Atatürk'ün 28.11.1938 tarihinde mahkememizde açılan vasiyetnamenin sureti aşağıya çıkarılmıştır. , Dolmabahçe, 5.9.1938 Perşembe | "Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleriyle Çankaya'daki menkul ve gayrimenkul emvalim! Cumhuriyet Halk Partisine atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum. 1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nema-landınlacaktır. 2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça yaşa-dıkları müddetçe Makbule'ye ayda bin, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir. 3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir, 4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır. 5- ismet inönü'nün çocuklanna yüksek tahsillerim ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır. 6- Her sene nemadan mütebaki miktar yan yanya Türk Tarih ve Dil Kurumlanna tahsis edilecektir. K. ATATÜRK 12 ARALIK - Sivas-Erzincan demiryolu hizmete açıldı. 12 ARALIK - Yeni Erzincan İstasyonu hizmete açıldı. 12 ARALIK - Diyarbakır-Cizre-Van demiryolu yapmuna başlandı. 21 ARALIK - Devlet Şurası Kanunu kabul edildi. 26 ARALIK - CHP Olağanüstü Kurultayı'nca Kemal Atatürk 'Ebedî Baş- l kan', İsmet İnönü 'Değişmez Başkan' seçildi, 28 ARALIK -Millî Eğitim Bakanlığına Hasan Ali Yücel getirildi, 31 ARALIK -11 ilde kısmî seçim yapıldı. |
1939
1939
25 OCAK - Bayar, Başbakanlıktan çekildi. 25 OCAK - Yeni Hükümeti kurmakla Dr. Refik Saydam görevlendirildi. Başbakan : Dr. Refik Saydam Adliye Bakam : Tevfik Fikret Sılay, Savunma Bakam : Gen. Naci Tınaz İçişleri Bakam : Faik Öztrak Dışişleri Bakam : şükrü Saraçoğlu Maliye Bakam : Fuat Ağralı Bayındırlık Bakam : Ali Çetinkaya Eğitim Bakam : Hasan Ali Yücel Ekonomi Bakam : Hüsnü Çakır Sağlık Bakam : Dr. Hulusi Alataş, Gümrük ve İn. Bakam : Ali Rıza Tarhan Tarım Bakam : Muhlis Erkmen 27 OCAK - TBMM'nin son birleşimi. Hükümete oya katılan 341 üyenin oybirliğiyle güven oyu verildi. TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verdi. 19 şubat - Yurdun 158 yerinde yemden 158 halkevi açıldı. 28 şubat - İstanbul Tramvay ve Tünel İdaresi satın alındı. 6 MART - İnönü, İstanbul Üniversitesi'nde konuştu: 'Atatürk'ün ebedî adım hep beraber yüreklerimizden taşan sevgi ve tazim hisleriyle bir daha yad edelim. O'nun hatırasına karşı samimi tezahüratınızla yer-yüzü göklere kadar bir daha çınlasın...' 17 MART - Bulgar Başbakanı Köse-İvanof Ankara'ya geldi. 21 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem (Doğ: 1877) öldü. 26 MART - Milletvekili seçimleri yapıldı. l NİSAN - Türk-Amerikan Ticaret Antlaşması imzalandı. 3 NİSAN - TBMM açıldı. İnönü, Meclisin oybirliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi. 3 NİSAN - Dr. Refik Saydam Başbakan oldu. Kabineyi kurdu ve 389 oyla güven aldı. 2 MAYIS - Ulaştırma Bakanlığı vazife ve teşkilat kanunu kabul edildi. 2 MAYIS - Neşriyat Kongresi Başbakan'ın konuşmasıyla açıldı. 2 MAYIS - İnönü, Fransa Genelkurmay Başkanı Gen. Veygand'ı kabul etti. 8 MAYIS - Türk-Alman Kredi Antlaşması imzalandı. 12 MAYIS - Türk-İngiliz Antlaşması imzalandı. Müşterek bildiri: 'Türkiye Hükümeti ve Büyük Britanya Hükümeti bir saldın hareketinin Akdeniz Bölgesinde bir savaşa yönelmesi halinde bilfiil işbirliği yap-maya ve güçlerinin bütünü ile yardım ve ilgiyi birbirlerine göstermeye hazır bulunduklarım beyan ederler...' ikinci Dünya Savaşı kara bulutları Avrupa'ya yayılmaya başlamıştı. 27 MAYIS - Ticaret Bakanlığı vazife ve teşkilat (No. 3614) kanunu kabul edildi. 29 MAYIS - CHP 5. Kurultayı toplandı. 23 HAZİRAN - Türkiye ile Suriye arasmda arazi mesailinin kan suret-te hallini mutazammın' antlaşma imzalandı. 30.6.1939 gün ve 3658 sayılı kanunla onaylanan bu antlaşma gereğince 'Hatay' sorunu da çözümleniyordu. 26 HAZİRAN - Ankara Havagazı şirketi salın alındı. 29 HAZİRAN - Hatay'ın Türk olan yöneticileri bu devletin anavatana bağlanmasını istediler. Olağanüstü toplanan Hatay Meclisi oybirli-ğiyle anavatana katılma karan aldı. 30 HAZİRAN - TBMM Hatay'ın anavatana katılmasmı oybirliğiyle onayladı. 4 TEMMUZ - Umumî Murakabe Heyeti kuruldu. 5 TEMMUZ - Millî Piyango İdaresi Kanunu kabul edildi. 5 TEMMUZ - CHP İl Başkanlıktan Valilerin uhdesinden alındı. 6 TEMMUZ - Ankara Bira Fabrikası Tekel yönetimine geçti. 7 TEMMUZ - Hatay İli kuruluş (No. 3711) kanunu kabul edildi. 8 TEMMUZ - Ahsam ve Kuluşkur Köprüleri hizmete açıldı. 20 TEMMUZ - Aviski Köprüsünün (Diyarbakır-Cizre arası) temeli atıldı. 20 TEMMUZ - Afyonkarahisar Gan hizmete açıldı. 20 TEMMUZ - Samsun'da sel felaketi. 23 TEMMUZ - Hatay'da törenle. Fransız bayrağı indirildi. Sanlı Türk Bayrağı çekildi. Hatay'da kalan son Fransız Birliği de 23 Temmuz 1939'da ayrıldı. 28 TEMMUZ - Tren Aşkale'ye ulaçta. l AĞUSTOS - Cip Köprüsü hizmete girdi. 11 ağustos - İnönü, Romanya Kralı Carol ile İstanbul'da görüştü. 23 AĞUSTOS - Tekirdağ şarap fabrikası hizmete girdi. l EYLÜL - İKİNCİ DÜNYA savaşı başladı. Alınan Orduları Lehistan topraklanna girdi. 6 EYLÜL - Tren, Erzurum'a ulaştı. 7 EYLÜL - Fransız Cumhurbaşkanı Alber Löbrü, înönü'ye mesaj gönderdi. 10 EYLÜL - Karabük Demir ve Çelik fabrikaları üretime başladı. 22 EYLÜL - Dikili depremi. 46 vatandaş öldü. Yüzlerce ev yıkıldı. 23 EYLÜL - Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete girdi. 27 EYLÜL - Moskova'da Türk-Sovyet görüşmeleri, Saraçoğlu-Molotof arasında başladı. 17 EKİM - Moskova'da 23 günden beri süregelen Türk-Sovyet görüşmeleri kesildi. 19 EKİM - Türkiye-Fransa-İngiltere Üçlü Yardım (Ankara Paktı) Antlaşması imzalandı. Antlaşma hiçbir devlete karşı olmayarak, yalnız savunmayı içine alıyordu. Bu antlaşmanın yüklediği koşullar, arasında Türkiye'nin bu yönden kuzey komşusu Sovyet Rusya ile silahlı bir anlaşmazlığa düşmeyeceğine dair açık kayıtlar konulmuştu. (Kanun No. 3738) 22 EKİM - Sivas Lokomotif Vagon Atölyesi açıldı. 26 EKİM - TBMM yeni binasının temeli atıldı. 10 KASIM - Atatürk'ün ebediyete intikalinin yıldönümü. 10 KASIM - Atatürk Haftası (10-16 Kasım 1939) 22 KASIM - Tercan'da deprem. 7 ARALIK - Kastamonu hastanesi açıldı. 20 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Yakup Şevki Subaşı (Doğ: 1876) öldü. 25 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Korgeneral Ömer Halis Bıyıktay (Doğ: 1883) öldü. 27/28 ARALIK - Türkiye'nin en büyük deprem facialanndan birisi Erzincan'da oldu. Son elli yılda dünyada meydana gelmiş en ağır 15 deprem arasındadır. 40.000 kayıp. |
1940
1940
8 OCAK - Türkiye-Fransa-îngiltere Kredi Antlaşması imzalandı. 18 OCAK - Millî Korunma Kanunu (No. 3780) kabul edildi. 30 MART - Türkiye-Suriye Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması imzalandı. 31 MART - Bursa çevresinde 'Gölbarajı' hizmete girdi. 9 NİSAN - Alman Orduları Danimarka ve Norveç'e girdi. 17 NİSAN - Köy Enstitüleri Kanunu (No. 3803) kabul edildi. 9 MAYIS - İngiliz Başbakanı Churchill'in mesajı:'... Türkiye'nin bu zamanda bize müzahereti hepimize cesaret verecek bir amildir.' 10 MAYIS - Alman Orduları Lüksenburg ve Hollanda'ya girdi. 13 MAYIS - Alman Orduları Fransa'ya girdi. 19 MAYIS - İstanbul'da Dolmabahçe Stadı' nin temeli atıldı. 20 MAYIS - Devlet Konservatuarı kuruluşu hakkında (No. 3829) kanun kabul edildi. 28 MAYIS - Bingöl'de deprem. Köylerde tahribat. 22 HAZİRAN - Fransa silah kesme antlaşması imzaladı. 29 HAZİRAN - Türk-Alman Antlaşması imzalandı. 2 EYLÜL - Tren Bismil'e ulaştı. 20 EKİM - 3. Nüfus sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950,19 40 87 945:18.790,174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 28 EKİM - İtalya, Yunanistan'a saldırdı. 2 KASIM - Ankara Erkek Teknik Öğretmen Okulu kuruldu. 4 KASIM - Ankara, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesmm yeni ek binası hizmete girdi. 25 KASIM - İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli'yi sınırları içine alan sıkıyönetim ilan edildi. 30 KASIM - İstanbul'da karartma başladı. 19 ARALIK - Alman saldırısına uğramış olan Yunanistan'a 'Kurtuluş' şi-lebiyle yardım malzemesi gönderildi. 20 ARALIK - Arapgir, Çemişkezek, Hozat, Kalan ve Nazmiye'de şiddetli deprem |
1941
1941
1 OCAK - İngiltere Başbakanı Churchili, Anadolu Ajansı vasıtasıyla Türk Milletine mesaj gönderdi: '... Geçen müşkül aylarda Türkiye'nin değişmez dostluğuna mahzar olduk.' 2 OCAK - Pamuk Kongresi toplandı. 14 OCAK - İnönü (Türk) Ansiklopedisi Bürosu çalışmaya başladı. 17 OCAK - Türk-Bulgar Antlaşması imzalandı. 27 ocak- Behice Boran'ın çıkardığı aylık fikir ve sanat dergisi Yurt ve Dünya yayımlanmaya başladı. 18 ŞUBAT - Petrol Ofisi kuruldu. 27 ŞUBAT - Büyük Britanya Dışişleri Bakam Anthony Eden Ankara'ya geldi. 4 MART - Alman BüyükelçisiVon Papen, İnönü'ye, Adolf Hitler'in mesajını getirdi. 19 MART - Sıkıyönetim 3 ay daha uzatıldı. 21 MART - Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Alman Devlet Başkanı Hitler'e cevabî mesaj gönderdi. 24 MART - Türk-Rus deklarasyonu: '... Türkiye herhangi bir saldınya uğradığı takdirde, Sovyet Rusya tarafsızlığını koruyacaktır.' 27 NİSAN - Antakya'da hafif deprem. '; 5 HAZİRAN - Ankara'da I. Coğrafya Kongresi toplandı. 18 HAZİRAN - Türk-Alman Dostluk Antlaşması imzalandı. (No. 4072) 20 HAZİRAN - İnönü ile Alman Devlet Reisi Adolf Hitler arasında karşılıklı mektuplar gönderildi. 22 HAZİRAN - Dünya radyoları sabahın erken saatlerinde Alman birliklermin Sovyet sınırlarını geçtiğini duyurdu. Alman-Rus Savaşı başlamıştı. 22 HAZİRAN - Resmî tebliğ: 'Cumhuriyet Hükümeti, Almanya-Sovyet-ler Birliği Savaşı dolayısıyla hasıl olan durum karşısında tarafsızlığı-nı ilana karar vermiştir.' 23 HAZİRAN - REFAH Faciası: Türk Mületi'nin, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin uğradığı, büyük kayıptır. 1939 yılmın ilk aylarmda. İkinci Dünya Savaşı'nm başlamasından evvel hükümetimiz İngiltere'ye Barrow-in -Fumess de Messrs- Vickers, tezgahlarına 4 denizaltı ile 4 muhrip sipariş etti. İnşaata nezaretçi su-baylardan başka bu gemileri teslim almak üzere ayrılan subay, astsu-bay ve erler Mersin'den vapurla İskenderiye'ye oradan da Afrika yo-lu ile İngiltere'ye gideceklerdi. İkinci Dünya Savaşı'nın en hararetli günlerine tesadüf eden 1941 yılmın 23 Haziran' inda tam kırk yaşın-da bulunan Refah adlı bir şilep ile 19 deniz subayı, 63 deniz astsuba-yı, 68 deniz eri; İngiltere'ye havacılık öğrenimine giden bir hava su-bayı ve 20 hava öğrencisi olduğu halde ve gemi mürettebatı 28 kişi-yi bulan kafile İskenderiye'ye hareket etti. Savaşta tarafsız olduğumuzdan Refah şilebi'nin bordalarına ve güvertesine Türk Sancağı bandaj yapıldı ve reflektörlerle aydınlatıldı. Refah şilebinin Mersin'den hareketinden beş saat sonra 22.30'da meçhul ellerin attığı bir torpido gemiyi belinden büktü elektrik makineleri ile telsizim tamamıyla felce uğrattı. Mevcut kurtarma filikalarının su ka-çırması dolayısıyla ancak birisi kullamlabildi. Denize atlayanlar ge-minin batmadığım görerek tekrar gemiye çıktılar. 4 saat kadar su üzerinde kalabilen Refah şilebi gecenin korkunç karanlığı içinde sulara gömüldü. Bir tek kurtarma filikasıyla facia yerinden ayrılan subay, öğrenci ve er... Tutan yirmi sekiz kişi, otuz alfa saat sonra Karataş mevkiine çıkarak geminin battığım bildirdiler. Böylece olaydan otuz alfa saat sonra fa-ciadan haber almabildi. Kaza mahallinde uçak uçuruldu, araçlar gönderilerek aramalar yapıldı ise de yalnızca iki sal görülebildi. 3 gün sal üzerinde mukadderatım sansa terk etmiş olanlardan bir kişi, olaydan 72 saat sonra kurtarılabildi. Facianın kurbanları; on beş deniz subayı, on altı hava öğrencisi, kırk se-kiz denizaltı astsubayı, altmış üç deniz eri ile yirmi beş gemi mürettebatıdır. Bu faciada denizaltı Filotilla Gv.Yrb. Zeki Işın ile gemi süvarisi İzzet Dalgakıran'm soğukkanlılıkla hareket ettikleri, gemiyi terk etme te1941 89 şebbüsünde bulunmadıkları ve geminin batmasıyla onların da gemiyle beraber sulara gömüldükleri, kurtulanlar tarafmdan anlatılmıştır. 25 HAZİRAN - Türk-Alman Antlaşması oy birliğiyle onaylandı. l TEMMUZ - Fransız Mareşali ve Devlet Reisi Petain, İnönü'ye mesaj gönderdi. 14 ağustos - İngiltere ve Sovyetler Birliği, Türk hükümetine müşterek bir nota vererek 'Montreux Antlaşmasi'na sadakatlarını yenilediler. 25 ağustos - Ruslar ve İngilizler İran'ı işgale başladılar. 9 EYLÜL - Patnos (Ağn)'da deprem. Hasar var. 11 EYLÜL - Van ve Başkale'de deprem. Hasar var. 21 EYLÜL - İstanbul-Haliç Feneri yangını. (94 ev, 2 cami, 1 mescit. Patrikhane müştemilatı yandı). 22 EYLÜL - Millî Eğitim Bakanlığı'nda 'Meslekî Teknik Öğretim Müsteşarlığı' kuruldu. l KASIM - İnönü, TBMM'nin 3. toplanma yılım açtı: '... Hiçbir şart altında zor kabul etmeyiz... Yangınlar içinde inleyen Avrupa ve Asya Kıtalarmm bitişik noktasında barış ve sessizlik yurdu, Aziz Vatanımızdır.' 25 KASIM - Bulgaristan "Mihver Devletleri" ne katıldı. 8 ARALIK - Amerika, Japonya'ya savaş ilan etti. 10 ARALIK - Bitlis, Mutki, Tatvan, Ahlat'ta şiddetli deprem. Hasar var. 19 ARALIK - İstanbul'da ekmek vesikaya bağlandı. |
1942
1942
17 OCAK - Ankara'da ekmek vesikaya bağlandı. 28 şubat - İstanbul'da Vezneciler'de Zeynep Hanım Konağı (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi) tamamen yandı. 16 MART - Üç uçak Milas'ı bombaladı. Sonunda yanlışlık olduğu anlaşıldı. 17 MART - Türk Coğrafya Kurumu kuruldu. 8 NİSAN - İzmir'de ingiliz-ttalyan ağır yaralıları değiştirildi. 15 NİSAN - 'Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü' kurulması hakkındaki (4204 sayılı) kanun kabul edildi. 29 MAYIS - Fevkalade hallerde haksız olarak mal iktisap edenler hak-kında 84327 sayılı) kanun kabul edildi. 3 HAZİRAN - Ekmek istihkakı arttırıldı. 9 HAZİRAN - Anıt-Kabir projeleri arasında; Prof. Emin Onat ve Orhan Arda'nın projeleri birinci oldu. 12 HAZİRAN - 6 üde Sıkıyönetim alfa ay daha uzatıldı. 19 HAZİRAN - Köy Okulları ve Teşkilatı (4274 sayılı) kanun kabul edildi. 7 TEMMUZ - Eski Başbakanlardan Dr. Refik Saydam (Doğ: 1881) öldü. 9 TEMMUZ - şükrü Saraçoğlu, kabineyi kurmakla görevlendirildi. 14 TEMMUZ - Ahlay Denizaltı gemimiz battı. Dahşta iken batan ve can kaybına sebep olan ilk denizaltı geminuz Atılay'dır. 80 m. boyunda, 942.11 ton su üstü tonajlı, 52 personelli olan gemi. İstanbul Valde Kızaklannda inşa ediinuş ve 1940 yılında Türk De-niz Kuvvetleri'ne katılmışta. Gemi, Çanakkale'ye yeni monte edilen luplar ile motorlara konulan dinleme cihazlannın kontrolü maksadıyla Donanma Komutanlığı'ndan istenmiş ve Atılay Denizaltı gemisi, 14 Temmuz 1942 günü saat 14.30'da Çanakkale'ye demirlemiştir. Saat 08.00 ile 09.00 arası Atılay Komutanı, Çanakkale Deniz Komutanım ziyaret ederek tecrübesinin esas hatlarını tespit etmişlerdir. Prog-ram gereğince Atılay 14.30'da Morta yakınlannda dalmış boğazdan çık-mış ve bir daha dönmemiştir. Emniyet botu Kartal römorkörü gemiyi takip edememiş, Seddülbahir leş şamandırası civarında kaldığından Anlay'ı gözden kaybetmiştir. Muayyen saatte denizaltı dönmediğinden tecrübede bulunan deniz komutanı ile İhzar İstasyonu Komutanı 3 ve 5 No'lu motorlarma binerek Kartal römorkörünü de beraberlerine alarak Atılay'ı aramaya başlamışlar. 20.30'da İhbar İstasyonu Komutanı Fahir Karayel Atılay battı 'şamandırasi'nı görmüş. Şamandıra üzerindeki tali-mat gereğince hareket ederek telefonla konuşmak istemişse de muvaffak olamamıştır. Atday'm batış sebebi şöyle özetlenmiştir: 1) Atılay akıntılı bir mahalde uzun süren bir dönüş müddetince akın-h tesiriyle, herhangi bir suretle kirletme şeklinde antenli mayın atılmış bir sahaya girmiştir. 2) Atılay bu sahada bir antenli mayının infilakı neticesi büyük bir ya-ra alarak veyahut personelin ani ölümü neticesi sevk ve idareden mah-kum kalarak batmıştır. 3) Atılay'ın battığı derinliğin 80 metreye varışı gerek personelin ve gerekse mürettebatın kurtarılmasına imkan vermemişhr. Binbaşı Sadi Gürcan komutasmda olan gemide; subay, astsubay ve er olmak üzere 90 denizcüniz şehit olmuştur. 10 AĞUSTOS - IV. Türk Dil Kurultayı açıldı. 1 EKİM - Vesika ile ekmek dağıtılmakta olan bütün illerde halka ekmek-lik hububat verilmeye başlandı. 1 KASIM - inönü, TBMM'nin 6. seçim döneminin 4. toplantı yılım açtı: '... Tarihinde büyük konular çözümlemiş bir milletin çocuklarıyız. Kendimize, milletimize güvenimiz, her durumda, en isabetli tedbir-leri bulacağımıza güvenimiz, her zamandan fazla ve kuvvetlidir.' 11 KASIM - Varlık Vergisi Kanunu (4305) kabul edildi. 13 KASIM - Devlet personeline parasız elbise ve kundura verildi. 9 ARALIK - Türkiye-îsviçre mamul mallar değiş-tokuş antlaşması imzalandı. 12 ARALIK -13. Tasarruf ve Yerli Mallar Haftası açıldı. 31 ARALIK - Türkiye-Alman Kredi Antlaşması imzalandı. 8 EYLÜL - Kurtuluş Savaşı dönemi bakanlanndan, Lozan Konferansı delegelerinden, yazar Dr. Rıza Nur (Doğ: 1879) öldü. |
1943
1943
8 OCAK - Yoksullara ucuz ekmek verilmesi karamamesi yayınlandı. 9 OCAK - Antakya'da hafif deprem. 27 OCAK- Varlık Vergisi tahsilatı 11 milyona liraya ulaştı 1 şubat - İnönü-İngiliz Başbakanı Churchül görüşmesi Adana'da başladı. 2 şubat - Türkiye-Romanya Ticaret Antlaşması imzalandı. 20 şubat - Millî Eğitim şürası Ankara'da toplandı. 23 şubat - İnönü'nün VII. Milletvekili seçimi dolayısıyla Millete bildirişi: '... Bugüne kadar Dünya Savaşı'na bulaşmamış olacağımızı, dört yıl evvel kimse tahmin edemezdi.' 28 şubat - 7. Milletvekili seçimleri yapıldı. ; 2 MART - İstanbul Sütlüce Karaağaç İmrahor Caddesindeki Nuri Paça " (KıUlgil) patlayıcı madde fabrikasında infilak oldu. 27 vatandaş can verdi. 8 MART - TBMM, 7. devre çahşmalanna başladı. İnönü yeniden Cum-hurbaşkanı seçildi. Kabineyi şükrü Saraçoğlu kurdu. 21 MART - îngiliz-ltalyan ağır yaralıları Mersin'de değiştirildi. ; 29 MART - İngiltere Lordlar ve Avam Kamaraları, TBMM'ye dostluk mesajı gönderdi. 2 NİSAN - Türkiye-Finlandiya Ticaret Antlaşması imzalandı. 19 NİSAN - Türk-Alman Ticaret Antlaşması imzalandı. 92 1943 2 MAYIS - Kozlu-Zonguldak demiryolu işletmeye açıldı. 19 MAYIS - Ankara'da 'Gençlik Parkı' açıldı. 6 HAZİRAN - Sivas Çimento Fabrikası işletmeye açıldı. 7 HAZİRAN - CHP Kurultayı, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Dün-ya Savaşırım türlü dalgalan ortasında Türk Milleti'nin itiban ve kuv-veti şerefle yükselmiştir.' 20 HAZİRAN - Adapazarı ve Geyve'de büyük deprem. 28 HAZİRAN - Diyarbakır-Batman demiryolu hizmete açıldı. 30 HAZİRAN - Seyhan Regülatörü hizmete girdi. l TEMMUZ - Bigadiç ilçe oldu. 3 TEMMUZ - İstanbul Fen Fakültesi'nin yeni binası temeli atıldı. 19 TEMMUZ - Teknik Ziraat ve Teknik Bahçıvanlık Okulları Kanunu kabul edildi. 20 TEMMUZ - Ankara Erkek Sanat Enstitüsü'nün temeli ahidı. 27 AĞUSTOS - Türkiye-Fransa Gemi satın aünması antlaşması imzalandı. 10 EYLÜL - İstanbul Kapalıçarşı, yangını, tarihi çarşıda 202 dükkan yan- dı. 22 EYLÜL - Ankara Fen Fakültesi kuruldu. 18 EKİM - İnönü, VIII. Millî Tıp Kongresini açta. l KASIM - İnönü, TBMM'ni açta:'... Ülkümüz, milletlerin hürriyet ve istiklali esasına dayanan bir uygarlığın temellerim sağlamlaştırmaktır.' l KASIM - Kahire Konferansı, Roosevelt-Churchill-Çan-Kay-Şek buluş-tu. 5 KASIM - Kahire'de Türk-İngiliz resmî konuşmaları yapıldı. 15 KASIM - 3. Tarih Kongresi İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. 20 KASIM - İstanbul Teknik Üniversitesi kuruldu. 25 KASIM - Ankara Kauçuk İstasyonunun temeli atıldı. 27 KASIM - Çorum, Tokat, Amasya ve Kastamonu dolaylannda dep-rem. 27 KASIM - Tahran Konferansı, Üç büyükler buluştu, İkinci Dünya Savaşı son buluyor. 7 ARALIK - Kahire'de; Roosevelt-Churchill-İnönü buluştu. 21 ARALIK - Eski bakanlardan. Üniversite devrim tarihi okutmanlarından, devrimci Mahmut Esat Bozkurt (Doğ: 1892) öldü |
1944
1944
15 şubat - Antakya'da hafif deprem. 24 MART - Büyük Türk Amirali Barbaros Hayreddin Paşa (1473-1546)'nın heykel ve anıtı. İstanbul'da Beşiktaş'ta türbesi önünde açıl-dı. 30/31 MART - Marmaris civarında 'Krom' şilebi torpillenerek batınîdı. - l NİSAN - Tiyatro sanatçısı Hazım Körmükçü öldü. (Doğ: 1898) 10 NİSAN - Cumhuriyet Bayındırlık Sergisi açıldı. 20 NİSAN - Avrupa'y a krom sevkıyatı durduruldu. 23 MAYIS - Ressam Şevket Dağ (Doğ: 1876) öldü. 4 HAZİRAN -1854 yılmdan beri devam eden 'Düyunu Umumiyye' tarihe karıştı. 26 HAZİRAN - Ziraî Donatım Kurumu Kanunu kabul edildi. 12 TEMMUZ - İstanbul Yüksek Mühendislik Mektebi'nin 'Teknik Üni-versite' olarak teşkilatlandınîmasma dair kanun kabul edildi. 2 ağustos - TBMM, Türkiye-Almanya arasındaki ilişkilerin kesilmesine karar verdi. 22 ağustos - Halkapınar Dokuma Fabrikasının temeli atıldı. 9 EKİM - İzmir Yüksek Ekonomi ve Ticaret Okulu açıldı. 9 EKİM - Ankara'da Anıtkabir'in temeli atıldı. 16 EKİM - Balıkesir Terbiye Enstitüsü'nün temeli atıldı. 29 EKİM - Fevzipaşa-Malatya-Diyarbakır-Kurtalan demiryolu hizmete açıldı, l KASIM - TBMM, İnönü'nün iç ve dış politikamızın sınırlarım çizen bu konuşması ile açıldı. 3 KASIM - Işıkları karartma tedbirleri kaldırıldı. 19 KASIM - Elazığ-Van demiryolu yapılmasına başlanıldı. 7 ARALIK - Türkiye, Milletlerarası Sivil Havacılık sözleşmesine katıldı |
1945
1945
3 OCAK - TBMM. Japon devletiyle ilişkileri kesmeye karar verdi. 8 OCAK - Yeni İskenderun iskelesi açıldı. 10 OCAK - Anayasa'nın dili Türkçeleştirildi. (Kanun No. 4695) 10 OCAK - Bazı ay adlarının değiştirilmesi hakkındaki (4696 sayılı) kanun kabul edildi. Teşrinievvel (Ekim), Teşrinisani (Kasım), Kanunu-evvel (Aralık), Kanunusani (Ocak) olarak değiştirildi. 15 OCAK - Van, Özalp, Muradiye, Erciş bölgesinde deprem. Hafif hasar. 15 OCAK - İstanbul Boğaziçi iskeleleri arasında yolcu nakliyatım sağlayan 'şirketi Hayriye' satın alındı. 27 OCAK- Milli Piyango'nun yılbaşı çekilişinde 200 bin lirayı İstanbul'da bir seyyar salepçi kazandı 8 şubat - Ankara-Kalecik-Çankırı arasında şehirlerarası telefon konuşmaşı başladı. 23 şubat - Türkiye-Amerika İkili Yardım Antlaşması imzalandı. 23 şubat - Almanya ve Japonya'ya savaş ilanı Meclis'te oy birliğiyle kabul edildi. 2 MART - Bitlis, Tatvan, Erciş Muradiye bölgesinde deprem. 19 MART - Çivril'de 'Dördüz' dünyaya geldi. 19 MART - Sovyet Hariciye Komiseri Molotov, 7 Kasım 1945'te sona erecek olan 'Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşmasi'nın günün koşullarına uydurulması için nota verdi. 20 MART - Adana'da deprem. 27 MART - Yazar Halit Ziya Uşaklıgil (Doğ: 1866) öldü. 11 NİSAN - TBMM'nin yeni içtüzüğü Meclis'ten geçti. 13 NİSAN - Başkan Roosevelt'in ölümü dolayısıyla Başbakan İnönü, Amerikan ulusuna başsağlığı mesajı gönderdi. 15 NİSAN - Mahalle Teşkilatı Kanunu kabul edildi. 7 MAYIS - İkinci Dünya Savaşı Batı'da son buldu. Almanya teslim oldu. 11 MAYIS - TBMM, savaşın kansız atlatılması dolayısıyla İsmet İnönü'ye teşekkür etti. 29 MAYIS - Saraçoğlu Hükümeti 7 muhtelif muhalife karşı 359 oyla güven aldı. Karşı olanlar: Bayar, Menderes, Koraltan, Köprülü, Sazak, Bayur, Peker. 2 HAZİRAN - Sümerbank'a bağlı olarak Kastamonu-Taşköprü ilçesinde 'Sulukise Kendir Fabrikasi'nm temeli atıldı. 9 HAZİRAN - İstanbul-Kabataş Tekel Genel Müdürlüğü binası hizmete açıldı. 11 HAZİRAN - Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi. (No. 4753) 12 HAZİRAN - Bayar ve üç arkadaşı, dörtlü bir önerge vererek 'Parti tüzüğü ile bazı kanunların' değişmesini istediler. 13 HAZİRAN - İller Bankası Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Celal Bayar; Basın Kanununun 50. ve 17. maddelerinde bazı değişmeler yapılması için TBMM'ye taşan verdi. 15 HAZİRAN - Toprak Bayramı Kanunu (No. 4760) kabul edildi. 20 HAZİRAN - Ankara Tıp Fakültesi Kanunu kabul edildi. 22 HAZİRAN - Çalışma Bakanlığı Kuruluş Kanunu (No. 4763) kabul edildi. 26 HAZİRAN - Türkiye San Francisco'da Birleşmiş Milletler Antlaşmasını imzaladı. (18.5.1945 Gün ve 4801 sayı). 1945 Şubat'ında Yalta'da toplanan Üç Büyükler (İngiltere, Amerika, Rusya), Birleşmiş Milletler Anayasasi'nın hazırlanması için bir komisyon kurulmasma karar verdiler. Aynı yıhn Nisan ayında milletlerarası teşkilatı kuracak olan Birleşmiş Milletler Konferansı San Francisco şehrinde toplandı. Konferansa katılabilmek için ilk şart, 1 Mart 1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmaktı. Aralannda Türkiye'nin de bulunduğu 50 devletin temsilcileri 'Dumbarton Oaks' konferansında yapılan teklifleri incelediler. 26 Haziran 1945'te Birleşmiş Millet Anayasası tasdik edildi. ' Anayasa 24 Ekim 1945'te beş büyük devlet tarafından onaylanarak yürürlüğe girdi. Bu bakımdan 24 Ekim 1945 'Birleşmiş Milletler Günü olarak kutlanır, 29 HAZİRAN - Gazeteci ve Cumhuriyet Gazetesi kurucusu: Yunus Nadi Abalıoğlu (Doğ: 1880) öldü. 6 TEMMUZ - Ulaştırma Bakanhğı Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - işçi Sigortaları Kurumu Kanunu kabul edildi. 9 TEMMUZ - Ormanların devletleştirilmesini öngören (4785 sayılı) kanun kabul edildi. 14 TEMMUZ - Uyuşmazlık Mahkemesi Kanunu kabul edildi. 18 TEMMUZ - Milli Kalkınma Partisi kuruldu. 29 TEMMUZ - Ereğli Limanının temeli atıldı. 1 AĞUSTOS - İçişlerinde 8 ilçe kurulması hakkındaki (Çan, Ardanuç, Yerköy, Altmözü, Güneyce, Perşembe, Keşan, Lalapaşa) kanun kabul edildi. 6 ağustos - İlk atom bombası (Japon saatiyle 08.15'te) Hiroşima adlı Japon şehrine savaş amacıyla atıldı. Havada patlatılan bomba 20.000 T.N.T. (dinamit) gücündeydi. Şehirde 10 km. karelik bir alanı yerle i bir etti 66.000 kişi öldü. 69.000 kişi yaralandı. 9 AĞUSTOS - Japon şehri Nagasaki üzerinde 2, atom bombası patlatıldı. 37.000 kişi öldü, 40.000 kişi yaralandı. 10 ağustos - İkinci Dünya Savaşı sona erdi. 15 ağustos - TBMM Milletler Anayasasını kabul etti. 15 AĞUSTOS - Irak Kral Naibi Prens Abdullah Türkiye'ye geldi. 23 EYLÜL - Çankırı Piyade Okulu açıldı. 26 EYLÜL - A. Menderes ve F. Köprülü'nün CHP'den ihraçları üzerine C. Bayar da İzmir milletvekilliğinden istifa etti. 5 EKİM - Ankara Tıp Fakültesinin temeli atıldı. 10 EKİM - Üç Büyükler Potsdam Konferansında Türkiye ile ayrı ayrı temas etmeye karar verdiler. 17 EKİM - Ankara Tıp Fakültesi açıldı. 21 EKİM - Genel Nüfus Sayımı. 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960:27.254.820,1965: 31.391.421,1970: 35.555.549. 30 EKİM - Ankara, Saraçoğlu Mahallesi hizmete açıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Tek eksiğimiz hükümet partisinin karşısında başka parti bulunmamasıdır.' 1 KASIM - Celal Bayar, milletvekilliğinden istifa etü. 1 KASIM - Bayar; 'Parti kuruyoruz, bu muhakkaktır, fakat birkaç gün geçmeden tafsilat veremem.' 16 KASIM - UNESCO Anayasası kabul edüdi. 20 KASIM - Van'da büyük deprem oldu. 3 ARALIK - Celal Bayar; CHP Genel Sekreterliği'ne gönderdiği kısa bir yazı ile partiden istifa etti. 4 ARALIK - Kilyos Hisarönü ateş tuğlası fabrikasının temeli atıldı. 20 ARALIK - İki Gürcü Prof. Giresun'a kadar bütün Kuzey Doğu Anadolu'nun Gürcistan'a katılması tezim savundular. |
1946
1946
1 OCAK - İşçi Sigortaları Kanunu kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti kuruldu. Yeni partinin 85 maddelik programı yayınlandı. 8 OCAK - Parti kurucuları, Ankara Sümer Sokak 8 sayılı evde yaptıkları toplantıda. Demokrat Parti Başkanlığına Celal Bayar'ı seçtiler. 21 OCAK - iş ve işçi Bulma Kurumu Kanunu kabul edildi. 25 OCAK - İş ve İşçi Bulma Kurumu kuruldu. 29 OCAK - Çalışma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 13 ŞUBAT - İçişlerinde 10 ilçe kurulması: (Oğuzeli, Azdavay, Örtülü, Şuhut, Seben, Doğanşehir, Tekman, Koçarlı, Sanz, Eskipazar) kanunlaştı. - 21 şubat - İngiltere Dışişleri Bakam Bevin'in demeci: Türkiye'nin hür ve müstakil yaşamasını, Türk-Sovyet Antlaşmasi'nm yenilenmesini isteriz... Türkiye ile Rusya arasında bir sınır konusunun çıkmasını üzülerek karşılıyoruz. Bu sınır Fatih tarafından çizilmiş değildi... 13 MART - DP'nin bir muvazaa partisi olduğu hakkındaki söylentileri Bay ar cevaplandırdı:'... Partimizin yurtiçinde serpilip gelişmesi yolundaki çalışmalarımızdan bugüne kadar aldığımız sonuç bizi memnun etmektedir... ne Halk Partisine ve ne de partimize böyle küçül-tücü bir hareketi yüklemeğe imkan yoktur.' 29 MART - Türkiye-Irak Antlaşması imzalandı. 5 NİSAN - Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Büyükelçisi Münir Ertegün'ün tabutunu taşıyan Missouri savaş gemisi, sabah saat 8.00'de istanbul limanında Haydarpaşa açıklarmda demirledi. Dünyanın en büyük savaş gemisiyle Türk temsilcisinin cenazesinin Türkiye'ye gönderilmiş olması özel bir anlam taşıyordu. 6 NİSAN - inönü. Başkan Truman'ın özel temsilcisi M.A. Weddell'i kabul etti. 15 NİSAN - Ankara'da Millî Kütüphane 'Hazırlık Bürosu' kuruldu. Büyük eksiğimiz olan Millî Kütüphane'nin kurulması için ilk adım böylece atılmış oluyordu. 20 NİSAN - DP ara seçimlere katılmamaya karar verdi. 25 NİSAN - Esnaf Demekleri Birliği kuruldu. 29 NİSAN - Belediyeler Kanunu değiştirildi. 3 MAYIS - Maraş-Köprüağzı bağlantı hattı temeli atıldı. 11 MAYIS - CHP Olağanüstü Kurultayında İnönü konuştu:'... Serbest, samimi bir seçim hedefimizdir.' 20 MAYIS - İnönü Kars'ta konuştu:'... Bütün milletin malı ve canı, sınır boylannın her karış toprağı üzerine konulmuştur.' 31 MAYIS - Varto-Malazgirt-Malatya'da deprem. Varto'da 3.000 ev yı-kıldı ve 650 vatandaşı kaybettik. 31 MAYIS - Türkiye'de ilk defa tek dereceli milletvekili seçimi kabul edildi. 10 HAZİRAN - Gürültülü bir toplantıdan sonra TBMM, 2 oya karşı, 383 oy ile seçimi yenileme karan aldı. 13 HAZİRAN - Üniversitelere muhtariyet veren (4936 sayılı) kanun ka- t bul edildi. 13 HAZİRAN - 'İnönü Armağanlar Kanunu' (No. 4933) kabul edildi. 14 HAZİRAN - Türkiye Emlak Kredi Bankası Kanunu kabul edildi. 19 HAZİRAN - Lübnan Cumhurbaşkanı El-Huri, Türkiye'ye geldi. 21 HAZİRAN - Rize Çay fabrikasuun temeli atıldı. 1 TEMMUZ - Yurt, Konak, Murat, Kuluşkür ve Palu istasyonları hizmete açıldı. 8 TEMMUZ - Trabzon limanının temeli atıldı. 9 TEMMUZ - Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti. 10 TEMMUZ - Çatalağızı Santraü açıldı. 14 TEMMUZ - Türk Jeoloji Kurumu kuruldu. 17 TEMMUZ - İnönü'nün radyoda seçim konuşması: '... Millî iradenin hakiki ve temiz bir surette meydana çıkması, hepimizin müşterek ba-şanmız, kanunî görevimiz, sereniniz olacaktır... Partim seçimi kay-bedecek olursa Cumhurbaşkanlığı'ndan çekilmemin tabii bir şey ol-duğunu bütün vatandaşlarumn bilmesi lazımdır.' 18 TEMMUZ - Bayar, Balıkesir'de konuştu:'... Yeni bir devre giriyoruz. Bu pazar günü yapılacak seçimde bu devre açılıyor. Oylarınız vicdanlannızdan kopup gelmelidir ve yalnız vicdanlannızın sesini ak-settirmelidir. Bunun için seçim tam anlamıyla serbest olmalıdır.' 21 TEMMUZ - Memleketimizde muhalefetin de katıldığı ilk tek dereceli genel seçim yapıldı: CHP: 396, DP: 61, Bağımsız: 7 milletvekili, (İstanbul'da: CHP: 5, DP: 18) 30 TEMMUZ - Genelkurmay Başkanı Org. Kazım Orbay (1886-1964) istifa etti. Yerine Orgeneral Salih Omurtak (1889-1954) getirildi. 5 AĞUSTOS - TBMM açıldı. İnönü; 451 oyun 388'i ile yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Saraçoğlu çekildi. Recep Peker, yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi. Meclis Başkanlığına; 379 oyla General Kazım Karabekir seçildi. DP'nin Cumhurbaşkanı adayı Fevzi Çakmak 50, Meclis Başkanı adayı Y.K. Tengirşenk 50 oy aldı. 8 AĞUSTOS - Sovyet Rusya; Türkiye ile ilgili devletlere baş vurarak Boğazları Türkiye ile müşterek olarak kontrol etmek amacıyla 'Boğazlar Rejiminin değişmesin! istedi.' 9 AĞUSTOS - İnebolu Limanı inşaatma başlanıldı. 13 ağustos - DP Türkiye B.M. Meclisi Grup Başkanlığı bir tebliğ yayınlayarak: '... Sovyet notası karşısında, esasta Hükümetle beraber hareket etmek azminde olduklarım...' belirttiler. 14 AĞUSTOS - Recep Peker Kabinesi güven aldı. 22 ağustos - Sovyet notasına Türk cevabı:'... Boğazları beraberce koruma teklifi Türkiye'nin hiçbir surette feragat edemeyeceği ve kısıtlanması kabul eylemeyeceği egemenlik haklarma ve güvenliğe aykırıdır.' 31 ağustos - Türkiye-Fransa Ticaret ve Ödeme Antlaşması imzalandı. 7 EYLÜL - Türk parası devalüe edildi. 7 Eylül karan' adiyle anılır. 9 EYLÜL - Ziraat Bankası 'Altın' satın almaya karar verdi. 13 EYLÜL - Devlet Bakanlığı ve Başbakan yardımcılığı ihdas edildi. 20 EYLÜL - Basın Kanunu kabul edildi. DP aleyhte oy kullandı. 28 EYLÜL - Sovyetlerin cevabı: '... Boğazların konmması Türkiye ve Rusya'ya ait olmalıdır.' 21 EKİM - Sovyet Rusya'ya verilen notanın metni açıklandı:'... Müşterek savunma teklifi egemenliğimize aykırıdır.' 1 KASIM - TBMM'nin 8. dönem ilk toplantısı İnönü'nün konuşmasıyla açıldı. 27 KASIM - Eski Millî Eğitim bakanlanndan Saffet Ankan (Doğ:1888) öldü. 4 ARALIK - Erzurum Ticaret Borsası kuruldu. 10 ARALIK - İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı. 18 ARALIK - DP'lüer bütçe görüşmelerinde Meclisi topluca terk ettiler. 23 ARALIK - İnönü; anlaşmazlığı çözümlemek için Bayar, Köprülü ve Saraçoğlu ile görüştü. 26 ARALIK - İnönü; iki partiyi yatıştırarak, DP'lilerin Meclis çalışmalaruna katılmalarım temin etti. |
1947
1947
3 OCAK - Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı yılın ilk haftasmı 'Veremle Savaş Haftası' olarak kabul etti. 7 OCAK - Demokrat Parti'nin ilk büyük kongresi C. Bayar'm uzun konuşmasıyla açıldı. 8 OCAK - Haşimi Ürdün Kralı Abdullah Türkiye'ye geldi. 18 şubat - Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu kuruldu. 20 şubat - İş ve İşçi Sendikaları kuruldu. 27 ŞUBAT - Karikatürist Cemal Nadir Güler (Doğ: 1902) kan kanserinden öldü. 12 MART - Amerika Devlet Başkanı Truman; Türkiye ve Yunanistana yardım için 400 milyon verilmesini senatodan istedi.'.., Türkiye'nin bağımsız olarak kalmasının önemi büyüktür.' dedi. 3 NİSAN - DP, yayınladığı bir bildiri üe 4 ilde yapılacak, seçimlerine girmeme kararı nedenlerim açıkladı. 7 NİSAN - 4 ilde milletvekili seçimleri yapıldı. DP katılmadı. 2 MAYIS - Amirali Bemard H. Bier'in komutasında bir Amerikan filosu Istanbul'a geldi. Amirali inönü, Ankara'da kabul etti. 9 MAYIS - Amerika; Türkiye ve Yunanistan'a yardım projesini 107'ye karşı ve 287 muvafık oy ile kabul etti. 13 MAYIS - Cumhurbaşkanı İnönü, British United Press Ajansi'nın so-rularım cevaplandırdı.: - Türkiye herhangi bir yabancı devlete Boğazlar'da üs vermeye razı mıdır?... - Türkiye'nin toprak bütünlüğü ile egemenliğine dokunan hiçbir konu,söz konuşu olamaz.' 20 MAYIS - Rize Çay Fabrikası ilk ürününü verdi. . 23 MAYIS - İnönü'nün Amerikan Milletine mesajı: '... Amerikan yardımı, cihan banşının devamı ve yenilenmesi uğrunda kendisine düşen büyük rolü tamamıyla benimsediğim gösteren ümitlerle dolu bir işarettir.' 28 MAYIS - Sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı. 28 MAYIS - Celal Bayar, 7 yıldan beri ilk defa TBMM'de söz aldı. İstanbul'da sıkıyönetimin devamı konusunda konuştu. 29 MAYIS - İlk parti Rize Çayı (30 ton) ihraç edildi. 8 HAZİRAN - İnönü-Bayar arasında. Recep Peker'in de bulunduğu bir konuşma yapıldığı ısrarla söylenmeye başladı. 22 HAZİRAN - Aydın Yüzme Havuzu ve Kültür Parkı hizmete açıldı. 7 TEMMUZ - Gaziantep Şarap Fabrikası açıldı. 10 TEMMUZ - İnönü; Bayar'la görüştü ve gelişen politik durum üzerinde duruldu. 26 ağustos - CHP Meclis Grubunda Peker Hükümeti güven oyu aldı. 7 EYLÜL - Türkiye-Irak Dostluk Antlaşması imzalandı. 9 EYLÜL - Başbakan Recep Peker istifa etti. Hasan Saka, Kabineyi kurmakla görevlendirildi. 21 EYLÜL - İnönü, Trabzon'da CHP ve DP merkezlerim ziyaret etti. 21 EYLÜL - Kozlu'da grizu patladı. 48 vatandaş öldü. 1 EKİM - İnönü; Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı. 3 EKİM - Milletlerarası Üzüm, Üzüm Suyu ve şarapçılık Kongresi top-landı. 13 EKİM - Hasan Saka Kabinesi; 411 üyeden 49 ret ve 362 oyla güven aldı. EKİM - Sovyet delegesi Vişinski, Birleşmiş Müleüer'de Kars ve Ardahan'ı istedi. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: '... Yurdumuzun bütünlüğüne ve haklanmıza karşı herhangi bir tecavüz emeli beslenmesine asla müsaade etmeyeceğiz. Hiç kimseye karşı tecavüz emeli beslememekteyiz.' 1 KASIM - General Kazım Karabekir, 322 oy alarak Meclis Başkanlığna seçildi. 17 KASIM - CHP 7. Kurultayı toplandı. 27 KASIM - Halkevleri'nin, CHP'ye bağlı hükmî şahsiyeti haiz bir kuruluş halini almaşı kararlaştırıldı. 30 KASIM - CHP, VII. Kurultayı'nda, partinin yeni tüzüğü kabul edildi. Genel Başkanhğma İnönü, vekilliğe de Hilmi Uran seçildi. 10 ARALIK - Ceyhan-Adana-Tarsus-Mersin ve dolaylarmda deprem. Merkez üssü Reyhan-Mis, Gaziantep-Hatay-Diyarbakır'da da hissedildi. 16 ARALIK - Palu-Genç demiryolu hizmete açıldı. 23 ARALIK - Ankara'da Millî Eğitim binası yandı. |
1948
1948
1 OCAK - içişleri Bakanlığında 14 ilçenin kurulması (Samandağı, Çayıralan, İmranlı, Mengen, Güney, Keçiborlu, Yeşilhisar, Çamardı, Gazipaşa, Çaykara, Germencik, Fındıklı, Kınık, Hacıbektaş) kanunlaştı. 19 OCAK - Eskişehir Hükümet konağı hizmete açıldı. 25 OCAK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan. Şark Fatihi olarak ad dinlan, şair ve edip. Orgeneral Kazım Karabekir (Doğ: 1882) öldü 30 OCAK - Akbank T.A.Ş. Adana'da kuruldu. * 20 şubat - Bulgarlar tarafından iki uçağımızın düşürülmesi karşısında nota verildi. 1 MART - Suat Hayri Ürgüplü'nün Yüce Divan'da mahkemesine b landı. 16 MART - Kapıdere'de (Maraş-Malatya sinin) deprem. Nurhak ve Doğanşehir'de daha şiddetli hissedilen sarsıntının merkez üssü, Gölbaşı çukurluğu. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Korgeneral Naci (Doğ: 1875) öldü. l NİSAN - İstanbul'da Güzel Sanatlar Akademisi yandı. l MAYIS - İstanbul'da; Sedat Simavi (1896-1953), ileride Türkiye'nin yüksek tirajım yapacak olan 'Hürriyet Gazetesi'ni kurdu. Gazetenin ilk sayısmda 'İktidar' ve 'Muhalefet' liderlerinin yazışı yer aldı. Sedat Simavi'nin 1.5.1948 tarihli yazısı: "Bu Gazete... Hürriyet'in programı kısadır. Memleketinizde gelişmeye başlayan demokrasi zihniyetim kökleştirmek ve müdafaa etmek için ortaya atılıyoruz ve demokrasinin memleketimizin bünyesine en uygun bir rejim olduğuna iman etmiş bulunuyoruz. Demokrasinin müdafili olduğumuzu ileri sürmekle. Demokrat Parti'nin körü körüne taraftarlığım ve Halk Partisi'nin düşmanlığım yapa-cağımızı zannetmeyiniz! Hürriyet hiçbir partiye bağlı değildir. Hürriyet hür ve müstakil kalacaktır. Devlet Reisimiz İnönü ile Muhalefet Partisi Lideri Celal Bayar'ın Hürriyet için nezaket göstererek yazdıktan maka-leleri bu ilk sayımızda neşretmekle bunu ispat ettiğimize kaniyiz. Hürriyet'in bütün kuvveti yalnız kendi maddi imkanlarına dayana-rak çıkabilmesindendir. Bundan dolayı da kimseyi gücendirmekten korkmayacak ve kimseyi mennun bırakmak kaygusunu gütmeyecektir. İki yıl evvel Amerika'ya sipariş ettiğimiz ve şimdi elinizde bulunan gazeteyi basan bu makine en son sistem ve süratli rotatif makinesidir. Saatte beş renk üzerinden 44 bin nüsha basan bu makinenin evsafım, za-man zaman, en geç gelen havadisleri, sabaha karşı vaki olan hadiseleri fotoğraflarıyla tespit edcrek size yetiştirdiğimiz zaman anlayacak ve takdir edeceksiniz. Size şimdiden çok vaatlerde bulunmak istemiyoruz. Doğru havadis veren, hakkı gözeten dürüst bir gazete çıkarabilmek için ortaya atıldık. Bu gayeye varabilmek için doğruya seven, riya, iftira ve haksızlıktan nefret eden okuyuculanmızla el ele yürümek istiyoruz. Vatan ve millete faydalı olabilmek için, hür ve müstakil bir gazete kürsüsünün, herhangi bir makam sandalyesinden daha verimli olduğu-na kani bulunduğumuzdan şahsıma ait hiçbir siyasî gaye gütmeyece-ğiz. Elimizde hazır bir gazete varken, kolay bir şöhret vasıtası olan mu-harrirlik hevesinde de değiliz. Baş sütunlardaki yazılar daima (Hürri-yet) imzasmı taşıyacak ve her mevzu mütehassısı tarafından en doğru şekliyle okuyuculanmızın gözü önüne serilecektir. (Bu izahatı imzam altında vermeye mecbur olduğum için okuyuculanmdan özür dilerim.)" İktidar lideri İsmet İnönü'nün yazışı: "Yeni bir hizmet unsuru Basın alemine girdiğinden haberdar olduğum 'Hürriyet' gazetesine, arzusu üzerine, iyi dileklerimi yazıyorum. Bu vesile ile 1948 ilkbaharı başmda memlekette yaptığım oldukça geniş seyahatten memnun dön-düğümü söylemek isterim. Çukurova felaketinde vatandaşlarım!, ıstıra-bın şiddetli olduğu günlerde görmüş ve çok müteessir olmuştum. Onla-rı on gün sonra milletçe ve hükümetçe kendilerine gösterilen ilgiden ümitleri artmış ve çalışıp kalkınma arzulan tazelenmiş olarak bulmak beni çok teselli etti, Seyahatinim, iyi bir tesadüfle, kıymetli hatırasını Raman Dağı'ndaki petrol kuyusu teşkil ediyor. Bir bütün gün Raman'in yeni cevherim sey-rettik; memleket için geniş ve hayırlı ihtimaller üzerinde uzmanların tetkik ve tatminlerim zevkle dinledik. Gaziantep, Maraş, Malatya, Elazığ, Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Mar-din, Siirt illerimizin halkları, Urfa ve Bitlis ülerimiz ve pek çok ilçeleri-mizin heyetleriyle memleket meselelerim görüştüm. Vatandaşlarım ek-sikleri bilen ve bunların bir an evvel tamamlanmasın! isteyen bir arzu ile bütün düşüncelerim bana anlattılar. Dolaştığım yerlerde halkımızı meşgul eden mevzuları tekrar öğrenmiş olmak istifadeli olmuştur. Siyasî partilerin karşılıklı münasebetlerinde tahakkuk eden terakkiyi derhal fark ettim. Evvelki seyahatimde başladığım gördüğüm iyilik bü-yük bir gelişme ve tekamül kazanmıştır. Herkes fikirlerim ve program-larım biliyor. Partiler emniyet ve huzur içinde siyasî davalarım azimle takip ederken, partiler üzerinde olan yatan meselelerim göz önünden : ayırmıyor, hele birbirine, hiç düşman olmuyorlar. Açık bir surette göze çarpıyor ki, medeni bir insan cemiyetinde hür vatandaşlar münasebet- j lerini sağlam esaslar üzerine kurmuşlar. Dolaştığım geniş bölgelerde | partilerin çalışmaları için koyduğum bu teşhisin büyük kıymeti vardır, j Dünyanın nereye varacağı belli olmayan buhranı içinde Türkiye'nin de-1 mokratik gelişmesinin zehirsiz ve salim bir hava içinde ilerlemesi ma leket için hayati bir ehemmiyettedir. Siyasî partilere mensup olan vata daşlanm her yerde beni, iç ve dış büyük vatan meselelerinde berat» mücadele edeceklerim yürekten temin ettiler. Türkiye medeni alemin anladığı manada hürriyet ve demokrasi | yatı içinde yeni bir ilerleme ve gelişme yolundadır. Her şeyden kıy li olan kendine güven ve Vatanımın geleceğine güven duyguları d tazedir. Bu duyguları korumak yolunda tesirli bir hizmet unsuru c 'Hürriyet' gazetesine engin basanlar dilerim." Muhalefet lideri Celal Bayar'ın yazışı: "Demokrasi davasında üç devir Hürriyet gazetesi benden bir yazı istediği zaman neslünizin hürriyet uğrundaki mücadelelerinin hatırları içinde kaldım. Bizim neslimiz hürriyet mefhumu üzerinde duran 'Genç-Türk' ede-biyatınm tesiri altmda siyasî hayata girmiştir. Ben de, millet hayatı üe alakadar olan bu mevzuu ele almak istedim. Bazı tarihî hadiselere kısa-ca temas etmeyi düşündüm. Henüz çok genç iken mutlakiyet devrinin, padişahlar idaresinin taz-yikim duymaya başlamıştım. İstibdadın ıstırabı altmda kendimi bir ku-yu içinde dünyadan habersiz, teneffüs etmekten mahrum bir insan gibi görüyordum. Hayatı da bu havasızlık içinde manasız buluyordum. Meşrutiyet inkılabı tahakkuk eder etmez, hürriyet aşkı ile büyük bir heyecan ile memleketi sardı. Bütün kalplerde taze bir ümit ve şevk uyandırdı. Bu arada ecnebî tazyikinin bariz bir ifadesi olan kapitülas-yonlar gözümüze batmaya başladı. Görüyorduk ki ferdî hürriyet ile be-raber millî hürriyet ve tam manasıyla istiklalimize kavuşmak için kapi-tülasyonları memleketimizden söküp atılması iktiza ediyordu. Diğer taraftan yabancılar, fena idare yüzünden zayıf düşmüş vatanı-mızı kolayca yutulur bir lokma sanıyorlardı. Bu durum karşısında millî birliğe dayanan bir müdafaa ve emniyet cephesi yaratmak lazım geliyordu. İşte Meşrutiyet devrinde, bu devri açanlara ve gençliğe düşen başlıca vazife bunlardı. 1914-1918 Harbinin mağlupları arasında bulunuşumuz, memlekete çok pahalıya mal ol-muştu. Ankara'da bin bir felaket içinde, Türkiye Büyük Millet Mecli-si'nin açılışı ve Hükümeti'nin kuruluşu bizim için bir kurtuluş, bir ha-maset ve ayni zamanda millî hakimiyet devri olduğuna şüphe edile-mez. Burada, tam bir hakikat olarak ifade edilmelidir ki; memleketi, bir ferdin iradesi altında toplayarak kurtarmak prensibi fiilen iflas etmiş, buna mukabil milli hakimiyeti temsil eden kuvvetin muvaffakiyeti ken-dini göstermiştir. Yani 'Kayıtsız şartsız hakimiyet milletindir' düsturu muzafferiyetin amili olmuştur. Ne garip tecellidir, Ankara'da çalışanlar, bir taraftan millî iradeye dayanan bir devletin temellerini atarken, diğer taraftan 'Padişahımız Efendimiz, hür ve müstakil olarak kendini Milletin ağüsu sadakatinde gördüğü gün Millet Meclisi'nin tanzim edeceği esasatı kanuniye daire-sinde vazı muhterem ve mübecceliyeti ahz eder' diyorlardı. Saray ve Bab-ali'nin hıyaneti ve hadiselerin nasıl inkişaf ettiği malumdur. En iyi devlet şeklinin Cumhuriyet olduğu neticesine varıldı. Bugünkü Anaya- amız mütekamil şekliyle tedvin olundu. Fakat salim bir surette işlemesi için yalnız bir partinin varlığı kafi gelmediğinden Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve onu takip eden Serbest Fırka kuruldu. Her iki fırkanın yürümediği ve muvaffakiyet temin edemediği anla-şıldıktan sonra bir fasıla devri baş gösterdi. İşte bu fasıla devri arasında Demokrat Parti bin bir müşkülata göğüs gererek meydana atıldı. Partimiz demokrasiyi millî menfaate ve insanlık haysiyetine en uy-gun bir prensip olarak tanıdı. Türk Milleti'nin bütün meziyetlerine ol-duğu gibi siyasî hayatta da olgunluğuna inandı. insanlık haysiyetine inanan ve bu haysiyetin ancak insanlık ana hak-lannın teminat altında bulundurulmasıyla korunabileceğim kabul edei partimiz bütün devlet mevzuatında bu prensiplere aykırı hükümleri] bulunmamasını sağlamakla kendisini mükellef bilmektedir. insanlık ana haklanndan bahsederken bu mefhum arasında 'korku dan masum olma hürriyetinin' de mevcut olduğu kabul edilmelidir. Herhangi bir zaruret veya sebeple bu prensiplere muhalif olarak y< pılmış kanunların tadil ve tasfiyesine çalışmak Partünizin esash gayeli rinden biridir. Demokrat Parti'nin programı kül halinde tatbik olundı ğu gün memleketimizde büyük değişiklikler olacağına ve Milletimizi bu yüzden refaha kavuşacağına şüphe yoktur. Bize temin edildiğine göre. Hürriyet Gazetesi bu prensiplerin şad müdafii olarak en ileri teknikle matbuat sahasında yer alacaktır. Şu h< de bu değerli neşir vasıtasına muvaffakiyetler dilemek bizim için bir n zifedir. Bu vazifeyi ifa ederken bahtiyarlık duymaktayım." 25 MAYIS - C.H.P. Meclis Grubunda; 'İslam İlahiyat Fakultesi' kurulması kararlaştırıldı. 8 HAZİRAN - Hasan Saka Kabinesi istifa etti. 18 HAZİRAN - İkinci Hasan Saka Kabinesi kuruldu. Güven aldı. Mevcut 348 üyeden 40 üye aleyhte oy kullandı. 2 TEMMUZ - TBMM'de yeni seçim kanununun müzakeresine başlaı 4 TEMMUZ - AID Türkiye Merkezi kuruldu. 6 TEMMUZ - Ankara Üniversitesi Teşkilat Kanunu, 2 aleyhte 306 o kabul edildi. 7 TEMMUZ - DP'liler, 'Seçim Kanunu dolayısıyla salonu terk ettiler,birinci müzakere sona erdi. 7 TEMMUZ - İstanbul Teknik Üniversitesi Kuruluş Kanunu (No. 5) kabul edildi. 9 TEMMUZ - DP Genel Yönetim Kurulu; Haysiyet Divanı üyeleri, milletvekilleri ve il delegelerinin katılmasıyla Ankara'da önemli bir toplantı yaptı. 19 TEMMUZ - Millet Partisi kuruldu. Mareşal Fevri Çakmak bir bildiri yayınladı. 15 AĞUSTOS - Millî Kütüphane, Ankara'da hizmete açıldı. 16 ağustos - Türkiye Genel Sigorta Anonim Ortaklığı kuruldu. 18 ağustos - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 5 EKİM - Yüce Divan; Eski Gümrük ve Tekel Bakam Suat Hayli Ürgüplü'nün suçsuzluğuna karar verdi. 12 EKİM - Muradiye'de deprem, hafif hasar. 17 EKİM - Ara seçimleri yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı:'... Siyasî partilerin kanundan asla ayrılmamaları.' 1 KASIM - Miffî Eğitim Bakanlığı, 15 Şubat 1949'dan itibaren okullarda isteyenlerin din dersi takip edebileceklerine karar verdi. 4 KASIM - İstiklal Mahkemeleri Kanunu İle Tadülerinin Yürürlükten Kaldırılması Hakkındaki (5384 sayılı) Kanun kabul edildi. 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı; Millet Partisi kurucula-nndan Gen. Sadık Aldoğan, Fuat Ama ve Osman Bölükbaşı'nın İnönü ve Bayar'a suikast hazırladıklarım ihbar etti. 22 KASIM - Medine müdafii Gazi Fahrettin Paşa öldü. 6 ARALIK - Atatürk'ün hastahğı dolayısıyla satan alınmış olan 'Savarona' yatı satılığa çıkarıldı. (Amerikalı Rich M. Cadwalader adlı bir Amerikalı kadından satm alınmış, Hamburg'da gerekli onanım yapılarak 24 Mart 1938'de sulanmıza girmiştir. Atatürk'ün ebediyete intikalinden sonra uzun süre Boğaz sularında demirli kalan geminin satışı mümkün olmamış. Deniz Harp Okulu öğrencileri için bir gemiye ihtiyaç olduğu dikkate ahnarak 2 Temmuz 1951'de Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredilmiştir. Gemide Atatürk'ün özel dairesi ve eşyaları olduğu gibi korunmaktadır.) 7 ARALIK - Bolu Erkek Öğretmen Okulu açıldı. 10 ARALIK - Türkiye UNESCO üyesi oldu. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Türkiye tarafından imzalandı. |
1949
1949
8 OCAK - CHp de kaynaşmalar. 14 OCAK - Başbakan Hasan Saka çekildi. Prof. Şemsettin Günaltay kabineyi kurmakla görevlendirildi. 19 OCAK - Gülhane Hastanesi Cerrahi Müzesi ve Kan Verme İstasyonu açıldı. 22 OCAK - Bayar, Cumhurbaşkanı inönü'yü ziyaret etti. 24 OCAK - Günaltay Kabinesi; 42 aleyhte, 349 kabul oyuyla güven aldı. 24 OCAK - Behçet Kemal Çağlar; Halk Partisinden ve milletvekilliğinden istifa etti. '...En iyimseriniz, en taşkın savunucunuz olan ben artık inancımı kaybetmiş bulunuyorum.' 27 OCAK - Amiral Richard L. Conoliy komutasında bir Amerikan Filosu İstanbul'a geldi. İnönü, Amirali kabul etti. Orhan Veli Kanık Yaprak dergisini çıkardı. 31 OCAK - CHP grubu ilk açık oturumu yaptı. 1 şubat - İlkokullarda ihtiyarî olarak 'din dersi' okutulmasına karar verildi. (Milli Eğitim Bakanlığı'nın 70/5426 sayılı genelgesi) 15 şubat - İnönü-Bayar görüşmesi. 1 MART - Yüksek Komuta Akademisi açıldı. 6 MART - Elazığ-Palu dolaylannda deprem. 30 MART - Bayar, DP'nin laiklik görüşünü Balıkesir'de açıkladı: 'Laiklik, vicdan hürriyetine dayanan Cumhuriyet rejimmin teminatı olarak programımızdadır.' 3 NİSAN - Muhalefet Lideri Bayar'in Bursa'da laiklikle ilgili konuşması: '... Evet, biz Müslümanız ve Müslüman olarak kalacağız. Şunu ehemmiyetle ve ısrarla tekrarlamak isterim ki, laiklik prensibi, buna asla engel değildir. Bilakis vicdanlara hükmedilmesine müsaade et-meyen bir prensiptir. Bugün bizi, inandığımız gibi ibadetten alıkoyan hiçbir kimse yoktur ve hiçbir zaman da olmayacaktır.' 4 NİSAN - Kuzey Atlantik Pakta kuruldu (NATO). 11 NİSAN - Veremle Savaş Kanunu kabul edildi. 13 NİSAN - Türk Kadınlar Birliği kuruldu. 24 NİSAN - Bayar, Ankara'da DP'nin din ve laiklik anlayışım açıkladı. 26 NİSAN - İnönü Kastamonu'da konuştu. '... Türkiye'nin karşısmda bulunduğu ihtimaller ve tehlikelerden selametle çıkmasının ilk şartı... Vatandaşlar arasında düşmanlık olmaması, beşinci kol teşebbüslerinin bütün vatandaşlar tarahndan başarısızlığa uğratılacağın bilinmesidir.' 26 NİSAN - Elazığ ve Palu dolaylannda deprem. 5 MAYIS - Avrupa Konseyi Statüsü imza edildi. 6 MAYIS - Yunus Emre'nin kemikleri yeni mezanna taşındı. 108 1948 MAYIS - Hakkari-Semdinli ve dolaylarmda deprem. Köylerde hafif deprem. 10 MAYIS - Türk Ocakları yeniden açıldı. 11 MAYIS - Başkan Truman, İnönü'ye mesaj gönderdi: '...İlk olarak Türkiye ve Yunanistan için söylenilmiş olan prensipler bu Pakt ve diğer hürriyetsever milletlere de verilecektir.' 31 MAYIS - Milletlerarası İktisadi İşbirliği (MÎİT) kuruldu. 1 HAZİRAN - Sümerbank Nazilli Basma Sanayii Müessesesi kuruldu. 3 HAZİRAN - Gelir Vergisi (No. 5421) Kanunu kabul edildi. 4 HAZİRAN - Ankara'da İlahiyat Fakültesi kurulmasın! mümkün kılan (No. 5239 ve 5424) kanun kabul edildi. 5 HAZİRAN - Bayar, DP Ankara İl Kongresfnde konuştu: '...Boş vaatler yerine fiiliyat istiyoruz.' 7 HAZİRAN - İhtiyarlık Sigortası Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Millî Savunma Bakanlığı Kanunu kabul edildi. 8 HAZİRAN - Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı (No. 5434) Kanunu kabul edildi. 10 HAZİRAN - İl İdaresi Kanunu (5442 sayılı) kabul edildi. 10 HAZİRAN - Devlet Tiyatrosu Kuruluşu (5441 sayılı) Kanunu kabul edildi. 13 HAZİRAN - Türkiye-Filipinler Dostluk Antlaşması imzalandı. 17 HAZİRAN - Emekli Sandığı Kanunu kabul edildi. 30 HAZİRAN - Seçim tasansuu hazırlayan komisyon 'Adlî teminatı kabul etti. 1 TEMMUZ - Bursa Usesi'nin temeli atıldı. 6 TEMMUZ - Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğü Kanunu kabul edildi. 6 TEMMUZ - Türkiye-Suriye Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - Türkiye-Çekoslovakya Ticaret Antlaşması imzalandı. 9 TEMMUZ - İstanbul'da Galata Rıhhmında harekete hazırlanan Deniz-yollarının 'Çorum Yolcu Gemisi' yandı. 61 yolcu kurtarılamadı. 22'si de ağır yaralı. 12 TEMMUZ - Muş Devlet Çiftliği hizmete girdi. 18 TEMMUZ - Türkiye Atlantik Paktı dışında bırakıldı. 18 TEMMUZ - Bayar, İzmir'de konuştu:'... Recep Peker'in yapmak istediklerini bir daha tecrübeye kalkarlarsa on misliyle mukabele edeceğiz.' 21 TEMMUZ - Amerika Atlantik Paktı'nı onayladı. 1 Ağustos - İnönü; Karaburun deprem bölgesine gitti. 6 ağustos - İnönü; bir vatandaşm isteği üzerine servetine dair dedikoduları cevaplandırdı: '... Amerika'da ne benim, ne kardeşlerinim bir metre toprağımız yoktur. İsviçre'de bir frank param yoktur.' 8 ağustos - Türkiye, Avrupa Konseyi Statüsüne katıldı. 16 AĞUSTOS - Erzurum et kombinasının temeli atıldı. 17 ağustos - Kiğı-Karlıova depremi. 300 kayıp, 1500 ev yıkıldı. 22 ağustos - Bandırma Hastanesi'nin temeli atıldı. 30 EYLÜL - İnönü; basın toplantısı yaptı. 15 EKİM - Ara seçimler İstanbul'da ve 11 ilde yapıldı. 1 KASIM - TBMM, İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: 'Seçimde zor kullanma ihtimalinin belirmesi memleketimiz için bir talihsizlik olmuştur.', 'İyi niyet sahibi, fakat vesveseli vatandaşların yüreğinde dahi seçimde hile imkanı olmadığı yerleştirümeliydi', 'Birleş-miş Mületlere candan bağhhğımız devam etmektedir.' 8 KASIM - Bayar, gazetecilerin sorununu cevaplandırdı:'... İnönü'nün CHP Genel Başkanı kalması endişe yaratmakta devam edecektir.' 16 KASIM - Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı, Cumhurbaşkanı İnönü ve Celal Bayar'a karşı Osman Bölükbaşı'nın da dahil bulunduğu bir kuruluş tarafından suikast yapılacağım hükümete duyurdu. Millet Partisi mensuplarından Osman Bölükbaşı, Fuat Ama tutuklandı. Afyonkarahisar Milletvekili Sadık Aldoğan'ın dokunulmazhğının kal-diniması istendi. Meclis delilleri yeter bulmadı. 19 KASIM - İstanbul Radyosu açıldı. 21 KASIM - Bölükbaşı ve Fuat Ama tahliye edildiler. 30 KASIM - TBMM Reşat Aydmh'nm dokunulmazlığım kaldırdı ve 2 Aralık 1949'da tutuklandı. 13 ARALIK - Hürriyet Gazetesi kurucusu ve başyazarı Sedat Simavi bu-günkü 'İstanbul'un büyük köprüsü' başlıklı yazısında, Asya ile Avrupa'yı birleştirmek üzerinde durdu. 24 ARALIK - Dışişleri Bakanı Necmettin Sadak, Sivas'ta; on yıldan beri sinir savaşma katlandığımız! belirterek, 'Türk Milleti canmı verir, bir karış toprağım vermez.' dedi. 30 ARALIK - İstanbul'da Feshane Fabrikasi'nın önemli bölümleri yandı, |
1950
1950
2 OCAK - Bingöl-Kiğı-Karlıova ve dolaylarında şiddetli deprem. 4 OCAK - Hastalık ve Analık Sigortası Kanunu kabul edildi. 7 OCAK - Karabük Demir ve Çelik İşletmesinde 'Zeynep' fu-uu hizmete girdi. 16 ŞUBAT - Tek dereceli, gizli oy ve açık tasnif esaslarım getiren çoğunluk sistemine dayalı seçim kanunu (No. 5545) kabul edildi. 26 şubat - Kiğı ve dolaylannda deprem. Hafif hasar. 1 MART - Türk büyüklerine ait olan ya da sanat değeri bulunan türbelerin Millî Eğitim Bakanlığı'nca hizmete açılabileceği hakkındaki (No. 5566) kanun kabul edildi. 1 MART - Karayolları Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 MART - Em.Org. Mustafa Muğlalı, Özalp olayı nedeniyle bir süreden beri devam eden duruşma sonunda idama mahkum edildi ve cezası müebbet hapse çevrildi. 8 MART - Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Kanunu kabul edildi. 8 MART - Türkiye Ticaret Odaları Borsaları Birliği Kanunu kabul edildi. 20 MART - Toprak ve İskan İşleri Kanunu kabul edildi. 20 MART - Kurtuluş Savaşı komutanlarmdan Org. Ali Sait Akbaytogan (Doğ: 1872) öldü. 23 MART - Millî Kütüphane kuruluşu hakkındaki (5632) saydı kanun kabul edildi. 24 MART - Türk-İtalyan Dostluk Antlaşması imzalandı. 24 MART - TBMM, seçimin yenilenmesine dair önergeyi; 22'ye karşı;299 oyla kabul edildi. 29 MART - İstanbul'da Beyazıt Devlet Kütüphanesi'nde Türkiye'de ilk defa konu; yazar ve kitap adına göre hazırlanmış 40.000 kitaplık bir koleksiyonun katalog fişleri Bakan Tahsin Banguoğlu eliyle hizmete açıldı. 2 NİSAN - Eski Başbakanlardan Recep Peker (Doğ: 1888) öldü. 10 NİSAN - Mareşal Fevzi Çakmak (Doğ: 1876) öldü. 11 Nisan 1950 günü istanbul'da yapılan ve olaylı geçen büyük cenaze töreni ile Eyüp'teki aile kabristanına gömüldü. 12 NİSAN - Türkiye-Mısır Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 NİSAN - Nightingale Hemşire Koleji İstanbul'da açıldı. 'Nightingale Florance 1820-1910. Hastabakıcı hemşireliğin kurucusu. Kınm Savaşı sırasında, 4 Kasım 1854'te İstanbul'a gelerek Üsküdar'da Selimiye Kışlasi'nda yaralılara ayrılan bölümde hastalara baktı. Dünya çapmda ünlü bir hemşire." 8 MAYIS - DP seçim beyannamesini yayınladı: 'Devrimleri koruyacağım ve ekonomik alanda tedbirler alınacağım' belirtti. 14 MAYIS - Milletvekili seçimleri: (Sonuç: DP: 396, CHP: 68, MP: l. Bağımsız: 7) 15 MAYIS - İnönü; seçim sonuçlarım DP genel başkanına bildirerek 'Hükümetin devredilmesini' istedi. 16 MAYIS - Bayar, cumhurbaşkanım ziyaret ederek, TBMM toplanıncaya kadar Hükümetin 4 basında kalmasmı rica etti. 16 MAYIS -19 Mayıs töreni, seçim haftası olduğu, TBMM'nin de açılışına rastladığından geri bir tarihe bırakıldı. 17 MAYIS - Ankara Universitesine mensup büyük bir grup İnönü'yü Çankaya'da ziyaret etti. 20 MAYIS - DP Meclis Grubu, CeUu Bayar'ı 345 oyla Cumhurbaşkanlığı adaylığına seçti. 22 MAYIS - TBMM, en yaşlı üye Hüseyin Cahit Yalçın (Kars Milletvekili) başkanhğmda IX. Dönem çalışmalanna başladı. Celal Bayar (İs-tanbul) 66'ya karşı 387 oyla Cumhurbaşkanlığına seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes (İstanbul) görevlendirildi. 23 MAYIS - Akşam; yeni Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İnönü'yü Çankaya'daki evinde ziyaret etti. 23 MAYIS - CHP Başkanı İnönü bir bildiri yayınladı: '... Vatanmuzda birlik ve düzenliğin kurulması, bizim için parti mülahazalaruun üs-tündedir.' 27 MAYIS - Seçimler nedeniyle geri bırakılmış olan 'Spor ve Gençlik Bayramı' gösterileri her yıl olduğu gibi büyük bir bayram havası içinde yapıldı. 30 MAYIS - Toprak İskan işleri Genel Müdürlüğü kuruldu. 2 HAZİRAN -1. Menderes Kabinesi kuruldu. Başbakan : Adnan Menderes (İstanbul) Adalet Bakam : Halil Özyörük (İzmir) M.Savunma Bakam : Refik Şevket İnce (Manisa) İçişleri Bakam : Rüknettin Nasuhioğlu (Edirne) Dışişleri Bakam : Prof. Fuat Köprülü (İstanbul) M.Eğitim Bakam : Avni Başman (İzmir) Bayındırlık Bakam : Fahri Belen (Bolu) Ekon. ve Ticaret Bakanı : Zühtü Velibeşe (İzmir) Maliye Bakam : Halil Ayan Sağlık Bakam : Prof.Dr. N.R. Belger (İstanbul) Tarım Bakam : Nuri Özsan (Muğla) Gümrük ve İn. Bakam : Nihat Eriboz (Çanakkale) Ulaştırma Bakam : Tevfik İleri (Samsun) Çalışma Bakam : Hasan Polatkan (Eskişehir) İşletmeler Bakam : Prof. Muhlis Ete (Ankara) 487 üyeden 282'nin oyu ile güven aldı. 192 üye katılmadı. 6 HAZİRAN - Orgeneral Nuri Yamut Genelkurmay Başkanlığı'na atandı. 14 HAZİRAN - DP milletvekillerinden bir grup, halkevlerinin yeni bir tüzüğe bağlanması için kanun teklif etti. 16 HAZİRAN - Türkçeleştirilmiş ezanın eskiden olduğu gibi Arapça okunmasma dair (5665 sayılı) kanun kabul edildi. Zafer Gazetesi Başyazarı'nın sorduğu bir soruya karşılık olarak Başbakan bu konuyu açıkladı ve diğer gazetelerde de yayınlandı: 'Her taassup cemiyet hayatı için zararlı neticeler doğurur. Cemiyet hayatında esas değişikliklerin yapılabilmesi evvela taassup zihniyetinin yıkumasına bağlıdır. Bu hakikatin iyice kavranmış olması neticesidir ki, büyük ATATÜRK bir takım hazırlayıcı ön inkılaplara başlarken taassup zihniyetiyle mücadele etmek lüzumunu hissetti. Ezanın Türkçe okunması mecburiyeti de böyle bir zaruretin neticesi olarak kabul edilmelidir. Zamanında çok lüzumlu olan bu mecburiyet ve tedbir diğer tedbirlerle birlikte bugünün hür Türkiye'sine zemin ha-zırlamıştır. Ezanın Türkçe okunmasına mukabil cami içinde bütün ibadet ve du-alannm din dilinde olması garip bir tezat teşkil eder gibi görünür. Bunun izahı arzettiğim gibi, geçmişteki hadiselerin hatırlanmasına ve taassup zihniyetin e karşı mücadele zaruretinin kabul olunmasına bağlıdır.' 25 HAZİRAN - Sovyetler tarafmdan desteklenen Kuzey Kore orduları sabahın erken saatlerinde Güney Kore'ye saldırdı. Uzakdoğu birden karıştı. 26 HAZİRAN - Tokat milletvekili Ahmet Gürkan, İstanbul Teknik Oku-lu Pansiyon Amiri Mustafa Kayalıbay'ın 10.3.1945'te trafik kazası so-nunda ölümünü bir soru önergesiyle Meclise getirdi. (Konu; İnönü ailesiyle ilgili gösteriliyordu.) 28 HAZİRAN - CHP Kurultayı açıldı. 29 HAZİRAN - Dışişleri Bakam Köprülü, hükümetten aldığı talimat üzerine. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Trygve Lie'ye, Türki-ye'nin Güney Kore'ye yardım edeceğini bildirdi. 3 TEMMUZ - CHP Kurultayı'nda; İnönü Başkan ve Kasım Gülek Genel Sekreter seçildi. 4 TEMMUZ - Türkiye-İsrail Ticaret Antlaşması imzalandı. 14 TEMMUZ - Genel af kabul edildi. 22 TEMMUZ - İzmir'de dördüz doğdu. Cumhuriyet tarihinde ilk olan dördüzlere; Hürriyet (Erkek), Adalet, Uhuvvet, Müsavat adları verildi. Yurdumuzda Dördüzler: 4 Mayıs 1965 Fatma Kayabaşı, 8 Mayıs 1969 Mihriye Yanıkbağ, 22 Kasım 1969 Necla Yardım, 19 Nisan 1970 Nazlı Çağatay, 6 Aralık 1971 Gülzade Çiftçi, 10 Ocak 1972 Havva Özcan, 10 Mayıs 1972 Güzide Çiftçi. 25 TEMMUZ Bayar'm başkanlığmda toplanan Bakanlar Kurulu: Kore Savaşı'na katılmak üzere 4500 mevcutlu silahlı bir savaş birliğinin, Birleşmiş Milletler emrine verilmesini kararlaştırdı. 28 TEMMUZ - inönü; Hürriyet Gazetesi yazanna. Hükümetin Kore Sa-vaşı'na katılma karan üzerine demeç verdi. Karar TBMM'den geçiril-memiş ve memleketi savaşa götürecek böyle bir önemli konuda mu-halefet partisiyle fikir teatisinde bulunulmamıştı. 2 AĞUSTOS - Atlantik Paktı'na Türkiye'nin de katılması için çalışmalar yoğunlaştırıldı. 13 AĞUSTOS - Bütün yurtta muhtar seçimi yapıldı. Ankara'da CHP kazandı. 28 AĞUSTOS - Varto köylerinde hafif hasarlı deprem. 28 AĞUSTOS - Bir tarih yazan, okul kitaplanndan İnönü'nün adım kardı. Bu davranış bir takım tepkiler doğurdu. 31 AĞUSTOS - Halkevlerine yapılan yardım tutarı Maliye Bakanlığınca incelenmeye başlandı. 3 EYLÜL - DP Belediye seçimlerim kazandı. 15 EYLÜL - Sağlık Bakam Dr. Nihat Reşat Belger istifa etti. 16 EYLÜL - Türkiye Milletlerarası Ana Trafik Yollannın İnşası Anlaşmasi'na katıldı 19 EYLÜL - Avrupa Tediye Birliği Antlaşması imzalandı. 21 EYLÜL - Takviyeli Türk Tugayı Kore'ye hareket etti. 2 EKİM - Bayar, Erzurum'da konuştu: '... Hükümet ve millet 4birliy yaptığı takdirde basan muhakkaktır. Görüyorum ki hükümet milletehizmet aşkı ile yanmaktadır.' 15 EKİM - il Genel Meclisi seçimi yapıldı. 16 EKİM - Cumhurbaşkanı Bayar, Muhalefet Lideri İnönü ile Çankaya'da 45 dakika görüştü. 17 EKİM - Türk Tugayı Kore'ye ulaştı. 22 EKÎM - Genel nüfus sayımı: 1927:13.648.270,1935:16.158.018,1940:17.820.950, 1945:18.790.174,1950: 20.947.188,1955: 24.064.763, 1960: 27.754.820,1965: 31.391.421,1970: 35.666.549. 28 EKİM - Bayındırlık Bakanı Gen. Fahri Belen istifa etti. 31 EKİM - Japonya'da Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı General MacArthur, Türk Mületi'ne me-saj gönderdi: Türk Milletine: Birleşmiş Milletler safında yer alan Türk askerî kuvvetleriyle işbirli-ği yapmaktan büyük bir memnuniyet ve gurur duyuyorum. Türkler'in. ananevi cengaverliği ve geçmiş tecrübelerine güvenerek Türk askerinin muharebe tekniğindeki liyakatından ve örnek cesaretinden şüphe etmi-yorum. Türk askeri hakkındaki prestijimin Kore'de daha ziyade artaca-ğından eminim. Birliğimize katılan bu muazzam kuvvetin bana, Türki-ye'nin ilk Cumhurbaşkanı ve dünyanın en büyük askerî liderlerinden biri olan. Kemal ATATÜRK ile yakın dostluğumu hatırlatmış olmasın-dan sonsuz bir haz duyuyorum. Bu mesajımın Türk milletine. Hürriyet Gazetesi vasıtasıyla duyurulmasuu Mister Hikmet Feridun Es'ten rica ederim. Japonya Müttefik İşgal Kuvvetleri ve Uzak şark'ta Birleşmiş Milletler Başkomutanı Dougias MacArthur 1 KASIM - Bayar, TBMM'nin IX. dönem 1. toplantısını açtı: 4 KASIM - Türkiye; insan haklarım ve ana hürriyetlerim koruma antlaşmasını Roma'da imzaladı. 8 KASIM - Sivrice'de hafif hasarlı deprem. 15 KASIM - Son çağ Türk şiirine yenilik getirmiş şairlerimizden Orhan Veli Kanık (Doğ: 1914) öldü. 18 KASIM - Kore'de 'Çunşona' baskınından sonra Birleşmiş Milletler Başkomutanı beş yıldızlı General MacArthur, Kore'deki Türk Silahlı kuvvetler Komutanı General Tahsin Yazıci'ya tebrik mesajı gönderdi:'... Türk Tugayı eşsiz kahramanlıklarla süslü tarihine yeni bir şeref sayfası ilave etti.' ; 22 KASIM - İnönü; gensoru ile 'Dış politika, memleketin politik ve askeri güvenlik konuları üzerinde' genel görüşme açılmasmı istedi. , 27 KASIM - Kore'de 'Kunuri Savaşı' diye adlandırılacak çok kardı çar-1 pışmalar başladı ve günlerce sürdü. Türk Tugayı çok üstün düşman kuvvetlerinin geceli gündüzlü üç günlük devamh ağır baskısma kar-şı kendisine verilen hattan çekilmedi ve Müttefik 8. Ordusunun geri çekilmesini sağladı. Kunuri Savaşı'nda Tugayımızın kayıpları*: Subay Astsb. Er Toplam Şehit 12 7 218 237 Yaralı 15 10 262 387 Kayıp 7 2 192 201 Toplam 34 19 772 825 *Bu zayiatın önemli bir kısmı 28/29/,29/39 Kasım gece savaşlannda olmuştur. Kunuri Savaşları hakkında pek çok askerî kitap yazılmış ve eleştirilmesi yapılmıştır. Amerikalı General Marshal'ın The River And Gauntlef eserindeki bir cümle, Türk Tugayırun bu savaştaki yerini ve önemini göstermektedir. 'Türk Tugayı 8. Orduya üç altın gün kazandırmıştır.' 29 KASIM - Ankara'da Refik Saydam Hıfzısıhha Müessesesi B.C.G. verem aşısı laboratuarı hizmete girdi. 12 ARALIK - CHP merkez binası hazine malı oldu |
1951
1951
12 OCAK - Kore, 3. yaralı kafilesi Tokyo'dan yurda hareket etti. 21 OCAK - Ankara'ya ilk Kore hasta ve yaralı kafilesi geldi. 5 şubat - Türkiye-Israil Hava Ulaştırma Antlaşması imzalandı. 28 ŞUBAT -1951 yılı bütçesi, 58 ret oyuna karşı, 375 oy ile kabul edildi. 2 MART - Subayların evlenmesini kısıtlayan kanun kaldırıldı. 5 MART - Atatürk heykeline yapılan bir tecavüzü tel'in için yüksek öğrenim gençliği Kırşehir'de muazzam bir protesto mitingi yaptı. 8 MART -1. Adnan Menderes Hükümeti istifa etti. 9 MART - Menderes, yeni hükümeti kurdu. 20 MART - Türkiye-İran Ticarî Hava Servisleri Antlaşması imzalandı. 21 MART - Türkiye-İrianda karşılıklı elçi tayini antlaşması imzalandı. 2 NİSAN - Menderes Kabinesi, 50 ret ve 345 oyla güven aldı. 8 NİSAN - İskenderun, Dörtyol, Adana, Ceyhan, Kadirli, Gaziantep, Kilis ve dolaylarında orta şiddette hasarsız deprem. 20 NİSAN - Türkiye-Yunanistan Kültür Antlaşması imzalandı. 4 MAYIS - Atatürk aleyhine işlenen suçları hakkındaki kanunun görüşülmesine başlandı. (Kanun No. 5816) 15 MAYIS - Haşimi Ürdün Meliki Abdullah Türkiye'ye geldi. 25 MAYIS - Türkiye, Dünya Sağlık Teşkilatı Nizamnamesin! imzaladı. 26 HAZİRAN - Hürriyet Şehidi Mithat Paşa (1822-1884)'nin kemikleri Taif'ten İstanbul'a getirilerek Hürriyeti Ebediye Tepesi'ndeki kabre törenle gömüldü. 28 HAZİRAN - Türkiye-Hindistan Kültür Antlaşması imzalandı. 11 TEMMUZ - Büyük Kurtarıcı Atatürk'ün heykel ve büstlerine karşı gericilerin yapmış olduğu menfur tecavüzler dolayısıyla yurdun çe-şitli bölgelerinde tel'in mitingleri yapıldı. 2 TEMMUZ - Savarona Gemisi, Türk Deniz Kuvvetleri'ne devredildi. 12 TEMMUZ - İstanbul-Sultanahmet'te 'Adalet Sarayı'nın temeli atıldı. 25 TEMMUZ - Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında (5816 sayılı) kanun kabul edildi. (Atatürk'ün anısma hakaret, anıt, büst, heykel, vb'ni tahrip, bu kanunun kapsamına giriyordu.) 26 TEMMUZ - Türkiye-Pakistan Dostluk Antlaşması Ankara'da imzalandı. 27 TEMMUZ - Anayasa ve İçişleri Komisyonları; CHP'nin halkevleri yoluyla tasarrufuna geçirdiği malların hazineye geri vermesine dair teklifi kabul etti. 1 ağustos - Yabancı Sermaye Yatırımım Teşvik Kanunu (No. 6224) kabul edildi. 6 AĞUSTOS - DP Halkevleri tasansım Meclise getirdi. CHP Milletvekil-leri, CHP'nin mallarıyla ilgili kanun tasansı hakkındaki görüşlerim belirttikten sonra salonu terk ettiler. Taşan kanunlaştı. 8 AĞUSTOS - Halkevleri kapatıldı. (Kanun No. 5830) 9 AĞUSTOS - Ücretli Hafta Tatili tasansı kanunlaştı. 10 AĞUSTOS - Denizcilik Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. 13 AĞUSTOS - Çankırı, Kastamonu, Kurşunlu, Bolu ve dolaylarında deprem. 20 AĞUSTOS - Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral İzzettin Çalışlar (Doğ: 1882) öldü. 22 AĞUSTOS - inönü; ara seçimleri dolayısıyla basın toplantısı yaparak görüşlerini bildirdi. 16 EYLÜL -17 ilde yapılan ara seçimlerden 15 ilde DP kazandı. Oyların % 52'sini DP, % 38'ini CHP aldı. 20 EYLÜL - Kuzey Atlantik Paktı'na (NATO) alınmamız kabul edildi. 24 EYLÜL - Atlantik Pakta'na katılmanuz üzerine Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Truman, Celal Bayar'a mesaj gönderdi:'... Komünist tehdidine karşı hür dünyanın müdafaa kalesini inşaya yardım etmek için Atlantik Pakta Teşkilatı içinde Türkiye ile birlikte çalışmaya sa-bırsızlıkla intizar etmekteyiz.' 1 EKİM - Hava Harp Okulu kuruldu. 9 EKİM - Celal Bayar; Truman'ın mesajım cevaplandırdı. 15 EKİM - IX. CHP Kurultayı toplandı. 17 EKİM - Türkiye'nin NATO ya katılmasıyla ilgili protokol Londra'da imzalandı. 30 EKİM - Ankara Arkeoloji Müzesi Hitit Eserleri Salonu açıldı. 1 KASIM - Bayar, Meclis'in IX. Dönem 2. toplantı yılım açtı: 4 KASIM - İlkokullarda 'din dersi' ders programına alındı. (Bakanlar Kurulu Karan, 3/12018) 28 KASIM - Türkiye-Dominik Antlaşması imzalandı. 11 ARALIK - Kurtuluş Savaşı komutanlanndan Orgeneral Mustafa Muğlah (Doğ: 1882) öldü. 14 ARALIK - Türkiye-Hindistan Dostluk Antlaşması imzalandı. 26 ARALIK - İnönü, CHP Büyük Kurultayı'nda konuştu:'... Biz bir yıl dan beri eşit olmayan vasıtalarla iktidarın karşısında varlık mücade leşi içindeyiz.' |
1952
1952
14 OCAK - Kütahya Verem Hastanesi açıldı. 31 OCAK - Yunan Başbakan Yardımcısı ve Dişileri Bakam Sofokles Venizelos Ankara'ya geldi. 13 şubat - Başkan Bayar, 6 Şubat 1952 tarihinde ölen İngiliz Kralı V Georg'un cenaze töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti. 14 şubat - Celal Bayar, Kraliçe Elizabeth ile görüştü. 18 şubat - Türkiye, Kuzey Atlantik Paktı'na resmen katıldı. Kuzey Alantik -Nato- Antlaşması 4 Nisan 1949'da Washington'da 12 ülke arasında imzalanmışta. 28 şubat - TBMM 1952 yılı bütçesini, 59 aleyhte, 375 oyla kabul etti. 4 MART - Amerikalı beş yıldızlı general (Bilahare Cumhurbaşkanı olan Eisenhower Ankara'ya geldi. 8 MART - Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları Kanunu kabul edildi. 13 MART - Gazeteci, yazar Ömer Rıza Doğrul öldü. 19 MART - Erzurum, Pasinler ve Varto'da deprem. 12 NİSAN - Türk Devrim Ocakları kuruldu. 26 NİSAN - Başbakan Menderes, Yunanistan'a resmî ziyarette bulundu. 2 MAYIS - Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları 2. yüksek fınm hizmete girdi. 5 MAYIS - Kibrit Tekeli kalktı. 5 MAYIS - Türk-Elen Dostluk Demeği kuruldu. 8 MAYIS - Türkiye-Birleşmiç Milletler Teknik Yardım îdaresi Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü' Antlaşması imzalandı. 12 MAYIS - Türkiye-Japonya Barış Antlaşması imzalandı. 9 HAZİRAN - Yunan Kralı I. Paul ve Kraliçe Türkiye'ye geldiler. 13 HAZİRAN - Basın mesleğinde çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki münasebetlerin tanzimi hakkındaki kanun kabul edildi. 16 HAZİRAN - Hilafetin ilgasına ve Hanedanı Osmanî'nin Türkiye Cumhuriyeti memaliki haricine çıkarılmasına dair olan 431 saydı ka-nunun 2. maddesinin değiştirilmesi ve aynı kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkındaki (5958 sayılı) kanun kabul edildi. (Bu kanunla Osmanlı Hanedanı üyelerinden bazdarmın, bazı şartlarla yurda gir-meleri kabul edilmiştir.) 19 HAZİRAN - İkizdere İlçesi kurulması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 HAZİRAN - Gülhane Askerî Tıp Akademisi'nin Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden ayniması hakkındaki kanun kabul edildi. 20 AĞUSTOS - Napoli'de yapılan Avrupa güzellik yanşmasında Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu. 23 AĞUSTOS - Sinop Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 28 AĞUSTOS - Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu. 3 EYLÜL - Ağrı Dağı Zirvesine Türk Bayrağı dikildi. 12 EYLÜL - Adapazarı Seker Fabrikasi'run temeli atıldı. 27 EYLÜL - İnönü, Bursa'da konuştu: 'Müstakil mahkeme, müstakil yargıç mefhumu bugün vatanın en önde konulanndan biridir.' 4 EKİM - Elazığ İplik Fabrikasi'mn temeli atıldı. 9 EKİM - Türkiye-Yemen Dostluk Antlaşması imzalandı. 11 EKİM - CHP'nin bildirişi: '... Muhalefet kanunlar içinde yapmaya haklı olduğu görevim yerine getirmekten fiilen men edilmiştir.' 13 EKÎM - Başbakan Adnan Menderes, İngiltere Hükümeti'nin davetlisi olarak İngiltere'ye resmî ziyaret yaptı. 15 EKİM - İstanbul'da Tanzimat Müzesi açıldı. 28 EKİM - Adana Devlet Hastanesi'nin temeli atıldı. 1 KASIM - Başkan Bayar, TBMM'nin IX. dönem 3. toplantı yılım açtı. 22 KASIM - Gazeteci Ahmet Emin Yalman'a, Malatya'da suikast yapıldı. 25 KASIM - Bayar; Yunan Kralının ziyaretim iade etmek için Savarona gemisiyle Yunanistan'a gitti. 1 ARALIK - Bayar; Selanik'te Atatürk'ün doğduğu evi ziyaret etti. 24 ARALIK - Taşova ilçesi Tokat ilinden aünarak Amasya'ya (No. 5996) bağlandı. 24 ARALIK - Öz Türkçe kelimelerle meydana getirilmiş olan 10 Ocak 1945 tarih ve 4695 saydı Anayasa; Prof. Fuat Köprülü ve 23 arkadaşının teklifi kabulü ile kaldırıldı ve 20 Nisan 1924 gün ve 491 sayılı Anayasa tekrar yürürlüğe kondu. CHP aleyhte oy kullandı. |
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.